Finansowanie działalności przedsiębiorstwa

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI
i NAUKI

Ewa Urbańska-Sobczak

Finansowanie działalności przedsiębiorstwa
412[01].Z2.03

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2005

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
prof. zw. dr hab. Maria Gmytrasiewicz
dr Roman Sobiecki

Opracowanie redakcyjne:
Katarzyna Maćkowska

Konsultacja: mgr inż. Maria Majewska

Korekta:
Joanna Iwanowska
Edyta Kozieł

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej „Finansowanie
działalności przedsiębiorstwa” 412[01].Z2.03 zawartego w modułowym programie nauczania
dla zawodu Technik rachunkowości.

Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2005

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie........................................................................................................................ 3
2. Wymagania wstępne .............................................................................................................. 5
3. Cele kształcenia...................................................................................................................... 6
4. Materiał nauczania ................................................................................................................. 7

4.1. Zasady gospodarki finansowej przedsiębiorstwa............................................................ 7

4.1.1. Materiał nauczania ................................................................................................... 7
4.1.2. Pytania sprawdzające ............................................................................................... 9
4.1.3. Ćwiczenia ................................................................................................................. 9
4.1.3. Sprawdzian postępów............................................................................................. 10

4.2. Źródła finansowania...................................................................................................... 11

4.2.1. Materiał nauczania ................................................................................................. 11
4.2.2. Pytania sprawdzające ............................................................................................. 15
4.2.3. Ćwiczenia ............................................................................................................... 15
4.2.4. Sprawdzian postępów............................................................................................. 17

4.3. Zarządzanie należnościami, gotówką, zapasami i zobowiązaniami ............................ 18

4.3.2. Pytania sprawdzające ............................................................................................. 22
4.3.3. Ćwiczenia ............................................................................................................... 22
4.3.4. Sprawdzian postępów............................................................................................. 24

4.4. Wartość pieniądza w czasie........................................................................................... 25

4.4.1. Materiał nauczania ................................................................................................. 25
4.4.2 Pytania sprawdzające .............................................................................................. 28
4.4.3 Ćwiczenia ................................................................................................................ 28
4.4.4. Sprawdzian postępów............................................................................................. 32

4.5. Lokaty finansowe .......................................................................................................... 33

4.5.1. Materiał nauczania ................................................................................................. 33
4.5.2 Pytania sprawdzające .............................................................................................. 36
4.5.3 Ćwiczenia ................................................................................................................ 36
4.5.4. Sprawdzian postępów............................................................................................. 40

4.6. Kredytowanie działalności przedsiębiorstw.................................................................. 42

4.6.1. Materiał nauczania ................................................................................................. 42
4.6.2. Pytania sprawdzające ............................................................................................. 47
4.6.3. Ćwiczenia ............................................................................................................... 48
4.6.4. Sprawdzian postępów............................................................................................. 53

4.7. Preliminowanie inwestycji ............................................................................................ 54

4.7.1. Materiał nauczania ................................................................................................. 54
4.7.2. Pytania sprawdzające ............................................................................................. 56
4.7.3. Ćwiczenia ............................................................................................................... 56
4.7.4. Sprawdzian postępów............................................................................................. 58

4.8. Finansowanie obrotów z zagranicą ............................................................................... 59

4.8.1. Materiał nauczania ................................................................................................. 59
4.8.2. Pytania sprawdzające ............................................................................................. 61
4.8.3. Ćwiczenia ............................................................................................................... 62
4.5.4. Sprawdzian postępów............................................................................................. 63

5. Sprawdzian osiągnięć........................................................................................................... 64
6. Literatura .............................................................................................................................. 66

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w poznaniu podstawowych celów i instrumentów

zarządzania finansami przedsiębiorstwa, źródeł finansowania, zasad zarządzania aktywami
obrotowymi oraz zobowiązaniami. Ponadto wzbogacisz swoją wiedzę o zagadnienia
dotyczące wartości pieniądza w czasie, lokat finansowych, kredytowania działalności
przedsiębiorstw, planowania inwestycji oraz finansowania obrotów z zagranicą.

W poradniku zamieszczono:

− wymagania wstępne, czyli wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć już ukształtowane,

abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,

− cele kształcenia, czyli wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz pracując z poradnikiem,
− materiał nauczania, zawiera wiadomości teoretyczne niezbędne do opanowania treści

jednostki modułowej. Podzielono go na 8 tematów, ściśle ze sobą powiązanych
i realizowanych w logicznej kolejności,

− zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś zagadnienia zawarte

w materiale nauczania,

− ćwiczenia, które mają na celu ukształtowanie umiejętności praktycznych,
− sprawdzian postępów, którego pozytywny wynik warunkuje realizację następnego tematu,

− sprawdzian osiągnięć, czyli przykładowy zestaw zadań i pytań, dzięki któremu sprawdzisz

czy nabyłeś niezbędną wiedzę i umiejętności z zakresu tej jednostki modułowej,

− wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.

W materiale nauczania zostały omówione również treści dotyczące zastosowania

użytkowego programu komputerowego (arkusza kalkulacyjnego w programie Excel). Są to
głównie bardzo istotne wskazówki praktyczne, które umożliwią Ci wykorzystanie komputera
do złożonych obliczeń finansowych.

Ćwiczenia zamieszczone w rozdziałach: „Wartość pieniądza w czasie”, „Lokaty

finansowe”, „Kredytowanie działalności przedsiębiorstw” zostały tak opracowane byś mógł je
wykonać na komputerze, wykorzystując umiejętności ukształtowane na zajęciach
z technologii informacyjnej i zdobywał nowe, tzn. byś ciągle rozwijał się „informatycznie”.
Zawsze masz możliwość skontrolowania wyniku obliczeń wykorzystując kalkulator.
Sporządzone w programie arkusze możesz wykorzystywać wielokrotnie, testując różne
sytuacje praktyczne.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SCHEMAT UKŁADU JEDNOSTEK MODUŁOWYCH

412[01].Z2

Organizacja i finansowanie

działalności

przedsiębiorstwa

412[01].Z2.01

Prowadzenie polityki

kadrowej

przedsiębiorstwa

412[01].Z2.02

Organizowanie procesu

gospodarczego

przedsiębiorstwa

412[01].Z2.03

Finansowanie

działalności

przedsiębiorstwa

412[01].Z2.03

Wykorzystywanie

informacji ekonomicznej

w procesie decyzyjnym

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WYMAGANIA

WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu nauczania jednostki modułowej powinieneś umieć:
− korzystać z różnych źródeł informacji,

− posługiwać się podstawowymi pojęciami ekonomicznymi,

− posługiwać się podstawową terminologią z zakresu rachunkowości,
− rozróżniać i klasyfikować majątek przedsiębiorstwa,

− rozróżniać typy operacji gospodarczych,

− rozróżniać źródła zobowiązań,
− ustalać skutki niewykonania zobowiązania,

− obliczać i analizować podstawowe wielkości ekonomiczne,

− obliczać i interpretować wskaźniki i miary statystyczne,
− poruszać się w oknach systemu Windows,

− wykonywać podstawowe operacje na plikach i folderach,

− sterować miejscem zapisu danych na dysku i dyskietkach,
− stosować podstawowe dane dotyczące arkuszy kalkulacyjnych,

− formatować i redagować komórki arkusza,

− stosować zasady adresowania względnego i bezwzględnego komórek,
− efektywnie wykorzystywać podstawowe działania na komórkach,

− sporządzać tabele i wykresy z wykorzystaniem arkusza kalkulacyjnego,

− stosować zasady tworzenia wydruków w arkuszu.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE

KSZTAŁCENIA

Po zrealizowaniu tej jednostki modułowej powinieneś umieć:
− określić podstawowe cele i instrumenty zarządzania finansami jednostki gospodarującej,

− scharakteryzować źródła finansowania aktywów,

− scharakteryzować strategie finansowania aktywów,
− dokonać wyboru sposobu finansowania działalności bieżącej,

− określić zasady zarządzania zasobami gotówkowymi, należnościami, zobowiązaniami

zapasami,

− wyjaśnić istotę kredytu handlowego,
− wyjaśnić istotę kredytu obrotowego w rachunku bieżącym,

− scharakteryzować kredyty bankowe według różnych kryteriów,

− ocenić opłacalność korzystania z różnych źródeł finansowania działalności,
− wyjaśnić istotę zmienności pieniądza w czasie,

− odróżnić pojęcie procentu i stopy procentowej,

− posłużyć się rachunkiem procentowym, odsetkowym i dyskontowym,
− obliczyć aktualna wartość przyszłej płatności przy udzielaniu i korzystaniu z kredytu

handlowego,

− wypełnić druki wniosku kredytowego,

− przygotować dokumenty stanowiące załączniki wniosku kredytowego,
− skontrolować terminy spłaty zobowiązań oraz ściągania należności i roszczeń,

− określić finansowe i prawne skutki niedotrzymania terminów płatności,

− przeprowadzić negocjacje w sprawie przyśpieszenia wpływu należności i odroczenia

terminu spłaty zobowiązań,

− obliczyć odsetki od niezapłaconych zobowiązań,

− określić skutki prawne niewykonywania zobowiązań,

− wypełnić weksel własny i trasowany,
− obliczyć dyskonto i redyskonto weksla,

− wyjaśnić istotę preliminowania inwestycji,

− określić metody oceniające efektywność zamierzeń inwestycyjnych,
− ocenić opłacalność inwestycji,

− obliczyć przyszłą wartość lokat stosując rachunek odsetkowy i dyskontowy,

− skorzystać z informacji, prospektów, ulotek przy wyborze form lokowania środków

pieniężnych,

− skorzystać z ceduły giełdowej w zakresie funduszy inwestycyjnych i papierów

wartościowych,

− rozróżnić sposoby ograniczania ryzyka kursowego dla przedsiębiorstwa,

− scharakteryzować formy rozliczeń finansowych w obrotach z zagranicą,
− zastosować złożone formuły w arkuszu kalkulacyjnym Excel do obliczeń: wartości

obecnej i przyszłej lokaty i strumieni pieniądza, kwoty odsetek, realnej stopy procentowej,
stopy dyskontowej;

− zastosować funkcje finansowe w arkuszu kalkulacyjnym Excel do obliczeń: stałej raty

kredytu, wartości spłaty kapitału dla danej inwestycji przy założeniu okresowych i stałych
rat i stałego oprocentowania oraz wartości spłaconych odsetek w podanym okresie przy
założeniu okresowych , stałych płatności i stałej stopy procentowej,

− utworzyć zestawienia graficzne w arkuszu kalkulacyjnym Excel do sytuacji praktycznych.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Zasady gospodarki finansowej przedsiębiorstwa

4.1.1. Materiał nauczania

Zasady gospodarki finansowej obejmujące przedsiębiorstwa są określone przez przepisy

prawne i dotyczą:
− powoływania i tworzenia oraz funkcjonowania przedsiębiorstw,
− tworzenia i dysponowania funduszami własnymi,

− korzystania przez firmy z kredytów i innych usług bankowych,

− stosowania cen, stawek, taryf i opłat,
− płacenia podatków,

− podziału zysku.

Finanse przedsiębiorstwa obejmują zjawiska ekonomiczne związane z gromadzeniem

i wydatkowaniem środków pieniężnych na cele działalności gospodarczej firmy.

Zarządzanie finansami polega na pozyskiwaniu źródeł finansowania działalności

przedsiębiorstwa oraz racjonalnym lokowaniu ich w składnikach majątkowych.

Nadrzędnym celem zarządzania finansami jest wzrost wartości firmy, który umożliwia

maksymalizację korzyści przypadających udziałowcom firmy.

Maksymalizowanie korzyści można osiągnąć poprzez:

− maksymalizowanie zyskowności kapitałów własnych,
− optymalizowanie nadwyżki finansowej

Skalę zyskowności firmy określa głównie: poziom stopy zyskowności kapitałów

własnych, kwota zysku i jej dynamika, marża zysku na sprzedaży oraz relacja miedzy
zyskiem a amortyzacją.

Nadwyżka finansowa (cash flow) jest sumą zysku netto i amortyzacji.
Decyzje finansowe obejmują dwa obszary:

− finansowanie,

− inwestowanie.
Podejmowane decyzje finansowe wpływają w przedsiębiorstwie na:
− wielkość i strukturę aktywów,

− wielkość i strukturę kapitału,

− koszt alternatywnych sposobów finansowania,
− wielkość dywidend w stosunku do zysków.

Decyzjom finansowym towarzyszy ryzyko, które nie powinno przekroczyć określonego

poziomu ryzyka granicznego. Ryzyko jest tym wyższe, im wyższe zyski w stosunku do
zaangażowanego kapitału zamierza osiągnąć przedsiębiorstwo. Przedsiębiorstwo nie może
utracić płynności finansowej (zdolności do regulowania bieżących zobowiązań).

Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa wymaga od osób, które tym się zajmują

odpowiedniej wiedzy. Za prawidłowość i efektywność operacji finansowych w małych
przedsiębiorstwach odpowiadają właściciele, kierownicy firmy, w dużych zaś menedżer
finansowy. Podejmowane przez nich bieżące i perspektywiczne decyzje finansowe powinny
uwzględniać uwarunkowania zewnętrzne, a w szczególności koniunkturę gospodarczą,

Witold Bień: Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2000.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

politykę fiskalną, poziom inflacji, politykę monetarną państwa oraz interwencjonizm
państwowy.

Narzędzia zarządzania finansami:

− analiza sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, która umożliwia ocenę zgodności realizacji

operacji finansowych w stosunku do założeń i jest punktem wyjścia do planowania
i podejmowania decyzji na przyszłość. Obejmuje analizę pionową, poziomą
i wskaźnikową.

− planowanie finansowe.

Strategia finansowania to zespół określonych zasad, którymi kieruje się przedsiębiorstwo

przy określaniu struktury majątku oraz źródeł jego finansowania w celu osiągnięcia
zamierzonego celu

W zależności od wielkości posiadanych kapitałów własnych, kondycji finansowej

i stosunku do ryzyka przedsiębiorstwa mogą prowadzić działalność w oparciu o następujące
strategie

- zachowawczą,
- umiarkowaną,
- dynamiczną.

Strategia zachowawcza (tradycyjna) zakłada finansowanie aktywów trwałych netto oraz

całości aktywów obrotowych kapitałami stałymi (kapitał własny i zobowiązania
długoterminowe). Strategia ta ogranicza ryzyko działalności, świadczy o ustabilizowanej
sytuacji finansowej przedsiębiorstwa, ale nie prowadzi do dynamicznego rozwoju firmy.

Strategia umiarkowana (harmonijna, równowagi) zakłada podział aktywów obrotowych

na część stałą i zmienną. Część stała pokrywana jest kapitałami stałymi, a część zmienną
zobowiązaniami krótkoterminowymi np. kredytami obrotowymi, kredytami kupieckimi oraz
zobowiązaniami. Jest stosunkowo bezpieczna, ponieważ przedsiębiorstwo nie traci bieżącej
płynności finansowej. Przedsiębiorstwa stosujące tę strategię dążą do dalszego rozwoju
ograniczając ryzyko.

Strategia dynamiczna zakłada, że cały majątek trwały powinien być pokryty kapitałami

stałymi, natomiast aktywa obrotowe w całości finansowane są zobowiązaniami
krótkoterminowymi. Jest to bardzo ryzykowna strategia i przez znaczną część wierzycieli
oceniana ujemnie. Wykorzystują ją przedsiębiorstwa ekspansywne, dążące do maksymalizacji
zysku w stosunku do kapitałów własnych.

Zaangażowanie kapitałów w aktywa trwałe powoduje ich zamrożenie na dłuższy okres

czasu, dlatego wartość aktywów trwałych netto powinna znaleźć pokrycie w kapitale
własnym i zobowiązaniach długoterminowych.

Zasady kształtowania struktury kapitału:

- ustalenie maksymalnego poziomu zadłużenia w stosunku do posiadanego majątku,

zwracając uwagę jednocześnie na pozom zadłużenia krótkookresowego

i długookresowego,

- ustalenie minimum kapitałów własnych, w literaturze ekonomicznej zakłada się, że udział

kapitału własnego w przedsiębiorstwie powinien kształtować się w granicach 50%,

- ustalenie granicy zadłużenia, aby nie obniżać zyskowności przedsiębiorstwa.

Nie stosowanie się do powyższych zasad może doprowadzić przedsiębiorstwo do utraty

bieżącej płynności finansowej, trudności w regulowaniu zobowiązań długoterminowych
a w konsekwencji do jego bankructwa.

Ewa Jarocka: Finanse przedsiębiorstw, systemu bankowego, budżetowego, ubezpieczeń, Difin, Warszawa

2004.

Ewa Jarocka: Finanse przedsiębiorstw, systemu bankowego, budżetowego, ubezpieczeń, Difin, Warszawa

2004.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

1. Wyjaśnij definicję finansów.
2. Na czy polega zarządzanie finansami?
3. Jakie są cele zarządzania finansami przedsiębiorstwa?
4. Jakie znasz narzędzia zarządzania finansami?
5. Jakie wyróżniamy strategie finansowania działalności przedsiębiorstwa?
6. Jakie są zasady kształtowania struktury kapitału?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj strategię umiarkowaną i dynamiczną finansowania działalności

przedsiębiorstwa. Która strategia jest korzystniejsza dla przedsiębiorstwa?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zgromadzić literaturę do wykonania ćwiczenia,
3) ustalić charakterystyczne cechy strategii umiarkowanej i dynamicznej,
4) porównać cechy strategii umiarkowanej z dynamiczną,
5) zapisać w tabeli różnice i podobieństwa strategii wynikające z porównania cech – „arkusz

ćwiczeniowy” nr 1,

6) porównać uzyskane wyniki w grupie,
7) odpowiedzieć na pytanie, która strategia jest korzystniejsza dla przedsiębiorstwa?

Wyposażenie stanowiska pracy:

− literatura z rozdziału 6,

− arkusz ćwiczeniowy nr 1.

Arkusz ćwiczeniowy nr 1

Strategia umiarkowana

Strategia dynamiczna

Różnice

−

−
−

−

−
−

Podobieństwa

−

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Posługiwanie się pojęciami dotyczącymi zasad gospodarki finansowej przedsiębiorstwa.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zgromadzić literaturę do wykonania ćwiczenia,
3) uzupełnić „arkusz ćwiczeniowy” nr 2 – załączony tekst,
4) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− literatura z rozdziału 6,
− arkusz ćwiczeniowy nr 2.

Arkusz ćwiczeniowy nr 2
Działalność przedsiębiorstwa oparta jest na ciągłym przepływie pieniądza. Finanse
przedsiębiorstwa związane są z ………………… i ………………. środków pieniężnych.
Realizacja określonych celów przedsiębiorstwa w głównej mierze zależy od zarządzania
finansami przedsiębiorstwa. Polega ono na ………………………… oraz lokowaniu ich
w składnikach majątkowych. Głównym celem zarządzania finansami jest dążenie do
……………………., który może być osiągnięty poprzez ……………….

i ……………………. Z procesem zarządzania finansami związane jest ryzyko finansowe,
które jest tym większe im ……………… Aby przedsiębiorstwo nie zbankrutowało ryzyko
finansowe powinno osiągnąć poziom tzw. ………………….. Narzędziami zarządzania
finansami są …………………. i ………….… Osobą odpowiedzialną za właściwie podjęte
decyzje finansowe w dużych przedsiębiorstwach jest ………………. Strategia finansowa to
zespół określonych zasad, którymi kieruje się przedsiębiorstwo przy określaniu
………………. oraz …………….. w celu maksymalizacji zysku.

