Autor: Mateusz Oleniacz

1

Notatki z wykładów
2008 – 2009

Wykładowca:

Dr Kazimierz Bandarzewski

Prawo samorządu

terytorialnego w Polsce

Autor: Mateusz Oleniacz

2

Spis treści

Wykład 1 – Teorie samorządu terytorialnego. Rys historyczny samorządu w Polsce .........................3

Wykład 2 – Rys historyczny samorządu w Polsce (część druga) ..........................................................6

Wykład 3 – Ustrojowe zasady samorządu terytorialnego.

Definicja samorządu terytorialnego. Przenoszenie kompetencji ...................................................... 10

Wykład 4 – Porozumienia publicznoprawne. Związki komunalne.

Struktura podziału administracyjnego. Nazwy organów. Tworzenie gmin i powiatów .................... 15

Wykład 5 – Miasta na prawach powiatu. Referendum lokalne. Ordynacja wyborcza ..................... 20

Wykład 6 – Wygaśnięcie mandatu radnego. Wybory uzupełniające i przedterminowe.

Jednostki pomocnicze gminy. Komitet wspólny rządu i samorządu. Komitet regionów UE ............. 24

Wykład 7 – Radny – prawa i obowiązki wynikające z mandatu radnego.......................................... 29

Wykład 8 – Rada Gminy .................................................................................................................... 34

Wykład 9 – Organy wykonawcze jednostek samorządu terytorialnego.

Administracja w gminie, powiecie i województwie. ......................................................................... 38

Wykład 10 – Mienie samorządowe, oświadczenia woli i kontrasygnata, gospodarka komunalna .. 46

Wykład 11 – Rozwój regionalny. Kontrakt wojewódzki .................................................................... 51

Wykład 12 – Kontrola i nadzór nad samorządem terytorialnym ...................................................... 56

3

02.10.08

WYKŁAD 1

Podręcznik: Kisiel, Chmielnicki, Bandarzewski – „Prawo samorządu terytorialnego w Polsce”

Egzamin: testowy - 30 pytań, 1krotnego wyboru, 1,5 minuty na 1 pytanie, 15 pkt do zdania

Terminy egzaminów:

22 stycznia – godzina 13:00, audytoryjna Br12
29 stycznia – godzina 15:00, audytoryjna Br12

5 luty – godzina 15:00, audytoryjna Br12

19 luty – godzina 14:00, audytoryjny Br12
23 luty – godzina 18:00, audytoryjna Br12



Samorząd terytorialny – struktura organizacyjna ludzi na danym terenie.



Do końca XVIII w. nie było samorządu terytorialnego. Były zadania lokalne, ale nie wpisywały się w to
pojęcie.



Koniec XVIII w. – prawa polityczne dla obywateli, w zaborze rosyjskim w ogóle nie było samorządu (1861r.
ukaz carski – nazwy samorządowe np. gminy wiejskie, ale sama nazwa niczego samorządem nie czyni);
1983r. – ustawa o samorządzie terytorialnym;



Francja 14.XII.1789r. – 1sza na świecie ustawa o samorządzie terytorialnym:

o

podział zadań:



własne (zarząd mieniem, dróg, podatki, dbanie o czystość, spokój); tu gmina, jako
odrębny od państwa podmiot



zlecone (podatki ogólnopaństwowe, czynności państwowe); tu gmina, jako część
administracji rządowej;

o

rozróżniono organy wykonawcze i stanowiące

o

jednolita struktura samorządu

o

gminy nie były uzależnione od organów państwa

TEORIE SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO



Naturalistyczna (XVIII/XIX w.) – gminy wytworem wcześniejszym niż państwo, gminy mają naturalne,
przyrodzone uprawnienia niezależnie od państwa, mogą istnieć nawet bez państwa; brak nadzoru nad
gminą; część uważała, że powinien istnieć nadzór na zasadzie legalności;



Państwowa - od 1831 r. odejście od naturalizmu (konstytucja belgijska); zasady regulujące samorząd:

o

gmina, jako czwarta władza, równa pozostałym

o

prawo naturalne gminy, ale też podporządkowanie państwowemu prawu, gmina nie może być
poza prawem pozytywnym

o

1850 r. – konstytucja Danii, Szwecji: gminy jako podmioty pozostające pod wpływem prawa,
gmina zależna tylko i wyłącznie od ustawy



Polityczna – samorząd angielski, niemiecki – samorząd terytorialny nie jest pojęciem prawnym, jest to
instytucja polityczna, samorząd jest wtedy, kiedy jest uniezależniony od organów państwowych – na czele
samorządu muszą stać ludzie wykonujący funkcje społeczne; jeżeli na czele gmin stoją urzędnicy honorowi
wtedy samorząd jest niezależny (brak finansowego oddziaływania)

4

RYS HISTORYCZNY SAMORZĄDU W POLSCE

1791 r. – ustawa o miastach królewskich:

o

podział miast na królewskie i prywatne

o

swobody w miastach królewskich, określenie pozycji prywatnoprawnej miast (brak rozwiązań
publicznoprawnych)

o

dla mieszczan: możliwość pełnienia urzędów, nadawanie części praw szlacheckich, możliwa
nobilitacja

w okresie zaborów w zaborze pruskim najszerszy samorząd (4 struktury), w zaborze austriackim dwie
struktury (1877): ogólnokrajowa i lokalna

Dekret z 4.II.1919 r. o samorządzie miejskim:

o

regulacja tylko miast – dołączony wykaz miast

o

odziedziczenie przepisów zaborców – wyeliminowanie antypolskich przepisów

o

utworzenie gmin miejskich tylko na podstawie ustawy

o

gminy miejskie oparte na kryterium terytorialno-podmiotowym: członkami gmin obywatele Polsce
zamieszkali co najmniej 6 miesięcy

o

podział na zadania własne (określone w dekrecie, przede wszystkim dbanie o dobrobyt ludności i
rozwój lokalny) i zlecone (określone w ustawach i innych aktach prawnych jak rozporządzenie czy
umowa gmina-rząd)

o

ORGANY:



Rada Miejska:

•

Skład: radni i członkowie magistratu (magistrat to osoby będące organem
wykonawczym kolegialnym)

•

Urząd radnego honorowy, kadencja 3-letnia, wybór radnego i jego zastępcy,
który w razie opróżnienia przez radnego urzędu przejmował jego mandat

•

Burmistrz/prezydent przewodniczył RM

•

Uchwały podejmowane jawnie, wchodziły w życie po podaniu do publicznej
wiadomości; występowały też uchwały wymagające potwierdzenia przez organ
nadzorujący (w czasie do 2 tygodni)



Magistrat:

•

Skład: burmistrz/prezydent i jego ławnicy (10% ilości radnych, od 3 do 20-kilku
ławników); Warszawa – prezydent + 3 wiceprezydentów, inne miasta –
prezydent + 2 wiceprezydentów;



Burmistrz/prezydent miasta – obywatelstwo polskie, ukończenie polskiej szkoły ludowej;
mógł zawieszać wykonywanie uchwał RM poprzez odmowę, po czym następuje zwrot
uchwały do RM, która większością 2/3 głosów może wznowić uchwałę;

o

NADZÓR nad miastami:



wydzielonymi z powiatów:

•

I instancja: Minister Spraw Wewnętrznych (w 1921 r. zmiana – w 1. Instancji
wydziały wojewódzkie, a przejściowo do czasu powstania tych wydziałów -
wojewoda)

•

II instancja – Minister Spraw Wewnętrznych

•

III instancja – Sąd Najwyższy



niewydzielonymi z powiatów:

•

I Instancja: Wydział powiatowy

•

II instancja: Minister Spraw Wewnętrznych

•

III instancja: Sąd Najwyższy



Istniała możliwość rozwiązania Rady Miejskiej: Minister Spraw Wewnętrznych, a w
Warszawie – Naczelnik Państwa, potem Prezydent

o

kryteria nadzoru:



Legalność – zgodność z przepisami prawa i interesami państwa; w 1919 objął samorząd
powiatowy, 1922 – samorząd wojewódzki



Sprawy finansowe: 1919 r. – pierwsza prowizoryczna regulacja; 1923 r. – regulacja
ogólnopaństwowa – finansowanie komunalne, obowiązywała do 1939r. Dwie kategorie

5

podatków: lokalne samoistne (uchwalała Rada Gminy) i lokalne niesamoistne (nakładane
przy okazji podatku państwowego)

o

Organy nadzorujące w sprawach finansowych:

•

Wydział Powiatowy - gminy wiejskie i miejskie niewydzielone z powiatów

•

Wydział Wojewódzki + dyrektor urzędu skarbowego – gminy miejskie
wydzielone i związki powiatowe

•

Minister Spraw wewnętrznych z porozumieniem Ministra Skarbu – Warszawa i
miasta ponad 100 tys. mieszkańców

•

Regulacja 1928 r. – tam gdzie brak wydziału wojewódzkiego nadzoruje
wojewoda

o

Procedura nadzoru

•

W ciągu 15 dni od podjęcia uchwały wójt/burmistrz/prezydent/starosta
przekazywali organowi nadzorującemu uchwałę wraz z danymi statystycznymi i
innymi dokumentami

•

Organ nadzoru ma do wyboru: zatwierdzić uchwałę, odesłać do uzupełnienia,
odmówić zatwierdzenia (możliwa odmowa ze względu na samo przekroczenie
terminu 15 dni)

•

Organ nadzoru ma 30 dni na podjęcie działań – w przypadku braku decyzji –
domniemanie przyjęcia uchwały

brak jednolitości samorządu terytorialnego w 20-leciu międzywojennym:

o

Autonomia Śląska – Sejm Śląski (1920-1945)

o

Miasto Stołeczne Warszawa (1934)

o

Gmina Gdynia (1930) – powiat miejski na czele z komisarzem rządu mianowanym przez Ministra
Spraw Wewnętrznych (z porozumieniem Ministra Skarbu);



Komisarz rządu w Gdyni

•

łączył funkcje burmistrza i starosty grodzkiego,

•

przewodniczył Radzie Miejskiej,

•

był przedstawicielem rządu,

•

wykonywał polecenia wojewody pomorskiego,

•

zwierzchnikiem urzędów Gdyni

•

możliwość otrzymania kompetencji bezpośrednio od ministrów branżowych w
drodze rozporządzenia lub też pośrednio – ministrowie branżowi na rzecz
wojewody, wojewoda na komisarza



Rada Miejska Gdyni:

•

10 radnych z wyboru;

•

10 radnych wybranych przez Ministra Spraw Wewnętrznych;

•

późniejszy skład to 28 radnych;

6

09.10.08

WYKŁAD 2

23.III.1933 r. – ustawa o częściowej zmianie samorządu terytorialnego:

•

Pozostawiła samorząd wojewódzki, natomiast gminny i powiatowy w mniejszym zakresie;

•

Regulacja samorządu na szczeblu gmin i powiatów:

o

Gminy miejskie, wiejskie, powiatowe związki samorządowe

o

ówczesna konstytucja zakładała obligatoryjność 3 szczebli samorządu, aby to
zapewnić stworzono powiat, który miał funkcję reprezentacji gmin;

NAZWY ORGANÓW

Organy Stanowiące

Organy Wykonawcze

Przewodniczący org.

stanowiących

Gmina wiejska

Rada Gminna

Zarząd Gminny

Wójt

Gmina miejska

Rada Miejska

Zarząd Miejski

Burmistrz – miasta

niewydzielone z

powiatów

Prezydent - wydzielone

Powiatowe Związki

Samorządowe

Rada Powiatowa

Wydział Powiatowy

Starosta

wójt zawodowy – cenzus wykształcenia i doświadczenia w zakresie sprawowania podobnej funkcji – zdawał
egzamin ministerialny; sam wójt wybierany przez Radę Gminy, w niektórych gminach wójt obligatoryjnie
zawodowy (np. gminy uzdrowiskowe); wójt zawodowy mógł przejąć w Radzie Gminy kompetencje innych
urzędników;

rozbudowana regulacja antykorupcyjna wobec ławników (członków zarządu) i radnych (członków Rady
Gminnej) – również kara publiczna za rezygnację z pełnienia funkcji, kara za trzykrotnie niestawienie się na
zebraniu;

ORGANY NADZORU

W WARSZAWIE

ZEWNĘTRZNE

WEWNĘTRZNE

Przełożony (gminy

– wójt, powiatu –

starosta)

Komisje

rewizyjne

Wydział

powiatowy

(nadzór nad
gminami
wiejskimi i
miasta mi
niewydzielony
mi z powiatów)

Wojewoda

(i opiniodawczo

Wydział Wojewódzki)

(nadzór nad
miastami
wydzielonymi z
powiatów i
związkami powiatów)

Minister Spraw

Wewnętrznych

7

GMINY WIEJSKIE

o

skład: wójt, podwójci, ławnicy (2 lub 3)

o

gromady:



strukturą mieszaną, nie były jednostką samorządu terytorialnego



odrębną osobą prawa prywatnego



miały możliwość wykonania kompetencji administracyjnych



były obligatoryjne, rozporządzały dochodami własnymi, wykonywała zadania wynikające
z ustaw

o

organy:



Stanowiący: Rada (w gminie do 200 osób) albo Zebranie Gromadzkie (powyżej 200 osób)



Wykonawczy: sołtys wraz z zastępcami (podsołtysami) – Rady/Zebrania Gromady
wybierały sołtysów i podsołtysów; wybór sołtysa wymaga zatwierdzenia przez starostę;
starosta mógł wymusić wybór konkretnej osoby;



Nadzorczy: wydział powiatowy – nadzór nad uchwałami gromad; wójt jako przełożony
gminy

GMINY MIEJSKIE:

o

Powstawanie:



Rozporządzeniem Rady Ministrów – gminy do 3 tys mieszkańców



Z mocy ustawy – gminy powyżej 3 tys

o

Pojęcie magistratu – magistrat to zarząd miejski w pełnym składzie: ławnicy (10% ilości radnych, a
ich było 72, w Wawie 100) + zastępcy; magistrat zbierał się w sprawach z artykułu 44, w
pozostałych działał jako zarząd

Ustrojowa zasada działalności samorządów:

o

Samorząd terytorialny zobowiązany jest do realizowania wszystkich zadań publicznych
nieprzypisanych innym organów – samorząd jako forma autonomii; tylko wyraźne wykluczenie
określało czym samorząd nie powinien się zająć – domniemanie funkcjonowania samorządu

POWIATOWE ZWIĄZKI SAMORZĄDOWE:

•

Radnych do rady powiatowej wybierały organy stanowiące gmin (a dokładniej kolegia wyborcze
radnych i ławników spośród siebie)

•

Nadzór nad p.z.s.

o

Mniej ważne uchwały nie podlegały nadzorowi

o

Istniała kategoria uchwał wymagających wg Naczelnego Trybunału Administracyjnego zgody
(wystarcza milczące wyrażenie zgody, np. po upływie terminu nadzoru) lub zatwierdzenia
(przypadek wydania aktu administracyjnego)

o

Organ nadzoru miał 60 dni – termin nieprzekraczalny – do wydania rozstrzygnięcia

o

W 1923 r. uchwała konstytucyjna – po przekroczeniu terminu 60 dni występowało
domniemanie zgody

o

Organ odwoławczy – Minister Spraw Wewnętrznych

o

Organy nadzoru miały kompetencje personalne:



Odwołanie organów stanowiących – komisarz



Kontrole, wizytacje, rewizje oraz inspekcje bez ograniczeń

SAMORZĄD WARSZAWY:

o

1934r. – 1sza regulacja; 1938 r. kolejna regulacja:

o

Warszawa jako jednostka samorządu terytorialnego o charakterze odrębnym

o

3 szczeble: samorząd gminny, powiatowy i wojewódzki

o

Organy:



Rada Miejska:

•

Organ zarządzająco-wykonawczy

•

Skład: radni i członkowie zarządu miejskiego

8

•

Przewodniczył prezydent miasta



Rady Dzielnicowe:

•

2 kategorie radnych w dzielnicy: z wyborów bezpośrednich oraz osoby powołane
przez magistrat



Zarząd Miejski:

•

Skład: Prezydent Miasta, 5 zastępców, 8 ławników

•

Mógł działać kolegialnie (jako magistrat) lub jednoosobowo (prezydent miasta)

•

Prezydenta Miasta wybierała Rada Miejska – wybór Prezydenta Miasta
zatwierdzał Prezes Rady Ministrów, jego zastępców – Minister Spraw
Wewnętrznych

•

Nadzór nad zarządem sprawował Minister Spraw Wewnętrznych



Komisja rewizyjna:

•

Stały organ kontrolny

•

Kontrolował radę miejską i zarząd miejski

1939-1944/1945



formalnie nie zniesiono samorządu: odebrano mu kompetencje; wprowadzono różne ograniczenia, np.
decyzje wobec Niemca mógł podejmować tylko Niemiec

1944 (dekret)



rady narodowe i ich organy – właściwym samorządem



gminy, powiaty, województwa pozostają tylko jako szyldy



rady uporządkowane hierarchicznie, realizowały wytyczne



celem rad: zapewnianie wykonywanie polityki państwa



organy wykonawcze porządkowane radom:

o

Rada gminna – zarządowi gminnemu

o

Rada miejska – zarządowi miejskiemu

o

Rada powiatowa – wydziałowi powiatowemu

o

Rada wojewódzka – wydziałowi wojewódzkiemu



Rozbudowa NADZORU:

o

Prezydium rady narodowej wyższego szczebla dawało zgodę na uchwałę radzie niższego
szczebla

o

Tryb nadzoru:



prezydia rad narodowych wyższego szczebla uchylały uchwały niższego szczebla i jej
organu wykonawczego



prezydia RN wyższego szczebla mogły zawiesić wykonywanie uchwały w pewnych
sprawach



prezydia RN wyższego szczebla mogły rozwiązywać organy wykonawcze niższych
szczebli

1950 (ustawa)



samorząd terytorialny zlikwidowano; zostały same rady narodowe (3 szczeble; 1975 – 2 szczeble)



dla miast ponad 300 tys. – rady dzielnicowe



rady narodowe kierowały się przepisami prawa oraz wytycznymi np. ministra, wojewody



organami rad narodowych były: wydziały RN oraz prezydia RN (organ wykonawczy na danym terenie)

1983 (ustawa)



ustawa o systemie rad narodowych i samorządu terytorialnego



samorząd terytorialny określony jako: rady narodowe oraz samorząd mieszkańców miast i wsi



terenowe organy administracji rządowej:

o

o właściwości ogólnej – naczelnicy gmin, miast lub dzielnic

9

o

o właściwości ogólnej i szczególnej – wojewodowie lub 3 prezydentów miast (Warszawa,
Łódź, Kraków)



samorząd terytorialny:

o

rady narodowe:



konstrukcja rad jak poprzednio (prezydium i wydziały) ale nowość polegała na
wprowadzeniu kierowników do wydziałów rad narodowych



rady narodowe wydawały zgody na tworzenie przedsiębiorstw



realizowały wytyczne od organów wyższego szczebla

o

samorząd mieszkańców miast:



miasta mogły mieć dzielnice, istniały też osiedla o nazwach historycznych, ale mogły
też być utworzone osiedla obwodowe – przewodniczący komitetu obwodowego stał
na czele samorządu obwodowego; samorząd mieszkańców osiedli nigdy nie został w
ustawie nazwany terytorialnym;



organy samorządu mieszkańców miast:

•

stanowiące – zebranie mieszkańców osiedla lub w większych miastach –
konferencje delegatów

•

wykonawcze

–

komitet

osiedlowy

–

wykonywanie

uchwał

konferencji/zebrania



zadania samorządu mieszkańców miast:

•

utrzymanie infrastruktury

•

utrzymanie, rozbudowa obiektów sportowych i socjalnych (współdziałając z
radami narodowymi)

•

opiniowanie zezwoleń naczelników miast do prowadzenia handlu/usług

•

przeprowadzanie kontroli społecznej (samorząd osiedlowy miał odrębne
rodzaje kontroli)

•

status podmiotu na prawach strony w k.p.a

o

samorząd mieszkańców wsi – sołectwo:



zebranie wiejskie – organ stanowiący



rada sołectwa – organ wykonawczy zebrania



sołtys – przewodniczący rady sołeckiej i organ administracji rządowej na terenie
sołectwa, reprezentował sołectwo na zewnątrz

1990 (8.III, 27.V wejście) – ustawa o samorządzie terytorialnym



Art. 5 – gwarancja funkcjonowania samorządu terytorialnego w zakresie sprawowania władzy



3 szczeble samorządu terytorialnego



Zadania we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność



Brak jeszcze mowy o decentralizacji

KONSTYTUCYJNE REGULACJE SAMORZĄDU

1921 (konstytucja marcowa)



3 szczeble samorządu: gminy (wiejskie/miejskie), powiaty, województwa



Możliwość tworzenia związków jednostek samorządu prywatnoprawnych lub publicznoprawnych (wg
ustawy)



Art. 66: zasada decentralizacji administracji publicznej – możliwość zespolenia administracji jednostek
samorządu terytorialnego – jako funkcjonowanie danej administracji w jednym urzędzie i pod jednym
zwierzchnictwem



Udział mieszkańców w organach samorządu terytorialnego



Wymóg określenia nadzoru – z założenia wydział samorządu wyższego szczebla, wyjątkowo inny organ
lub sąd administracyjny

10

1934 (konstytucja kwietniowa)



Dalej 3 szczeble samorządu terytorialnego



Wykonywanie administracji rządowej przez samorząd: zadania z zakresu administracji rządowej,
terytorialnej i gospodarczej



Samorząd terytorialny: na potrzeby miejscowe mógł wydawać akty prawa miejscowego



Nadzór rządu lub organu samorządu terytorialnego wyższego szczebla

1952 (konstytucja PRLu)



Brak nazwy samorządu terytorialnego



Rady narodowe

1992 (mała konstytucja)



ustawa konstytucyjna o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą
Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym:



Domniemanie zadań samorządu terytorialnego



Swoboda kształtowania organów wewnętrznych gminy



Udział mieszkańców w wyborach do organów stanowiących

23.10.08 r.

WYKŁAD 3

USTROJOWE ZASADY SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

(zbiór niewyczerpujący):

Praworządności – każdy organ państwa może podejmować działanie tylko i wyłącznie na podstawie
przepisów prawa, ponadto wobec organów samorządu inne organy państwa mogą podejmować działania
tylko na podstawie przepisów prawa (podstawa do działania samorządu i jego ochrona przed działaniem
innych podmiotów);

o

Jaka podstawa prawna działania samorządu? Art. 15 konstytucji – „Samorząd terytorialny oparty
jest o zasadę decentralizacji władzy publicznej”; samorząd to tylko sposób wykonywania
administracji (zadań publicznych); administracja samorządowa nie różni się od rządowej – musi
mieć taką samą podstawę działania;
Zagranicą – w wyniku autonomii samorządu ustawodawca określa tylko ogólne zadania, sam
samorząd dla siebie tworzy podstawę do funkcjonowania;

Subsydiarności – wyrażona w preambule konstytucji; oznacza:

o

może być interpretowana jako sposób definiowania działań publicznych; zgodnie z tą zasadą
samorządy terytorialne otrzymują zadania które są nazywane zadaniami publicznymi, dlatego że
tych zadań nie mogą jednostki same skutecznie dla siebie wykonać;

o

te zadania, które mają charakter publiczny, w 1 kolejności muszą być przekazywane tym
podmiotom władzy publicznej które znajdują się najbliżej obywatela (samorz. ter.), a jak samorząd
nie potrafi wykonać na swoim szczeblu jakichś zadań – wykonuje to administracja rządowa
(admin. rząd. zajmuje się zadaniami ponadlokalnymi)

o

dokonanie podziału zadań w ramach poszczególnych płaszczyzn samorządu terytorialnego
(podstawową część zadań wykonuje gmina)

o

w ramach poszczególnych cząstek samorządu najwięcej uprawnień Radzie Gminy

o

tworzenie sołectw, dzielnic itd. Czy organów pomocniczych samorządu też jest związane z zasadą
subsydiarności

Komplementarności – nie jest często wyróżniana, ale ciekawa ;) – uzupełnianie się:

- jednostki samorządu na różnych i tych samych płaszczyznach powinny mieć prawo takiego doboru
wykonywanych zadań żeby je wykonywać jak najlepiej; zgodnie z zasadą komplementarności możliwe są

11

porozumienia komunalne, administracyjne itd.; jeżeli 3, 4 gminy uważają że prowadzenie szpitala
ponadgminnego będzie bardziej efektywne to jest to właśnie komplementarność; tworzenie związków
komunalnych, związków powiatów, spółek prawa handlowego – to uzupełnianie się zadaniami, środkami do
wykonania czy też strukturą.

Korporacyjności – wynika z definicji poszczególnych samorządów; samorządem lokalnym

mieszkańcy danego terytorium; warunkiem powstania samorządu są mieszkańcy, dlatego samorząd to grupa
osób – korporacyjność;
Test pytanie:

Czy gmina jest podmiotem korporacyjnym? TAK (gdyż substrat osobowy ma tu najważniejsze

znaczenie); im mniej mieszkańców tym mniejsze wsparcie finansowe gminy;

Jawności – każde działanie organu samorządu terytorialnego musi być jawne;

- dotyczy zarówno dostępu do form działania, do informacji jakie posiadają organy samorządowe w związku z
wykonywaniem działań publicznych (np. ile wójt zarabia, jakie umowy były zawarte itd.)

o

udział w pracach takiego organu – każdy może uczestniczyć w pracach kolegialnego organu samorządu
pochodzącego z wyborów powszechnych (obrady radnych gminy, powiatu, sejmiku województwa)

Unitarnego charakteru państwa – granice przed rozwojem samorządu:

- samorząd nie może stać się formą federacji; konstytucja tego zakazuje

Równości – wobec prawa, w stosowaniu prawa;

Adekwatności finansowej samorządu:

- przekazując samorządom zadania publiczne obowiązkiem podmiotów które te zadanie przekazuje jest
wskazanie źródeł finansowania do wykonywania tych zadań;
Test pytanie: minister przekazał jakieś zadanie gminie i wskazał na źródło finansowania – to źródło pokrywa
90% finansowania zadania – czy to jest zgodne z tą zasadą? TAK – kazus 10 lat temu: TK uznał że wszystko jest
wporządku, bo w konstytucji nie ma przepisu który by chronił gminy – art. 177 – „zapewnić odpowiednie środki
finansowe” – to jednak nie oznacza, że pełne.

DEFINICJA SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

w ustawie – samorządem terytorialnym jest społeczność lokalna zamieszkująca dane terytorium; inne
samorządy nie wymagają składnika terytorialnego (art. 20 KPA – właściwość miejscowa); element
korporacyjny jest istotą każdego samorządu

wprowadzenie definicji opisowych:

Samorządem terytorialnym jest lokalna społeczność oparta o demokratyczną strukturę wewnętrzną,
funkcjonująca na zasadzie decentralizacji, wykonującą zadania publiczne na własny rachunek
(odpowiedzialność) i we własnym imieniu, na podstawie i w granicach przepisów prawa pozwalających
na podejmowanie władczych rozstrzygnięć.

o

„we własnym imieniu” - Czy decyzje wójta powinny być wydawane w imieniu państwa czy gminy?
Wg powyższej definicji w imieniu gminy; Występuje tu jednak problem przeciwstawienia organów
gminy organom administracji rządowej (np. decyzje wójta wojewodzie) dlatego w niektórych
książkach sądzi się, że są to decyzje państwa a nie gminy, ponieważ samorząd ma podmiotowość
publicznoprawną (odrębnym podmiotem administracyjnym do którego są kierowane zadania i
może je wykonywać we własnym imieniu) i zdolność publicznoprawną (ma takie instrumenty
działania, że może te zadania wykonywać).

o

„na podstawie przepisów prawa” - wynika z zasady decentralizacji – przepisy prawa
materialnego (jeśli chodzi o decyzje władcze), w pozostałych wypadkach przepisy wewnętrzne;

o

„demokratyczna organizacja wewnętrzna”:

12



1. Prawo do wyborów (każdy mieszkaniec ma jeden głos);



2. Prawo do bezpośredniego udziału w funkcjonowaniu każdej jednostki samorządu
(wynika to z dwóch źródeł: I. konstytucja, II. Europejska karta samorządu terytorialnego
obowiązująca w Polsce od 1994 r. – w drodze referendum i konsultacji które muszą
istnieć obligatoryjnie, mogą być też inne formy fakultatywnie)

•

W drodze ref: nie można zastępować decyzji administracyjnych, ustalić
planu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, choć TK
wypowiedział się, że wszystko może być przedmiotem referendum –
kontrowersyjne stanowisko

•

Jawność: możliwość przysłuchania się funkcjonowaniu organom samorządu;
KPA mówi o skargach, wnioskach czy też petycjach, dzięki czemu może
uruchomić postępowania mające charakter administracyjny;

Funkcje władzy ustawodawczej wobec samorządu terytorialnego

Kreująca - tworzenie samorządu i jego znoszenie

Determinująca – to ustawodawca kreuje zadania; ustawodawca w drodze ustawy rozstrzyga jakie
zadania ma samorząd, ale są wypadki gdy rozporządzenia kreują tez zadania. Czy samo rozporządzenie
może być podstawą zadań samorządu? Tak być nie powinno ale w praktyce jest różnie – jest to
naruszenie istoty samorządu, gdyż przestaje być niezależny od administracji rządowej.

Ochrony – istnieje zestaw instrumentów prawnych służących ochronie samorządu przed administracją
rządową i nie tylko w drodze sądowej

Dualizm oznaczania organów



w znaczeniu normatywnym (ustrojowym):

o

Ustawy ustrojowe ustalają pojęcie organów samorządowych w znaczeniu ustrojowym (gmina,
rada gminy, organ wykonawczy, zarząd powiatu, województwo itd.) są 3 struktury organizacyjne
w ramach tej zasady – gmina, powiat, województwo



w znaczeniu funkcjonalnym

o

organy którym przypisał ustawodawca element zdolności publicznoprawnej (starosta i marszałek
województwa)



Art. 24, 25 KPA zakłąda połączenie pojęcia strony pracownika i organu. Co wtedy gdy wójt wydaje decyzje i
stroną jest gmina? Na podstawie kpa rzecz nie do rozstrzygnięcia, chyba że zerkniemy do prawa samorządu
terytorialnego – podstawą działania samorządu jest dualizm, wójta jako osoby prawa prywatnego
(pracownika urzędu) oraz organu (wójtowie którzy wydają decyzje) – założeniem samorządu jest dualizm,
nie jest to element błędu.



Organy samorządu są w wyposażone w zdolność publiczno-prawną, ale z drugiej stron samorząd to też
odrębna osoba prawa prywatnego. Ponadto ustawy ustrojowe odrębnie kształtują swoje organy (jednostek
samorządu)

Pytanie testowe: status Warszawy
Nazwa: „gmina miasto stołeczne Warszawa” (miasto na prawie powiatu) – oficjalny status warszawy; do nazwy
gmin nie można nic dodawać, bo te nazwy są określane rozporządzeniem; Kraków – gmina miejska Kraków;
samorząd powiatowy nie jest obligatoryjny w Polsce – brak w Krakowie, Warszawie; z konstytucji wynika, że
obligatoryjny ma być samorząd lokalny (a w nim gminy) i samorząd regionalny (bez definiowania jego nazwy,
ale przyjmujemy że jest to województwo); samorząd powiatowy fakultatywny.

Tworzenie jednostek samorządu i zmiana ich granic

utworzenie gminy/powiatu i zmiany granic, nadanie/odebranie statusu miasta następuje w drodze
rozporządzenia Rady Ministrów

zmiana granicy woj. – rozporządzenie Rady Ministrów

utworzenie/zniesienie województwa – ustawa

13

Zasada nieprzenoszenia kompetencji

art. 156 KPA – nieważność; nie wolno przenosić kompetencji:

Czy jeżeli ustawodawca przypisał wójtowi jakieś kompetencje to czy można ich jakoś wójta pozbawić
(poza zmianą ustawy)? MOŻNA:

o

są w samym KPA tryby nadzywaczajnych zmian decyzji – zmiany może dokonac organ który je
wydał albo organ wyższej instancji, np. decyzja wydana przez wójta zostanie zmieniona przez
inny organ w postepowaniu nadzwyczajnym

o

art. 26 i 27 KPA – sytacja wyłączenia organu i włączenia pracownika – jeżeli sprawa ma
charakter majątkowy (dotyczy kierownika danego urzędu) to wtedy organ wyższej instancji
dokonuje przeniesienia kompetencji do załatwienia konkretnej sprawy do innego organu np.
wójt ma wymierzyć podatek dla nieruchomości od swojej rodziny – samorządowe kolegium
odwoławcze przekaze to wójtowi z innej gminy

Przenoszenie kompetencji

Art. 39 ust 4 ustawy o samorządzie gminnym:

o

Rada Gminy może przekazac kompetencje wojta/burmistrza/prezydenta miasta albo organowi
wykonawczemu jednostki pomocniczej albo podmiotowi któremu powierzono np. transport

miejski, dostarczanie wody;

o

Jeśli Rada Gminy przekaze kompetencje wójta sołtysowi to sołtys wydaje decyzje w swoim imieniu

•

dalej jest to zadanie jednostki samorządu tylko zmienia się organ podejmujący decyzje;

•

sołtys powinien załatwiać te zadania zgodnie ze strukturą wewnętrzną jednostki
i tak jak to uzna za najlepsze;

o

Sądy Adminstracyjne w 1994 r. – wszystko jest dobrze, można tak zrobic, to wynika z idei przepisu
i rada gminy może dowolnie odbierac kompetencje wojtowi i wyposażać sołtysa lub organ
wykonawczy innej jednostki pomocniczej gminy – ten organ jest wtedy odrębnym organem
administracji.