4.1.3. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) zdefiniować pojęcia:

− finansów?

− zarządzania finansami?

− strategii finansowania działalności przedsiębiorstwa?

2) określić podstawowe cele zarządzania finansami?

3) określić instrumenty zarządzania finansami?

4) scharakteryzować strategie finansowania działalności

przedsiębiorstwa?

5) porównać strategie finansowania działalności przedsiębiorstwa?

6) wymienić zasady uwzględniane przy kształtowaniu struktury

kapitału?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Źródła finansowania

4.2.1. Materiał nauczania

Każde przedsiębiorstwo realizując swoje cele dysponuje określonymi zasobami

majątkowymi, odpowiednią baza materialną.

Majątek (aktywa) przedsiębiorstwa dzielimy na aktywa trwałe i aktywa obrotowe.

Aktywa trwałe występują w wielu procesach, zużywając się stopniowo, natomiast aktywa
obrotowe uczestnicząc w procesach gospodarczych znajdują się w ciągłym ruchu, zmieniając
swoją postać.

Działalność operacyjna i inwestycyjna przedsiębiorstwa uzależniona jest od

zgromadzonych kapitałów. Wysokość kapitałów zależy od formy organizacyjno-prawnej
przedsiębiorstwa. Większe możliwości dostępu do kapitału mają spółki akcyjnej, ponieważ
kapitał może być pozyskiwany na rynku kapitałowym, mniejsze możliwości mają
jednoosobowe przedsiębiorstwa prywatne, czy spółki takie jak: spółka partnerska, czy
cywilna.

Sposób pozyskiwania kapitałów umożliwiających realizację określonych celów

przedsiębiorstwa i finansujących majątek przedstawia poniższy rysunek.

Rys. 4.2.1.1. Finansowanie majątku przedsiębiorstwa
Źródło: Ewa Jarocka: Finanse przedsiębiorstw, systemu bankowego, budżetowego, ubezpieczeń, Difin,
Warszawa 2004

Finansowanie zewnętrzne - kapitał potrzebny przedsiębiorcy do działalności pochodzi

z zewnątrz. W zależności od formy własności przedsiębiorstwa przybiera różne nazwy:
− fundusz założycielski występuje w przedsiębiorstwie państwowym,

− fundusz udziałowy występuje w spółdzielniach,

Finansowanie majątku

przedsiębiorstwa

zewnętrzne

wewnętrzne

długoterminowe

krótkoterminowe

obce

własne

ze względu na dostęp

do kapitału

ze względu na czas

korzystania

z kapitału

ze względu na

źródło pochodzenia

kapitału

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− kapitał zakładowy w spółkach akcyjnych,

− kapitał właścicieli występuje w spółkach jawnych, partnerskich, komandytowych,

− kapitał właściciela występuje w przedsiębiorstwie prywatnym.

Finansowanie wewnętrzne, czyli samofinansowanie jest możliwe wówczas, gdy

przedsiębiorstwo osiąga dodatni wynik finansowy, czyli nadwyżkę przychodów nad
poniesionym kosztami. Finansowanie wewnętrzne związane może być również ze sprzedażą
zbędnych składników majątkowych oraz ze środkami pochodzącymi z amortyzacji.

Finansowanie długoterminowe związane jest z zaangażowaniem

środków

w przedsiębiorstwie na stałe lub długofalowo, dotyczy działalności inwestycyjnej
przedsiębiorstwa. Okres zwrotu zaangażowanych środków jest dłuższy niż 1 rok. Kapitały
pochodzą od właścicieli oraz kredytodawców.

Finansowanie krótkoterminowe związane jest z działalnością bieżącą przedsiębiorstwa.

Dotyczy pozyskania środków, których okres zwrotu jest krótszy niż 1 rok. Środki te
przeznaczone są na uregulowanie bieżących zobowiązań.

Do zobowiązań krótkoterminowych zalicza się zobowiązania wobec:

− dostawców – za zakupione materiały, usługi obce,
− budżetów – z tytułu niezapłaconych podatków,

− Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – za należne składki,

− banków i instytucji pozabankowych – za zaciągnięte kredyty i pożyczki, których termin

płatności nie przekracza 1 roku,

− pracowników – z tytułu naliczonych i niewypłaconych wynagrodzeń.

Kapitał własny wnosi do przedsiębiorstwa właściciel lub współwłaściciele, którzy tym

samym nabywają prawo do uczestniczenia w podziale zysku, decydują o jego wykorzystaniu.
Może przybierać postać pieniężną lub rzeczową (aport). W przypadku dużych strat kapitał
własny ulega zmniejszeniu i może być zwrócony tylko w części w momencie likwidacji lub
nawet utracony w całości. Z tego powodu podmioty wnoszące kapitał własny są
zainteresowane efektywnością i rentownością przedsiębiorstwa.

Kapitały własne tworzy się poprzez:

− wniesienie przez właściciela lub współwłaściciela określonych wartości w formie

pieniężnej lub rzeczowej (kapitał założycielski),

− gromadzenie części osiągalnych nadwyżek i tworzenie tzw. kapitału samofinansowania.
Postać kapitału własnego zależy od formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa.

W przedsiębiorstwach państwowych tworzy się dwa podstawowe fundusze własne:

− fundusz założycielski, który powstaje z wydzielenia części własności państwowej,

oddanej w użytkowanie przedsiębiorstwa w zamian za wpłatę części zysku do budżetu,

− fundusz przedsiębiorstwa, który powstaje i corocznie powiększa się z części osiąganego

zysku, służy on także na pokrycie ewentualnych strat.

W spółdzielniach mogą być tworzone trzy fundusze własne:

− fundusz udziałowy, który powstaje z wpłat udziałów członkowskich - każdy członek

spółdzielni może wpłacić dowolną liczbę udziałów, ale przynajmniej jeden,

− fundusz wkładów, który tworzony jest z rzeczowych wkładów członków,

− fundusz zasobowy, który tworzony jest z wpisowego członków i z części corocznie

osiągalnego zysku, służy on w pierwszej kolejności na pokrycie ewentualnych strat.

W spółkach cywilnych, jawnych, partnerskich, komandytowych tworzony jest jeden

kapitał założycielski z wkładów kapitałowych wspólników, zwany kapitałem zakładowym lub
kapitałem spółki. Jeżeli wspólnicy decydują się na przeznaczenie części zysku na
powiększenie kapitału, nie tworzy się nowego kapitału, a powiększa się kapitał zakładowy.
Kapitał spółki stanowi o jej majątku. Wobec wierzycieli gwarancję stanowi nie tylko kapitał
spółki, ale także osobisty majątek wspólników (z wyjątkiem komandytariuszy w spółkach

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

komandytowych i akcjonariuszy w spółkach komandytowo-akcyjnych). Wkłady mogą być
wnoszone w formie pieniężnej lub rzeczowej (aporty).

W spółkach komandytowo-akcyjnych tworzy się kapitał zakładowy z wkładów

wspólników i akcji, który powinien wynosić, co najmniej 50 tys. zł.

W spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością kapitał powstaje z wkładów założycieli,

tworząc kapitał zakładowy, który dzieli się na udziały o równej albo nierównej wartości
nominalnej. Wysokość udziałów poszczególnych założycieli jest wpisana w umowie spółki.
Określenie ich wysokości jest ważne, ponieważ wspólnicy odpowiadają wobec wierzycieli do
wysokości wkładów (udziałów). Kapitał zakładowy spółki z o.o. musi wynosić minimum 50
tys. zł i dzieli się na udziały nie mniejsze niż 500 zł. Wspólnicy wnoszą jeden lub więcej
udziałów w formie pieniężnej lub rzeczowej. Ponadto w spółkach z o.o. mogą być tworzone
inne kapitały, np. kapitał zapasowy i kapitał rezerwowy. Kapitały te tworzone są z części
wygospodarowanego zysku, nie są obligatoryjne.

W spółkach akcyjnych kapitał założycielski składa się z kapitału zakładowego zwanego

akcyjnym, którego wysokość musi wynosić minimum 500 tys. zł. Jest on podzielony na akcje
o wartości nominalnej minimum 1 zł. Większość akcji sprzedawana jest za gotówkę, ale część
z nich może być wydawana za aporty. Łączna wartość kapitału akcyjnego i liczba akcji musi
być określona w statucie spółki akcyjnej i rejestrze przedsiębiorstw. W spółce akcyjnej
tworzone są obligatoryjnie inne kapitały, a mianowicie kapitał zapasowy i kapitał rezerwowy.

Kapitał własny powinien odpowiadać, co najmniej wartości aktywów trwałych firmy.
Struktura kapitału – im wyższy jest udział kapitału własnego w całym kapitale, tym

mniejsza zależność przedsiębiorstwa od innych instytucji i kontrahentów.

Konieczne jest zachowanie właściwej struktury kapitału, ponieważ decyduje ona

o zachowaniu płynności i wypłacalności przedsiębiorstwa, co ma istotne znaczenie, gdy
przedsiębiorstwo stara się o kredyt bankowy lub kredyt handlowy.
Kapitały własne są fundamentem każdej działalności gospodarczej, ale mają one
ograniczone rozmiary i dlatego prawie każde przedsiębiorstwo poszukuje dodatkowych,
obcych źródeł finansowania.

Kapitał obcy stanowią zobowiązania wobec wierzycieli oraz kredyty i pożyczki udzielone

na ściśle określony czas, za wynagrodzeniem w formie odsetek.

Formy finansowania obcego przestawia poniższy rysunek.

Rys.5.2.1.2. Formy finansowania obcego
Źródło: opracowanie własne

Leasing - jest to usługa finansowa stanowiąca w istocie alternatywną do kredytu bankowego

formę finansowania zakupów majątku trwałego. Polega na przekazaniu przez finansującego
środka trwałego (przedmiotu leasingu) do wykorzystania w określonym czasie
korzystającemu, który z kolei zobowiązuje się do dokonywania w regularnych odstępach
czasu płatności (tzw. rat leasingowych) na rzecz finansującego.

Formy finansowania

obcego

kredyty
bankowe

pozabankowe
kredyty

leasing

factoring

forfaiting

franchising

venture
capital

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Finansującym może być np. producent oddający swoje wyroby w użytkowanie innym

przedsiębiorstwom (leasing bezpośredni) lub pośrednik, np. bank lub wyspecjalizowana firma
leasingowa (leasing pośredni).

Umowa leasingu powinna spełniać następujące warunki: musi być zawarta na czas

określony i suma opłat ustalonych w umowie musi być, co najmniej równa wartości
początkowej środka trwałego, który jest przedmiotem leasingu.

Umowie leasingu towarzyszy również opcja zakupu po zakończeniu umowy, co oznacza, że

korzystający może zakupić użytkowany środek trwały za uzgodnioną cenę.

Najczęściej wyróżnia się leasing operacyjny (jest umową długoterminową) i finansowy (jest

umową krótkoterminową).

Zalety leasingu:

− firmy leasingowe przeważnie nie wymagają zabezpieczenia środka trwałego albo

wymagają niewysokiego zabezpieczenia,

− prosta procedura i szybko dochodzi do podpisania umowy,

− opłaty leasingowe są kosztem uzyskania przychodu, co zmniejsza podstawę

opodatkowania podatkiem dochodowym.

Factoring – jest to forma finansowania przedsiębiorstw polegająca na wykupie przez faktora

po określonej cenie nieprzeterminowanych wierzytelności faktoranta w połączeniu ze
świadczeniem na jego rzecz dodatkowych usług. Przedmiotem faktoranta są zazwyczaj
wierzytelności krótkoterminowe, głównie z tytułu dostaw towarów lub świadczenia usług.
Faktor skupuje należności faktoranta przed terminem ich wymagalności, a tym samym
finansuje swego klienta. Zaletą factoringu jest to, że faktorant dość szybko ma dostęp do
gotówki, co skraca cykl inkasa należności i wpływa pozytywnie na płynność finansową
przedsiębiorstwa. Wyróżniamy factoring pełny (właściwy), niepełny (niewłaściwy)
i mieszany.
Uczestnikami faktoringu są:

− faktor to instytucja finansowa specjalizująca się w nabywaniu wierzytelności

przysługujących faktorantowi oraz świadcząca dodatkowe usługi związane z obsługą
wierzytelności w ramach umowy factoringowej w zamian za otrzymaną prowizję.

− faktorant – wierzyciel będący zazwyczaj dostawcą towarów lub usług, sprzedający

przysługującą mu wierzytelność faktorowi.

− dłużnik – odbiorca towarów lub usług, który ma zobowiązanie wobec faktoranta.
Za usługi faktor pobiera opłaty: odsetki, prowizje w wysokości obliczonej od wartości brutto
faktury oraz opłaty za dodatkowe usługi.

Forfaiting – podobnie jak factoring jest to instrument finansowy polegający na zakupie

przez forfaitera tytułu eksportu towarów i usług bez regresu w stosunku do fortfaitysty, jest to
korzystne dla sprzedawcy wierzytelności. Warunkiem umowy forfaitingowej jest
bezregresowy skup wierzytelności przez forfaitera. Ponosi on wówczas pełne ryzyko
niewypłacalności samego dłużnika, a także ryzyko ekonomiczne i polityczne kraju dłużnika,
dlatego forfaiting w porównaniu z factoringiem jest bardzo drogi. Jego przedmiotem są
należności średnio- i długoterminowe. Forfating dotyczy z reguły 100% wierzytelności
z tytułu danej transakcji. Często wierzytelności te zabezpieczone są wekslem.

Forfaiter - podmiot, który specjalizuje się w nabywaniu wierzytelności przysługujących

forfaityście. Funkcję forfaitysty pełnią wyspecjalizowane instytucje finansowe: banki,
towarzystwa forfaitingowe, spółki factoringowe.

Forfaitysta – wierzyciel będący zazwyczaj dostawcą, eksporterem towarów lub usług,

sprzedający przysługującą mu wierzytelność forfaiterowi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Franchising polega na ścisłej współpracy dwóch – jedno duże mające określoną pozycję na

rynku a drugie małe lub rozpoczynające prowadzenie działalności – niezależnych
przedsiębiorstw (pod względem prawnym i finansowym) w zakresie zbytu umożliwiającym
dystrybucje towarów, usług i technologii. Franchisingodawca udziela franchisingobiorcy
prawa do korzystania ze swojego znaku i sposobu prowadzenia działalności gospodarczej. Do
zalet franchisingu dla franchisingobiorcy należą: mniejsze środki finansowe na stworzenie
przedsiębiorstwa, renoma firmy eliminuje ryzyko niepowodzenia, uniknięcie kosztów
dotyczących promocji oraz reklamy. Do wad zaliczyć należy: ograniczenie prawa własności
i opłaty franchisingowe.

Venture capital to kapitał wysokiego ryzyka, gdzie udostępnienie kapitału rekompensowane

jest przez duże zyski, choć i strata jest bardzo prawdopodobna. W Polsce jako forma obcego
finansowania nie jest jeszcze w pełni wykorzystywana. Na świecie kapitał ten jest oferowany
przez wyspecjalizowane instytucje, które łączą sposoby działania banku i towarzystwa
ubezpieczeniowego.

.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

1. Jakie znasz źródła finansowania działalności przedsiębiorstwa?
2. Jakie są różnice między finansowaniem zewnętrznym a wewnętrznym?
3. Jakie są różnice między kapitałami własnymi a obcymi?
4. Jakie znasz rodzaje kapitałów własnych w przedsiębiorstwach o różnych formach

organizacyjno-prawnych?

5. Jakie znasz formy finansowania obcego?
6. Co stanowi istotę leasingu?
7. Co jest istotą franchisingu?
8. Jakie strony uczestniczą w factoringu?
9. Co jest istotą forfaitingu?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaklasyfikuj kapitały występujące w przedsiębiorstwie „B” do kapitałów własnych lub

obcych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapoznać się z przykładami kapitałów w przedsiębiorstwie „B”,
2) zaklasyfikować podane przykłady kapitałów do kapitałów własnych lub obcych stawiając

znak X w odpowiedniej kolumnie – „arkusz ćwiczeniowy” nr 3,

3) sprawdzić poprawność rozwiązania w grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− literatura z rozdziału 6,
− arkusz ćwiczeniowy nr 3.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Arkusz ćwiczeniowy nr 3

Przykłady kapitałów

w przedsiębiorstwie „B”

Kapitał

własny

Kapitał obcy

Zobowiązania wobec urzędu skarbowego

Z wygospodarowanego zysku zakupiono nową maszynę

Przedsiębiorstwo zakupiło materiały do produkcji na kredyt

Przedsiębiorstwo sprzedało firmie faktoringowej
wierzytelność

Pozyskano nowy samochód w drodze leasingu

Odbiorca dokonał przedpłaty na zakup 100 garniturów

Odbiorca nabył garnitury i wystawił weksel płatny po 40
dniach

Ćwiczenie 2

Oceń, która forma finansowania zakupu maszyny do produkcji będzie bardziej opłacalna

dla przedsiębiorstwa: czy kredyt inwestycyjny czy leasing?

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zgromadzić literaturę do wykonania ćwiczenia,
3) wyszukać w materiałach dydaktycznych informacje o kredycie inwestycyjnym i leasingu,
4) porównać wady i zalety obu form finansowania zakupu maszyny do produkcji,
5) przedstawić ocenę opłacalności kredytu inwestycyjnego i leasingu, wykorzystując

przykładowy wykaz rat kredytowych i rat leasingowych,

6) dokonać wyboru korzystniejszego sposobu finansowania zakupu maszyny do produkcji,
7) zweryfikować ocenę opłacalności w grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

przykładowy wykaz rat kredytowych od kredytu inwestycyjnego i rat leasingowych,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 3

Oblicz ile zarobi firma faktoringowa na transakcji i jaką kwotę otrzyma przedsiębiorstwo

„E”? Przedsiębiorstwo „E” zawarło umowę z firmą faktoringową o sprzedaż wierzytelności
na kwotę 30 000 zł. Na podstawie umowy opłaty wynoszą:
odsetki od kwoty wierzytelności – 12%,
prowizja za obsługę wierzytelności – 5% od kwoty wierzytelności.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) obliczyć odsetki od kwoty wierzytelności,
3) obliczyć wysokość prowizji za obsługę wierzytelności,
4) odliczyć, ile zarobi na tej transakcji firma factoringowa?,
5) obliczyć kwotę, którą otrzyma przedsiębiorstwo „E”,
6) zaprezentować efekty swojej pracy.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

literatura z rozdziału 6.

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

1) scharakteryzować rodzaje kapitałów z uwzględnieniem różnych

kryteriów finansowania majątku przedsiębiorstwa?

2) wyjaśnić różnice między finansowaniem wewnętrznym

a finansowaniem zewnętrznym działalności przedsiębiorstwa?

3) rozróżnić kapitały własne od obcych?

4) rozróżnić kapitały własne w przedsiębiorstwach o rożnych

formach organizacyjno-prawnych?

5) wymienić źródła finansowania obcego?

6) określić istotę leasingu?

7) scharakteryzować factoring?

8) scharakteryzować franchising?