Art. 156. § 1. Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:
1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,
2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,

Art. 39. 1. Decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji publicznej wydaje wójt, o ile przepisy
szczególne nie stanowią inaczej.
4. Do załatwiania indywidualnych spraw z zakresu administracji publicznej rada gminy może upoważnić
również organ wykonawczy jednostki pomocniczej oraz organy jednostek i podmiotów, o których mowa w art.
9 ust. 1.
5. Od decyzji wydanej przez wójta lub organ, o którym mowa w ust. 4, służy odwołanie do samorządowego
kolegium odwoławczego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

14

Zastępcze wykonywanie kompetencji

Organ spoza samorządu terytorialnego przejmuje kompetencje organu samorządu, np:



art. 98a ustawy o samorządzie gminnym (przypadki w których wygasł mandat radnego lub zaistniała
przesłanka powodująca wygaśnięcie z mocy prawa mandatu członka organu wykonawczego –
wygaśnięcieie z mocy prawa mandatu osoby wybranej lub niektórych pracowników) w takim
przypadku Rada Gminy/Powiatu powinna potwierdzić wygaśnięcie, jeżeli nie, to zamiast nich zrobi to
wojewoda;



jeżeli do 31 marca danego roku rada gminy nie uchwali budżetu, zamiast nich zrobi do Regionalna Izba
Obrachunkowa;



gdy organ wykonawczy gminy w ciągu 2 miesięcy nie wyda decyzji w celu lokalizacji inwestycji o
lokalizacji celu publicznego – wojewoda przejmuje i wydaje decyzje w swoim imieniu zamiast wojta i
może go obciążyć wydatkami);

Czy wszystkie kompetencje może wójt przekazać ? w zasadzie TAK: wójt może przekazać wszystkie funkcje
swoim pracownikom! To pozwala na fachowe wydawanie spraw – bo ilu wójtów potrafi samodzielnie napisać
decyzje administracyjną?! ☺

ZEWNĘTRZNA

WEWNĘTRZNA

UPOWAŻNIENIE



Wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta,
marszałek upoważniają pracowników określonego
urzędu do wydawania decyzji w ich imieniu (art.
39 ust 2 ustawy o samorządzie gminnym ,
powiatowy – 38, 43, KPA 269)



KPA: warunkiem przekazania w ramach urzędu jest
to że kierownik danego urzędu jest organem
administracji i przekazuje własne kompetencje;
ustawy samorządowe – częściowo tak jest bo wójt
przekazuje i jest organem admin i kierownikiem;
powiatowy – starosta może, ale zarząd powiatu
nie może bo nie jest kierownikiem starostwa
powiatowego – to jest różnica!



organ administracji który chciałby upoważnić
pracowników swojego urzędu musi udzielić
imiennego pełnomocnictwa z podaniem zakresu
kompetencji (w praktyce często nie podaje się
czyjegoś nazwiska co jest złe); to jest przekazanie
w ramach dekoncentracji wewnętrznej – ta osoba
ma być pracownikiem z podanym imieniem i
nazwiskiem;

DEKONCENTRACJA

POROZUMIENIE ADMINISTRACYJNE



szczególna forma realizacji zasady
komplementarności



pozwala na przekazywanie zadań między
płaszczyznami samorządu czy też między
administracją (ale nie ma możliwości żeby
samorząd przekazał swoje kompetencje
rządowi, odwrotnie tak)



w ramach przekazywania zadan na
poszczególnych płaszczyznach samorządu
kierunek przekazywan powinien być jeden –
jednostka wieksza przekazuje jednostce
mniejszej, nie powinno być tak żeby gmina
mogla przekazac powiatowi a powiat
województwu, narusza to prawdopodobnie
konstytucję

15

Europejska Karta Samorządu Lokalnego



Status prawny karty – umowa międzynarodowa, którą podpisał prezydent Polski – to ŹLE: bo żeby
weszły w życie umowy międzynarodowe określające pozycje samorządu terytorialnego powinna mieć
miejsce ustawa sejmowa; były używane takie argumenty przed sądami administracyjnymi że karta z
tego powodu nie obowiązuje; sama konstytucja określa na końcu – są prawem powszechnie
obowiązującym nawet te umowy międzynarodowe które do wejścia w życie nie były ratyfikowane
ustawą sejmową ale zostały ogłoszone w Dzienniku Ustaw, dlatego sądy mogą się na tę kartę
powoływać

Czy w zakresie funkcjonowania samorządu istnieją ustawy organiczne? NIE
Każda ustawa ma równą moc w zakresie działania samorządu.
Ale będą ustawy które będą niezgodne z ustawą o samorządzie gminy,
podobnie w zakresie aktów prawa miejscowego – nie ma uchwał ważnych i mniej ważnych
dlatego uznano za trafne żeby każda jednostka samorządu miała swoją ustawę, niestety te ustawy są
niespójne ze sobą.

30.10.08

WYKŁAD 4

POROZUMIENIE ADMINISTRACYJNE

Porozumienia z art. 8 ustawy o samorządzie gminnym (odpowiedniki w pow i woj.) - mogą być
zawierane na różnych płaszczyznach samorządu (a także z administracją rządową w województwie)

PRZEDMIOT porozumienia:

o

zadania w zakresie administracji publicznej (przekazywanie zadań – obligatoryjny element
porozumienia).



Pod pojęciem zadań w zakresie administracji publicznej – ten zakres jaki ustalają
ustawy;



porozumienie administracyjne nie musi obejmować poza przekazaniem zadań
przekazanie kompetencji. Np. wykonywanie prowadzenia szkół przekazane dalej –
wystarczy płacenie na szkołę, nie trzeba podejmować decyzji. Modyfikowanie
przekazanych zadań jest niedopuszczalne.

o

przekazywanie kompetencji (wraz z zadaniem)

o

statystycznie na 100 zawartych porozumień w 4-5 były przekazywane kompetencje, w
większości same zadania.

o

przekazywanie środków finansowych (wraz z kompetencją)

Do porozumienia muszą być zgody 2 stron – wyjątek: porozumienie uzdrowiskowe

PROCEDURA zawarcia porozumienia (wg treści):

o

muszą być podjęte uchwały przez organy stanowiące samorządu terytorialnego; w przypadku
wojewody brak aktu – 2 uchwały: przekazująca i wstępnie akceptująca

o

wykonanie uchwał (rada gminy/powiatu nakazuje organowi wykonawczemu zawarcie
porozumienia)

o

zawiera wójt i starosta (zadania), wójt i 2 członkowie zarządu (zadania i środki finansowe)

ROZSTRZYGNIĘCIE SPORÓW:

o

spór o zadania rozstrzyga: wspólny organ administracji wyższego szczebla (np. SKO); jeśli nie
da się ustalić wspólnego organu – sądy administracyjne – postępowanie administracyjne i
sądowo-administracyjne

o

spór o sprawy finansowania: sąd cywilny – postępowanie cywilnoprawne

ISTOTA POROZUMIENIA (tzw. administracyjnego):

o

1 pogląd - porozumienia administracyjne mimo nazwy jest to umowa prawa cywilnego; jest
zawierane między gminami/powiatami/województwami a więc są strony, treść,
dobrowolność zawarcia co wskazuję na swobodę zawierania umów, to że przedmiotem są
zadania administracji to nie odbiera temu miana umowy cywilnoprawnej;

16

o

2 pogląd - porozumienie jako umowa administracyjna

2 typy umów administracyjnych:

o

niemiecki – umowa administracyjna to jest taka czynność 2strona między organem
administracji a podmiotem zewnętrznym dotycząca wykonywania zadania publicznego, a
która zastępuje indywidualny akt administracyjny – jeżeli organ nie chce się porozumieć w
umowie – będzie wydana decyzja



Problem: zawarcie porozumienia jest dobrowolne – brak porozumienia nigdy nie
stanowi podstawy do wydania decyzji która by zastąpiła treść tego porozumienia –
typ niemiecki nie ma z tego względu dla nas znaczenia

o

francuski – powierzenie wykonywania danej czynności wraz z innymi przywilejami



Problem: w ramach typu francuskiego tez jest dość trudne przypisanie –
porozumienie administracyjne zawierane jest między organami administracji a nie z
podmiotem zewnętrznym (np. kolej francuska) – nie mogą oni mieć uprawnień
administracyjnych

3 (słuszny) pogląd (pojęcie pośrednie): porozumienie publicznoprawne – porozumienie
administracyjne umową prawa publicznego, czyli nie jest ani w całości umową prawa cywilnego ani
administracyjnego – jest czymś pośrodku; ponieważ nie da się przypisać elementów nowej umowy,
wybrano nazwę najbardziej akceptowalną – umowa prawa publicznego – regulowana przepisami
prawa publicznego która obejmuje materię właściwą prawu publicznemu i prywatnemu;

Porozumienia komunalne – niektórzy autorzy uznają to jako odrębne porozumienie niektórzy jako
element porozumienia publicznoprawnego

o

tylko i wyłącznie między gminami

o

po stronie przekazującej często jest więcej niż jeden podmiot, a po przekazanej jeden
podmiot

Porozumienie powiatów:

o

zawierane między powiatami

o

miasto na prawach powiatów może być stroną dwóch porozumień (komunalnego w zakresie
zadań gminnych, porozumienia powiatów w zakresie zadań powiatu)

W czyim imieniu podmiot który otrzymał kompetencje będzie je wykonywał? np. powiat przekazał
gminie – wcześniej w imieniu starosty, a po przekazaniu wójt czy wójt z upoważnieniem starosty? W
przypadku zawarcia porozumienia, organ który otrzymał kompetencje – wykonuje je we własnym
imieniu i na własną odpowiedzialność (chyba że są wyjątki przewidziane w ustawie np. o administracji
rządowej w województwie: gdy wojewoda przekazuje zadania np. jednostkom samorządu – to wtedy
wykonuje te zadania organ samorządu z upoważnieniem wojewody; a co gdyby się wójt pomylił i dał
swoją pieczątkę? –to już nie jest oczywiste)

NADZÓR nad wykonywaniem zadań z porozumienia:

o

kryteria: legalność, celowość, rzetelność, gospodarność, zgodność z dokumentacją

o

Jak to pogodzić z konstytucją która mówi tylko o kryterium legalności? Przyjmuje się, że takie
porozumienie którego przedmiotem jest przekazanie zadań np. wojewody na rzecz wójta, i
określanie w tym porozumieniu form kontroli – nie stanowi nadzoru w sensie
konstytucyjnym, ponieważ w treści porozumienia określono tylko sposób wykonywania
danego zadania – i te kryteria dotyczą tylko wykonywania zadań a nie nadzoru nad
funkcjonowaniem samorządu;

o

Co jeśli wojewoda stwierdzi że porozumienie jest źle wykonywane? Czy tylko może wszcząć
spór?- ustawa o administracji rządowej w województwie – w takim przypadku wojewoda
zwraca się do gminy i nakazuję poprawę wykonywania zadań, wskazuje wytyczne/kierunki,
jeżeli to nie następuje wojewoda wydaje zarządzenie zastępcze; gmina może wypowiedzieć
porozumienie;

o

Sprawy dotyczące porozumień mogą być przedmiotem skarg do sądu administracyjnego,
mogą być przedmiotem skargi do premiera jeśli są między województwami, można określi w
porozumieniu że nadzór nad jego wykonywaniem sprawuje premier;

nie można zawrzec porozumienia miedzy powiatem a gminą w ramach przekazywania zadań (te
zadania zawsze w powiecie):

o

z zakresu prawa budowlanego (np. wydawanie pozwolen na budowę)

o

z zakresu prawa o ruchu drogowym (np. wydawanie prawo jazdy, dowodów rejestracyjnych)

17

ZWIĄZKI KOMUNALNE



Związek komunalny - forma wyodrębniona administracyjnie wykonywania zadań samorządu; odrębna
osoba prawa prywatnego; związek celowy – ta celowość jest istotą powołania tego związku; w
momencie jego tworzenia musi być wyposażony w jakiś cel;



Art. 64 ustawy o samorządzie gminnym – związki międzygminne – „w celu wspólnego wykonywania
zadań”;

o

czy muszą gminy je w ramach związku wspólnie wykonywać? Raczej nie; zadanie wspólne dla
gmin tworzących związek jest przekazywane danemu związkowi, tracą je poszczególne gminy;



Charakter DOBROWOLNY – wyjątek: gminy uzdrowiskowe



PROCEDURA utworzenia związku:

o

wymiana informacji między gminami które chcą związek utworzyć

o

po wstępnym uzgodnieniu – Rady zainteresowanych gmin podejmują uchwały wyrażających
stanowiska co do utworzenia związku

o

uchwały dotyczące projektów statutu – jednolite stanowisko gmin akceptujące statut – co
najmniej 2 gminy muszą zaakceptować statut

o

wybieranie organu wykonawczego (gminy) lub inny podmiot któremu przekaże się zadanie
przesłania wojewodzie – statut, uchwały

o

wojewoda sprawuje nadzór nad tymi uchwałami, może stwierdzić nieważność jeżeli statut
narusza przepisy ustawy lub niezachowaniem procedury;

o

wojewoda przekazuje uchwały ministrowi właściwemu do spraw administracji publicznej

o

minister bada prawidłowość statutu i dokonuje wpisania związku do właściwego rejestru –
Rejestr Związków Międzygminnych – a co jeśli minister uzna jakieś błędy? Minister powinien
wydać decyzję o odmowie dokonania wpisu do rejestru – ale ta rzecz jest nieuregulowana;
trzymając się ściśle przepisów – minister nie ma kompetencji do odmowy;

o

po dokonaniu wpisu – minister przekazuje statut wojewodzie i on ogłasza statut w
wojewódzkim dzienniku urzędowym – moment ogłoszenia – chwila uzyskania osobowości
prawnej związku



Czy związek międzygminny może wykonywać każde zadanie publiczne? Ile zadan można przekazać
związkowi gminnemu? Każde zadania chyba, że naruszy to obowiązujące przepisy lub istotę danego
zadania.

o

Przykład 1: Czy można przekazać zadanie do samo-opodatkowania się na rzecz związku
gminnego? (co może nastąpić tylko w referendum) – naruszenie istoty zadania – bo to może
nastąpić tylko przez referendum

o

Przykład 2: rady gmin uchwalają miejscowy plan zagospodarowania przestrzegnnego (prawo
miejscowe); Czy zadania miejscowe mogą być przekazywane na rzecz zw. komunalnych? Nie
ma jasnej odpowiedzi, ale jest wskazówka: o tym kto stanowi prawo miejscowe rozstrzygają
przepisy konstytucyjne: związek komunalny nie jest jednostką samorządu terytorialnego bo
nie ma własnych przypisanych zadań;

o

Przykład 3: zaopatrzenie mieszkańców wodę – stawkę wody mogą ustalać rady gmin albo
związki – wynika to z ustawy;



Art. 39 ust 4 ustawy o samorządzie gminnym – WYPOSAŻANIE w ZADANIA - odbieranie tych
kompetencji przez rady gmin organom wykonawczym i przekazywanie organowi wykonawczemu
związku komunalnego;



związki komunalne mogą tworzyć odrębne spółki prawa handlowego, zakłady/jednostki budżetowe



ze związku komunalnego gminy mogą wystąpić, ale wtedy gminy zobowiązane do partycypowania w
kosztach wykonywania zadania, niektórzy uważają, że nie można wystąpić w wypadku kiedy nie
nastąpiło jeszcze rozliczenie finansowe, ale wg NSA: kwestia rozliczeń finansowych jest sprawą
niezależną od wystąpienia – związek komunalny jako struktura fakultatywna – gmina może wystąpić i
nie można jej zabronić;



ORGANY WEWNĘTRZNE związku komunalnego (co najmniej 2)

o

Zgromadzenie Związku (stanowiący)



skład: wójtowie (związanych gmin) lub ich zastępcy, ale Rada Gminy może też
upoważnić inne dodatkowe osoby do reprezentowania (zgodnie ze statutem);
związki powiatów – koniecznie 2 osoby, ale statut może dopuścić więcej osób;
pytanie czy dodatkowa osoba to radny czy też inna osoba? Teoretycznie może to być

18

każda osoba – w praktyce nie zdarza się żeby był to ktoś spoza rady – ilość osób
reprezentowanych połączona z ilością głosów (dwa głosy gminy – dwie osoby);



nadzór nad uchwałami:

•

1 tryb nadzoru – zwykły: w 7 dni od uchwały przekazuje się wojewodzie do
nadzoru – on ma dni 30;

•

2 tryb – każdy członek Zgromadzenia Związku może w ciągu 7 dni od
podjęcia uchwały złożyć sprzeciw od daty podjęcia uchwały do tego samego
Zgromadzenia; wniesienie sprzeciwu – wstrzymanie wykonania uchwały –
obliguje to Zgromadzenie do ponownego uchwalenia uchwały w
poprzednim trybie; stara uchwała jest eliminowana z obrotu prawnego w
momencie uchwalenia nowej



Są 2 procedury nadzorcze – obie mogą powodować utratę mocy prawnej uchwały; ta
procedura której skutki wszczęcia są dalej idące powinna mieć pierwszeństwo co do
prowadzenia; gdyby nastąpiło wniesienie sprzeciwu i oddanie wojewodzie –
wojewoda powinien się wstrzymać, bo sprzeciw jest dalej idący;



Nowa uchwała – od tej nowej uchwały już sprzeciwu nie ma;

o

Zarząd Związku (wykonawczy) – wykonuje kompetencje takie jak organ wykonawczy gminy
(choć nie jest to wprost powiedziane)



organ kolegialny, statut ustala ile osób wchodzi w skład, jedyne ograniczenie – tylko
1/3 osób może z zewnątrz jeżeli statut dopuści; 2-3 osoby – minimalny skład zarządu;



zgromadzenie w drodze uchwały przyjmuje plan finansowy w trybie właściwym do
uchwalania budżetu;

Pytanie z egzaminu: Jaka ilość województw jest wymagana do założenia związku województw?
0 (słownie: zero); nie ma związku województw, są tylko gminne i powiatowe. Nie można też między gminami-
powiatami, tylko związek gmin albo związek powiatów.