9) scharakteryzować forfaiting?

10) ocenić opłacalność korzystania z różnych źródeł finansowania

działalności?

11) dokonać wyboru sposobu finansowania działalności

przedsiębiorstwa?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Zarządzanie należnościami, gotówką, zapasami

i zobowiązaniami

4.3.1. Materiał nauczania

Zarządzanie należnościami

Należności to roszczenia przedsiębiorstwa w stosunku do jego dłużników. Stanowią

rezultat sprzedaży produktów i towarów na zasadach kredytu manipulacyjnego

i kupieckiego tzn. zapłata nastąpiła w okresie późniejszym. W przypadku kredytu
manipulacyjnego jest to zwykle kilka dni po wykonaniu świadczenia, natomiast w przypadku
kredytu kupieckiego jest to okres dłuższy.

Zarządzanie należnościami utożsamiane jest z polityką kredytową przedsiębiorstwa

wobec swoich odbiorców, której celem jest stworzenie dogodnych warunków współpracy.
Sprzedaż z odroczoną płatnością to często warunek zakupu produktów i usług, ponieważ
odbiorcy nie posiadając wolnych, własnych środków pieniężnych nie muszą korzystać
z kredytu bankowego.

Zarządzanie należnościami opiera się na następujących zasadach:

− klasyfikowanie klientów od strony ich gotowości i możliwości do spłaty zadłużenia,

− formułowanie założeń polityki kredytowej w stosunku do swoich kontrahentów

(odbiorców),

− stosowanie odpowiedniej polityki inkasowania należności i kontrolowanie jego

prawidłowego przebiegu celem przyśpieszenia wpływu należności.

W warunkach rosnącej konkurencji przedsiębiorstwa w celu zwiększenia sprzedaży oraz

przyspieszenia inkasa należności stosują zachęty dla odbiorców w postaci: skonta, bonifikat,
oraz upustów.
Skonto to opust, który odbiorca może sobie potrącić od sumy faktury, jeżeli reguluje ją
gotówką.

Wzór na obliczanie rocznej stopy oprocentowania kredytu kupieckiego przy zastosowaniu

skonta:

Sprzedaż na kredyt daje przedsiębiorstwom możliwości zwiększenia przychodów z tytułu

sprzedaży, może również wpływać na wzrost zysków. Z takiej możliwości zakupów korzysta
coraz większa liczba klientów. Zbyt długi okres kredytowania należności może wpłynąć na
pogorszenie sytuacji płatniczej przedsiębiorstwa. Należy systematycznie dokonywać
okresowej oceny stanu należności, w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości należy podjąć
określone działania mające na celu poprawę ściągalności należności. Mogą również pojawić
się należności nieściągalne.

Finansowanie należności od odbiorców związane jest ze wzrostem kosztów działalności

bieżącej i zamrożeniem środków pieniężnych oraz powstaniem zatorów płatniczych.
Przedsiębiorstwa nie mając natychmiastowych płatności za sprzedane towary zmuszone są do
szukania obcych źródeł finansowania. Prowadzi to wzrostu kosztów zmiennych o koszt
kredytu (oprocentowanie), nie wpływa to jednak na wzrost kosztów stałych. Ponadto
przedsiębiorstwa zabezpieczając się przed terminowym inkasem należności żądają od
klientów odpowiednich form gwarancji spłat i ubezpieczenia ryzyka strat spowodowanych
niewypłacalnością. Nie bez znaczenia jest określenie w umowie z klientem form rozliczeń
pieniężnych.

Roczna stopa procentowa

stopa skonta

kredytu kupieckiego

= okres zapłaty w dniach - okres skonta w dniach x 365

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wzrost kosztów zmiennych związanych z finansowaniem należności, przy zwiększonej

sprzedaży oraz wydłużenie okresu kredytowania przedsiębiorstwa może w następnym roku
przyczynić się do osiągnięcia przyrostu zysku brutto.

Do oceny stanu należności służą następujące wskaźniki:

- wskaźnik obrotu (rotacji) należnościami, który informuje, ile razy w badanym okresie

przedsiębiorstwo odtwarza stan należności.

wskaźnik obrotu

sprzedaż netto

należnościami

przeciętny stan należności

− wskaźnik obrotu należnościami w dniach określa, ile dni upływa od momentu sprzedaży

towarów do chwili wpływu gotówki.

wskaźnik obrotu

ilość dni w okresie

należnościami w dniach

wskaźnik obrotu należnościami

Zarządzanie zapasami

Zapasy to składniki majątkowe obejmujące surowce, materiały, produkcję w toku,

półfabrykaty oraz wyroby i towary.

Czynniki mające wpływ na wielkość zapasów w przedsiębiorstwie to:

− przedmiot działalności przedsiębiorstwa,
− wielkość produkcji,

− szybkość rotacji środków obrotowych.

Gromadzenie i utrzymanie zapasów powoduje określone koszty:

− koszty zamrożenia określonych środków pieniężnych w zapasach,
− koszty składowania, przechowywania i obrotu wewnątrz firmy,

− koszty ubezpieczenia od wypadków, kradzieży i szkód losowych.

Z zapasami łączy się ryzyko strat, jakie może powstać wskutek zgromadzenia nie

przydatnych materiałów, wytworzenia wyrobów lub nabycia towarów w ilościach
przekraczających możliwości ich zbytu, a także spadku ich cen na rynku poniżej kosztu
własnego. Sfinansowanie tych zapasów w znacznej części obcymi kapitałami wiąże się
z ryzykiem utraty zdolności płatniczej przez przedsiębiorstwo wskutek braku wpływów
gotówkowych ze sprzedaży. Za optymalny uważa się taki zapas, który umożliwia utrzymanie
ciągłości produkcji i sprzedaży oraz zmniejsza do minimum koszty ich magazynowania.

Z finansowego punktu widzenia istotna jest klasyfikacja zapasów ze względu na funkcje

spełniane w przedsiębiorstwie na:
− zapasy prawidłowe, które obejmują zapasy bieżące, sezonowe i rezerwowe,

− zapasy nieprawidłowe, obejmują zapasy nadmierne i zbędne

Zapasy prawidłowe to zapasy, które pozwalają na realizację zadań produkcyjnych

przedsiębiorstwa i umożliwiają zachowanie ciągłości produkcji i sprzedaży.

Zapasy bieżące zapewniają ciągłość produkcji oraz sprzedaży. Ich optymalna wielkość

powinna być określona na podstawie odpowiednich kalkulacji - norm zapasów. Maksymalny
zapas bieżący powinien pokrywać potrzeby, jakie występują miedzy dwoma kolejnymi
dostawami. Ulega on obniżeniu do zera w dniu kolejnej dostawy.

Zapasy sezonowe przekraczają bieżące potrzeby przedsiębiorstwa. Gromadzone są

w związku z sezonowością potrzeb konsumentów, przed okresami wzmożonego zbytu.

Zapasy rezerwowe nazywane są zapasami minimalnymi lub bezpieczeństwa.
Zapasy nadmierne przekraczają uzasadnione ekonomicznie potrzeby w zakresie zapasów

bieżących i sezonowych. Zapasy zbędne nie mogą być wykorzystane w przedsiębiorstwie

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

i powinny być zlikwidowane lub odsprzedane po obniżonych cenach w celu uniknięcia
dalszych kosztów utrzymania.

Zapasy nieprawidłowe powodują zmniejszenie płynności finansowej. W celu uniknięcia

dodatkowych kosztów, przedsiębiorstwo powinno szybko przeznaczyć je do odsprzedaży.
Wielkość i struktura zapasów wpływają bezpośrednio na osiągane wyniki finansowe
przedsiębiorstwa oraz wskaźniki bieżącej płynności finansowej.

Wskaźniki wykorzystywane do analizy i oceny stanu zapasów w przedsiębiorstwie:

− wskaźnik obrotu (rotacji) zapasami określa, ile razy odnawiał się zapas w danym okresie.

wskaźnik obrotu

wartość sprzedaży netto

zapasami

przeciętny stan zapasów

− wskaźnik obrotu (rotacji) zapasami w dniach określa, na ile dni wystarczy określony

zapas. Można go obliczyć dwoma sposobami:

wskaźnik obrotu

ilość dni w okresie

zapasami w dniach

wskaźnik obrotu zapasami

− przeciętny stan zapasów po skróceniu cyklu rotacji:

wskaźnik obrotu zapasami

wartość

przeciętny stan zapasów

w dniach cyklu skróconego

sprzedaży netto

po skróceniu cyklu rotacji

ilość dni w okresie

Przedsiębiorstwo powinno dążyć do przyspieszenia rotacji zapasów, ponieważ obniża w ten
sposób koszty magazynowania, koszty produkcji, zwalnia część gotówki „zamrożonej”
w zapasach, zwiększa bieżącą płynność finansową a w konsekwencji przyczynia się do
wzrostu zysku.

System zarządzania zapasami „dokładnie na czas” (Just in Time) polega na połączeniu

dostaw materiałów z bezpośrednim przekazaniem ich do produkcji. System ten ogranicza
koszty zapasów, wymaga jednak doskonałej koordynacji działalności po stronie odbiorcy
i dostawcy. Stosowany w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej.

Optimum dostawy można obliczyć za pomocą wzoru

Optimum dostawy =

Ewa Jarocka: Finanse przedsiębiorstw, systemu bankowego, budżetowego, ubezpieczeń, Difin, Warszawa

2004.

wskaźnik obrotu

przeciętny stan

ilość dni w okresie

zapasami w dniach

zapasów

wartość sprzedaży netto

Roczne koszty

utrzymania jednostki

zapasów

Cena zakupu jednostki

Cena zakupu

jednostki

zapasu

2 x sprzedaż roczna x koszty jednego zamówienia

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zarządzanie gotówką

W przedsiębiorstwie występują następujące formy zasobów pieniężnych:

− gotówka w kasach przedsiębiorstwa, która nie przynosi żadnych dochodów,

− lokaty w bankach na rachunkach bieżących, odsetki od tych lokat są niższe niż poziom

inflacji,

− terminowe lokaty bankowe, dostarczają dodatkowy dochód w postaci odsetek, które są

przeważnie wyższe niż poziom inflacji,

− lokaty dokonywane na rynku pieniężnym w postaci krótkoterminowych papierów

dłużnych lub na rynku międzybankowym. Lokaty te przynoszą najwyższe odsetki.

Płynność zasobów pieniężnych:

− największą płynnością charakteryzują się zasoby gotówkowe w kasach oraz lokaty na

rachunkach bieżących w banku,

− mniejszą płynność wykazują lokaty w krótkoterminowych papierach dłużnych, jeżeli

mogą być one odsprzedane na rynku wtórnym, gdy zaistnieje taka potrzeba,

− lokaty terminowe w bankach charakteryzują się małą płynnością, jeżeli firma wycofa

przed czasem środki pieniężne to nastąpi utrata częściowa lub całkowita odsetek.

Przedsiębiorstwo zasoby gotówkowe przeznacza na finansowanie bieżących transakcji

polegających na spłacie zobowiązań z tytułu regulowania należności za dostawy i usługi,
należności podatkowych, celnych, wypłaty wynagrodzeń pracowników i itp. Zasoby te
określane są jako zasoby operacyjne.

Rezerwa bezpieczeństwa to część zasobów gotówkowych wykorzystywana w razie

trudności płatniczych, których nie udało się przewidzieć wskutek zmniejszenia wpływów ze
sprzedaży. Są to tzw. zasoby przezornościowe.

Niektóre przedsiębiorstwa utrzymują również zasoby pieniężne przeznaczone na cele

spekulacyjne.

Przedsiębiorstwa przed podjęciem ważniejszych inwestycji gromadzą rezerwy gotówki

o celowych charakterze. Posiadanie ich stanowi często warunek uzyskania kredytów
bankowych.

Zarządzanie zasobami gotówkowymi polega na podejmowaniu skutecznych działań

zmierzających do uzyskania nadwyżki wpływów nad wydatkami, przyspieszania inkasa
gotówki, zapewnienie możliwości terminowego regulowania zobowiązań oraz korzystne
lokowanie przejściowych nadwyżek środków pieniężnych, natomiast w przypadku niedoboru
gotówki pozyskiwanie tanich źródeł finansowania.

Planowanie wpływów i wydatków pieniężnych z podziałem na miesiące, dekady i dni jest

punktem wyjścia w zarządzaniu zasobami gotówkowymi.

Przyśpieszenie dyspozycyjności wpływami gotówkowymi wymaga od przedsiębiorstwa

odpowiedniej dyscypliny w zakresie inkasowania należnych przedsiębiorstwu kwot od jego
dłużników. Skracanie czasu inkasa należności obejmuje następujące działania:
− skracanie czasu, jaki upływa między wykonaniem przez dłużnika dyspozycji płatniczych a

datą wpływu gotówki na rachunek bankowy,

− usprawnienie trybu przekazywania gotówki pochodzącej z utargów na rachunek bieżący

przedsiębiorstwa (skrócenie czasu i ograniczenie kosztów prowizji),

− przy regulowaniu należności czekami preferować czeki bankierskie i potwierdzone, które

upoważniają do uznania konta przedsiębiorstwa bez potrzeby sprawdzania pokrycia na
rachunku bankowym wystawcy dokumentu.

Zarządzanie zobowiązaniami
Zobowiązanie jest stosunkiem prawnym miedzy dwiema stronami: wierzycielem
i dłużnikiem.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przedsiębiorstwo powinno posiadać płynność finansową, czyli zdolność do terminowego

regulowania krótkoterminowych zobowiązań. Wypłacalność oznacza zdolność do spłacania
zobowiązań długoterminowych.

Jeżeli w przedsiębiorstwie zobowiązania bieżące są wyższe niż aktywa obrotowe,

wówczas kapitał pracujący ma charakter ujemny, co jest oznaką nieprawidłowości
w finansowaniu działalności. Zbyt duży udział kapitałów obcych w finansowaniu działalności
przedsiębiorstwa powoduje wzrost kosztów finansowych o odsetki, co w konsekwencji może
przyczynić się do obniżenia zysku. Ponadto mogą wystąpić problemy związane
z niemożnością wywiązania się ze swoich zobowiązań.

W przypadku nieuregulowania w terminie zobowiązań wobec wierzycieli powstają

zadłużenia przeterminowane, które powodują określone skutki prawne:
- obowiązek płacenia karnych odsetek, które są wyższe od odsetek udzielanych przy

kredytach i powodują wzrost kosztów przedsiębiorstwa,

- konieczność jednorazowej spłaty całości zadłużenia wraz z odsetkami,
- konfiskata części lub całości majątku.
Ponadto przedsiębiorstwa, które nie płacą w terminie swoich zobowiązań stają się mało
wiarygodnymi partnerami do współpracy. W celu uniknięcia nieporozumień i uzgodnienia
wzajemnych stanowisk w sprawie odroczenia terminu spłaty zobowiązań należy prowadzić
negocjacje.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

1. Co to jest należność?
2. Jakie znasz zasady zarządzania należnościami?
3. Jakie znasz sposoby zwiększenia sprzedaży i przyspieszenia inkasa należności?
4. Jak obliczysz roczną stopę oprocentowania kredytu przy zastosowaniu skonta?
5. Co oznacza termin zapasy?
6. Jakie rodzaje zapasów występują w przedsiębiorstwie?
7. Jak obliczysz wskaźniki rotacji zapasów w przedsiębiorstwie?
8. Jakie są zasady zarządzania zapasami w przedsiębiorstwie?
9. Jak wyznaczysz optimum dostawy?
10. Jakie znasz rodzaje zasobów pieniężnych w przedsiębiorstwie?
11. Jaka jest płynność zasobów pieniężnych w przedsiębiorstwie?
12. Na czym polega zarządzanie gotówką w przedsiębiorstwie?
13. Na czym polega zarządzanie zobowiązaniami w przedsiębiorstwie?
14. Jakie są skutki prawne niewykonywania zobowiązań?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz oszczędności wynikające ze skrócenia cyklu rotacji zapasami w przedsiębiorstwie

produkcyjnym „Z” i ustal ich wpływ na bieżącą płynność finansową przedsiębiorstwa na
podstawie danych: przeciętny stan zapasów wynosi 9 000 zł, wartość sprzedaży netto - 90 000
zł, ilość dni w okresie badanym - 30, w następnym miesiącu skrócono cykl rotacji o 1 dzień.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapisać wzór, według którego obliczysz szybkość krążenia zapasów w przedsiębiorstwie,
3) obliczyć, ile dni potrzebuje przedsiębiorstwo na jeden cykl obrotu zapasami,
4) zapisać wzór, według którego obliczysz przeciętny stan zapasów po skróceniu cyklu

rotacji,

5) obliczyć przeciętny stan zapasów po skróceniu cyklu rotacji,
6) zapisać wzór, według którego obliczysz oszczędności wynikające ze skrócenia cyklu

rotacji,

7) obliczyć oszczędności wynikające ze skrócenia cyklu rotacji zapasami,
8) odpowiedzieć na pytanie, dotyczące wpływu skrócenia cyklu obrotu zapasami na bieżącą

płynność w przedsiębiorstwie „Z”,

9) porównać wyniki obliczeń w grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− kalkulator,
− literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Oblicz optimum dostawy, gdy przedsiębiorstwo sprzedaje rocznie 2 000 sztuk produktów,

koszt jednego zamówienia wynosi 900 zł, cena zakupu produktu 70 zł, a roczny koszt
utrzymania zapasu wynosi 10% ceny zakupu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zorganizować stanowisko pracy do wykonania ćwiczenia,
2) zapisać wzór, według którego obliczysz optimum dostawy,
3) obliczyć optimum dostawy,
4) odpowiedz na pytanie, ile razy w ciągu roku przedsiębiorstwo złoży zamówienia?,
5) zaprezentować efekty swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− kalkulator,

− literatura z rozdziału 6,

Ćwiczenie 3

Oblicz, jakie korzyści osiągnie przedsiębiorstwo „W” z tytułu skonta, udzielonego przez

dostawcę „A” wiedząc, że przedsiębiorstwo „A” udzieliło swojemu odbiorcy „W” kredytu
kupieckiego na 40 dni. Jeżeli zapłata nastąpi przed upływem 10 dni to przedsiębiorstwo „A”
zaproponowało odbiorcy skonto w wysokości 3%. Roczna stopa oprocentowania depozytu
bankowego wynosi 11%.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

1) zapisać wzór, według którego obliczysz roczną stopę oprocentowania kredytu

kupieckiego przy zastosowaniu skonta,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) obliczyć roczną stopę oprocentowania kredytu kupieckiego przy zastosowaniu skonta,
3) porównać roczną stopę oprocentowania kredytu kupieckiego przy zastosowaniu skonta

z roczną stopą oprocentowania depozytu bankowego,

4) ocenić opłacalność oferty przedstawionej przedsiębiorstwu „W”,
5) ocenić korzyści przedsiębiorstwa ”A” z tytułu skonta,
6) zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

− kalkulator,

− literatura z rozdziału 6,

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

zdefiniować pojęcia:

− należności?

− zapasów?

2) określić podstawowe zasady zarządzania należnościami?

3) określić zasady zarządzania zapasami?

4) określić zasady zarządzania gotówką w przedsiębiorstwie?

5) obliczyć optimum dostawy?

6) określić istotę zarządzania zobowiązaniami w przedsiębiorstwie?