STRUKTURA PODZIAŁU TERYTORIALNEGO

– 5 szczebli:

1) regiony (tzw duże regiony) – siedem, wyodrębnione na potrzeby absorbowania środków z UE; nie ma żadnej
takiej struktury administracyjnej
2) województwa – regiony w znaczeniu również potrzebnym do korzystania z pomocy unijnej; na tym szczeblu
nie ma żadnych związków;
3) podregiony – 44 w kraju – odpowiadają mniej więcej byłym województwom – region statystyczny dla celów
unijnych niemający żadnej struktury administracyjnej
4) powiaty
5) gminy
Tylko na 3 szczeblach odmienna struktura administracyjna (gmina, powiat, województwo);
2 struktury na potrzeby statystyczne-finansowania (regiony, podregiony).

NAZWY ORGANÓW w jednostkach samorządu

(istnieje rozporządzenie które dokładnie określa te nazwy)

I. GMINA:

•

gminy wiejskie – gminy, których siedziby znajdują się w miejscowościach niebędących miastami
(większość gmin polski); są gminy które obejmują obszar tylko miasta, ale są też takie gminy gdzie
siedziba organów tej gmny jest w mieście ale obszar gminy obejmuje teren miasta i poza miastem;

•

Rada Gminy w x – organ stanowiący;

•

Wójt/Burmistrz Gminy X(wykonawczy organ) i Rada Miasta Gminy w X;

•

Wyjątki: powienien być Burmistrz i Rada Miejska Mysłowic, ale czasami nazwa organu wykonawczego
w miejscowości to będzie Prezydent Miasta – kiedy albo przed 1990 r. dana miejscowość liczyła 100
tys. Mieszkańców albo też przed 1990 r nazwa organu wówczas wykonawczo-zarządzającego był
Prezydent (np. Oświęcim)

19

•

miasta na prawach powiatów – liczące ponad 100 tys mieszkańców – Prezydent i powinny mieć nazwę
Radę Miasta X, np. Krakowa, ale wyjątki: z przyczyn historycznych w kilku miastach zachowano nazwę
np. Rady Miejskiej w Łodzi

•

Ciekawostka: Oświęcim ma prezydenta i wójta.

II. POWIATY:

•

Zarząd Powiatu Krakowskiego i Rada Powiatu Krakowskiego, nazwa Powiat Ziemski jest nieznana choć
niektórzy tak określają

•

2 kategoria: miasta na prawach powiatu art. 91 ust o samorządzie powiatowym Pytanie na egzamin:

o

miasta które do końca grudnia 1998 r.



liczyły ponad 100 tys mieszkańców



albo były siedzibami wojewodów do tej daty

•

– zostawały miastami na prawach powiatu chyba że Rada takiego miasta
podjęła uchwałę o odstąpieniu od przyznania takiego statusu miasta na
prawach powiatu;

o

3 źródło powstania – dokonując 1szego podziału terytorialnego okręgów na powiaty –
określono niewielką grupę miast na prawach powiatu które tych kryteriów nie spełniały –
65/64 miasta na prawach powiatu – miasto Wałbrzych – po 4 latach połączenie z powiatem
wałbrzyskim – strata statusu miasta na prawach powiatu

III. WOJEWÓDZTWA:

•

Sejmik Województwa Małopolskiego

•

Zarząd Województwa Małopolskiego, starosta i marszałek – to nie organy ustrojowe, ale posiadają
nazwę właściwą – marszałek województwa małopolskiego

z wniosku ministra

minister może w każdym momencie zwrócić się
do Rady Gminy/Powiatu o podjęcie czynności
związanych ze zmianą
granic/podziału/tworzenia nowych gmin

Tworzenie gmin i powiatów

wniosek Rady Gminy

wniosek dot utworzenia, podziału gminy, zmiany statusu, zmiany
granic – do wniosku koniecznie należy dołączyć konsultacje z
mieszkańcami + opinie organów stanowiących samorządu czy
wojewody (w przypadku zmian granic województwa), + koniecznie
dokumenty planistyczne (dotyczące wykorzystania terenu);
dokumenty określające spełnienia przesłanek tworzenia,
wyodrębniana, zmian granic gminy – każda gmina jest tworzona w
związku z istniejącymi więzami między mieszkańcami

po zaopiniowaniu wniosek kierowany do Ministra właściwego do
spraw administracji publicznej – on ponownie opiniuje – uznanie że
na danym obszarze są wystarczające więzi czy też obszar ma
wystarczającą liczbę osób na własne utrzymanie – kwestia
uznaniowa ministra; minister może zostawić sprawę bez
rozpoznania – nie nadać dalszego biegu – tak jest w praktyce ale
nie ma do tego za bardzo podstaw w przepisach;

- Rada Gminy ma obowiązek podjęcia uchwały
w sprawie konsultacji i jej przeprowadzeniu
(jeśli w ciagu 3 miesiecy konsultacje nie zostaną
przeprowadzone – domniemanie jakoby te
konsultacje się już odbyły)
- wniosek ministra przekazuje się wojewodzie

wojewoda opiniuje przekazuje ministrowi

wniosek kierowany do wojewody – on ma 30 dni na zopiniowanie
go, gdyby dotyczył wniosek zmiany granic województwa –
dodatkowa opinia;

20

06.11.08

WYKŁAD 5

Czy gdyby obligatoryjne konsultacje mieszkańców były negatywne to czy taki wniosek może być pozytywnie
rozpatrzony przez ministra? – zgodnie z ustawą może nawet w przypadku negatywnego stanowiska, ale wydaje
się że tak nie jest zgodnie z samą istotą samorządu – samorząd niezależnie od tego jak definiowany, to zawsze
jest wspólnota mieszkańców; z EKSL – samorząd lokalny zapewnia możwiość wpływu mieszkańców na to co się
dzieje, EKSL widzi problem zmiany struktury jednostek i wskazuje, że wola mieszkańców jest ważnym
czynnikiem;; w przypadku dokonania zmian rozporządzeniem wbrew woli mieszkańców byłoby naruszeniem
istoty samorządności lokalnej – niekonstytucyjność może stwierdzić TK

Powstawanie miast na prawach powiatu

65 miast na prawach powiatu

3 miasta byłe wojewódzkie gdzie Rady Miast podjęły uchwałę że nie chcą być miastami na prawach
powiatu – Ciechanów, Piła i Sieradz

nie ma tego statusu Wałbrzych, w którym połączono miasto na prawach powiatu z powiatem wałbrzyskim
– 2003: powiat wałbrzyski

27.X.2002 r. – do tego dnia istniał powiat Warszawski i miasto stołeczne Warszawa (miasto na prawach
powiatu) – od tego dnia połączenie i zostało miasto stołeczne Warszawa (miasto na prawach powiatu)

Początkowo było 306-314 miast na prawach powiatu

niektóre miasta które do końca 1998 r nie były siedzibami wojewodów z mocą rozporządzenia Grudziądz,
Sopot, Gdynia, Świnoujście i 16 miast aglomeracji śląskiej zostały miastami na prawach powiatu

W przypadku łączenia powiatu z miastem na prawach powiatu – wygasa status miasta na prawach powiatu
– wyjątek Warszawa.

REFERENDUM LOKALNE



Referendum - wola co do sposobu rozstrzygania spraw dt tej wspólnoty; forma demokracji bezpośredniej;



Czego może dotyczyc referendum? Orzeczenie TK z 26.2.2003r. – TK dostrzegł niejednoznaczność regulacji:
jeżeli każda sprawa może być przedmiotem referendum to w ten sposób przeciez zastepujemy organy
samorządu, dlatego TK mowi ze to zły kierunek interpretacji; art. 170 konstytucji – podstawą wyjścia do
rozumienia co może być przedmiotem referendum lokalnego:

o

konstytucja przyznaje wspólnocie mieszkańców zdolność polityczno-socjologiczną (odrębność) –
nie ma zdolności prawnej i nie może zastępować podmiotu który taką zdolność ma

o

TK uznał że przedmiotem referendum może być kazda sprawa, ale taka która wymaga
jednoznacznego rozstrzygnięcia i to jednoznaczne rozstrzygnięcie nie może być ostateczne, tzn. w
drodze referendum nakazuje się jedynie podjęcie lub niepodjęcie określonych działań, ale te
działania podejmują dopiero jednostki organu samorządowego – tylko sprawy jednoznaczne i w
sprawach w których kompetencję posiada samorząd

o

TK: zasady wykonywania zadań jednostki samorządu oparte są o 2 zasady:



Zadania jednostek samorządu wykonują organy

Minister jeśli się już zdecyduje to powinien przedłożyć taki wniosek
do końca marca danego roku kalendarzowego Radzie Ministrów
(gdyż takie podziały wchodzą w życie zazwyczaj 1 stycznia danego
roku) a rozporządzenie musi być wydane do końca lipca danego
roku (te terminy powiązane z procedurą uchwalania ustawy
budżetowej) bo to jest ważne dla podziału wydatków na samorząd
w budżecie

minister nadaje/nienadaje wnioskowi dalszy bieg
(przekazuje lub nieprzekazuje Radzie Ministrów)

21



Mieszkańcy mają prawo bezpośredniego wyrażenia swojej woli

o

w drodze referendum można wyrażać wolę w sprawach zasadniczych dla danej jednostki
samorządu, i w takich jednocześnie sprawach które nie mają charakteru jednostkowego i
powtarzalnego; referendum jest wiążące ale nie zastępuje organu;

o

tylko sprawy istotne, ważne, niepowtarzalne



TK: podział referendum: są 3 rodzaje referendum:

o

w znaczeniu właściwym – referendum sensu stricto

o

opiniodawcze (wiąże bardziej niż konsultacje, ale nie do końca, bo odstąpienie od wyników
takiego referendum wymaga uzasadnienia organu)

o

konsultacje



Zapamiętać: - referendum może obejmoewać każdą sprawę objętą komeptencjami samorządu ale tylko
taką która ma istotne znaczenie i nie obejmuje zadania powtarzalne, jednostkowe; w drodze referendum
nie następuje zastąpienie organu samorządu, wynik referendum wiążący, ale nie zastępuje organu



Kto bierze udział w referendum?

o

Wszyscy mieszkańcy danej wspólnoty mające czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego
danej jednostki

o

mieszkańcy – stale mieszkający

(Kodeks Cywilny: wola przebywania + mieszkanie = stale zamieszkuje)

o

INICJATYWA:



Mieszkańców – ref gminne – 5 osób mających czynne prawo wyborcze, ref
powiatowe/wojewódzkie – 15 osób mające czynne prawo wyborcze do rady
powiatu/sejmiku województwa



Innych podmiotów – terenowe organizacje partyjne, organizacje społeczne mające
osobowość prawną

o

WNIOSEK o przeprowadzenie referendum:



Organ stanowiący jednostki samorządu w drodze uchwały rady gminy



Mieszkańcy (ilosć mieszkańców – 10% w przypadku referendum gminnego/powiatowego,
5% - referendum na obszarze województwa)

Procedura referendalna:

•

Grupa mieszkańców musi wybrać spośród osób jedną osobę reprezentującą – ta osoba zwraca się do
organu stanowiącego danej gminy (wójta, prezydenta) z informacją o tym, że to jest inicjatywa
przeprowadzenia referendum – z prośbą o przekazaniu przez wójta/prezydenta ifnormacji o liczbie
osób stale zamieszkujących na terenie gminy

•

Po powiadomieniu wójta o chęci przeprowadzenia referendum – reprezentujący ma 60 dni na
zebranie poparcia wniosku – na wniosku ma być pytanie i poniżej mają być dane dt osób popierających
– żeby głos poparcia był ważny – potrzeba: imię nazwisko adres zamieszkania pesel podpis danej
osoby; - te wszystkie elementy muszą być dla ważnego poparcia

•

Po zebraniu wymaganego limitu % osób inicjator przedkłada przewodniczącemu rady gminy/powiatu
wniosek z listą poparcia

•

Rada gminy powołuje komisję w skład której też wchodzą osoby ze strony inicjatora, która bada listę –
czy jest spełniony limit, czy prawidłowe podpisy

•

Błędy mogą być:

o

Nieusuwalne

o

Usuwalne (gdy da się uzupełnić jeszcze listę osób w ciągu dni które pozostały do upływu 60
dni) a pierwotny wniosek obejmował 10/5% mieszkańców – komisja odsyła do uzupełnienia

•

Opinia komisji do Rady Gminy – Rada Gminy podejmuję uchwałę dotyczącą sprawy przeprowadzenia
referendum; jeśli nie ma błędów rada gminy musi podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum

•

Ta uchwała komisarzowi wyborczemu który ustala kalendarz wyborczy: referendum odbywa się w
czasie 50 dni od dnia opublikowaniu uchwały o podjęciu uchwały dt przeprowadzeniu referendum

•

Prawo wniesienia skargi do sądu administracyjnego

o

od uchwały odrzucającej – 14 dni od uchwały

o

gdy rada gminy nie podejmuje uchwały (w ciągu 30 dni od uchwały komisji rada gminy
powinna uchwalić referendum)

o

14 dni na kasację do NSA

22

o

Wyrok sądu stwierdzający nieważność uchwały rady gminy zastępuje uchwałę rady gminy dt
referendum – wyjątkowa sytuacja – art. 20 ust 3;

•

Wyrok kierowany do komisarza wyborczego – komisarz wyznacza kalendarz wyborczy; wydaje
postanowienie o przeprowadzenie referendum – formularz, kalendarz itp.

KIEDY REFERENDUM OBLIGATORYJNE (2 przypadki):

•

samoopodatkowanie się mieszkańców – we wniosku o przeprowadzenie nie tylko określona
wysokość pieniężna ale też na jaki cel ma być przeznaczona

•

odwołanie organu stanowiącego jednostki samorządu przed upływem kadencji (zawiesić może
premier) lub organu pochodzącego z bezpośrednich wyborów – o odwołanie organu lub organów
gminy mogą wnioskować mieszkańcy; z odwołaniem rady powiatu wygasa zarząd

o

wnioski organów o odwołanie organu (np. rada gminy o odwołanie wójta – wójt nie ma
inicjatywy wobec podjęcia referendum w sprawie odwołania rady gminy); odrębna procedura
odwołania wójta: podstawą uchwały rady gmina w sprawie referendum odwołującego wójta:



uchwała o nieudzieleniu absolutorium – jest to jednocześnie wniosek w sprawie
kolejnej uchwały – odwołania wójta z tych przyczyn – taka uchwała bezwzględną
większością głosów;



z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium: w takim przypadku do wszczęcia
potrzebny wiosek co najmniej ¼ radnych a po 2: uchwała o referendum większość
głosów 3/5 radnych



przecwiko odwołaniu

•

z absolutorium – brak skutków

•

z innych powodów – wygaśnięcie mandatu radnych

Kiedy można złożć wniosek o przeprowadzenie referendum:
- wniosek mieszkańców dt przeprowadzenia referendum może być złożony nie wcześniej niż po upływie 10
miesięcy od rozpoczęcia kadencji i nie później niż na 8 miesięcy przed upływem kadencji rady gminy/wójta. Ale
gdyby było jakieś takie referendum już przeprowadzane to jest 3 klauzula: nie wcześniej niż 10 miesięcy od
ostatniego referendum dt odwołania;
Tego poparcia zebranego w ciągu 60 dni nie można już cofnąć.

Procedura z wniosku rady gminy: na taką uchwałę służy również skarga do sądu administracyjnego; taki
wniosek przeprowadzenia referendum inicjowany przez rade gminy dt wójta – przeprowadzeniem referendum
obarczony jest komisarz wyborczy (wyznacza termin, miejsce, karty do glosowania).

Techniczne przeprowadzenie referendum lokalnego wymaga powołania komisji:
- terytorialne komisje ds. referendum (gminne, obwodowe)

- terytorialną komisję powołuje komisarz wyborczy w przypadku gdy przedmiotem referendum jest
odwołanie referendum organu jednostki samorządu
- obwodowe komisje powołuje organ stanowiący danej jednostki samorządu w innych przypadkach niż
powyżej.

Ważność referendum:

•

zasada: referendum jest ważne jeśli wzięło w nim udział co najmniej 30% osób uprawnionych do
głosowania (wybór zwykłą większością)

•

wyjątek: odwołanie jednostki samorządu pochodzących z wyborów bezpośrednich – ma moc wiążącą
jeżeli wzięło udział w głosowaniu co najmniej 3/5 osób, które wcześniej głosowało w wyborach
danego organu (np. jeżeli 40% mieszkancow wybierało prezydenta miasta – w odwołaniu musi wziąć
udział co najmniej 3/5 z 40%)

Wynik rozstrzygający referendum:

•

zasada: jeżeli za danym rozwiązaniem oddano więcej niż połowę ważnych oddanych głosów

•

wyjątek: w przypadku referendum dotyczącego samoopodatkowanie się – jeżeli za
samoopodatkowaniem się oddano co najmniej 2/3 ważnych głosów

23

ORDYNACJA WYBORCZA DO RAD GMIN, POWIATÓW i SEJMIKU

WOJEWÓDZTWA

Czynne i bierne prawo wyborcze:
- czynne – osobie która w dniu wyborów skończyła 18 lat i stale zamieszkuje na terenie danej gminy – zasadą
jest że chodzi o stałę zamieszkiwanie przez okres 12 miesięcy przed wyborami, ale od tego jest wyjątek: jeżeli
ktoś nie mieszkał choćby przez 12 miesięcy na terenie danej gminy to może dany wyborca w okresie od 12 m do
dnia sporządzenia listy/poprzedzającego dzień wyborów, zwrócić się do wójta z wnioskiem o wpisanie na listę; -
brak kryterium obywatelstwa, mogą także braćudział obywatele UE, wójt uwzględnia w liście osób
uprawnionych osoby które co najmniej 12 miesięcy miszekały na terenie gminy lub z wnioskiem do wójta
wpisany - wyjątek: nie może być wpisany obcokrajowiec który u siebie w kraju nie ma czynnego prawa
wyborczego;
3 kategorie osob które nie maja czynnego prawa wyborczego: pozbawione prawa wyborczego orzeczeniem
sądu, pozbawione prawa wyborczego orzeczeniem Trybunału Stanu i ubezwłasnowolnione prawomocnym
wyrokiem sądu

- bierne – każda osoba która ma prawo wybierania i dodatkowo nie została skazana za przestępstwo umyślne
ścigane z oskarżenia publicznego oraz wobec której wyrokiem sądu stwierdzono utratę prawa biernego w
związku z naruszenie tzw ustawy lustracjnej (osoba która zataiła informację o służbie i wyszło to najaw w
sądzie)

Gdzie się odbywają wybory – wszystkie komunale i państwowej jednostki organizacyjne mają obowiązek
udostępnienia swoich pomieszczeń na przeprowadzenia wyborów (szkoły, placówki zdrowia, ośrodki kultury)

Zarządzenie wyborów
Art. 25 ordynacji
Wybory zarządza Prezes Rady Ministrów w drodze rozporządzenia
Wybory zarządza się nie później niż na 30 dni przed końcem kadencji i w tym rozporządzeniu musi być podana
data wyboów nie później niż w ciągu 60 dni od dnia wyborów
Po wydaniu tego rozporządzenia – wojewoda ustala liczbę radnych do poszczególnych – rad
gmin/powiatowych/sejmiku województwa – to ustalenie wojewoda czyni w drodze zarządzenia;

Obwody do głosowania
Ustala rada gminy - obwod nie pownienien mieć mniej niż 500 mieszkancow nie wiecej jak 3000
Po ustaleniu obwodow – sporzadza się liste osob uprawnionych do glosoania – najpozniej na 14 dni przed
terminem wyborow organ wykonawczy sporzadza liste a i liste b
- po odmowie wpisania można zaskarzyc – sad rejonowy

Kampania wyborcza może rozpoczac się dopiero z dniem rozporzadzenia premiera.

SYSTEM WYBORCZY
- W gminie do 20000 mieszkańców – wybór poszczególnych osób;
- W gminach liczących ponad 20000 mieszkańców sporządza się listy kandydatów albo listy grup kandydatów –
proporcjonalny podział oddanych głosów na poszczególne listy kandydatów – nie każda lista kandydatów bierze
udział w przyznaniu tej puli – warunkiem jest uzyskanie co najmniej 5% głosów, na grupę list – 10%
- jeśli 2 kandydatów ta sama liczba głosów – decyduje kolejność na liście

USTALANIE WYNIKÓW WYBORÓW:
- wyniki wyborów wywiesza obwodowa komisja wyborcza i przekazuje terytorialnej komisji wyborczej
(gminnej/powiatowej) i ona ogłasza wyniki i przekazuje wyniki komisarzowi wyborczemu – komisarz wyborczy
dysponuje listami osób co ma znaczenie przy uzupełnianiu mandatów
OBSADZANIE MANDATÓW bez głosowania:
1. Gdy liczba zarejestrowanych radnych jest równa liczbie radnych do obsadzenia; zdarzyło się kilka przypadków
gdzie w małych gminach była taka sama liczba kandydatów jak radnych
2. kiedy liczba zgłoszonych radnych była mniejsza niż kandydatów – wyborów się nie przeprowadza – wybrano
wszystkich których się zgłosili

24

WYGAŚNIĘCIE MANDATU:
a) z chwilą śmierci radnego
b) w wyniku zrzeczenia się mandaturadnego (pisemnie)
c) w wyniku zakazu ustawowego łączenia stanowisk lub czynności niepołączalności mandatu radnego
d) w wyniku wyboru na wójta
e) utrata prawa wybieralności w dniu wyborów lub w trakcie kadencji
f) odmowa złożenia ślubowania przez radnego
g) w drodze referendum odwołującego
h) sejm może rozwiązać organ
i) zawieszenie rady przez premiera

13.11.08

WYKŁAD 6

Cd wygaśnięcia mandatu:

•

rada gminy ma obowiązek podjęcia uchwały w ciągu 3 miesięcy od przyczyny do wygaśnięcia mandatu
radnego; jeżeli to nie nastąpi – wojewoda daje radzie jeszcze miesiąc, jeśli dalej nic – zarządzenie
zastępcze wojewody

•

w przypadku kiedy odmówił złożenia ślubowania radny albo kiedy utracił prawo wybieralności – w tych
przypadkach przed podjęciem uchwały o wygaśnięciu mandatu rada gminy ma obowiązek umożliwić
radnemu złożenie wyjaśnień

•

uchwałę dt stwierdzenia wygaśnięcia mandatu przekazuje się komisarzowi wyborczemu oraz osobie
zainteresowanej

•

radny może zaskarżyć taką uchwałę do 2 sądów: do sądu administracyjnego i cywilnego (okręgowego):

o

w przypadku gdy wygaśnięcie mandatu nastepuje z powodu utraty prawa wybieralności –
wtedy tej osobie zainteresowanej służy prawo do złożenia wniosku do sądu okręgowego w
terminie 7 dni od dnia otrzymania takiej uchwały – jeśli radny zaskarży do sądu okręgowego –
wygaśnięcie mandatu skuteczne po uprawomocnieniu się wyroku sądu

o

może się okazać że ta sama uchwała będzie przedmiotem postępowania dwóch sądów

•

może być tak że uchwałę rady gminy o wygaśnięciu mandatu przekazuje się wojewodzie, a wojewoda
może złożyć skargę do sądu administracyjnego; a zainteresowany radny też może złożyć skargę do
sądu okręgowego – co jeśli wyroki będą różne? Przepisy postępowania przed sądem administracyjnym
pozwalają na zawieszenie swojego postępowania do chwili kiedy zakończy się inne postepowanie,
którego wynik może mieć wpływ na to postępowanie. – domniemuje się, że sąd administracyjny
powinien zaczekać aż rozstrzygnie sąd okręgowy.

•

teoretycznie do momentu wydania orzeczenia radny może spokojnie swój mandat wykonywać

•

w przypadku utraty prawa wybieralności (biernego prawa wyborczego, niezależnie od momentu
utraty) dzień wyroku sądu okręgowego datą wygaśnięcia mandatu (skutek ex nunc), natomiast w
przypadku wyrok administracynego – skutki wsteczne (ex tunc) od dnia utraty prawa wybieralności -
art. 191 ust 2 ustawy o ordynacji wyborczej

•

Zmiana w ordynacji wyborczej!:

o

Gdy utraci radny prawo wybieralności – uchwała stwierdzająca rady gminy

o

Radny mógł zaskarżyć do sądu pracy (sad okręgowy) lub do sądu adm.

o

Ale teraz to ujednolicono, w ciągu 7 dni radny może złożyć skargę do sądu administracyjnego

o

Wygaśnięcie mandatu w dniu uprawnomocnieniu się wyroku sądu administracyjnego lub
oddalenia skargi

25

Wybory uzupełniające

Do rad/sejmiku wtedy, kiedy nieobsadzono wszystkich mandatów na początku kadencji (rzadko) lub w
trakcie kadencji wygasł mandat radnego.

W gminie do 20000 mieszkańców wybory uzupełniające zarządza wojewoda

o

zarządza – między 6 a 9 miesiącem od dnia wyborów zarządza wybory uzupełniające w przypadku
nieobsadzenia mandatów; w przypadku uzupelnienia wygasniecia – w momencie wiadomosci o
wygaśnięciu

W większych gminach – inny sposób uzupełnienia – brak wyborów bezpośrednich:

o

Rada Gminy podejmuje uchwałę dt wygaśnięcia mandatu, dopiero na następnej sesji może podjąć
uchwałe dt wstąpienie w miejsce tego wygasłego mandatu radnego kolejnej osoby

o

po podjęciu 1 uchwały rada gminy zwraca się do komisarza wyborczego, aby ten wskazał która
osoba z listy wyborczej zdobyła największą ilość głosów i nie dostała się; komisarz podaje taką
informację

o

należy o tym poinformować danego kandydata, bo mu służy prawo zrzeczenia się 1szeństwa i
wtedy następuje wskazanie kolejnej osoby z tej listy; na zrzeczenie się 1szeństwa kandydat ma 3
dni od poinformowania

o

na następnej sesji podjęcie uchwały o obsadzeniu mandatu kolejną osobą

w skrócie: 1. uchwała o wygaśnieciu 2. Informacja od komisarza 3. Informacja kandydata 4.
Uchwała o obsadzeniu.

Uwaga: nie podejmuje się uchwały dt obsadzenia mandatu jeżeli miałoby to mieć miejsce w okresie krótszym
niż 6 miesięcy przed końcem kadencji;

Wybory przedterminowe



z innych powodów niż wygaśniecie/nieobsadzenie - kiedy organ nie funkcjonuje (np. jeżeli sejm rozwiąże
organ stanowiący jednostki samorządu)



zasada: nieprzeprowadza się wyborow przedterminowych jeśli miałyby się one odbyc w terminie krotszym
niż 12 miesiecy do konca kadencji:

o

6 miesięcy do końca kadencji – bezwzględny zakaz

o

Między 12 a 6 miesiącem do końca kadencji – względny zakaz - przeprowadza się wybory jeżeli
wygaśnie mandat, chyba że Rada Gminy podejmie uchwałe o nieprzeprowadzaniu;

JEDNOSTKI POMOCNICZE GMINY

Wewnętrzny podział jednostek samorządu na szczeblu gmin (i wyłącznie gmin).

Podział gminy na jednostki pomocnicze jest fakultatywny

2 przypadki kiedy podział jest obligatoryjny:

o

I – miasto stołeczne Warszawa – z mocy ustawy podzielona na jednostki pomocnicze (dzielnice)

o

II – gmina ma status gminy uzdrowiskowej, ale nie cały obszar gminy stanowi uzdrowisko – dla
wyodrębnienia części uzdrowiskowej musi być jednostka pomocnicza

Gmina może być w całości lub w części podzielona na jednostki pomocnicze

NAZWY jednostek pomocniczych (katalog otwarty):

o

Ustawowo zdefiniowane: sołectwo, dzielnica, osiedle, miasta (to ostatnie wtedy gdy na terenie
jednej gminy jest klilka miast)

o

Inne nazwy: np. przysiółki, rejony, nazwy historyczne

Jednostki pomocnicze mogą być wieloszczeblowe, ale ta wieloszczeblowość zamyka się w 2 szczeblach ☺

Czy jednostki pomocnicze są jednostkami samorządu terytorialnego? – zasadnico NIE, ponieważ:

o

Jednostki pomocnicze są fakultatywne, a samorząd nie

o

Utworzenie jednostki pomocniczej jest suwerenną decyzją Rady Gminy

o

Jednostki pomocnicze nie mają ustawowo przypisanych żadnych zadań, a jednostka samorządu
terytorialnego to wewnętrzna-demokratyczna struktura która ma określone zadania;

o

J.p. nie mają odrębnej osobowości prawnej – nie mogą nabywać mienia, tworzyć własnego
budżetu

26

o

WYJĄTEK: miasto stołeczne Warszawa – dzielnice w Warszawie są określone w drodze ustawy,
mają przypisane zadania, ale brak osobowości prawnej, budżetu; niektórzy uważają takie
jednostki pmocnicze za jednostki sam. terytorialnego

O możwliości i celu tworzenia jednostek pomocniczych – EKSL – pozwala na tworzenie jednostek
pomocniczych w celu skuteczniejszego wykonywania zadań publicznych zgodnie z zasadą subsydiarności
(jednostki jeszcze bliższe mieszkańcomw niż gminy); EKSL jednak nie definiuje czy jednostki pomocnicze to
jednostki samorządu terytorialnego („wewnętrzna struktura samorządu terytorialnego”)

Procedura utworzenia jednostki pomocniczej

co do zasady reguluje ustawa, jeśli nie to statut gminy:

o

Na wniosek rady gminy lub mieszkańców

o

Koniec procedury następuje z momentem podjęcia uchwały Rady Gminy (suwerenna uchwała
Rady Gminy)

o

W przypadku inicjatywy samej Rady Gminy – obligatoryjne jest przeprowadzenie konsultacji z
mieszkańcami

Jednostki samorządu powinny obejmować obszary w miarę jednolite pod względem kulturowym,
społecznym, urbanistycznym; a jednostki pomocnicze mogą być tworzone w zasadzie dowolnie – bo
jednostka pomocnicza nie jest odrębną jednostką samorządu

W krakowie do 1990 r były 4 dzielnice, teraz jest 18

Organy jednostek pomocniczych

Sołectwo (w gminie wiejskiej):

o

Zebranie wiejskie (organ stanowiący) – mieszkańcy danego terenu

o

Sołtys (organ wykonawczy) – wybierany przez zebranie

o

Rada Sołecka – w okresie 1983-1990 – organem samorządu, po 1990 – organem doradczym
sołtysa (fakultatywny organ)

o

Jeżeli gmina nazwie sobie jednostkę np. kolonia, przysiółek – dowolność nazw organów, jak
nazwie sołectwo – musi nazywać jak wyżej

Osiedle (ale nie na potrzeby poczty/numeracji domów ale jako jednostka pomocnicza):

o

Rada Osiedla/Zebranie Mieszkańców Osiedla (organ stanowiący)



statuty mogą określać że w skład RO może wchodzić 15 do 21 osób – w zależności od
liczby mieszkańców

o

Zarząd (organ wykonawczy)



3 do 5 osób

Dzielnica

o

Rady Dzielnic – 15 do 21 członków

o

Zarząd Dzielnicy – 3 do 5 osób

Czy członek Rady dzielnicy może być jednocześnie członkiem zarządu (analogicznie w osiedlach i
sołectwach) – TAK, może być jednocześnie członkiem innego organu;

A czy przewodniczący Rady Dzielnicy może być jednocześnie członkiem zarządu lub przewodniczącym
zarządu dzielnic – Tak, może być, częste w praktyce.