7) określić skutki prawne niewykonania zobowiązań?

obliczyć wskaźniki rotacji zapasów i określić ich wpływ na bieżącą
płynność finansową przedsiębiorstwa?

scharakteryzować wskaźniki służące do oceny stanu należności w
przedsiębiorstwie?

10) obliczyć korzyści z tytułu skonta?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Wartość pieniądza w czasie

4.4.1. Materiał nauczania

Współcześnie pieniądz określa się jako powszechnie akceptowany instrument finansowy,

za pomocą, którego dokonuje się płatności za towary i usługi oraz realizuje zobowiązania
płatnicze.

Towarzyszy każdej działalności gospodarczej, spełniając określone funkcje. Jako miernik

wartości umożliwia wycenę majątku i kapitałów przedsiębiorstwa, osiąganych przychodów,
ponoszonych kosztów oraz wygospodarowanego zysku i ponoszonych strat. Ponadto pieniądz
jest środkiem cyrkulacji (wymiany), środkiem płatniczym (miernik odroczonych płatności)
a także środkiem tezauryzacji (gromadzenia).

Pieniądz ma określoną wartość, która ulega zmianie w zależności od czasu, w jakim

zostanie on postawiony do naszej dyspozycji.

Procent jest dochodem wtórnym, jaki otrzymuje właściciel kapitału za rezygnację

z dysponowania nim w chwili obecnej, a także ceną, jaką płaci osoba pożyczająca kapitał.

Stopa procentowa - pozwala ustalić kwoty kosztu korzystania z obcego kapitału lub

dochodu z lokaty, uwzględniając pożyczoną lub ulokowaną sumę pieniężną oraz czas.

Na poziom stopy procentowej wpływają następujące zjawiska:

− inflacja, która obniża siłę nabywczą pieniądza i mamy wówczas do czynienia

z deprecjacją pieniądza. Kredytodawcy w tym celu podwyższają oprocentowanie ponad
stopę inflacji,

− ryzyko – im wyższe tym wyższe oprocentowanie kredytu,

− polityka pieniężno-kredytowa państwa.
Wyróżniamy stopę procentową:
− nominalną,
− realną – która umożliwia ustalenie rzeczywistych przychodów z posiadanych kapitałów

i kosztów ich wykorzystania , w przypadku dłużników, po wyeliminowaniu skutków
inflacji,

− efektywną – po uwzględnieniu skutków inflacji i opodatkowania.
Obliczanie realnej stopy procentowej:
− dla krótkich okresów czasu i niskim poziomie inflacji na podstawie wzoru:

Roczna realna stopa procentowa = roczna stopa nominalna - roczna stopa inflacji

− w dłuższym okresie czasu i wysokiej inflacji

roczna realna

1 + roczna stopa inflacji

stopa procentowa

= 1 -

1 + roczna stopa nominalna

Ze względu na okres czasu wyróżniamy stopy procentowe:
− krótkoterminowe, które dotyczą lokat i kredytów na okres nie przekraczający 1 roku,

− długoterminowe – dotyczą lokat i kredytów na okresy dłuższe niż 1 rok.
Ze względu na zmienność w czasie występują następujące stopy procentowe:
− stałe – wysokość ich nie ulega zmianie w czasie trwania umowy,

− zmienne – wysokość ich się zmienia w czasie trwania umowy i zależy od zmian na rynku

pieniężnym.

Koszt pieniądza można obliczyć za pomocą rachunku odsetek:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

− rachunek odsetek prostych – odsetki obliczane są stale od tej samej kwoty pieniężnej,

w krótkich okresach czasu, nie przekraczających jednego roku,

− rachunek odsetek złożonych – odsetki ulegają kapitalizacji. Kapitalizacja polega na

dopisywaniu odsetek do kapitału pierwotnego po każdym okresie, a ich wyplata następuje
łącznie ze zwrotem kapitału.

Odsetki proste obliczamy według wzoru:

wysokość kapitał x stopa procentowa x czas oprocentowania

odsetek

100

Czas oprocentowania wyrażamy w latach, miesiącach i dniach.

wysokość odsetek

kapitał x stopa procentowa x czas oprocentowania

za dni

100 x 365

Obliczanie czasu oprocentowania w dniach – wg ustawy Prawo bankowe przyjmuje się,

że każdy miesiąc liczy 30 dni, a rok 365 dni. W praktyce banki liczą dni według kalendarza,
a liczbę dni w roku ustala się na 360.

Obliczanie czasu oprocentowania – zawarty jest między datą początkową a datą końcową.

Do czasu oprocentowania wlicza się na ogół dzień początkowy, a nie wlicza się dnia
końcowego. Od tej zasady są wyjątki w przypadku lokat bankowych, tzn. liczymy odsetki od
następnego dnia po wpłacie do dnia, w którym kończy się przyjęty okres włącznie.

Odsetki głównie pobierane są „z dołu” (lokaty bankowe, kredyty i pożyczki). Potrącanie

odsetek z góry określane jest mianem dyskonta.

Dyskonto jest różnicą między wartością nominalną papieru wartościowego a mniejszą

wartością, po której się go sprzedaje przed terminem płatności.

Przeliczanie okresowej stopy dyskonta na stopę roczną w celu kalkulacji opłacalności

lokaty w porównaniu do innych alternatywnych wariantów lokacyjnych następuje zgodnie
z poniższym wzorem

roczna stopa

okresowa stopa dyskontowa x 100

365

procentowa

100- okresowa stopa dyskontowa

liczba dni w okresie

Obliczanie odsetek według teorii procentów składanych (przy kapitalizacji):

stopa procentowa dla

liczba okresów

odsetki okresu

kapitalizacji

składane

kapitał
podstawowy

[(

1 +

100

)

]

Procent składany pokazuje tempo przyrostu przyszłej wartości kapitału.

Obliczanie przyszłej wartości lokaty (sumy skapitalizowanej) według wzorów:

− przy zastosowaniu teorii procentu składanego:

wartość przyszła

lokaty

= kapitał początkowy x (1 + roczna stopa procentowa)

Witold Bień: Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2000.

wysokość odsetek

kapitał x stopa procentowa x czas oprocentowania

za miesiąc

100 x 12

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

gdzie:
n – liczba okresów rocznych kapitalizacji odsetek,

− przy zastosowaniu teorii procentu składanego śródrocznie:

wartość przyszła

roczna stopa proc.

m x n

lokaty

= kapitał początkowy x

(

1 +

)

gdzie:

m – ilość podokresów kapitalizacji w roku
n – liczba okresów rocznych kapitalizacji odsetek,
Problem wartości kapitału w czasie ma ogromne znaczenie przy podejmowaniu decyzji

finansowych dotyczących działalności przedsiębiorstwa, a także przy wyborze miejsca
inwestowania kapitału.

Przyszłą wartość strumieni pieniężnych obliczamy według wzoru:

)

(

∑

−

gdzie:
FV –wartość przyszła strumieni pieniężnych,
SF – wartość poszczególnych kwot w momencie ich otrzymania (strumień),
r – stopa procentowa (stopa kapitalizacji),
n – liczba okresów kapitalizacji,
i – zmienna sterująca.

W celu uzyskania informacji o obecnej wartości kapitału, którym spodziewamy się

dysponować w przyszłości należy posłużyć się wzorem na dyskonto kapitału:

obecna wartość wartość przyszła kapitału x liczba okresów

kapitału

( 1 + stopa dyskontowa )

liczba okresów

Jeżeli chcemy obliczyć wartość obecną strumieni pieniężnych otrzymanych w przyszłości

należy posłużyć się następującym wzorem:

)

(

∑

gdzie:
PV – wartość obecna kwot otrzymanych w przyszłości,
SF

- wartość kwot otrzymanych w momencie ich otrzymania,

n – liczba okresów,
r – stopa dyskontowa,
i – zmienna sterująca.
Ćwiczenia dla tej jednostki szkoleniowej zostały opracowane w taki sposób, by można było

je wykonać w arkuszu kalkulacyjnym Excel.
Będziesz tworzył złożone formuły na obliczanie wartości przyszłej i obecnej kwoty pieniędzy
bądź ich strumieni. Pamiętaj!
−

o stosowaniu nawiasów w celu określenia kolejności wykonywanych działań (tak jak
w matematyce),

−

o nie wstawianiu spacji w formułach.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Co to jest pieniądz?

Co oznacza termin procent?

Co oznacza termin stopa procentowa?

Jakie zjawiska mają wpływ na poziom stopy procentowej?

Jaka jest różnica między stopą procentową realna a efektywną?

Jakie znasz rodzaje stopy procentowej ze względu na zmienność w czasie?

Co jest istotą wartości pieniądza w czasie?

Co jest istotą rachunku odsetek?

Co oznacza termin dyskonto?

10.

Jak obliczysz przyszłą wartość pieniądza w czasie?

11.

Jaki zastosujesz wzór do obliczenia przyszłej wartości strumieni pieniężnych?

12.

Jaki zastosujesz wzór do obliczenia obecnej wartości kwot pieniężnych, którymi
spodziewamy się dysponować w przyszłości?

4.4.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz w arkuszu kalkulacyjnym <pieniądz_1> w skoroszycie <bank> wartość przyszłą

dla kwoty = 300,00 zł, stopa procentowa = 12% w skali roku, czas trwania lokaty = 8
miesięcy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

obliczyć za pomocą formuły = 12%/12 oprocentowanie w skali miesiąca,

obliczyć za pomocą formuły = B3*(1+B5)^B7 wartość przyszłą w arkuszu, korzystając ze
wzoru:

Wartość przyszła = wartość obecna*(1 + stopa procentowa)

liczba okresów

uzupełnić arkusz wg wzoru (rys.4.4.3.1).

Rys. 4.4.3.1. Wartość przyszła do ćwiczenia 1.
Źródło: opracowanie własne

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

komputer z programem Excel.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

blicz przyszłą wartość kwoty 10 000,00 zł za 2 lata, jeżeli stopa procentowa w skali

roku wynosi 14%.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

dokonać obliczeń wykorzystując kalkulator na podstawie wzoru na wartość przeszłą
(patrz ćwiczenie 1),

skontrolować obliczenia w arkuszu <pieniądz_1> w skoroszycie <bank>.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

komputer z programem Excel.

Ćwiczenie 3

Oblicz w arkuszu kalkulacyjnym <pieniądz_2> w skoroszycie <bank> wartość strumieni

pieniądza na koniec trzeciego roku, które wpłyną do przedsiębiorstwa za jeden rok, za dwa
lata i za trzy lata odpowiednio w wysokościach 2 000,00 zł, 2 300,00 zł i 2 600,00 zł przy
oprocentowaniu rocznym 10%.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zastosować do obliczeń wzór na wartość przyszłą strumieni pieniężnych postaci:

)

(

∑

−

gdzie:
FV – wartość przyszła strumieni pieniężnych,
SV

– wartość poszczególnych kwot w momencie ich otrzymania (strumień),

r – stopa procentowa (stopa kapitalizacji),
n- liczba okresów (kapitalizacji),
i – zmienna sterującą.
2)

zastosować sposób uzupełnienia arkusza:

w komórkach: B2, B3, B4 – wstaw wartości strumieni w kolejnych latach,

w komórce B3 – wstaw wartość kapitału początkowego lokaty,

w komórce B6– wstaw stopę procentową,

w komórce B8 – wstaw liczbę okresów,

w komórce B10– wstaw formułę =B2*(1+B6)^2 +B3*(1+B6)^1+B4*(1+B6)^0,
wynikającą ze wzoru na wartość przyszłą strumieni pieniężnych.

Uzupełniony arkusz przedstawia rys.4.4.3.2.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.4.4.3.2. Strumienie pieniężne do ćwiczenia 3.
Źródło: opracowanie własne

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

komputer z programem Excel.

Ćwiczenie 4

Oblicz w arkuszu kalkulacyjnym <PV_1> w skoroszycie <bank> obecną wartość kwoty

2 000,00 zł, którą otrzymamy za trzy lata; oprocentowanie roczne wynosi 15%; skontroluj
wynik, dokonując obliczeń na podstawie wzoru na wartość obecną środków pieniężnych
(punkt 4.4.1.).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

uzupełnić arkusz (rys. 4.4.3.3):
1)

w komórce B3 – wstaw stopę procentową,

w komórce B5 – wstaw czas trwania lokaty,

w komórce B7 – wstaw wartość przyszłą lokaty,

w komórce B9 – wstaw formułę na wartość obecną =B7/(1+B3)^B5.

Rys. 4.4.3.3. Wartość obecna do ćwiczenia 4.
Źródło: opracowanie własne

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

komputer z programem Excel.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Oblicz w arkuszu kalkulacyjnym <PV_2> w skoroszycie <bank> wartość obecną

strumieni pieniężnych: 100,00 zł, 120,00 zł, 150,00 zł, otrzymanych odpowiednio za rok, za
dwa lata , za trzy lata od chwili obecnej, przy oprocentowani rocznym 10%.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zastosować do obliczeń wzór:

)

(

∑

gdzie:
PV – wartość obecna kwot otrzymanych w przyszłości,
SFi – wartość kwot otrzymanych w momencie ich otrzymania (w poszczególnych okresach),
n – liczba okresów,
r – stopa dyskontowa,
i – zmienna sterująca.
2)

uzupełnić arkusz (rys.4.4.3.4):

w komórce B2 – wstaw stopę procentową,

w komórce B4, B5, B6 – wstaw kwoty otrzymane za rok, 2 i 3 lata,

w komórce B8 – wstaw formułę =B4/(1+B2)^1+B5/(1+B2)^2+B6/(1+B2)^3,

Rys.4.4.3.4. Strumienie pieniężne do ćwiczenia 5.
Źródło: opracowanie własne

skontrolować otrzymany wynik.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

komputer z programem Excel.

Ćwiczenie 6

Oblicz odsetki od zobowiązań przeterminowanych i przeprowadź negocjacje w sprawie

przyspieszenia wpływu należności od przedsiębiorstwa.
Przedsiębiorstwo ATLAS nie zapłaciło w terminie faktury na kwotę 2 500,00 zł. Termin
opóźnienia wynosi 10 dni, roczna stopa procentowa dla zaległości wynosi 13,5%.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zastosować do obliczeń wzór na wysokość odsetek za dni (punkt 4.4.1),

uzupełnić arkusz (rys.4.4.3.5.):

Rys. 4.4.3.5. Odsetki ustawowe
Źródło: opracowanie własne

w komórce B9 wstaw formułę =(B2*B4*B6)/365,

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z programem Excel.

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

zdefiniować pojęcia:

−

pieniądz?

−

procent?

−

stopa procentowa?

−

dyskonto?

−

kapitalizacja?

wyjaśnić istotę zmienności pieniądza w czasie?

wymienić zjawiska wpływające na poziom stopy procentowej?

sklasyfikować rodzaje stóp procentowych?

scharakteryzować rodzaje stóp procentowych?

określić istotę rachunku odsetkowego?

określić istotę rachunku dyskontowego?

obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym Excel: wartość obecną i przyszłą
dla określonej kwoty pieniędzy?

obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym Excel: wartość obecną i przyszłą
strumieni pieniądza?

10)

obliczyć odsetki od niezapłaconych zobowiązań?

11)

przeprowadzić negocjacje w sprawie przyspieszenia wpływu
należności?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Lokaty finansowe

4.5.1. Materiał nauczania

Przedsiębiorstwa posiadając wolne środki pieniężne lokują je na rynku finansowym

w celu osiągnięcia w przyszłości korzyści.

Najczęściej występującymi lokatami na rynku finansowym są:

−

lokaty bankowe (lokaty na rachunku bieżącym, bankowe lokaty terminowe),

−

lokaty w długoterminowe papiery wartościowe, takie jak: obligacje i akcje,

−

lokaty w krótkoterminowe papiery wartościowe.

Ponadto przedsiębiorstwo może dokonać lokaty w nieruchomość inwestycyjną oraz

w wartości niematerialne i prawne (nabycie prawa własności znaku towarowego lub wzoru
użytkowego nie dla własnej działalności operacyjnej, lecz do dalszej odsprzedaży lub w celu
osiągnięcia przychodów w postaci opłat z tytułu wykorzystania ich przez inne podmioty).

Lokaty terminowe w bankach umożliwiają otrzymanie odsetek wyższych niż na rachunku

bieżącym. Im dłuższy jest czas lokaty terminowej tym wyższe jest jej oprocentowanie. Ten
rodzaj depozytu wymaga jednak rezygnacji z dysponowania kapitałem przez z góry ustalony
okres czasu, co powoduje ograniczenie płynności finansowej firmy. Istnieje jednak
możliwość wcześniejszej wypłaty pieniędzy, ale wówczas przedsiębiorstwo traci prawo do
odsetek lub są one wypłacane jedynie w bardzo niskiej wysokości. Istnieje jednak możliwość,
że przedsiębiorstwo podpisując umowę dotyczącą lokaty terminowej, może zastrzec dostęp
do kredytu w rachunku otwartym w okresie lokaty i wówczas nie traci prawa do ustalonej
stopy odsetek, przysługującej od depozytu terminowego.

Podstawowym papierem wartościowym lokacyjnymi są akcje. Akcje stanowią dokumenty

potwierdzające udział w kapitale spółki akcyjnej i uprawniają do uczestnictwa w podziale
zysków spółki w formie dywidendy. Akcje mogą być emitowane jako dokumenty na
okaziciela bądź imienne.

Akcjonariusze posiadający akcje mają następujące uprawnienia:

−

prawo uczestnictwa w walnym zgromadzeniu spółki akcyjnej i prawo głosu,

−

prawo do dywidendy,

−

prawo pierwszeństwa nabycia nowych akcji w przypadku dodatkowych emisji (po akcjach
uprzywilejowanych),

−

prawo do udziału w majątku spółki w razie likwidacji.

Akcja ma swoją cenę (wartość):

−

nominalną,

−

emisyjną,

−

rynkową.

Wartość nominalna akcji jest podana na świadectwie depozytowym i stanowi jednostkę
kapitału akcyjnego.

Wartość emisyjna akcji jest to cena, po której przeprowadza się subskrypcję. Wartość tę

ustala emitent i może być ona wyższa lub równa wartości nominalnej.

Wartość rynkowa akcji jest to cena, po której można sprzedać akcję na giełdzie. Zależy

ona od korzyści, jaką akcja przynosi posiadaczowi, szczególnie od dywidendy. Cena
giełdowa akcji nazywana jest kursem.

Akcjonariusza interesuje wielkość otrzymanej dywidendy, szczególnie jej stopa, którą

powinna być wyższa od stopy inflacji i od stóp lokat bankowych. Obliczamy ją według niżej
podanego wzoru:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

stopa

dywidenda na 1 akcję

dywidendy

cena rynkowa 1 akcji

Stopa dywidendy informuje o stopie zyskowności kapitałów ulokowanych w akcji danej

spółki. Wyższą stopę dywidendy mają akcje o większym ryzyku finansowym.

Atrakcyjność lokowania w akcje przedstawiają również wskaźniki giełdowe, szczególnie:

−

wskaźnik cena do zysku – informuje, ile kosztuje złotówka zysku osiągniętego przez daną
spółkę w ostatnim roku,

−

wskaźnik cena do wartości księgowej – informuje, w jakim stopniu zabezpieczona jest
zakupiona akcja majątkiem netto spółki.