Każda jednostka pomocnicza musi być utworzona odrębną uchwałą! (będąca aktem prawa miejscowego –
opublikowana w woj. dzienniku urzędowym)

STATUT jednostki pomocniczej zawiera:

o

Nazwę jednostki pomocniczej

o

Określenie granic

o

Wskazanie organów jednostki

o

Przynajmniej jedno zadanie przekazane, nie ma granicy ilości spraw przekazanych; nie może np.
przekazać ustalania budżetu

o

Określenie kompetencji związanych z zadaniami – podział między radą dzielnicy z zarządem

27

Nadzór i kontrola nad jednostkami pomocniczymi

Rada Gminy może w drodze uchwały wyposażyć Radę Dzielnicy w jakieś zadania – RG nie podejmuje już w
tym przekazanym zakresie uchwał bo nie może, uchwały podejmuje RD; gdyby uchwały podejmowała Rada
Gminy – organem nadzoru wojewoda; a jeśli przekaże Radzie Dzielnicy – mamy 2 możliwości nadzoru

o

I – w sprawach przekazanych danym jednostkom pomocniczym uchwały Rady Dzielnic
przekazywane są wprost wojewodzie

o

II – w przypadku uchwał Rady Dzielnic – uchwały te są przekazywane do nadzoru Radzie Gminy:

o

Może być to nadzór 2stopniowy (np. w Krakowie) – najpierw takie uchwały nadzoruje organ
wykonawczy gminy, a pozniej Rada Miasta w przypadku nieuznania jednostki pomocniczej
sposobu przebiegania pierwszego nadzoru

Kryteria nadzoru mogą być różne: wojewoda – legalność; Rada Gminy – efektywność, celowość,
gospodarność, rzetelność, zgodność z polityką;

o

Były takie orzeczenia sądu które uznawały za niezgodne z prawem uchwały RG które unieważniają
uchwały rady izelnicy jako niezgodne z wolą mieszkańców, regułą jednak jest że Rada Gminy
powinna mieć pełnię nadzoru;

Mienie a jednostki pomocnicze

(art. 48)

Do roku 1950 – uprawnienia które przyznawano wcześniej miejscowościom (włościańskie, np. prawo do
korzystania z lasu, połów ryb - serwituty) – zniesieno w 1950 te uprawnienia, wprowadzono ciężary realne
– jednolita własność państwowa; obecnie jest problem kto jest podmiotem uprawnionym na podstawie
wcześniej przyznawanych uprawnień

1983-1990 – ustawodawca wyposaża ówczesne jednostki pomocnicze w pewne uprawnienia
prywatnoprawne

1990 – do końca tego roku jednostki pomocnicze wcześniej powołane – funkcjonują na starych zasadach;
nowe jednostki – mają nową strukturę; uznano że do postępowań które wcześniej dt mienia a których
stroną były jednostki pomocnicze – w miejsce zlikwidowanych jednostek pomocnyczych wchodzą nowe

o

rozwiązanie teoretycznie fatalne – przyznanie uprawnień do dysponowania mieniem tylnymi
drzwiami;

o

powstał art. 48 który reguluje ten problem – ustawodawca stwierdził że sołectwo ma jakieś prawa
– błędny art. – jednostki pomocnicze nie mają praw, tylko mieszkańcy mają prawa – i te prawa
mieszkańców to jest mienie gminne mieszkańców sołectw (z XIX w)

mienie gminne – mieszkańców sołectwa – samo sołectwo nie ma odrębnego mienia – jeżeli mienie
przysługuje samym mieszkańcom – to jak mają oni składać oświadczenie woli? Art. 48 ust 2 – Zebranie
Wiejskie uchwałą większością głosów – bo zebranie obejmuje mieszkańców; nie ma mienia gminnego
osiedla, dzielnic, sołectwa tylko mieszkańców sołectwa; Rada Gminy nie może nadać uprawnień jednostce
pomocniczej dt mienia; czasami w praktyce się zdarza ze w momencie wyposażania jednostki pomocniczej
w zadania – wyposaża się kompetencje korzystania z mienia; jednostka pomocnicza może w imieniu gminy
nabyc na rzecz gminy nieruchomość (zarząd to zapewnia) – własność gminy a prawo zarządu dla sołectwa;
prawo zarządu to prawo administracyjne które określa uprawnienia na płaszczyźnie prawa publiczengo, a
nie prywatnego.; prawo zarządu obejmuje szereg uprawnień m.in. możliwość zawierania umów najmu,
dzierżawy, dysponowanie na potrzeby budowlane; czy podmiot niemający osobowości prawnej może mieć
zdolnośc kontraktową? Z analogii do innych jednostek organizacyjnych gminy (szkoły, zakłady) – dyrektor
szkoły może zakupić nieruchomość na rzecz gminy i zawierać umowy najmu/dzierżawy (ustawa o
gospodarce nieruchomościami na to pozwala)

art. 48 ust 1 – Rada Gminy może pozwolić jednostce pomocniczej do korzystania z pożytków mienia
komunalnego (mienie będące własnością gminy i innych gminnych jednostek komunalnych);

2 uprawnienia z triady uprawnień prawa własności – korzystanie i pobieranie pożytków

BUDŻET – budżet jednostki pomocniczej jest załącznikiem do budżetu danej gminy;

Pytanie testowe

: Co jeśli Rada Gminy podjęła uchwałę o przekazaniu zadań Radzie Osiedla ale w

budżecie nie zarezerwowała na to żadnych środków. Odp: nie można w żadnym wypadku zaskarżyć
takiego budżetu rady, bo to dobrowolna decyzja rady gminy, że utworzyła daną jednostkę pomocniczą.

ORGANY WYKONAWCZE jednostek pomocniczych mogą być wyposażone w kompetencje gminnych
organów wykonawczych – zarząd dzielnicy/osiedla lub sołtys może wydawać decyzję za
wójta/burmistrza/prezydenta

28

Jednostki pomocnicze w Warszawie

Rada Miasta Stołecznego Warszawa – 60 radnych (maksymalnie 45 w przypadku ogólnej zasady co do
pozostałych rad)

Podział na jednostki pomocnicze obowiązkowy

Jednostki nosza nazwę dzielnic (18 dzielnic):

Organy:

o

Rada Dzielnicy

o

Zarząd dzielnicy (na czele z burmistrzem dzielnicy)

Skład radnych rad dzielnic:

o

Liczba analogiczna do ilości radnych w radach gmin (od 15 gdy mieszkańców do 20000, 21 do
50000, 23 do 100000, 25 do 200000 mieszkańców i 3 co każde 100 tys)

Ilość członków zarządu

o

Do 100000 m – zarząd 3 osobowy; ponad 100000 – od 3 do 5 osób

Wybory do rad dzielnic jednocześnie z wyborami do rady miasta stołecznego warszawy

Wybór zarządu:

o

Wybierany przez radę dzielnicy

o

W ciągu 30 dni od momentu wyboru Rady Dzielnicy

o

Jeżeli w ciagu 30 dni nie zostanie wybrany, wtedy prezydent miasta w ciagu 14 dni sam powoluje
zarzad dzielnicy

o

Odwołanie – zarząd odwołuje rada dzielnicy na wniosek prezydenta miasta albo ¼ radnych rady
dzielnicy; członka zarządu – wniosek może złożyć również burmistrz zarządu

o

Można odwołać burmistrza jako członka zarządu przez te same osoby – ale jego odwołanie jest
jednoznaczne z odwołaniem całego zarządu

Zadania dzielnic Warszawy mają potrójny charakter

o

Zadania przypisywane gminom

o

Zadania przypisywane powiatom

o

Jest niewielka liczba zadań które mają charakter wynikające ze stołecznej funkcji warszawy
(reprezentacyjne=

Większość zadań jest ustawowo przypisane dzielnicom

Nie mają własnego budżetu, 100% podatków od nieruchomości/transportowych są do dyspozycji danej
dzielnicy

GMINY UZDROWISKOWE

Gmina uzdrowiskowa to taka gmina której całość albo część nadano status uzdrowiskowy;

o

Jeżeli część – to ta częśc musi być wyodrębniona jako jednostka pomocnicza np. w Krakowie jest
18 dzielnic, ale dzielnica Swoszowice ma jednostkę 2 rzędu – część uzdrowiskowa

o

Jeżeli obszar uzdrowiska przekarza obszar gminy – wtedy 2, 3 gminy muszą utworzyc zwiazek
komunalny albo porozumienie komunalne

PROCEDURA nadania statusu gminy uzdrowiskowej:

o

Rada Gminy podejmuje uchwałę dt wsyczecia procedury nadania statusu uzdrowiska (albo
obszaru chronionego) – do uchwały dołączone dokumenty – najważniejszy jest operat
uzdrowiskowy gdzie są zaznaczone dobra które zasługują na status uzdrowiskowych

o

Wniosek kierowany do ministra zdrowia

o

Minister kieruje do RM o nadanie w drodze rozporządzenia danej gminie lub części jej obszaru
statusu uzdrowiskowej

o

Co najmniej raz na 10 lat przeprowadza się nadzór – czy przesłanki uznania gminy za
uzdrowiskową nadal wystepuja – można odebrac status w drodze roporzadzenia RM

NAZWY:

o

Gmina uzdrowiskowa nie musi do swej nazwy niczego dodawać

o

Do nazwy miejscowości w obszarze której jest gmina uzdrowiskowa – może rada gminy dodać
wyrazy:



Zdrój – kiedy podstawą leczenia są wody lecznicze

29



Cieplice lub uzdrowisko termalne – kiedy podstawą leczenia sa wody termalne (np. gmina
kolo Jeleniej Góry)

W gminie uzdrowiskowej obligatoryjnie w radzie takiej gminy– stała komisja uzdrowiskowa:

o

organ opiniodawczy Rady Gminy

o

Opiniuje operat uzdrowiskowy

o

Opiniuje status uzdrowiska

o

Opiniuje miejscowy plan zagospodarowania przestrzegnnego

o

Opiniuje sprawy z zakresu ochrony srodowiska

Gmina uzdrowiskowa może pobierac oplate uzdrowiskową

KOMISJA WSPÓLNA RZĄDU I SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Organ opiniodawczo-doradczy Rady Ministrów

Służy wypracowaniu wspólnego stanowiska w zakresie samorządu terytorialnego

Jeżeli komisja niewypracuje wspólnego stanowiska – przedstawia RM protokół rozbieżności

SKŁAD:

o

Parytet: 11 osób z rządu + minister własciwy do spraw admin publiczne, 11 z samorządu



Z samorzadu: każdy szczebel samorzadu, w najwiekszym zakresie reprezentacja gmin
(gminy wiejskie, miejskie i gminy ponad 300000 mieszkancow) – tych reprezentow
wybieraja ogolnokrajowe reprezentacje

KOMITET REGIONÓW UNII EUROPEJSKIEJ

Skład - 42 przedstawicieli jednostek samorządu:

RM przedkłada Radzie Unii E 21 kandydatów na członków komitetu regionow UE i 21 kandydatów na
zastępców członków komitetu – wśród kandydatow mogą być tylko radni albo czlonkowie organow
wykonawczych gmin;

20 kandydatow (10 czlonkow 10 zastępców) – ogolnokrajowe reprezentacje wojewodztw

6 kandydatow (3 czlonkow 3 zastepcow) – ogolnokrajowa reprezentacja powiatow

4 kandydatow (2:2) – ogolnokrajowa reprezentacja gmin liczacych ponad 300000 mieszkancow

6 kandydatow (3:3) – ogolnokrajowa reprezentacja gmin posiadajaca status miasta niewiekszego jak
300000

2 kandydatów – gminy których siedziba znajduje się w miastach ale obejmuja tez obszar wiejski

4 kandydatow – ogolnokrajowa reprezentacja gmin wiejskich

20 wojewodztw , 6 powiatow , reszta gmin (15)

27.11.08

WYKŁAD 7

RADNY

Możliwość łączenia mandatu radnego z innymi funkcjami: - z wszelkimi zajęciami chyba, że ustawodawca
wyraźnie zakazał takiego łączenia; zakazy 2 grupy:

o

Nie można pełnić funkcji radnego z jednoczesnym zatrudnieniem lub wykonywaniem czynności
które by przeszkadzały w należytym wykonywaniu mandatu; w praktyce nie spotyka się żadnych
sytuacji które mieszczą się w tej ogólnej klauzuli; teoretycznie gdyby był przestępcą, paserem lub
inną osobą przekraczającą obyczajność; pracodawca ma obowiązek zwolnić radnego na czas
sesji/pracy w komisji;

o

2 grupa: gdy ustawodawca mówi wprost jakich funkcji nie można łączyć:

30

Bewzględny zakaz łączenia – mandatu rady gminy z wykonywaniem mandatu organu
wykonawczego (wójt/burmistrz/prezydent miasta); radni rady powiatu i sejmiku
województwa – może być członkiem zarządu (ale nie w komisji rewizyjnej); członek jednostki
pomocniczej może być radnym Rady Gminy, można być np. jednocześnie sołtysem i radnym;
radny może być członkiem organu związków komunalnych/związków powiatów; radny nie
może być posłem/senatorem, wojewodą, zastępcą wojewody, ale może być zatrudniony w
administracji rządowej; radny nie może zawrzeć umowy o pracę z urzędem gminy, dlatego że
radny będąc zatrudniony w urzędzie gminy podlegałby swojemu kierownikowi
(burmistrzowi/wójtowi), bo Rada Gminy kontroluje organ wykonawczy; radny może w innych
jednostkach – ale nie może być kierownikiem powiatowej/gminnej jednostki organizacyjnej;
radny nie może też zawrzeć umowy cywilnoprawnej z urzędem (wyjątki w samorz woj: z
radnym sejmiku woj. mogą być zawierane umowy cywilnoprawne jeżeli są zawarte na
zasadach ogólnych, dt wynajmowania lokalu mieszkaniowego/na potrzeby działalności
gospodarczej i nie powudują żadnego uprzywilejowania; ta sama zasada dotyczy też Rady
Gminy i radnych gminy – chodzi o to, że jeśli osoba która zawierała kiedyś umowę i stała się
radnym, aby ta osoba mogła być radnym i nie była karana); osoba, która ma stosunek prawa
pracy dt pełnienia funkcji kierownika – nie musi porzucać swojej pracy ale ma obowiązek w
ciągu 7 dni od ogloszenia wyników wyborów- złożyć wniosek o urlop bezpłatny – pracodawca
udziela na okres 4 lat i 3 miesięcy, później może wrócić do pracy, pracodawca zapewnia
dotychczasowe stanowisko; w okresie wakatu zatrudnia się osobę na czas kadencji, ale jeżeli
nastąpi likwidacja takiego stanowiska pracy (np. rozwiązanie szpitala, spółki, szkoły) – nie
szuka mu się stanowiska pracy; np. dyrektor szkoły i nauczyciel zostają radnymi, nauczyciel
może łączyć stanowisko radnego, dyrektor nie; radny który ma drugi stosunek pracy (np.
nauczyciel) – w okresie kadencji na wyrażenie zgody o rozwiązanie umowy o pracy –
potrzebna zgoda Rady Gminy w drodze uchwały (która też podlega nadzorowi);

Wynagrodzenie radnego – nietrafne pojęcie, radny nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia z pełnieniem
swej funkcji, radny otrzymuje dietę i zwrot kosztów podróży; nie jest to wynagrodzenie, ponieważ
wysokość diety i zwrotów kosztów podróży (przejazdy, noclegi, wyżywienie) nie jest w żaden sposób
dostosowana do wysokości wcześniejszego wynagrodzenia; najczęściej radny prowadzi jeszcze działalność
gospodarczą lub pracuje na podstawie umowy o pracę, ale może też nie prowadzić działalności – wysokość
diety taka sama – 1,5 krotność kwoty bazowej ustalona corocznie w ustawie budżetowej (maksymalnie do
3500zł);

o

czy wysokość diety musi być identyczna? Można zróżnicować wysokość diety z uwagi na funkcję
pełnioną w Radzie Gminy, np. przewodniczący Rady Gminy, później przewodniczący komisji,
zastępcy w komisjach, radni, ale radnego, który nic nie robi – nie można pozbawić diety;

o

Czy można radnego pozbawić diety? Nie można. Jest jedna sytuacja która pozwala na
dyscyplinowania radnego – obowiązek składania różnego typu oświadczeń (np. majątkowego) –
kiedy się spóźnia – wstrzymanie wypłacania diety; ich dieta nie ma równoważyć utracone zarobki
(inaczej niż w przypadku posłów)

o

Radny nie może zrzec się diety, ale może ją darować na rzecz gminy;

o

Dieta może być określona jako kwota pieniędzy która przysługuje radnemu – co roku Rada Gminy
kwotę ustala;

o

Czy dieta może być określona w inny sposób, np. w formie ryczałtu (kwota płacona z góry)? W
zasadzie może być, ale jest to trudne do zrealizowania: wówczas muszą być dookreślone pewne
zasady obinżania dla takiego radnego diety w przypadku gdy statut przewiduje (np. kiedy
przestanie być przewodniczącym komisji albo nieuczestniczy w posiedzeniach) – można później
potrącić;

o

Koszty podróży też nie można w formie ryczałtu

Czy można zawrzeć z radnym umowę dt prowadzenia szkoleń, konferencji naukowych, wykładów itd.? Nie
może dana gmina w której jest radny zawierać żadnych umów z radnym dt jakiejkolwiek formy związanej z
wykonywaniem przez niego mandatu; natomiast jeśli się pare gmin dogada i wynajmie sobie radnego to
nie jest to wykluczone; jeśli radny może prowadzić działalność gospodarczą, to prowadzenie ograniczeń dt
np. prowadzenia wykładów byłoby zbyt daleko idącym działaniem. Nie można wynagradzać radnego przez
daną gminę nawet jeśli będzie to związane z prowadzeniem innych czynności (wykłady, szkolenia itd.)

31

Prowadzenie działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia komunalnego:

o

Radny może prowadzić taką działalność, ale tylko przez okres 3 miesięcy od dnia wyborów, po
upływie 3 miesięcy radny musi wybrać – albo chce dalej prowadzić działalność z wykorzystaniem
tego mienia albo bez tego mienia prowadzić działalność albo nie wykonywać mandatu; jeżeli chce
po upływie tych 3 miesięcy – traci mandat w 1 dniu 4 miesiąca; jeśli pozbędzie się mienia
komunalnego na rzecz rodziny albo zmieni umowę np. dzierżawy na użyczenie – może prowadzić
dalej działalność;

o

Mienie komunalne – własność i prawa majątkowe należne gminie i gminnym osobom prawnym;
do 2001 roku ustawodawca twierdził, że radny nie może w ogóle prowadzić działalności z
wykorzystaniem mienia komunalnego, od 2001- radny nie może prow działalności gospodarczej z
wykorzystaniem mienia komunalnego gminy! (w której ma mandat)

o

dopisek „gminy” ma na celu sprecyzowanie (24e. 1.) – tylko to mienie którego właścicielem gmina,
a jeżeli gminna spółka akcyjna – to już nie mienie komunalne gminy ale gminnej osoby prawnej;

o

Pojęcie wykorzystywania mienia komunalnego - każdy prawny stosunek prawny między radnym a
podmiotem gminę reprezentującym – ale na terenie innej gminy może wykorzystywać;

Obowiązki radnego:

o

Obowiązek złożenia ślubowania – do momentu złożenia ślubowania radny mandat ma, ale nie
może go wykonywać; jeśli nie przyjdzie na 1szą 2gą 3cią sesję – nie jest radnym; jeśli taki wziąłby
udział w głosowaniu – uchwała nieważna bezwzględnie; powinni dokonać ślubowania na 1szej
sesji, bo bez ślubowania rada nie funkcjonuje; oczywiście choroba lub inne przyczyna –
usprawiedliwia, jeśli rada podejmuje uchwały bez jego udziału – ważne. Jak złożyć przysięgę (art.
23. 1.) – nie trzeba znać roty na pamięć, nie muszą jej wygłosić osobiście, ważne aby to odbyło się
w sposób godny – osoba przewodnicząca 1szej radzie – czyta przysięgę a radni powtarzają;
niezłożenie przysięgi lub też zachowania się radnego – np. który rozmawia w tym czasie przez
telefon – nie złożył ślubowania.

o

Obowiązek pracy w komisji i uczestniczenia w sesji rady gminy (powiatu, sejmiku) – czy radny
musi? Ustawodawca niedookreśla, ale wskazuje na 1 kierunek wykładni: radny uczestniczy w
pracy komisji będąc wybranym lub desygnowanym do pracy w takiej jednostce, tzn intencją
ustawodawcy było jakieś rozróżnienie w możliwości uczestniczenia radnego w pracach komisji –
czy można zmusić radnego żeby on pracował w danej komisji? 2 przypadki: radny sam zgłasza
kandydatury – rada podejmuje o składzie komisji i rada go tam desygnuje, ale np. kiedy radni nie
mają zapału a komisję trzeba obsadzić: rada gminy z urzędu wskazuje – w ten sposób umożliwia
się pracę samej rady; po drugie: nie można stwierdzić że jak ktoś został radnym to może nic nie
robić, dlatego należy chociaż formalnie być członkiem jakiejś komisji, a niekoniecznie już w niej
pracować

o

Obowiązek składania oświadczeń – obowiązkek dość rozległy: radny składa kilka oświadczeń:



Oświadczenie majątkowe (art. 24 h u.s.g.) – dotyczy zarówno majątku wspólnego
radnego i małżonka i majątku odrębnego radnego; 1sze składa się w ciągu 30 dni od dnia
ślubowania; kolejne co roku do 30 kwietnia, ostatnie na 2 miesiące przed końcem
kadencji; wpisuje się majątek jaki radny posiada: rzeczy nieruchome oraz ruchome
powyżej 10000zł; takie oświadczenie przekazane przew Rady Gminy a przewodzniczący
wojewodzie; przewodniczący RG te oświadczenia kontroluje; obok przew RG i wojewody
ośiwadczenia przekazywane kierownikowi właściwego Urzędu Skarbowego – on
teoretycznie też powinien porównywać oświadczenia majątkowe radnego z
wcześniejszymi oświadczeniami lub deklaracją podatkową – jeśli rozbieżności kieronwik
może złożyć wniosek o rozpoczęcie kontroli skarbowej tej osoby; kopie oświadczeń
podatkowych jawne (nie podaje się lokalizacji rzeczy, miejsca zamiszkania);



Oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej przez małżonka radnego;
kontrowersja:

•

czy każdy radny który ma żonę męża/żonę musi złożyć oświadczenie? Nie każdy
prowadzi działalność gospodarczą. Ustawodawca zostawił to nierozstrzygnięte,
statuty gmin powinny to regulować. Różne rozstrzygnięcia w gminach. Profesor
uważa, że lepiej gdyby radny złożył chociaż oświadczenie o nieprowadzeniu
działalności, aby to nie radny wg własnego uznania decydował czy prowadzi.

•

2 pytanie: czy chodzi o jakąkolwiek działalność gosp czy wykonywaną na terenie
tej gminy?

32

o

Prowadzenie działalnośc gospodarczej – wpis do ewidencji działalności
gospodarczej wójta/burm/prez; przeważa pogląd że chodzi o miejsce
faktycznego wykonywania działalności gospodarczej, także obowiązek
dt tylko prowadzenia działalności tylko na terenie tej gminy;



Oświadczenie o pełnieniu funkcji małżonka radnego w gminnej czy samorządowej
jednostce organizacyjnej utworzonej przez tę gminę, albo w podmiocie w którym gmina
maconjamniej 50% udziałów – w tym oświadczeniu należy podac jakie stanowisko
małżonek w tej jednostce/spółce wykonuje – ten obowiązek obejmuje również
zawieranie umow miedzy malzonkiem radnego a samorzadowa jednostka
organizacyjna/spolka z 50% udzialem;

o

Wyrok TK z 13.III.2007 (K 8/2007) dotyczący skutku niezłożenia w terminie oświadczenia
majątkowego:



niekonstytucyjnosc przepisow dt skutkow niezlozenia osw majątkowego – wygaśnięcie
mandatu; terminy złożenia oświadczeń (1 zalozenie - w ciągu 30 dni od ślubowania jest
oki, 2 zalozenie - 30 dni od dnia daty wyborów nie bardzo, bo kontrowersja kiedy jest
dzień wyborów – z uwagi na tę niejednoznaczność – nie może to obciążać radnych, daty
nie ma; terminy ośwadczenia o prowadzeniu działalności gosppdarczek oraz pełnienia
funkcji małżonka radnego/wójta terminem który należy domniemywać (pytanie
testowe)



rozpoczęto rozważanie dt zasady falsa demonstratio non nocet (błędna, nieprecyzyjna
regulacja nieobowiązuje) – jeśli coś jest niejednoznaczne ale związane są z tym
negatywne skutki prawne – nie może wiązać to adresata normy; TK stwierdził nieważnośc
kilku przepisów związanych z terminem oświadczenia i skutki – naruszenie konstytucyjnej
zasady proporcjonalności



3 aspekty zasady proporcjonalności: przydatność, konieczność i proporcjonalność sensu
stricto;

•

Przydatność – każda regulacja musi zmierzać do jakiegoś celu, nie ma regulacji w
próżni, należy badać normę prawną, czy ta regulacja służy do osiągnięcia danego
celu – wyznaczenie terminu do złożenia ośw majątkowych miało cel –
ujawnienie majątku radnego, przeciwdziałanie korupcyjnym zachowaniom,
natomiast w reglacji uznano, że skutkiem niezłożenia utrata mandatu; TK: jeżeli
celem ma być przejrzystość – można mieć wątpliwości czy ten cel jakim jest
utrata mandatu jest zasadny, ale TK uznał że to mieści się w zasadzie
przydatności;

•

Konieczność – czy dana regulacja jest niezędna dla zachowania interesu
publicznego z którym jest związany, czy konieczne do przeciwdziałania korupcji
było takie rozwiąznie – upływ terminu utrata mandatu radnego – TK: interes
publiczny niewątpliwie wskazuje na tym, aby radny nie mógł być podejrzany o
ukrywanie swoich dochodów, dlatego taka regulacja może być uznana za
konieczną dla ochrony interesu publicznego – wyeliminowanie zachowań
korupcjogennych;

•

Proporcjonalność sensu stricto – czy skutek jest proporcjonalny do zachowania,
czy skutek utraty mandatu jest proporcjonalny do uprawnień/obowiązków
radnego – TK: NIE, radny jest radnym gdyż korzysta z biernego prawa
wyborczego, bierne prawo wyborcze ważną cechą państw demokratycznych, w
ten sposób dana społeczność zarządza się sama; zasada biernego prawa
wyborczego na każdym szczeblu samorządu ostoją systemu prawnego Europy –
pozbawienie osoby takiego prawa możliwe tylko w wypadkach drastycznych;
utrata

mandatu

nie

może

wynikać

z

dowolności

ustawodawcy;

nieproporconalność naruszenia: brak zróżniocawnia stopnia naruszenia tego
obowiązku (są rózne przypadki niezłożenia oświadczenia) – wobec braku
zróżnicowia to kryterium niezachowane – nieważność tej regulacji

o

Zgodnie z orzeczeniem TK - radny który nie złoży w ogóle oświadczenia
majątkoego – dieta niewypłacana; poza tym brak żadnej sankcji; ALE:

33

Zmiana w ustawie o samorządzie gminnym 10.10.2008 nr 180/1111 (wchodzi w życie od następnej
kadencji):

o

Dotyczy radnych rad gminy/powiatów/sejmików, wójtów (burmistrzów, prez miasta)

o

termin 30dniowy (od momentu złożenia ślubowania) na złożenie oświadczenia majątkowego dalej
jest taki jak był, ale jeżeli ten termin zostanie przekroczony, wówczas właściwy organ
(przewodniczący rady) wyznacza dodatkowy termin na złożenie oświadczenia majątkowego i
wzywa radnego w ciągu 14 dni do złożenia tego oświadczenia

o

Termin 14dniowy liczy się od dnia skutecznego doręczenia wezwania o terminie (list polecony na
adres radnego)

o

Jeżeli 14 dni mija, i radny nie składa oświadczenia, skutkiem: wygaśnięcie mandatu

o

Rada Gminy ma obowiązek podjąć uchwałę o wygaśnięciu mandatu w ciągu 3 miesięcy od dnia
upłynięcia terminu dodatkowego, mandat wygasa z 1szym dniem w którym zakończył się termin
14dniowy

o

Jeśli rada gminy nie podejmie takiej uchwały – wojewoda podejmuje uchwałę

o

Uchwała wojewody może być zaskarżona przez osobę zainteresowaną (tego radnego) do sądu
administracyjnego

UPRAWNIENIA RADNEGO:

o

Uczestniczenie w klubach radnych – są to namiastki klubów parlamentarnych; wybór obligatoryjny
komisji rewizynej – z każdego klubu radnych wybierana 1 osoba; minimalna liczba radnych w
klubie radnych – każdy statut gminy może to ustalać dowolnie, ale w praktyce się przyjmuje, że
nie powinno być klubów radnych z udziałem 1 radnego, gminy 15-20 radnych – 2 osoby, w
większych ¾ osoby, aby była to liczba w miarę minialna i rozsądna (aby nie było tak że komisja
rewizyjna składa się z tych samych radnych co sama rada)

o

Bierne prawo wyborcze radnego – radny i tylko radny może być przewodniczącym, zastępcą,
członkiem komisji (zasadą jest że tylko radni obsadzają składy komisji); gdyby nikt nie chciał być
przewodniczących rady gminy – problem, bo nikogo można do tego zmusić, ale w praktyce zawsze
ktoś jest chętny; gdyby brak przewodniczącego – sejm może rozwiązać RG i zarządzono by nowe
wybory lub też premier zawiesiłby funkcjonowanie Rady Gminy i powołał w ich miejsce komisarza
rządowego na okres zawieszenia

o

Prawo do kontroli – 2 sposoby



Radni wchodzą w skład komisji rewizyjnej (obligatorjna komisja) lub innej komisji
kontrolnej; radny nie ma prawa do kontroli z samego faktu bycia radnym (nie może żądać
np. wydania teczek osobowych nauczycieli u dyrektora, ale w ramach delegacji komisji
rewizyjnej może);



Radny może składac (podział wg uznania gminy): interpelacje (sprawy bieżące), zapytania
(inne sprawy), wnioski (przyszłe sprawy)- skierowane do organu wykonawczego gminy;



Kpa – prawo do składania skarg i wniosków; 14 dni na odpowiedzenie radnym (innym
osobom dni 30)

Charakter mandatu:

o

Mandat wolny – nie można powiązać żadnych zobowiązań radnego z mieszkańcami/wyborcami z
objęciem mandatu;

o

radny w związku z wykonywaniem swego mandatu odpowiada politycznie (mieszkańcu mogą go
nie wybrać następnym razem);

o

jeśli radny popełnia przestępstwo – odpowiedzialność karna

34

4.12.08

WYKŁAD 8

Egzamin ustny – dla osób o 3 kierunkach lub osób potwierdzonych wyjazdy zagranicze, piszą
pracę doktorską itd. – 13 grudnia 14:30; 10 pytań z testu; na teście 30 pytań;

Do XIX w rady parafialne wykonywały funkcje samorządowe! ;)

RADA GMINY

Organ stanowiący – jego ustanowienie wynika z konstytucji, EKSL (mogą być zebrania bądź zgromadzenia),
z nich wynika też tryb wyborów – zawsze wybory bezpośrednie;

W gminach istnieje domniemanie kompetenji na rzecz Rady Gminy; w powiatach istnieje podział,
wyszczególnienie dokładnych kompetenicji rady/zarządu, województwa – domniemanie kompetencji
zarządu, sejmi ma wyszczególnione;

Rada Gminy ma częściowe domniemania kompetencji – kompetencjie domniemane dotyczą tylko uchwał
organizacyjnych (w zakresie prawa wewnętrznego); uchwały nakładające obowiązki poza urzędem np.
prawo miejscowe – brak domniemania; problem – zdarzaą się sytuacje – ustawodawca mowi ze gmina
podejmuje uchwaly dt starych samochodow – własnością gminy z mocy prawa (trzeba jednak podjąć
uchwałę o przejęciu ich własności) ale ustawodawca nie powiedział dokładnie kto tę uchwałę podejmuje –
czy Rada Gminy czy organ wykonawczy? Problem teoretyczny bo brak domniemania przepisów prawa
miejscowego, choć można mieć zastrzeżenie czy uchwała przejęcia samochodu jest aktem prawa
miejscowego..; Rady Powiatu – mimo że jest katalog zadań rad powiatu i zarządu, ale są ustawy które
rozszerzają ten katalog, dlatego ustawa o sam powiatu nie określa wszystkich kompetencji, ale rada
powiatu też ma prawo przepisów wewnętrznych; Województwa – (podbnie jak powiat), Zarząd Woj. –
dopisanie do sejmiku woj. szereg kompetencji w ustawach; 99% przypadków, że jest ustalone czy zarząd
czy sejmik i nie ma problemu domniemania kompetencji

Funkcja uchwałodawcza Rady

Uchwały dt statutu danej gminy, jednostek pomocniczych, statuty związane z funkcjonowaniem gminnych
jednostek organizacyjnych (np. szkoły, jednostki kulturalne)

Uchwały dt kształtowania kierunków działalności orgnów jednostki samorządu terytorialnego (plany
działalności wójta, własne plany, jednostek organizacyjnych, uchwały dt promocji gminy i powołuje do tego
specjalne jednostki)

Uchwały dt planów zagospodarowania danej gminy

BUDŻET jednostki samorządu – procedura uchwalania

o

Czerwiec/lipiec każdego roku – poszczególni dysponenci budżetu gmin/powiatu/woj. przedkładają
pewne projekty zapotrzebowania (dochodów/wydatków) na przyszły rok

o

Obowiązkiem organu wykonawczego gminy jest sporządzenie projektu budżetu – w oparciu o
projekty poszczególnych dysponentów budżetu; organ wykonawczy ma dużą swobodę czy uznać
te projekty;

o

Wrzesień/październik – przygotowanie projektu budżetu

o

15 listopada – do tego dnia organ wykonawczy ma obowiązek przedłożyć radnym nie tylko projekt
budżetu ale również informację o stanie mienia komunalnego (poza dochodami zewnętrznymi
wynikającymi z dotacji/subwencji i dochodami z tytułu opłat (kwoty obiektywne); takim
dochodem jest również mienie gminy) – jeśli organ wykonawczy nie złoży projektu
odpowiedzialność finansowa do 3x wynagrodzenia, tylko problem co zastąpi taki projekt –
premier mógłby odwołać takiego wójta i wyznaczyć w jego miejsce innej osoby (ale w praktyce nie
zdarzyło się)

o

Przekazanie projektu budżetu do pracy w komisji budżetowej/komisji mienia komunalnego

o

Po zakończeniu tych prac do końca grudnia rada powinna podjąć uchwałę

o

Gdy Rada Gminy nie podjęła uchwały to wtedy między 1 styczniem a 31 marca gmina funkcjonuje
na podstawie projektu budżetu (preeliminarza budżetowego)

o

Jeśli do końca marca budżet nie zostanie uchwalony – albo projekt budżetu będzie dalej podstawą
funkcjonowania albo rozwiązanie zamienne – uchwała budżetowa podlega też nadzorowi (nadzór
Regionalnej Izby Obrachunkowej) – między 1 kwietnia a końcem kwietnia kolegium RIO uchwala

35

zastępczy budżet; RIO przyjmuje budżet danej gminy – ten budżet nieodpowiada w całości
budżetowi prawidłowemu, bo w budżecie RIO muszą znaleźć się te części budżetu z finansowani a
zewnetrznego i te które dotyczą zadań własnych, natomiast nie znajdują się części budżetu dt
fakultatywnych zadań gminy;

o

Czy w kwietniu sami radni mogą uchwalić zamiast RIO budżet uchwalić? Ponieważ kompetencje
RIO są nadzwyczajne i służą umożliwieniu funkcjonowaniu RG, to RG powinna mieć możliwość
sama uchwalić budżet;

o

Gdyby również RIO nie zdążyła uchwalić budżetu to wtedy kompetencja przechodzi na rzecz Rady
Gminy (ale jeszcze się nie zdarzyło w praktyce żeby do maja gmina nie uchwaliła budżetu) –
podstawa do zawieszenia albo rozwiązania RG – premier wyznacza osobę, która by pełniła funkcje
Rady Gminy (zupełnie hipotetyczna sytuacja)

Uchwały w zakresie wyborów i powoływania:

o

Zarząd Powiatu/Zarząd Woj. – wyboru dokonuje rada/sejmik; na podstawie uchwały dt wyboru –
podjęcie stosunku pracy

o

Rada Gminy – wybiera skarbnika i sekretarza na wniosek organu wykonawczego;

o

Wybór kierowników gminnych jedn org, zastępców wójta – kompetencja organu wykonawczego

Uchwały dt ciężarów publicznych (podatków i opłat lokalnych)

Uchwały dt spraw zarządzania majątkiem komunalnym (najliczniejsza grupa w wykazie uchwał samorządu);

o

czynności w zakresie zarządu przekraczające zwykły zarząd np. utworzenie spółki, wniesienie
aportu do spółki, zawarcie umowy na 3-5 lat, na ponad wartość określoną, zgoda na
wydzierżawienie działki

Uchwały dt wybudowania pomnika, nadania nazwy ulicy, honorowego obywatelstwa, herbu, flagi itd.