Wydawnictwem giełdowym zawierającym szczegółowe informacje dotyczące kursów,

obrotów papierami wartościowymi notowanymi na giełdzie, działalności giełdy, zmiany
notowań papierów wartościowych w stosunku do wyników ostatniej sesji oraz wskaźników
rynkowych jest Ceduła Giełdy Warszawskiej. Powinny z niej korzystać przedsiębiorstwa
dokonując inwestycji w papiery wartościowe lub fundusze inwestycyjne.
Obligacja jest dokumentem, w którym emitent potwierdza zaciągnięcie pożyczki
w określonej kwocie i zobowiązuje się do zwrotu tej kwoty właścicielowi w ustalonym z góry
terminie wraz z odsetkami Dla nabywcy obligacje są wygodnym sposobem lokowania
kapitału, ponieważ przynoszą stały dochód. Do emisji obligacji są uprawnione
przedsiębiorstwa, banki, instytucje samorządowe oraz Skarb Państwa. Ze względu na dochód,
jaki obligacje przynoszą właścicielowi dzielimy je na:
−

obligacje z kuponami odsetkowymi, płatnymi raz lub dwa razy w roku,

−

obligacje bez kuponów odsetkowych, odsetki dopisywane są do kapitału i otrzymuje się je
w momencie wykupu obligacji,

−

obligacje premiowe, w których odsetki przeznaczone są na premię w drodze losowania.

Występują również obligacje: pieniężne i niepieniężne.
Do obligacji pieniężnych należą obligację:

−

o stałej stopie procentowej, które przynoszą stały dochód posiadaczowi obligacji
niezależnie od zmian na rynku kapitałowym i sytuacji finansowej emitenta,

−

o zmiennej stopie procentowej, które odznaczają się tym, że wysokość wypłacanych
odsetek uzależniona jest od stóp procentowych na rynku kapitałowym,

−

z kuponem zerowym, które przynoszą stały dochód , ale sprzedawane są z dyskontem i do
momentu wykupu nie uprawniają do pobierania odsetek.

Stopę dyskontową oblicza się według następującej formuły:

wartość uzyskana po

wartość płacona przy

czasie inwestycji

zakupie obligacji

wartość uzyskana po

stopa dyskontowa =

czasie inwestycji

x 100%

Obligacje niepieniężne związane są ze świadczeniami niepieniężnymi przyznawanymi

przez emitenta posiadaczowi obligacji. Nową formą prawną obligacji są obligacje zamienne
na akcje. Emitentami obligacji zamiennych mogą być tylko spółki akcyjne.

Długoterminowymi lokacyjnymi papierami wartościowymi są także: listy zastawne, renty

wieczyste i certyfikaty inwestycyjne.
−

listy zastawne, czyli dokumenty o określonym nominale emitowane przez bank
hipoteczny, zabezpieczone hipoteką lub poręczeniem Skarbu Państwa. Emitent
zobowiązuje się wobec posiadacza listu zastawnego do wykupienia go w terminie oraz
wypłaty odsetek,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

renty wieczyste, które wypłacane są przez banki i towarzystwa ubezpieczeniowe w formie
odsetek w zamian za wniesiony kapitał,

−

certyfikaty inwestycyjne, czyli dokumenty potwierdzające dokonanie wpłaty na realizacje
inwestycji o charakterze budowlanym. Podlega ona zwrotowi z wygospodarowanego
zysku z inwestycji wraz z odsetkami.

Do krótkoterminowych lokacyjnych papierów wartościowych zaliczamy głównie:

−

bony pieniężne NBP, które emitowane są na okaziciela z góry ustalone jednolite okresy
wykupu. Zawierają one z reguły standaryzowane wartości nominalne. NBP oferuje je
przedsiębiorstwom na przetargach po cenie niższej niż nominalna. Wykup bonów
pieniężnych następuje po cenie równej ich wartości nominalnej. W przypadku zakupu
bonów na rynku wtórnym ceny ustalane są w zależności od popytu i podaży.

−

bony skarbowe to dokumenty, które potwierdzają zaciągniecie krótkoterminowej
pożyczki na sfinansowanie przejściowego deficytu budżetowego. Sprzedawane są na
przetargach po ustalonej maksymalnej wielkości dyskonta, a ich nabywcami są głównie
banki i przedsiębiorstwa. Wykup następuje w ustalonym terminie po cenie równej
wartości nominalnej.

Podobny charakter do bonów pieniężnych sprzedawanych z dyskontem maja certyfikaty

pieniężne, które sprzedaje się po cenie nominalnej, a należne odsetki wypłacane są po
upływie terminu wykupu.

Opłacalność inwestowania w bony można ustalić na podstawie stopy dyskonta i stopy

przychodu.

stopa wartość nominalna – cena bonu

365

dyskonta

wartość nominalna

x 100

termin wykupu

stopa wartość nominalna – cena bonu

365

przychodu

cena bonu

x 100

termin wykupu

Najważniejszymi charakterystykami lokat finansowych jest: dochód, ryzyko oraz

płynność. Dochód można zmierzyć za pomocą stopy dochodu ( stopy zwrotu), im większy
dochód chce osiągnąć inwestor, tym wyższe musi ponieść ryzyko, natomiast inwestycje
bardziej płynne zwykle charakteryzują się niższym dochodem. Lokaty krótkoterminowe
w papiery wartościowe umożliwiają nabywcy szybką zamianę na gotówkę i często dają
wyższe odsetki niż lokaty terminowe.

Inwestora interesuje również przyszła wartość lokat finansowych, którą można obliczyć

stosując rachunek odsetkowy i dyskontowy (zagadnienie to zostało omówione w punkcie
5.4.1. Wartości pieniądza w czasie). Trudno jest określić korzyści, które przyniesie inwestycja
finansowa za kilka lat, przeszkodą jest niepewność związana z niestabilnością rynku,
ryzykiem lokowania kapitału oraz inflacją. W tym celu przedsiębiorstwo korzysta z rachunku
wartości zaktualizowanej i dlatego przelicza wpływy, które zostaną osiągnięte w przyszłości
na wartość bieżącą (patrz punkt 5.4.1.).

Ćwiczenia dla tej jednostki szkoleniowej zostały opracowane w taki sposób, by można było

je wykonać w arkuszu kalkulacyjnym Excel.
Będziesz tworzył złożone formuły na obliczanie wartości przyszłej i obecnej lokaty, strumieni
pieniądza, kwoty odsetek, realnej stopy procentowej, stopy dyskontowej. Pamiętaj o regułach
kolejności wykonywania działań (takich jak w matematyce) oraz wstawiaj argumenty funkcji
poprzez zaznaczanie komórek myszką.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

Jakie znasz rodzaje lokat finansowych?

Co oznacza termin bankowa lokata terminowa?

Jakie informacje zawiera Ceduła Giełdy Warszawskiej?

Jak obliczysz stopę dywidendy od posiadanej akcji?

Jak obliczysz stopę dyskontową obligacji?

Jakie znasz rodzaje obligacji?

Co stanowi istotę krótkoterminowych lokacyjnych papierów wartościowych?

Co stanowi istotę długoterminowych lokacyjnych papierów wartościowych?

Jakie są najważniejsze charakterystyki lokat finansowych?

4.5.3 Ćwiczenia

Ćwiczenia 1

Oblicz w arkuszu kalkulacyjnym <lokata_1> w skoroszycie <bank> kapitał końcowy dla

danych: kapitał początkowy = 2000 zł, stopa procentowa = 15% w skali roku, czas trwania
lokaty = 1 rok.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

uzupełnić arkusz (rys. 4.5.3.1.):
1)

w komórce B3 – wstaw wartość kapitału początkowego lokaty,

w komórce B5 – wstaw stopę procentową lokaty,

w komórce B7 – wstaw czas trwania lokaty,

w komórce B9 – wstaw formułę =B3*(1+B5)^B7, wynikającą ze wzoru na wartość
przyszłą w postaci:

Wartość przyszła = wartość obecna*(1 + stopa procentowa)

liczba okresów

Rys. 4.5.3.1. Obliczanie wartości przyszłej do ćwiczenia 1.
Źródło: opracowanie własne

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

komputer z programem Excel.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

W arkuszu <depozyt_1> w skoroszycie <bank> dla depozytu, złożonego w banku na trzy

lata w wysokości 500,00 zł, przy stałej stopie procentowej r=10% (patrz ćwiczenie
poprzednie):
1.

oblicz wartość końcową depozytu po upływie roku przy kapitalizacji półrocznej,

oblicz wartość końcową depozytu po upływie drugiego roku przy kapitalizacji półrocznej,

oblicz wartość końcową depozytu p upływie trzeciego roku przy kapitalizacji półrocznej,

skontroluj obliczenia wykorzystując kalkulator.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zastosować do obliczeń wzór na wartość przyszłą środków pieniężnych przy zastosowaniu
teorii procentu składanego śródrocznie (punkt 4.4.1.),

uzupełnić arkusz (rys.4.5.3.2),

wstawić w komórce B13 formułę =B5*(1+B7/B11)^(B11*B9) na wartość końcową
depozytu,

zweryfikować wyniki.

Rys. 4.5.3.2. Obliczanie wartości depozytu w trzech przypadkach do ćwiczenia 2.
Źródło: opracowanie własne

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

komputer z programem Excel.

Ćwiczenie 3

Oblicz w arkuszu <odsetki> w skoroszycie <bank> kwotę odsetek i wartość końcową

lokaty, jaką otrzyma deponent, który złożył w banku lokatę w wysokości 2 550,00 zł na 30
dni; stopa procentowa w skali roku wynosiła 8,5%.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zastosować do obliczeń wzór na wysokość odsetek za dni (punkt 4.4.1),

uzupełnić arkusz (rys.4.5.3.3.):

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

w komórce B9 wstaw formułę =(B3*B5*B7)/365,

−

w komórce B11 wstaw formułę =B3+B9,

skontrolować wynik wykorzystując kalkulator.

Rys. 4.5.3.3. Obliczanie sumy odsetek do ćwiczenia 3.
Źródło: opracowanie własne

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

komputer z programem Excel.

Ćwiczenie 4

blicz w arkuszu <stopa> w skoroszycie <bank> realną stopę procentową wzrostu

wydatków w sytuacji, gdy wzrost wydatków w przedsiębiorstwie wyniesie 18% przy
równoczesnej stopie inflacji 15%.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zastosować do obliczeń wzór na roczną realną stopę procentową stosowany przy wysokim
poziomie inflacji,

uzupełnić arkusz (rys.4.5.3.4):

w komórce B6 wstaw formułę =1-(1+B2)/(1+B4) – pamiętaj o nawiasach.

wybierz dla formatu komórki B6 kategorię – procentowe.

Rys. 4.5.3.4. Roczna realna stopa inflacji do ćwiczenia 4.
Źródło: opracowanie własne

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

komputer z programem Excel.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 5

Oblicz stopę dyskontową obligacji w arkuszu < obligacje> w skoroszycie <bank>, jeżeli

wartość nominalna obligacji rocznej wynosi 5 000,00 zł, a obligacja sprzedawana jest
z dyskontem, gdzie w momencie emisji obligatariusz płaci za nią 4 500,00 zł; skontroluj
wynik z obliczeniem na kartce.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zastosować do obliczeń wzór na stopę dyskontową uwzględniający wartość uzyskaną po
czasie inwestycji i wartość płaconą przy zakupie obligacji (punkt 4.5.1.),

uzupełnić arkusz (rys.4.5.3.5.):

w komórce B6 wstaw formułę =(B2-B4)/B2,

zweryfikować wynik z obliczeniem na kalkulatorze.

Rys.4.5.3.5. Stopa dyskontowa do ćwiczenia 5.
Źródło: opracowanie własne

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

komputer z programem Excel.

Ćwiczenie 6

Oblicz w arkuszu <banki> w skoroszycie <bank> odsetki za okres jednego roku dla
kapitału początkowego = 1000 zł dla czterech banków z regionu (na podstawie informacji
zebranych w prospektach); okres kapitalizacji odsetek w każdym banku jest inny i krótszy
bądź równy jeden rok, a podana stopa procentowa odnosi się do jednego roku
(rys.4.5.3.6).

Przedstaw na wykresie kolumnowym odsetki w bankach (rys. 4.5.3.7).

Przeanalizuj atrakcyjność wybranych ofert na podstawie wyników.

Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zastosować wzór:
wartość przyszła = wartość obecna x (1+ stopa procentowa/ liczba okresów)

liczba okresów

uzupełnić arkusz jak na rys.4.5.3.6,

w komórce C15 arkusza <banki> wstaw formułę na wartość przyszłą postaci:
C9*(1+C11/C13)^C13; formułę tę skopiuj do komórek D15:F15,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 4.5.3.6. Cztery banki do ćwiczenia 6.
Źródło: opracowanie własne

do wykresu zaznacz obszar C7:F7 i obszar C17:F17 (Pamiętaj o wciśniętym klawiszu
Ctrl).

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

komputer z programem Excel.

Rys.4.5.3.7. Wykres odsetek w czterech bankach do ćwiczenia 6.
Źródło: opracowanie własne

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

określić istotę bankowej lokaty terminowej?

scharakteryzować krótkoterminowe lokacyjne papiery wartościowe?

scharakteryzować długoterminowe lokacyjne papiery wartościowe?

skorzystać z informacji, ulotek, prospektów przy wyborze form
lokowania środków pieniężnych?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

określić, jakie informacje zawiera Ceduła Giełdy Warszawskiej?

obliczyć stopę dywidendy z tytułu posiadania akcji?

obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym Excel: wartość obecną i przyszłą
lokaty?

obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym Excel wartość kwoty odsetek?

obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym Excel wartość realnej stopy
procentowej?

10)

obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym Excel wartość stopy dyskontowej?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Kredytowanie działalności przedsiębiorstw

4.6.1. Materiał nauczania

Pożyczka a kredyt bankowy

Pojecie pożyczki reguluje Kodeks cywilny a pojęcie kredytu ustawa Prawo bankowe.

Pożyczka pieniężna jest umową na podstawie, której pożyczkodawca przenosi na rzecz
pożyczkobiorcy określoną kwotę pieniędzy. Udzielić pożyczki może dowolny podmiot
dowolnemu podmiotowi. Umowa nie musi określać celu przeznaczenia środków. Gdy
pożyczkodawcą jest bank, przedmiotem pożyczki mogą być tylko pieniądze w znaczeniu
środków płatniczych. Umowa pożyczki dochodzi do skutku już w momencie podpisania przez
strony, a nie w momencie wydania przez bank środków pieniężnych, tak jak w przypadku
umowy kredytu.

Bankowa pożyczka pieniężna różni się od bankowego kredytu tym, że w przypadku

zaciągania pożyczki nie jesteśmy zobowiązani do wskazania celu, w jakim wykorzystane
będą środki pieniężne.

Prawo bankowe określa kredyt bankowy jako stosunek ekonomiczny wynikający

z odstąpienia przez bank dłużnikowi określonej wartości pieniężnej na warunkach zwrotu tej
wartości w określonym terminie wraz z wynagrodzeniem (odsetki, prowizje, opłaty).

Negocjacje z bankiem

Kredytobiorca przed otrzymaniem kredytu negocjuje z bankiem warunki otrzymania

kredytu. Przedmiotem negocjacji prowadzonych przez bank i kredytobiorcę są: wnioskowana
kwota kredytu, udział środków własnych w planowanym przedsięwzięciu (dotyczy kredytu
inwestycyjnego), okres spłaty, wysokość oprocentowania, wysokość prowizji bankowej oraz
forma prawnego zabezpieczenia kredytu.

Negocjując z bankiem warunki oprocentowania

kredytu przedsiębiorca może wybrać

oprocentowanie według stałej i zmiennej stopy procentowej. Zmienna stopa procentowa
oparta jest na indeksach, z których najczęściej stosowany jest WIBOR. Jest to stopa
oprocentowania krótkoterminowych kredytów na rynku międzybankowym w Polsce. Stopa
WIBOR ulega ciągle zmianie. Do stopy WIBOR ( stopa bazowa) bank dolicza marżę, która
zależy od stopnia ponoszonego przez bank ryzyka i od sposobu zabezpieczenia kredytu.

Koszt kredytu obejmuje: prowizje, oprocentowanie nominalne i marżę banku.
Prowizja to jednorazowa oplata ustalona jako określony procent od kwoty przyznanego

kredytu i pobierana jest z chwila uruchomienia kredytu.

Marża banku zależy od stopnia ryzyka ponoszonego przez bank, kwoty kredytu, oraz

przedstawionego zabezpieczenia.

Dokumenty związane z udzieleniem kredytu

Podstawowymi dokumentami związanymi z udzielaniem kredytu przez bank są: wniosek

kredytowy i umowa o kredyt bankowy.

Wniosek kredytowy sporządza przedsiębiorstwo starające się o kredyt (banki posiadają

gotowe druki wniosków kredytowych), w którym należy podać: informacje o kredytobiorcy,
kwotę kredytu, cel, na który chcemy przeznaczyć kredyt i jego charakterystykę, proponowane
terminy wypłaty transz kredytu, terminy spłaty kredytu, proponowane formy zabezpieczenia.

Do wniosku kredytowego należy dołączyć, w zależności od rodzaju kredytu, następujące

dokumenty:
−

dokumenty o stanie prawnym przedsiębiorstwa i pełnomocnictwa dla osób zaciągających
kredyt,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

sprawozdania finansowe za ostatni rok oraz informacje o przewidywanych przychodach,
kosztach i wynikach za rok bieżący, a także przewidywania co do spłaty kredytu,

−

zaświadczenie o uregulowaniu zobowiązań podatkowych,

−

kopie ważniejszych zamówień odbiorców lub zawartych z nimi umów.

Ponadto bank może żądać przedłożenia jeszcze innych dokumentów np. związanych
z efektywnością zamierzonych przedsięwzięć, stanem majątkowym poręczycieli itp.

Umowa kredytowa ma formę pisemną i na jej podstawie banki udzielają

przedsiębiorstwom kredytów. W umowie określone są: kwota kredytu, termin spłaty kredytu,
oprocentowanie kredytu, zakres uprawnień banku związanych z wykorzystaniem kredytu
i zabezpieczeniem zwrotu kredytu.

W umowie powinna być podana górna granica kredytowania, której dotyczy poręczenie.

Często banki wymagają kilku poręczeń w stosunku do tego samego kredytu a także
oświadczeń współmałżonków poręczyciela.

Warunkiem otrzymania przez przedsiębiorstwo kredytu bankowego jest posiadanie przez

przedsiębiorstwo zdolności kredytowej, czyli zdolności do spłaty zaciągniętego kredytu wraz
z odsetkami w ustalonych z bankiem terminach. Oceny tej dokonują zainteresowane banki
samodzielnie. Obejmuje ona ocenę bieżącej sytuacji ekonomiczno-finansowej danego
przedsiębiorstwa, jak i ocenę tej zdolności w przyszłości. Zdolność kredytową można badać
dwiema metodami:
−

jakościową (biznes plan, ocena dotychczasowego wywiązania się ze zobowiązań),

−

ilościową, która obejmuje analizę wskaźnikową sytuacji ekonomiczno-finansowej.
Wskaźnikami, według których analiza jest dokonywana są: wskaźnik płynności, wskaźnik
zadłużenia (wypłacalności, wiarygodności), wskaźnik sprawności (obrotowości)
kredytowej, wskaźnik rentowności (zyskowności). Analiza wskaźnikowa wymaga
dostępu do wiarygodnych informacji finansowych. Słabą stroną wskaźników jest to, że
odzwierciedlają skutki zjawisk lub zdarzeń, a nie dostarczają informacji o przyczynach.

Podstawowe formy zabezpieczenia kredytów

Zabezpieczenie kredytu jest to prawne zabezpieczenie zobowiązań zaciągniętych przez

dłużnika wobec banku. Wraz z uregulowaniem zobowiązań dłużnika zabezpieczenia zgodnie
z prawem tracą moc. Prawne zabezpieczenia kredytów dzielą się na osobiste i rzeczowe.

Zabezpieczenia osobiste charakteryzują się odpowiedzialnością osobistą osoby dającej

zabezpieczenie, a więc całym majątkiem. Wśród nich wyróżniamy:
−

weksel in blanco - jest wekslem, w którym nie są wypełnione wszystkie elementy weksla
(nie jest określona suma wekslowa i termin płatności).Weksel ma charakter
bezwarunkowy i posiadacz weksla, czyli bank ma prawo żądać uregulowania
zobowiązania wekslowego w oznaczonym terminie,

−

poręczenie wekslowe (wg prawa wekslowego) - następuje poprzez zapis na wekslu „awal”
lub „gwarantuję”. Wiąże się z awalem weksla, czyli przejęciem przez poręczyciela
zobowiązania wekslowego za dług osoby podpisanej na wekslu,

−

poręczenie według prawa cywilnego - to najczęściej występująca forma zabezpieczenia
zwrotności kredytów. Polega na pisemnym sporządzeniu umowy, w której poręczyciel
zobowiązuje się do spłaty kredytu bankowego, gdy nie dokona tego kredytobiorca
w określonym w terminie,

−

gwarancje i poręczenia bankowe,

−

przelew wierzytelności (cesja) – jest to zobowiązanie, na mocy którego kredytobiorca
przenosi na bank swoje prawa do otrzymania konkretnej kwoty za sprzedane towary
i usługi.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zabezpieczenia rzeczowe ograniczają odpowiedzialność osoby dającej zabezpieczenie do

poszczególnych składników jej majątku. Można wyróżnić następujące rodzaje tych
zabezpieczeń:
−

bankowy zastaw rejestrowy – dość często stosowana forma zabezpieczenia , polegająca na
zarejestrowaniu w sądzie przedmiotu zastawu. Zastawione przedmioty nie mogą być
zajęte przez urzędy skarbowe czy ZUS, w przypadku dochodzenia zaległych podatków
lub składek. Bankowy zastaw rejestrowy również nie wygasa w przypadku sprzedaży
przez kredytobiorcę przedmiotu zastawu,

−

zastaw na prawach,

−

kaucja w postaci waluty lub papierów wartościowych,

−

blokada środków na rachunku bankowym,

−

hipoteka – polega na dokonaniu wpisu w księdze wieczystej nieruchomości kredytobiorcy
obciążającego nieruchomość na rzecz banku, który udzielił kredytu. Najczęściej
stosowane są hipoteki: zwykła, kaucyjna, morska. Przed przyjęciem zabezpieczenia banki
wymagają przedstawienia odpisu księgi wieczystej nieruchomości oraz aktualnej wyceny
nieruchomości,

−

ubezpieczenia zwrotności kredytów – polega na zawarciu umowy z wyspecjalizowaną
firmą ubezpieczeniowa, która przejmuje na siebie ryzyko spłaty kredytu wraz z odsetkami
i kosztami dochodzenia spłaty.

Przedmiotem kredytów mogą być:

−

inwestycje,

−

zobowiązania z różnych tytułów, gdy w przedsiębiorstwie występuje przejściowy brak
pieniędzy,

−

zapasy,

−

należności za wykonane dostawy , roboty, usługi.

Rodzaje kredytów

Kredyty bankowe mogą być udzielone przedsiębiorstwom na sfinansowanie działalności

inwestycyjnej i eksploatacyjnej.

Biorąc pod uwagę termin, na jaki bank udziela kredytu wyróżniamy następujące kredyty:

−

krótkoterminowe- udzielane na okres do 1 roku na sfinansowanie krótkoterminowych
potrzeb kredytowych,

−

średnioterminowe z terminem spłaty do 3 lat; najczęściej na uzupełnianie kapitału
obrotowego związanego z poszerzaniem działalności gospodarczej,

−

długoterminowe - z terminem spłaty powyżej 3 lat; zaciągane najczęściej na
sfinansowanie przedsięwzięć o charakterze inwestycyjnym.

Ze względu na przedmiot wyróżniamy kredyty obrotowe i inwestycyjne. Kredyty

obrotowe udzielane są firmom na sfinansowanie bieżących potrzeb związanych
z prowadzeniem działalności gospodarczej, w szczególności z finansowaniem środków
obrotowych. Są to z reguły kredyty krótkoterminowe i średnioterminowe.

Mogą być udzielone przedsiębiorstwu w rachunku bieżącym lub kredytowym.
Kredyt w rachunku bieżącym może być uzyskany w banku, w którym przedsiębiorstwo

taki rachunek posiada. Jego istota polega na tym, że bank na podstawie umowy kredytowej
upoważnia klienta do spowodowania na jego rachunku salda debetowego do wysokości
przyznanego limitu kredytu. Jest to dogodna forma wykorzystania kredytu na pokrycie
przejściowo występujących niedoborów pieniężnych (np. wypłaty wynagrodzeń, regulowanie
faktur dostawców), zamiast utrzymywania na ten cel rezerwy. Saldo debetowe oznacza
zadłużenie (możliwość dokonywania wypłat przekraczających stan środków na rachunku) się
klienta wobec banku a jeśli saldo jest kredytowe oznacza to, że klient otrzyma od banku

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

odsetki z tytułu własnych środków na rachunku. Podstawowym warunkiem udzielenia
kredytu są regularne wpływy na rachunek, a każdy wpływ zmniejsza zadłużenie
kredytobiorcy. Odsetki opłaca się tylko za czas, w którym wypłaty nie znalazły pokrycia
w dodatnim saldzie rachunku bieżącego przedsiębiorstwa. Zazwyczaj kredyt ten ma charakter
kredytu odnawialnego, tzn. w okresie umowy kredytowej kredytobiorca podejmuje i spłaca
kwoty, które dają możliwość ponownego zadłużania się.

Udzielenie kredytu w rachunku kredytowym wymaga założenia przez bank odrębnego

rachunku kredytowego przypisanego do danego kredytobiorcy, na którym ewidencjonowane
są wszystkie wypłaty przez banki w ramach udzielanego kredytu, jak i wszelkie wpłaty
zmniejszające zadłużenie kredytobiorcy. Udzielany na pokrycie powstałych zobowiązań lub
na sfinansowanie określonej transakcji.

Kredyty inwestycyjne udzielane są firmom na sfinansowanie nakładów inwestycyjnych-

powiększenie środków trwałych firmy, np. zakup maszyn i urządzeń, budowę i rozbudowę
nowych obiektów produkcyjnych, zakup patentów, prowadzenie badań naukowych. Środki
pieniężne pochodzące z tych kredytów mogą być również przeznaczone na zakup akcji
i udziałów innych papierów wartościowych długoterminowych. Są to najczęściej kredyty
długoterminowe, rzadziej średnioterminowe. Kredyty inwestycyjne są kredytami o znacznie
wysokim stopniu ryzyka. Przedsiębiorstwa korzystające z tego kredytu zobowiązane są do
dostarczenia szczegółowych informacji bankowi na temat sytuacji majątkowej i finansowej
w zakresie przewidzianej umową.

Według formy zabezpieczenia wyróżniamy następujące rodzaje kredytów: lombardowe,

hipoteczne i dyskontowe.

Kredyty lombardowe zwane są kredytami pod zastaw lub na zabezpieczenie. Są

kredytami krótkoterminowymi (od 1 tygodnia do 3 miesięcy), udzielanymi klientom
potrzebującym pilnie gotówki pod zastaw papierów wartościowych, metali szlachetnych,
łatwo zbywalnych ruchomości lub innych praw majątkowych. Cechą charakterystyczną tych
kredytów jest posiadanie przez bank przedmiotu zastawu. Bank, przejmując ten przedmiot,
nabywa prawo do jego sprzedaży w razie niespłacenia kredytu przez dłużnika, dlatego udziela
kredytu najczęściej pod zastaw przedmiotów, których przechowywanie nie nastręcza bankowi
trudności. Jest wysoce oprocentowany, a jego wysokość to 20-80% wartości przedmiotu
zastawu. Banki komercyjne w celu refinansowania się zaciągają kredyt lombardowy w NBP
pod zastaw weksli i papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa.

Kredyty hipoteczne udzielane są zwykle na cele inwestycyjne średnio- i długoterminowe.

Są zabezpieczone hipoteką ustanowioną na nieruchomości stanowiącej własność
kredytobiorcy lub osoby trzeciej. Zabezpieczenie hipoteczne występuje przy kredytach
długoterminowych i średnioterminowych. Z tego rodzaju kredytu nie mogą korzystać
przedsiębiorstwa państwowe, państwowe osoby prawne i spółki z udziałem Skarbu Państwa.

Kredyt dyskontowy - to rodzaj kredytu wekslowego, jest udzielany podawcy weksla

poprzez przejęcie przez bank weksla do dyskonta. Kredyt ten może być udzielany w związku
z jednorazowym dyskontem weksla lub funkcjonować na podstawie zawartej umowy o linię
dyskontową, która stanowi limit kredytowy, przyznawany przez niektóre banki stałym
klientom. Kredyt ten podlega spłacie w dniu płatności weksla poprzez obciążenie rachunku
bieżącego dłużnika wekslowego. W przypadku braku środków na rachunku dłużnika bank
dyskontujący zgłasza weksel do protestu.

Weksel jest dokumentem zobowiązującym dostawcę weksla lub wskazaną przez niego

osobę do zapłaty określonej kwoty pieniędzy w oznaczonym miejscu i czasie. Złożenie na
nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę zobowiązania wekslowego.

Weksel spełnia następujące funkcje:

−

płatniczą - polega na regulowaniu zobowiązań przy pomocy weksla,

−

kredytową - pozwala na odroczenie w czasie realizacji zobowiązania kredytowego,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

gwarancyjną, która zabezpiecza zapłatę kwoty podanej na wekslu przez wszystkie osoby
na nim podpisane,

−

obiegową, która wynika z tego , ze weksel może być bez ograniczeń przenoszony przez
posiadacza na inną osobę. Procedurę przenoszenia praw z weksla nazywamy indosem.

Prawo wekslowe wyróżnia dwa rodzaje weksli: weksel własny i weksel trasowany.
Weksel własny (suchy, prosty, sola) jest to papier wartościowy zawierający

bezwarunkowe przyrzeczenie wystawcy weksla zapłacenia określonej sumy pieniężnej we
wskazanym miejscu i czasie na rzecz innej osoby ( remitenta).

Weksel trasowany (ciągniony, przekazany, trata) jest to papier wartościowy, w którym

trasant poleca trasatowi zapłatę określonej sumy pieniężnej w ustalonym miejscu i czasie
remitentowi wskazanemu na wekslu.

Prawo wekslowe określa wymogi, które muszą być spełnione dla zachowania ważności

weksla:
−

musi zawierać nazwę „weksel”, w tym samym języku , w którym sformułowana jest
pozostała część tekstu,

−

musi zawierać polecenie zapłaty przez wymienioną z nazwiska osobę oraz nazwisko
osoby, na rzecz której zaplata ma nastąpić, polecenie zapłaty musi mieć charakter
bezwarunkowy,

−

zapłata musi być określona w sumie pieniężnej,

−

musi być oznaczony termin i miejsce płatności oraz wystawienia weksla,

−

podpis odręczny wystawcy weksla.

Dyskonto należności przez bank oznacza wykup należności poniżej ich wartości

nominalnej przed terminem płatności, czyli dniem, w którym należność banku powinna być
uregulowana przez klienta.

Dyskontowanie weksla jest to wykup weksli przez bank przed terminem płatności

z potraceniem odsetek dyskontowanych zwanych dyskontem, które jest rekompensatą za
zrealizowanie weksla w terminie wcześniejszym. Bank komercyjny samodzielnie określa
stopę dyskontową uwzględniając wysokość stopy redyskonta, która ustalona jest przez bank
centralny.

Redyskonto weksli jest to wykup przez NBP przed terminem płatności weksli

zdyskontowanych przez inne banki z potraceniem odsetek redyskontowych. Przy operacji
redyskonta odsetki z tytułu redyskonta są niższe niż w przypadku dyskonta.

Odsetki z tytułu dyskonta oblicza się według wzoru:

liczba dni od dnia przyjęcia suma

stopa dyskontowa

weksla do jego płatności

wekslowa

365 100

suma potraconych

odsetek dyskontowych

Odsetki z tytułu redyskonta oblicza się według wzoru:

liczba dni od dnia przyjęcia suma

stopa redyskontowa

weksla do jego płatności

wekslowa

365 100

suma potraconych

odsetek

redyskontowych

Według waluty wyróżniamy kredyty:

−

złotowe- udzielane w walucie polskiej,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

dewizowe – udzielane w walutach obcych. Spłacane są z odsetkami i prowizją w złotych
według kursu obowiązującego w terminie spłaty.

Ponadto przedsiębiorstwo może skorzystać z kredytów: sezonowego i preferencyjnego.

Kredyt kupiecki (towarowy, handlowy) występuje wówczas, gdy transakcja kupna

sprzedaży przekształca się w stosunek kredytowy ze względu na odroczenie terminu zapłaty.
Jest to zgoda sprzedającego na otrzymanie zapłaty po terminie dostawy lub wykonania usługi,
co łączy się jednak z dodatkowym kosztem, który jest często wyodrębniany w formie skonta,
uzyskiwanego w razie bieżącej płatności. Udzielany jest ustabilizowanym, wiarygodnym
firmom z reguły na krótki okres czasu.

Przedsiębiorstwo korzystając z kredytu handlowego powinno skalkulować jego koszt

w celu porównania go z kosztem z innych źródeł kredytu krótkoterminowego.

W tym celu oblicza się oprocentowanie kredytu handlowego w skali rocznej według

wzoru

stopa skonta x 100

liczba dni w roku

100 – stopa skonta

liczba dni (różnica miedzy terminem

stopa

oprocentowania

kredytu

płatności gotówkowej i kredytowej)

W jaki sposób bank nalicza raty kredytowe? Zależy to od rodzaju kredytu: sposobu jego

spłaty i rozliczania oraz okresów kredytowania. Typową procedurą jest spłacanie kredytów
w stałych ratach, uwzględniających zarówno spłatę kredytu, jak i odsetki. Udział części
kapitałowej i odsetkowej w racie zmienia swoje proporcje w miarę uiszczania spłat. Dzieje się
tak, dlatego, że na początku spłat odsetki są naliczane od całej kwoty, później tylko od stale
zmniejszającej się sumy. Niestety efektywna stopa procentowa takiego kredytu jest wyższa
niż np. w metodzie rat malejących.

Dobra strona tego rozwiązania to równomierne obciążenie budżetu kredytobiorcy przez cały
okres spłaty kredytu. Arkusz kalkulacyjny programu Excel pozwala w prosty sposób
wykonać stosowane obliczenia przy wykorzystaniu funkcji finansowych:
-

PMT – oblicza wartość raty przy spłacaniu pożyczki przy założeniu stałych rat i stałego
oprocentowania,

PPMT – zwraca wartość spłaty kapitału dla danej inwestycji przy założeniu okresowych
i stałych rat i stałego oprocentowania,

IPMT – zwraca wartość spłaconych odsetek w podanym okresie przy założeniu
okresowych, stałych płatności i stałej stopy procentowej.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

Jakie znasz różnice miedzy pożyczką a kredytem bankowym?

Czego dotyczą negocjacje kredytobiorcy z bankiem?

Jakie elementy składają się na koszt kredytu?

Jakie znasz podstawowe dokumenty związane z udzieleniem kredytu?

Jakie dokumenty należy dołączyć do wniosku kredytowego?

Co oznacza termin zdolność kredytowa przedsiębiorstwa?

Jakie występują podstawowe formy zabezpieczenia kredytów bankowych?

Jak dzielą się kredyty bankowe ze względu na okres kredytowania?

Jak dzielą się kredyty bankowe wg kryterium klasyfikacji „przedmiot kredytowania”?

10.

W jakich rachunkach mogą być udzielone bankowe kredyty obrotowe?

Witold Bień: Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2000.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11.

Jakie są rodzaje kredytów według kryterium klasyfikacji „forma zabezpieczenia”?

12.

Co jest istotą weksla?

13.

Jakie znasz rodzaje weksla?

14.

Jakie wymogi muszą być spełnione dla zachowania ważności weksla zgodnie z Prawem
wekslowym?

15.

Co to jest dyskonto weksla?

16.

Co to jest redyskonto weksla?

17.

Co stanowi istotę kredytu handlowego?

18.

Jak skalkulujesz koszt kredytu handlowego?

19.

W jakim celu stosuje się funkcje finansowe PPT, PPMT i IPMT w arkuszu
kalkulacyjnym?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz stopę oprocentowania kredytu handlowego i oceń, która oferta jest korzystniejsza

dla przedsiębiorstwa, czy krótkoterminowy kredyt bankowy czy kredyt handlowy?
Przedsiębiorca ma dwie możliwości: pierwsza to uzyskanie krótkoterminowego kredytu
bankowego, płacąc odsetki w wysokości 20% rocznie, druga to skorzystanie z kredytu
handlowego. Dostawca nadesłał fakturę z prośbą o uregulowanie należności w ciągu 35 dni,
oferując 2,5% skonta, jeżeli zostanie ona zapłacona w ciągu 7 dni.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zapisać wzór, według którego obliczysz oprocentowanie kredytu handlowego,

obliczyć oprocentowanie kredytu handlowego zgodnie z zapisanym wzorem,

porównać oprocentowanie krótkoterminowego kredytu bankowego z oprocentowaniem
kredytu handlowego,

odpowiedzieć na zadane pytanie, dotyczące wyboru korzystniejszej oferty, czy skorzystać
z kredytu handlowego czy krótkoterminowego kredytu bankowego?

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

kalkulator.

Ćwiczenie 2

Przeprowadź negocjacje dotyczące warunków przyznania kredytu bankowego.

Przedsiębiorstwo „Y” posiada przejściowe trudności finansowe związanie z regulowaniem
zobowiązań krótkoterminowych i dlatego zamierza skorzystać z oferty kredytu. Z jakiego
rodzaju kredytu powinno skorzystać przedsiębiorstwo? Sporządź wniosek o udzielenie
kredytu bankowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

dokonać wyboru źródła finansowania działalności bieżącej, w związku z kłopotami
w terminowym regulowaniu zobowiązań krótkoterminowych,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ustalić listę pytań, która ułatwi skuteczne przeprowadzenie negocjacji z bankiem
dotyczących warunków przyznania kredytu,

przeprowadzić, w 2-osobowym zespole, symulacje negocjacji w sprawie warunków
przyznania kredytu,

wypełnić druki wniosku kredytowego,

przygotować dokumenty stanowiące załączniki wniosku kredytowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

druki wniosków kredytowych (z banków znajdujących się w Twojej miejscowości),

−

komplet dokumentów stanowiących załączniki wniosku kredytowego,

−

stolik,

−

2 krzesła.

Ćwiczenie 3

Wypełnij weksel własny i trasowany w oparciu o dane: weksel wystawiono

2. września br., na okres 3 miesięcy, na kwotę 10 000,00 zł w związku z zakupem kasy
fiskalnej. Pozostałe dane, niezbędne do sporządzenia weksla wpisz dowolne.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

ustalić brakujące dane do sporządzenia weksla własnego,

ustalić brakujące dane do sporządzenia weksla trasowanego,

sporządzić weksel własny,

sporządzić weksel trasowany,

sprawdzić poprawność wypełnienia weksli.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

blankiet weksla własnego i trasowanego,

−

literatura zamieszczona w punkcie 6 poradnika.

Ćwiczenie 4

Dane do ćwiczenia: bank komercyjny przyjął od klienta do dyskonta weksel na sumę

4 000,00 zł przy stopie dyskontowej 20%; termin płatności weksla jest za 25 dni; na 10 dni
przed jego wykupem bank oddał weksel do redyskonta przy stopie redyskontowej 15%.
1.

Oblicz w arkuszu kalkulacyjnym <weksel> w skoroszycie <bank> odsetki z tytułu
dyskonta weksla.

Oblicz w arkuszu kalkulacyjnym <weksel> w skoroszycie <bank> odsetki z tytułu
redyskonta weksla.

Oblicz korzyść dla banku z operacji dyskonta i redyskonta weksla.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

skorzystać ze wzoru na odsetki z tytułu dyskonta (punkt 4.6.1.),

skorzystać ze wzoru na odsetki z tytułu redyskonta (punkt 4.6.1.),

uzupełnić arkusz jak na rys. 4.6.3.4.:

w komórce B8 wstaw formułę =B2*B4*B6/365,

w komórce B10 wstaw formułę =B3*B5*B6/365,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w komórce B12 wstaw formułę =B8-B10.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

komputer z programem Excel.

Rys. 4.6.3.4. Weksel do ćwiczenia 4.
Źródło: opracowanie własne

Ćwiczenie 5

Oceń opłacalność korzystania z kredytów obrotowych w bankach znajdujących się

w Twojej miejscowości.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zebrać informacje w różnych bankach na temat kredytów obrotowych,

obliczyć koszt kredytu obrotowego w różnych bankach,

wybrać bank, w którym oferta kredytowa jest najbardziej opłacalna,

zaprezentować efekty pracy zespołu.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

informacje uzyskane w różnych bankach o warunkach pobrania kredytu,

−

kalkulator.

Ćwiczenia 6

Oblicz w arkuszu <kredyt> w skoroszycie <bank> wysokość stałej raty, w tym spłaty

kredytu i odsetek w poszczególnych okresach spłaty, dla następujących warunków
kredytowania: kwota kredytu = 1000 zł, czas spłaty = 10 lat, stopa procentowa = 10% (stała
przez czas spłaty kredytu), skontroluj terminy spłaty zobowiązania z tytułu zaciągniętego
kredytu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

wykonać arkusz jak na rys.4.6.3.1,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys.4.6.3.1. Kredyt do ćwiczenia 6.
Źródło: opracowanie własne

wstawić w komórce B9 funkcję finansową PMT i określ dla niej argumenty: stopę
procentową – B7, liczbę rat – B5, kwotę kredytu – B3,

wstawić w komórce B13 funkcję finansową IPMT i określ dla niej argumenty: stopę
procentową – B7, okres dla którego mają być naliczone odsetki – B11, liczbę rat – B5,
kwotę kredytu – B3,

wstawić w komórce B15 funkcję finansową PPMT i określ dla niej argumenty: stopę
procentową – B7, okres dla którego mają być naliczone odsetki – B11, liczbę rat – B5,
kwotę kredytu – B3.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

komputer z programem Excel.

Ćwiczenie 7

Przedstaw na wykresie strukturę rat w poszczególnych okresach spłaty (rys. 4.6.3.2.) oraz

kwotę kredytu pozostałą do spłacenia w poszczególnych okresach spłaty (rys. 4.6.3.3.).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

skorzystać do wykonania wykresu struktury rat z danych o spłacie kredytu i odsetkach
przedstawionych na rys. 4.6.3.1,

zaznaczyć myszką obszar G3:H12,

wybrać <Kreator wykresów> <Typ wykresu – słupkowy> <wskaż wykres> <Dalej>
<Serie> <ustaw kursor w polu – Etykiety kategorii X> <zaznacz myszką obszar E3:E13>
<dalej pracuj na wszystkich zakładkach> <Zakończ>,

utworzyć wykres przedstawiający kwotę kredytu pozostałą do spłacenia
w poszczególnych okresach spłaty jak wyżej (zaznacz obszar G3:G12).

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

-180 zł

-160 zł

-140 zł

-120 zł

-100 zł

-80 zł

-60 zł

-40 zł

-20 zł

0 zł

ta w

-0

-1

STRUKTURA RAT

spłata odsetek
spłata kredytu

Rys. 4.6.3.2. Struktura rat do ćwiczenia 7.
Źródło: opracowanie własne

0 zł

100 zł

200 zł

300 zł

400 zł

500 zł

600 zł

700 zł

800 zł

900 zł

1 000 zł

zł

-0

Okres

Kwota kredytu do spłacenia

w poszczególnych okresach spłaty

Wartość początkowa

Rys. 4.6.3. 3. Kwoty kredytu do spłacenia do ćwiczenia 7.
Źródło: opracowanie własne

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

komputer z programem Excel.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

zdefiniować pojęcia: pożyczka, kredyt, zdolność kredytowa,
dyskonto weksla, redyskonto weksla?

scharakteryzować kredyty bankowe według znanych Ci
kryteriów?

skontrolować terminy spłaty zobowiązań?

wyjaśnić istotę kredytu kupieckiego?

wyjaśnić istotę weksla?

wypełnić weksel własny i trasowany?

przeprowadzić negocjacje dotyczące warunków kredytowania,

wypełnić druki wniosku kredytowego?

przygotować dokumenty stanowiące załączniki do wniosku
kredytowego?

10)

ocenić opłacalność korzystania z różnych rodzajów kredytów?

11)

sklasyfikować zabezpieczenia kredytów?

12)

obliczyć aktualną wartość przyszłej płatność przy udzielaniu
i korzystaniu z kredytu kupieckiego?

13)

obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym wartość raty przy spłacaniu
pożyczki przy założeniu stałych rat i stałego oprocentowania?

14)

obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym wartość spłaty kapitału dla
danej inwestycji, przy założeniu okresowych i stałych rat
i stałego oprocentowania?

15)

obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym wartość spłaconych
odsetek w podanym okresie przy założeniu okresowych,
stałych płatności i stałej stopy procentowej?

16)

obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym odsetki z tytułu dyskonta
weksla?

17)

obliczyć w arkuszu kalkulacyjnym odsetki z tytułu redyskonta
weksla?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Preliminowanie inwestycji

4

.7.1. Materiał nauczania

W warunkach gospodarki rynkowej, przy rosnącej konkurencji, każde przedsiębiorstwo, aby
przetrwać powinno się rozwijać. Właściwa gospodarka rozwojowa polega na racjonalnym
inwestowaniu.

Inwestowanie polega na angażowaniu zasobów pieniężnych w przedsięwzięcia w celu

uzyskania przyszłych korzyści

Klasyfikacja inwestycji:

−

inwestycje rzeczowe obejmują nakłady przeznaczone na powiększanie własnego
rzeczowego mają trwałego przedsiębiorstwa oraz nakłady związane z nabyciem
nieruchomości, wartości niematerialnych i prawnych w celu osiągnięcia w przyszłości
korzyści.,

−

inwestycje finansowe polegają na lokowaniu zasobów pieniężnych na rynku kapitałowym
i pieniężnym.

Podział inwestycji rzeczowych ze względu na cele inwestycyjne

inwestycje odtworzeniowe polegają na zastąpieniu dotychczasowych środków
trwałych przez nowe,

inwestycje rozwojowe (nowe) powodują przyrost aktywów trwałych,

inwestycje strategiczne umożliwiają wprowadzenie nowej produkcji i osiągniecie
przez inwestora silniejszej pozycji na rynku,

inwestycje ochronne, które zapewniają lepsze warunki pracy i ochronę środowiska,

inwestycje modernizacyjne,

inwestycje innowacyjne,

inwestycje interesu publicznego.

Źródła finansowania inwestycji:

−

wewnętrzne źródła finansowania, czyli własne środki, które wskazują na zdolność
przedsiębiorstwa do samofinansowania (środki wygospodarowane na skutek amortyzacji,
zysk netto, środki pochodzące z przemieszczania środków z jednych składników
majątkowych na inne),

−

zewnętrzne źródła finansowania, czyli środki obce (np. pożyczka lub kredyt bankowy,
emisja akcji, obligacji, listów zastawnych oraz certyfikatów inwestycyjnych, joint
venture, leasing).

Wybór źródeł finansowania inwestycji zależy od opłacalności, jaka wynika z rachunku
ekonomicznego dotyczącego nakładów inwestycyjnych, kosztów związanych z pozyskaniem
środków i eksploatacją inwestycji oraz jej efektywności.

Inwestycje obciążone są określonym ryzykiem, szczególnie w przypadku inwestycji

długoterminowych lub tych, z których zamierzamy osiągnąć wysokie korzyści.

Preliminowanie inwestycji w przedsiębiorstwie polega na:

−

określeniu długookresowego celu, jaki zamierza się osiągnąć dzięki inwestycji,

−

ustaleniu alternatywnych rozwiązań,

−

kalkulacji nakładów inwestycyjnych oraz przyszłych nadwyżek finansowych w celu
sprawdzenia kryterium opłacalności,

−

odrzuceniu projektów, które są nieopłacalne.

Pietraszewski Marian: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, część 3, Wydawnictwo eMPi2,Poznań 2003.

Pietraszewski Marian: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw, część 3, Wydawnictwo eMPi2,Poznań 2003

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Dokonanie optymalnego wyboru wariantu inwestycji opiera się na rachunku opłacalności

(rentowności).

Do najczęściej stosowanych przez przedsiębiorców metod oceniających efektywność

zamierzeń inwestycyjnych należą:
−

okres zwrotu nakładów inwestycyjnych,

−

prosta stopa zwrotu.

Okres zwrotu nakładów inwestycyjnych oznacza czas, w jakim przewiduje się zrównanie

pierwotnych nakładów inwestycyjnych z nadwyżkami finansowymi, czyli jest to okres,
w którym zostaną odzyskane poniesione nakłady inwestycyjne. Określamy go według wzoru:

okres zwrotu nakładów suma

nakładów inwestycyjnych

inwestycyjnych w latach

planowana roczna nadwyżka finansowa

Im krótszy okres zwrotu nakładów, tym projekt inwestycyjny uważa się za bardziej
efektywny i tym mniejsze ryzyko inwestycyjne.

Wady tej metody – nie daje odpowiedzi na pytanie, czy przedsięwzięcie zapewnia

zyskowność, jaką można by uzyskać w przypadku innej formy lokaty kapitału.

Prosta stopa zwrotu informuje o stosunku oczekiwanego zysku netto z inwestycji do

nakładów inwestycyjnych. Wyliczamy ją według wzoru:

stopa

roczny zysk netto

zwrotu z inwestycji

suma nakładów inwestycyjnych

Współczynnik równy jedności lub wyższy potwierdza, że kalkulowany zysk netto

umożliwia zwrot zaangażowanych środków. Jeżeli współczynnik jest mniejszy od jedynki to
projekt inwestycyjny powinien być odrzucony.

Z pośród wielu wariantów inwestycyjnych wybiera się ten wariant, który ma krótszy

okres zwrotu nakładów i wyższą stopę zysku z inwestycji.

W celu dokładniejszej oceny opłacalności danego wariantu inwestycyjnego należy

wykorzystać jeszcze inne metody kalkulacji, które umożliwiają doprowadzenie wartości
nakładów i spodziewanych w przyszłości zysków do aktualnej wartości. Są to metody
dyskontowe a mianowicie:
−

metoda wartości bieżącej netto, według której za opłacalne uważa się te przedsięwzięcia
inwestycyjne, w których kwota zdyskontowanych nadwyżek finansowych pokrywa co
najmniej niezbędne nakłady inwestycyjne. Przy dodatnich różnicach rośnie poziom
opłacalności.

)

(

WBN

−

∑

gdzie:
WBN – wartość bieżąca netto projektu,
CFi - przewidywana nadwyżka finansowa na koniec okresu t,
r - stopa dyskontowa (koszt kapitału właściwy dla projektu, pożądana stopa zwrotu),
I - nakłady inwestycyjne,
t – liczba okresów,
n - ostatni okres prognozy.

−

metoda wewnętrznej stopy zwrotu z inwestycji, projekt inwestycyjny należy
zaakceptować, gdy wewnętrzna stopa zwrotu jest większa lub równa stopie dyskontowej
(tzn. wymaganej stopy zwrotu dla danej inwestycji). Aby obliczyć wewnętrzną stopę
zwrotu należy rozwiązać poniższe równanie:

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

)

(

−

∑

gdzie:
CFi - przewidywana nadwyżka finansowa na koniec okresu t,
r - stopa dyskontowa, do której oceniamy projekt,
I - nakłady inwestycyjne,
t – liczba okresów,
n – ostatni okres prognozy.

Koszt kapitału zaangażowanego w inwestycje powinien odpowiadać minimalnej stopie

jego zyskowności.

Efektywny koszt obcego kapitału można obliczyć według wzoru:

obciążenia fiskalne

Efektywny koszt kapitału = odsetki x

100

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

Co oznacza termin inwestycja?

Jak dzielą się inwestycje?

Jakie wyróżniamy źródła finansowania inwestycji?

Co jest istotą preliminowania inwestycji?

Jakie wyróżniamy metody oceny projektów inwestycyjnych?

Jak obliczysz okres zwrotu nakładów?

Jak obliczysz stopę zwrotu z inwestycji?

Jak obliczysz wewnętrzną stopę zwrotu inwestycji?

4.7.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz okres zwrotu nakładów i stopę zwrotu z inwestycji, gdy nakłady inwestycyjne na

zakup samochodu dostawczego w przedsiębiorstwie Y wynoszą 24 000 zł, roczna nadwyżka
finansowa z tytułu świadczonych usług przewozowych wyniesie 3 200 zł, w tym amortyzacja
wynosi 1 800 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zapisać wzór, według którego obliczysz okres zwrotu nakładów z inwestycji,

obliczyć okres zwrotu nakładów,

zapisać wzór, według którego obliczysz stopę zwrotu z inwestycji,

obliczyć stopę zwrotu z inwestycji,

zinterpretować otrzymane wyniki i ocenić opłacalność wariantu inwestycyjnego,

zweryfikować wyniki w grupie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

literatura z rozdziału 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Oceń opłacalność inwestycji i dokonaj wyboru wariantu, który uważasz za korzystniejszy.

Oblicz okres zwrotu nakładów i stopę zwrotu z inwestycji dla dwóch wariantów
inwestycyjnych i dokonaj wyboru wariantu korzystniejszego dla przedsiębiorstwa.
Wariant I zakłada:

wysokość poniesionych nakładów inwestycyjnych -12 000zł,

kwota rocznej nadwyżki finansowej - 3 000 zł,

w tym amortyzacja – 1 000 zł.

Wariant II zakłada:

wysokość poniesionych nakładów inwestycyjnych -13 000zł,

kwota rocznej nadwyżki finansowej - 4 000 zł,

w tym amortyzacja – 1 600 zł.

W obu wariantach planowany okres eksploatacji maszyn wynosi 5 lat.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zapisać wzór, według którego obliczysz okres zwrotu nakładów z inwestycji,

obliczyć okres zwrotu nakładów z inwestycji dla wariantu I i II,

zapisać wzór, według którego obliczysz stopę zwrotu z inwestycji,

obliczyć stopę zwrotu z inwestycji dla wariantu I i II,

zinterpretować otrzymane wyniki dla wariantu I i II,

sprawdzić poprawność obliczeń i interpretacji wyników w grupie,

ocenić efektywność inwestycji i dokonać wyboru wariantu, który uważasz za
korzystniejszy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Zbadaj opłacalność inwestycji metodą wewnętrznej stopy zwrotu, jeżeli do oceny projektu

będzie właściwa stopa dyskontowa: dla wariantu a - 10%, dla wariantu b -15%. Inwestor
planuje zakup maszyny za 1 850 zł, będzie ona eksploatowana przez rok, dając na koniec roku
nadwyżkę finansowa netto 2000 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zapisać wzór, według którego obliczysz wewnętrzną stopę zwrotu,

obliczyć wewnętrzną stopę zwrotu z inwestycji dla wariantu I,

obliczyć wewnętrzną stopę zwrotu z inwestycji dla wariantu II,

ocenić opłacalność inwestycji dla wariantu I i II,

dokonać wyboru projektu inwestycyjnego, który uważasz za korzystniejszy, uzasadnij
wybór.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

literatura z rozdziału 6.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

zdefiniować pojęcia:

−

inwestycje rzeczowe?

określić podstawowe zasady preliminowania inwestycji?

sklasyfikować inwestycje rzeczowe ze względu na cele?

scharakteryzować źródła finansowania inwestycji?

scharakteryzować metody kalkulacji opłacalności inwestycji?

obliczyć okres zwrotu nakładów z inwestycji?

obliczyć stopę zwrotu z inwestycji?

obliczyć wewnętrzną stopę inwestycji?

ocenić opłacalność inwestycji i wybrać najkorzystniejszy
wariant inwestycyjny?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Finansowanie obrotów z zagranicą

4.8.1. Materiał nauczania

Postępujący proces globalizacji gospodarki prowadzi do rozszerzenia współpracy
gospodarczej w zakresie operacji eksportowych i importowych oraz realizacji wspólnych
przedsięwzięć inwestycyjnych przy udziale kapitału własnego (danego kraju) i kapitału
obcego.

Dokonywanie operacji zagranicznych wiąże się z określonym ryzykiem: politycznym,

kulturowym, kursowym oraz w zakresie wypłacalności kontrahenta.
Wiele przedsiębiorstw nie mających doświadczenia w zakresie współpracy z zagranicznymi
partnerami korzysta z pomocy i doradztwa specjalistycznych firm.

Kurs walutowy jest ceną waluty określonej w innej walucie. Kursy walutowe ustalają

banki dokonujące obrotów dewizowych. Notowania kursów występują także na giełdach
pieniężnych oraz w kantorach wymiany walut, które mogą nieco różnic się od kursów
określanych przez bank centralny.

Do każdej waluty ogłasza się następujące rodzaje kursów:

−

kupna, według którego bank płaci przy skupie walut,

−

sprzedaży, czyli jest to cena , którą bank pobiera przy sprzedaży walut.

Ponadto bank centralny podaje kurs średni, który wyliczany jest jako kurs przeciętny kupna
i sprzedaży przy rozliczeniach wewnętrznych miedzy bankami krajowymi.

Kurs kupna jest niższy od kursu sprzedaży. Powstała różnica jest marżę zarobkową (tzw.

spread) banku lub kantoru wymiany walut.

Kursy walut ogłaszane są w tabelach kursów ogłaszanych przez bank. W tabelach tych

oddzielnie ujęte są kursy w zakresie operacji inkasa należności i regulowania zobowiązań
przy pomocy rachunków bankowych i dotyczące transakcji gotówkowych.

Poza kursami walut poszczególnych państw ogłasza się także kurs walut

międzynarodowych, do których zaliczamy euro i SDR (waluta Międzynarodowego Funduszu
Walutowego).

Kursy walutowe ulegają ciągłym zmianom w zależności od popytu i podaży danej

waluty. Deprecjacja występuje wtedy, gdy następuje spadek kursu określonej waluty
a aprecjacja, gdy rośnie kurs waluty. Zmiana kursu walutowego może również być wynikiem
ingerencji władz państwowych, które mogą obniżyć poziom waluty krajowej w stosunku do
innych walut (dewaluacja) lub podwyższyć jej poziom (rewaluacja).

Zmiany kursów walutowych mają ogromny wpływ na skutki finansowe związane

z inkasowaniem należności i regulowaniem zobowiązań zagranicznych. Mogą przyczynić się
do powstania dodatkowych korzyści dla przedsiębiorstw lub do niezaplanowanych strat.
Zmiany te powodują następujące różnice kursowe:
−

dodatnie, gdy kurs waluty obcej, w której wyrażone były należności przedsiębiorstwa ,
rośnie albo kurs waluty, w jakiej zaciągnięto zobowiązania, uległ obniżeniu,

−

ujemne, gdy kurs waluty obcej, w której powstała należność, obniża się lub wzrasta kurs
waluty, w jakiej zaciągnięto zobowiązania.

Dodatnie różnice kursowe przyczyniają się do poprawy wyniku finansowego a ujemne do
jego obniżenia, do wzrostu przychodów lub wydatków w walucie krajowej, a tym samym
wpływają na bieżącą płynność finansową firmy.

Powstanie ujemnych różnic kursowych określane jest miano ryzyka kursowego.
Przedsiębiorstwa mogą zmniejszyć ryzyko kursowe poprzez:

−

ustalenie, w trakcie negocjacji warunków kontraktu z partnerami zagranicznymi,
preferowanych walut w transakcjach,

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

dokonywanie rozliczeń z tytułu należności i zobowiązań w jednakowej walucie obcej,

−

zamieszczanie klauzul waloryzacyjnych w kontraktach,

−

transakcje sprzedaży lub kupna walut na termin,

−

zawieranie opcyjnych transakcji kupna-sprzedaży walut,

−

przejęciu części ryzyka kursowego przez firmę ubezpieczeniową.

Z kontrahentami zagranicznymi przedsiębiorstwa rozliczają się za pomocą dewiz lub

stosują rozliczenia bezdewizowe.

Dewizy są to zagraniczne należności krótkoterminowe zgromadzone w bankach na

rachunkach bieżących, które ze względu na swoją formę oraz dużą płynność mogą służyć za
środki płatnicze w transakcjach z zagranicą.

Rozliczenia dewizowe są bezgotówkową formą rozliczeń. Dłużnik przekazuje dewizę

wierzycielom, która w kraju wierzyciela stanowi tytuł do otrzymania pieniądza krajowego.
Banki pośredniczą w sprzedaży i kupnie dewiz.
Spośród rozliczeń dewizowych rozróżnia się:
−

zlecenia płatnicze bezwarunkowe,

−

zlecenia płatnicze uwarunkowane.

W obrotach z zagranicą czek jest zleceniem udzielonym bankowi zagranicznemu przez

bank krajowy wypłacenia określonej kwoty pieniężnej oznaczonej w nim osobie.
Czeki wystawiane są na formularzach wydawanych przez banki, a w treści dokumentu musi
zawierać się nazwa „czek” w języku, w jakim go wystawiono. Osoba wystawiająca czek
(trasant) winna mieć środki na rachunku bankowym na pokrycie czeku w okresie jego
ważności. Czek jest dokumentem przenaszalnym przez indos. Jeśli chodzi o rozliczenia
zagraniczne należy mieć na uwadze czeki używane w celu turystycznym, jak też do
regulowania drobnych płatności. Najczęściej są to czeki bankierskie i podróżnicze.

Weksel (zwłaszcza trasowany) pełni istotną rolę w obrotach zagranicznych. Traktowany

jako forma rozliczeń pełni funkcję płatniczą i jednocześnie funkcję kredytową. Wystawiany
w obcej walucie jest szczególnie pożądany na rynkach krajowych i zagranicznych. W obrocie
z innymi krajami dokument ten występuje w krótkoterminowych transakcjach kredytowych.
Oto typowy przebieg operacji:
−

eksporter otrzymuje za dostarczony towar weksel trasowany zaakceptowany przez
importera lub jako weksel własny.

−

zazwyczaj eksporter dyskontuje w banku otrzymany weksel i pobiera należność
pomniejszoną przez bank o odsetki dyskonta,

−

bank z kolei może zdyskontować weksel, odstąpić weksel jako dewizę lub przedstawić do
wykupienia importerowi w terminie płatności.

Polecenie zapłaty wydaje bankowi jego klient lub bank korespondent, a polega na

skierowaniu do banku przez zleceniodawcę polecenia dokonania zapłaty określonej kwoty,
którą zleceniodawca wpłacił bezpośrednio do banku lub, o którą został obciążony jego
rachunek na rzecz wskazanej osoby (beneficjenta).Polecenia zapłaty mogą być realizowane
w drodze wypłaty gotówkowej lub bezgotówkowo, najczęściej pod postacią przelewów
bankowych. Stosowane są najczęściej w drobnych transakcjach.

Inkaso jako forma rozliczeń zagranicznych jest powszechnie stosowane i świadczone

przez banki. Polega on na pobraniu przez bank określonej sumy pieniężnej
w zamian za wydanie dokumentów powierzonych przez klienta bankowi - stwierdzających
prawo własności towaru lub w zamian za zabezpieczenie należności.

W transakcjach inkasa ryzyko nie wykupienia dokumentów przez płatnika ponosi

całkowicie podawca dokumentów, czyli sprzedający (eksporter). Istnieje wiele odmian inkasa
w rozliczeniach dewizowych.

W przypadku inkasa dokumentowego jest ono korzystniejszą formą rozliczeń dla

importera niż dla eksportera. Termin zapłaty zależy od importera, jednak inkasowa forma

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rozliczeń zabezpiecza eksportera przed wydaniem towaru importerowi, zanim ten za niego
zapłaci.

Akredytywa dokumentowa jest najczęściej stosowaną formą przy rozliczeniach

zagranicznych. Akredytywę otwiera importer na rzecz eksportera, zlecając swemu bankowi
jej otwarcie w banku eksportera. Bank eksportera zapewnia mu należność po złożeniu mu
dokumentów potwierdzających wysłanie towarów. Pełne zabezpieczenie należności
eksportera występuje przy akredytywie niedowołanej, ale jest ona bardziej kosztowna dla
importera. Akredytywa odwołana może być zmieniona lub odwołana bez zgody eksportera,
co jest dla niego niekorzystne.

Rozliczenia bezdewizowe polegają na kompensowaniu należności bez potrzeby zapłaty

w dewizach. Najprostszą forma jest barter. Tę pozabankową kompensatę należności stosują
kontrahenci pozostający ze sobą w stałych stosunkach gospodarczych, czyli mają względem
siebie należności i zobowiązania.

Clearing jest rozliczeniem bezdewizowym z tytułu transakcji handlowych między dwoma

lub kilkoma państwami. Warunkiem clearingu jest zawarcie traktatu handlowego lub innej
umowy regulującej obroty między państwami. W ramach tej umowy mogą być stosowane
rozliczenia clearingowe, polegające na kompensacie należności i zobowiązań wszystkich
importerów i eksporterów krajów objętych systemem clearingowym. Rozróżnia się:
−

clearing dwustronny (bilateralny),

−

clearing wielostronny (multilateralny) – umowa płatnicza międzynarodowa zawarta
miedzy więcej niż dwoma państwami.

Umowie płatniczej z reguły towarzyszy umowa handlowa, która określa kontyngenty
towarów mających być przedmiotem obrotu miedzy krajami. Zazwyczaj umowy płatnicze
zawierane są na okres roczny. Po upływie umówionego okresu następuje rozliczenie
końcowe, a umowa może być zawarta na kolejny okres.
Rozliczeń kompensacyjnych dokonuje wyznaczony bank, a w clearingu wielostronnym czyni
to bank międzynarodowy. W ramach tych rozliczeń powstają salda, które mogą wpływać na
zmianę eksportu bądź importu. Importerzy wpłacają do banku należności do banku za
importowane towary, następnie z nagromadzonych środków eksporterom zostają wypłacone
należności za eksport towarów za granica. Do ułatwienia rozliczeń przyjmuje się jedną
walutę.

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

Co oznacz termin waluta?

Co oznacza termin ryzyko kursowe?

Jakie rodzaje kursów ogłaszane są przez bank w tabelach kursowych?

Jaka jest różnica miedzy kursem kupna a kursem sprzedaży?

Co jest istotą dodatnich i ujemnych różnic kursowych?

Jakie znasz sposoby ograniczenia ryzyka kursowego przez przedsiębiorstwa?

Jakie znasz formy rozliczeń finansowych w obrotach z zagranicą?

Co jest istotą rozliczeń dewizowych?

Jakie znasz formy rozliczeń dewizowych?

10.

Co jest istotą clearingu?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal różnicę kursową wynikającą z odroczonego terminu zapłaty faktury i jak wpłynie

ona na sytuację finansową przedsiębiorstwa? Przedsiębiorstwo „C” importuje towary ze
Szwajcarii i otrzymało fakturę na kwotę 10 000 franków szwajcarskich wraz z dostawą
towarów i z terminem zapłaty w ciągu 60 dni. Kurs kupna 1 CHF w momencie otrzymania
faktury wyniósł 2,6721 zł, w dniu jej płatności wg obowiązującego kursu (sprawdź aktualny
kurs CHF w internecie).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

zapisać wzór, według którego obliczysz, ile przedsiębiorstwo zapłaciłoby za fakturę,
gdyby nie korzystało z odroczonego terminu zapłaty,

obliczyć, ile wyniosłaby kwota potrzebna do uregulowania faktury w dniu otrzymania
faktury,

sprawdzić aktualny kurs kupna franka szwajcarskiego w internecie,

obliczyć kwotę potrzebną do uregulowania faktury w dniu płatności faktury (za 60 dni),

obliczyć różnicę kursową,

odpowiedzieć na wcześniej zadane pytanie – Jak różnica kursowa wpłynie na sytuację
finansową przedsiębiorstwa?

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Oblicz wysokość różnicy kursowej przy spłacie kredytu w ciągu 2 lat. Przedsiębiorstwo

zakupiło na kredyt nową maszynę za 30 000 marek niemieckich. Kredyt ma być spłacony
w dwóch rocznych ratach wraz z odsetkami, Każda rata po 1 500 marek. W dniu
uruchomienia kredytu kurs marki wyniósł 1DEM = 2,1348 zł. Pierwszą ratę kredytu
przedsiębiorstwo spłaciło, gdy kurs1 DEM wyniósł 2,1362, a drugą ratę, gdy 1DEM =
2,1396 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

obliczyć ile wyniosłaby równowartość pierwszej i drugiej raty, według kursu w dniu
uruchomienia kredytu,

obliczyć ile wyniesie równowartość w złotych pierwszej raty, według aktualnego kursu
w dniu spłaty,

obliczyć ile wyniesie równowartość w złotych drugiej raty według aktualnego kursu
w dniu spłaty,

obliczyć wysokość obu rat w złotych,

obliczyć różnicę kursową,

uzgodnić wyniki w grupie.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 3

Oblicz jak zmieniły się wpływy przedsiębiorstwa ”M” dzięki operacji terminowej?

Przedsiębiorstwo „M” sprzedało zagranicznemu kontrahentowi towary za 10 000 euro,
udzielając kredytu kupieckiego na okres 60 dni. Aktualny kurs kupna 1 euro = 4.0182 zł, ale
istnieje ryzyko osłabienia tego kursu w przyszłości. Przedsiębiorstwo chcąc się uchronić
przed spadkiem kursu sprzedaje już teraz przyszłe wpływy, godząc się na kurs terminowy
oferowany przez bank 1 euro = 4,0912 zł. Po upływie 60 dni kurs kupna wyniósł 3,9464 zł.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:

obliczyć ile wyniosły wpływy przedsiębiorstwa w złotych, dzięki zastosowaniu transakcji
terminowej,

obliczyć ile wyniosłyby wpływy przedsiębiorstwa w złotych według kursu za 60 dni,

obliczyć jak zmieniły się wpływy przedsiębiorstwa dzięki operacji terminowej,

zweryfikować wyniki w grupie i zapisać wnioski.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

kalkulator,

−

literatura z rozdziału 6.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak Nie

zdefiniować pojęcia:

−

waluta?

−

kurs kupna?

−

kurs sprzedaży?

−

ryzyko kursowe?

−

dewizy?

rozróżnić rodzaje kursów ogłaszanych przez bank w tabeli kursów?

obliczyć dodatnie i ujemne różnice kursowe?

wymienić sposoby ograniczania ryzyka kursowego przez
przedsiębiorstwa?

wymienić formy rozliczeń finansowych w obrotach zagranicznych?

scharakteryzować rodzaje rozliczeń dewizowych?

wyjaśnić istotę clearingu?

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZIAN

OSIĄGNIĘĆ

Test z umiejętności obliczania wartości pieniądza w czasie z wykorzystaniem
arkusza kalkulacyjnego Excel

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

Czas trwania testu 45 minut

Otrzymałeś test składający się z 10 zadań w postaci arkusza kalkulacyjnego. Będziesz
wprowadzał wartości i formuły do komórek oznaczonych kolorem białym.

Jesteś w stanie rozwiązać wszystkie zadania!

Rozwiązanie zadania będzie uznawane za prawidłowe, jeśli zastosujesz poprawnie formułę
wyliczającą pozycję w komórce oraz określisz poprawnie format komórki. Otrzymasz
wówczas 2 pkt. Jeśli nie zastosujesz formuły wyliczającej, a dokonasz wyliczeń ręcznie i
wprowadzisz właściwą liczbę do arkusza, otrzymasz 1 pkt. Za odpowiedź błędną lub jej brak
nie otrzymasz punktów.
Realizuj dokładnie polecenia w zadaniach. Pracę kończysz zapisem skoroszytu w miejscu na
dysku wskazanym przez nauczyciela.
Pamiętaj o:
1.

wprowadzeniu Twojego identyfikatora w nazwie skoroszytu,

możliwości korzystania z funkcji finansowych programu Excel,

ustawieniu formatu komórek (dwie pozycje dziesiętne z separatorem dziesiętnym dla
komórek zawierających kwoty).

Pracuj spokojnie!
Jeśli czas Ci pozwoli, przed oddaniem swojej pracy, sprawdź poprawność wykonanych zadań.

Życzę powodzenia!!!

W arkuszu kalkulacyjnym <test> wykonaj następujące zadania:

Zadanie 1

Oblicz wartość przyszłą środków pieniężnych po roku trwania lokaty.

Zadanie 2

Oblicz oprocentowanie w skali miesiąca na podstawie oprocentowania rocznego.

Zadanie 3

Oblicz wartość środków pieniężnych po czasie 8 miesięcy trwania lokaty.

PP - Zadanie 4

Oblicz wartość środków pieniężnych po 30 dniach trwania lokaty.

Zadanie 5

Oblicz wartość przyszłą lokaty po upływie 1 roku przy kapitalizacji półrocznej odsetek.

Zadanie 6

Oblicz roczną realną stopę procentową, jeśli roczna stopa inflacji wynosi 5%, a roczna stopa
nominalna 20%.

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zadanie 7

Oblicz wartość dyskonta (wartość obecną) dla przyszłej lokaty rocznej w wysokości
10 000,00 zł.

Zadanie 8

Oblicz wysokość stałej raty kredytu – kredyt w wysokości 10 000,00 na okres 1 roku, przy
rocznej stopie procentowej 13% i miesięcznej spłacie rat.

Zadanie 9

Oblicz łączną kwotę odsetek od rat kredytu po upływie roku.

Zadanie 10

Oblicz wartość obecną przyszłej wartości 10 000,00 zł, zainwestowanej w przedsiębiorstwo z
ryzykiem 5% (przy stopie procentowej lokaty rocznej 13%).
Arkusz kalkulacyjny przedstawia rys. 5.1.

Rys. 5.1. Arkusz testowy do testu z umiejętności obliczania wartości pieniądza w czasie z wykorzystaniem
arkusza kalkulacyjnego Excel
Źródło: opracowanie własne

„

Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

Balcerowicz E.: Mikroprzedsiębiorstwa sytuacja ekonomiczna, finansowanie, właściciele.
CASE, Warszawa 2002.

Bień A., Bień W.: Kalkulacja ceny pieniądza w lokatach, pożyczkach i kredytach, Difin,
Warszawa 1999.

Bień W.: Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa, Difin, Warszawa 2000.

Bień W.: Rynek papierów wartościowych, Difin, Warszawa 1999.

Brugham E. F., Gapenski L. C.: Zarządzanie finansami, PWE, Warszawa 2000.

Chudy S., Kabat F., Pietraszewski M.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw.Cz. 2,
Wydawnictwo eMPi

, Poznań 2003.

Ćwiąkała A., Małys A., Nowak W.: Analiza sytuacji finansowej przedsiębiorstw
w gospodarce rynkowej. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001.

Dobosiewicz Z.: Wprowadzenie do finansów i bankowości, PWN, Warszawa 2000.

Domaszkiewicz J.: Finanse w gospodarce rynkowej. Warszawa 1999.

10.Jarocka E.: Finanse przedsiębiorstw, systemu bankowego, budżetowego, ubezpieczeń,

Difin, Warszawa 2004.

11.Mielczarczyk Z.: Finanse, WSiP, Warszawa 2001.
12.Ostaszewski J., Cicirko T.: Finanse spółki akcyjnej, Difin, Warszawa 2005.
13.Pietraszewski M.: Ekonomika i organizacja przedsiębiorstw. cz.3, Wydawnictwo eMPi

Poznań 2003.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
zewnetrzne zrodla finansowania dzialalnosci przedsiebiorstw
04 Zrodla finansowania dzialalnosci przedsiebiorstw zadania
leasing jako jedna z form finansowania działalności przedsię(1), III rozdział
Sposoby finansowania działalności przedsiębiorstw (23 strony)
04 Zrodla finansowania dzialalnosci przedsiebiorstw
Przedsiębiorstwo, Zewnętrzne źródła finansowania działalności przedsiębiorstw
zewnętrzne źródła finansowania działalności przedsiębiorstw, Ekonomia, ekonomia
Analiza finansowa działalności przedsiębiorstwa, III FiR UMK, analiza finansowa Zimnicki
wewnętrzne źródła finansowania działalności przedsiębiorstw(1), Bankowość i Finanse
04 Zrodla finansowania dzialalnosci przedsiebiorstw rozwiązania
08 Finansowanie działalności przedsiębiorstwa

więcej podobnych podstron