Uchwały dt współpracy międzynadorowej

Funkcja kontrolna Rady

Jest wykonywana przy wykorzystaniu Komisji Rewizyjnej (ale to nie jest jedyna komisja która może
kontrolować, ale jest obligatoryjna)

Kontrolowanie funkcjonowania organów wykonawczych (plany projektów działań organów wykonawczych)

Udzielanie absolutorium – procedura (zależna czy dzień podjęcia uchwały następuje w ciągu 9 miesięcy od
rozpoczecia czy do zakończenia kadencji, czy dotyczy organu wykonawczego gminy powiatu czy
województwa)

o

9 miesięcy od rozpoczęcia i 9 do końca – brak udzielenia absolutorium niczym nie skutkuje

o

Okres między 9 miesiącami:



Komisja Rewizyjna badając wykon budżetu mając opinie RIO, do końca kwietnia
następnego roku przekazanie opini) – to razem podstawą do złożenia wniosku do Rady
Gminy o udzieleniu lub nieudzieleniu absolutorium



Radni otrzymając wniosek podejmują uchwałę dt udzielenia absolutorium lub
nieudzielenia (bezwzględną wiekszością głosów ustawowego składu rady – taka uchwała
o nieudzieleniu jednocześnie wnioskiem o podjęciu uchwały w sprawie ewentualnego
przeprowadeniu referendum w sprawie odwołaniu wójta)



Taka uchwała może być głosowana po upływie co najmniej 14 dni od uchwały od
nieudzieleniu absolutorium i uchwałę podejmują bezwzględną wiekszością głosów
ustawowego składu rady



Negatywny wynik referendum nie skutkuje odwołaniem RG ani wójta, ale gdyby była
inicjatywa RG z innego powodu niż udzielenie absolutorium (wniosek wymagany ¼
radnych, 3/5 głosów, negatywny wynik powoduje utratę mandatów radnych)

o

Powiat/województwo:



Również komisja rewizyjna potrzebuje opinii RIO,



obowiazek zwrocenia się o wyjasnienie do organu wykonawczego



uchwała dt braku udzielenia absolutorium jest jednocześnie wnioskiem o podjęcie
kolejnej uchwały dt odwołania organu wykonawczego (po 14 dniach od 1szej uchwały)

Procedura podejmowania uchwał

Naruszenie procedury skutkuje nieważnością

Statut i ustawa o sam gminnym – określa kto ma inicjatywę

36

Podmiot mający inicjatywę (zawsze radni i organ wykonawczy gminy, ale statut może rozszerzyć nawet na
pojedynczego mieszkańca);

Projekt składa się do przewodniczącego danej rady gminy/powiatu/sejmiku woj.;

Projekt nie wymaga uzasadnienia, nawet nie musi być sporządzony w sposób poprawny

Przew organu stanowiącego zgodnie z treśicą statutu może albo przekazać do zaopiniowania taki projekt
uchwały przez komisję/radcę prawnego albo kieruję uchwałę na najbliższą sesję rady gminy
(przewodniczący zwołuje sesję co najmniej raz na kwartał); często komisje stwierdzają że projekt jest
neizgodny z prawem – ale tylko rada gminy może zdecydować, przewodniczący może tylko złożyć opinię
radzie ale sam nie może nawet poprawiać/uzupełniać projektu;

Przewodniczący zwołuję sesję i do wezwania na sesję powinien dołączyć projekt uchwał/porządku sesji

Termin na przekazanie radnym projektu powinien być 7dniowy ale statuty mogą to zmienić

Radni muszą wiedzieć o projekcie uchwały przed rozpoczęciem głosowania/dyskusji, ale może się zdarzyć
że organ wykonawczy złoży pilny projekt uchwały czego radni nie otrzymją – wówczas jest możliwośc
zmiany porzadku obrad, ale ta zmiana może odbyć się tylko w ten sposób, że po otwarciu sesji
przewodniczący zgłosi nową uchwałę dt zmiany porządku obrad (bezwzgledna wiekszoscia glosow radni
muszą się na zmianę porządku obrad zgodzić); w każdym momencie głosowania powinno być quorum
(połowa składu) – radni mogą projekt zmienić;

Uzasadnienie uchwały – wg sądów administracyjnych powinny być; są sądy które z powodu ich braku
unieważniają uchwały; część sądów twierdzi że nie jest to element obligatoryjny (jeżeli z przebiegu prac na
sesji wynika pewne uzasadnienie), ale zawsze z czegoś to uzasadnienie musi wynikać aby wiedzieć dlaczego
tę uchwałę podjęto

Uchwały wewnętrzne/porządkowe powinny być wpisane do protokołu

Uchwały wpisane przez osoby przewodniczące sesji – niepodpisana uchwała to akt jeszcze niepodjęty

Uchwała przekazywana organowi wykonawczemu (wójtowi, staroście,marszałkowi) a oni mają w 7 dni
przekazać organowi nadzorującemu (wojewodzie)

Uchwały mogą być obarczone wadami (brak numeracji, podania podstawy prawnej – wady nieistotne;
istotne (np. brak istnienia podstawy prawnej): wtedy organ nadzoru stwierdzi ich nieważność)

Uchwała rady gminy niezobowiązuje do rozporządzenia, tylko zobowiązuje organ wykonawczy do
zobowiązania się

Prowadzenie obrad

Pierwszą sesję nowowybranej rady zwołuje w terminie do 7 dni od ogłoszenia wyborów ostatni
przewodniczący – gdyby tego nie zrobił wtedy w ciągu 21 dni od ogłoszeniu wyborów 1szą sesję zwołuje
komisarz wyborczy i wówczas przewodniczy tej 1szej sesji najstarszy wiekiem radny

o

Wybór przewodniczącego powinien być 1szym puntem sesji

Wybiera się przewodniczącego, zastępców 1-3 w gminie woj., 1-2 w powiecie

Art. 19.2 – zadaniem przewodniczącego… - z tego przepisu nie wynika ze wiceprzewodniczący ma
automatycznie odrębną samodzielną kompetencję do zwoływania i przewodniczenia danej sesji!
Przewodnicząc może upoważnić przewodniczącego żeby w razie jego nieobecności wykonywał te
kompetencje; tylko statut mógłby przewidywać że wiceprzewodniczący ma takie kompetencje; w praktyce
wiceprzewodniczący bez żadnych oporów zwołują sesje nie patrząc czy są upoważnienie – nie jest to zły
model praktyczny, ale brak upoważnienia w przepisach (albo imienne przewodniczącego albo w statucie); z
samej racji bycia przewodniczącym nie wynikają automatycnzie żadne uprawnienia

Przewodniczący/zastępca mogą zwołać każdą sesję rady/sejmiku ale równie dobrze mogą powiedzieć że
nie będą zwoływać i nikt ich do tego nie zmusi;

o

Był wypadek że po półrocznej bezczynności przew sam wójt zwołał sesję rady gminy – 1 punkt
odwołania przewodniczącego i powołanie nowego – ale jak dowiedział się wojewoda stwierdzono
nieważność – powód: zwołanie sesji przez nieuprawnioną osobę

Przewodniczący Rady

Tylko radny, nie może być członkiem komisji rewizyjnej, organu wyonawczego

Wybierają go radni

Kompetencje – wynikające ustawy:

o

Zwoływanie i przew sesji

o

Wykonywanie czynnosci w ramach danej sesji – udzielanie glosu, projekty zmian porzadku obrad

37

o

Prowadzenie obrad – podpisywanie uchwał

o

Może proponowac warunki pracy organowi wykonawczemu (np. zaproponować zakres
obowiązków wójta), warunki płacy (może tylko pośredniczyć w warunkach płacy na podstawie
uchwały organu stanowiącego)

o

Nie reprezentuje rady gminy na zewnątrz, ale może być tak że uchwała rady gmin jest zaskarżona
albo rada zaskarża – kto ma reprezentować?



Praktyka SA w krakowie – przewodniczący tylko wtedy gdy ma odrębną uchwałę RG która
upoważnia przewodniczącego do jej reprezentowania – jak nie ma to brak prawa do
reprezentowania; RG może tez upoważnić innego radnego, radcę prawnego; może być
jedno upoważnienie na całą kadencję;

„Jak pozbyć się przewodniczącego”:

o

Przewodniczący rady gminy traci mandat jak każdy radny, ale poza tymi przypadkami
przewodniczący może być odwołany albo może zrezygnować



Odwołanie przewodniczącego na wniosek co najmniej ¼ radnych i wtedy RG podejmuje
uchwałę bezwzględną większością głosów (w praktyce rada powinna mieć kandydata na
nowego przew)



Rezygnacja tylko wtedy jest skuteczna gdy nastapi pisemnie (albo zostaje wpisana do
protokołu albo pisemnie doręczona do urzędu gminy – moment wpisania początkiem
biegu terminu miesiąc na uchwałę o przyjęcie rezygnacji zwykłą większością głosów), ale
mogą radni się nie zwołać w ciągu miesiąca – jeżeli w ciągu miesiąca od dnia
zawiadomienia rady nie nastąpi podjęcie uchwały –odwołanie z mocy prawa z końcem
ostatniego dnia w miesiącu który nastąpi po upływie tych 30 dni (np. 4 grudnia do 4
stycznia, z końcem 30 stycnzia wygasa mandat z mocy ustawy)

Komisje Rady Gminy

Podział na komisje:

o

stałe oraz powoływane na rzecz danej sprawy

o

Obligatoryjne i fakultatywne

Komisje co do zasady składają się tylko z radnych

Komisja Rewizyjna (stała komisja, oblig w każdej jednostce samorządu)

o

Co do zasady po jednej osobie z klubu radnych (statut może przewidzieć więcej)

o

Kompetencje:



Opiniowanie projektów budżetu, uchwał dt spraw finansowych, opinowanie i wniosek o
udzielenie absolutorium, zlecanie kontroli, przeprowadzanie kontroli finansowej dt
jednostekbudżetowych, uprawnienia kontrolne mogą obejmować kontrolę całej
finansowej gospodarki całej gminy

Gminna Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych (obligatoryjna):

o

Powołuje ją wójt

o

Skład: osoby mające odpowiednie kwalifikacje (nie radni) i nie chodzi o praktyczne kwalifikacje ;)

o

udzielanie zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych przedsiębiorcom – warukiem takiego
zezwolenia jest wydanie opinii przez gminną komisji art. 106 KPA

o

z jednej strony to komisja pomocnicza wójta ale z drugiej ma kompetencje administracyjne –
samodzielnie podejmuje pewne rozstrzygnięcia (zbliżenie do organu administracyjnego)

o

prawo kierwanie osoby uzależnionej do poddania jej przez sąd rodzinny obligatoryjnemu leczeniu

Powiatowa Komisja Porządku i Bezpieczeństwa (oblig):

o

Organ pomocniczy starosty

o

Skład:



Starosta



3 osoby powołane przez starostę



2 osoby delegowane przez Radę Powiatu (niekoniecznie radni)



2 osoby delegowane przez komendanta miejskiego/powiatowego policji

o

Pomaga staroście w wykonywaniu czynności zwierzchnich na róznego typu organami zespolonymi
ze starostą(np. powiatowy komendant policji/straży pożarnej)

Komisje uzdrowiskowe (oblig w gminach uzdrowiskowych)

38

11.12.08

WYKŁAD 9

ORGANY WYKONAWCZE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

Organ wykonawczy organem obligatoryjnym, wynika to z:

o

Konstytucji (art. 169)

o

Kodeksu Cywilnego (Art. 39 – każda osoba prawna musi mieć swój organ zarządzający)

o

Europejskiej Karty Samorządu Lokalnego:



możliwość wyboru w drodze wyborów pośrednich albo drodze innej (bezpośredniej)



Uprawnienia organu wykonawczego nie mogą pokrywać się z kompetencjami organu
stanowiącego

Ilość osób wchodzących w SKŁAD ORGANU WYKONAWCZEGO:

o

Gmina – tylko 1 osoba może pełnić funkcję organu wykonawczeo, ale liczba zastępców – zależna
od ilości mieszkańców (musi być co najmniej 1); w przypadku więcej niż 1 ilości zastępców – trzeba
określić który z nich jest pierwszym zastępcą (ważne jest to wtedy gdy organ wykonawczy nie jest
w stanie przejściowo pełnić swojej funkcji)

o

Powiat/województwo:



od 3 do 5 w przypadku powiatu

•

3 osoby – 1 przewodniczący (starosta), 1 wiceprz, 1 członek zarządu

•

5 osób – może być więcej wiceprzewodniczących i członków zarządu



5 w przypadku województwa – zawsze jeden przewodniczący i co najmniej 1
wiceprzewodniczący

SPOSÓB WYBORU osoby pełniącej funkcję organu wykonawczego (w zależności czy chodzi o wybór osoby
na stanowisko organu czy członka zarządu):

o

Gminy:



wybór osoby która pełni funkcję organu wykonawczego – w sposób bezpośredni – pogląd
błędny, bo jest też możliwość wyboru w inny sposób:

•

Wybór w drodze uchwały Rady Gminy (przez radnych)

•

Wybór przez losowanie



W typowej sytuacji wybor organu wykonwaczego odbywa się w czasie wyboru do organu
stanowiącego



Możliwe 2 tury wyborów:

•

1 tura – osoba która zdobedzie bezwzględną większość oddanych ważnych
głosów (50% plus 1 głos)

•

2 tura – 2 osoby które zdobyły największą ilość poparcia w 1 turze –

o

jeśli więcej niż 2 osoby mają taką samą ilość głosów w 1 turze to
następuje procedura ustalania kolejności – liczy się ilość obwodów do
głosowania gdzie nastąpiło poparcie dla tych osób, a jeżeli uzyskali
przewagę w takiej samej liczbie obwodów – losowanie (losuje gminna
komisja wyborcza spośród tych osób kto przejdzie do drugiej tury
wyborów

o

Za wybraną uwaza się osobe która uzyskala zwykłą większość głosów
poparcia



Nie można nikogo zgłosić wbrew jego woli



Co jeśli żaden kandydat się nie zgłosi? Następuje przedłużenie terminu składania
kandydatur (generalnie termin - na 14 dni przed terminem wyborów) – następuje
przedłużenie o kolejne 5 dni

•

W sytuacji gdy zgłosiła się 1 osoba – wybory się przeprowadza na tę jedną
osobę, ale wówczas ta osoba jest wybrana jeśli uzyska z oddanych głosów –
większość głosów ważnych w danym głosowaniu (albo ktoś głosuję na tę osobę

39

albo nie głosuję, czyli na nikogo nie głosuje – głos nieważny, dlatego liczy się
liczbę głosów nieważnych, ilość głosów ważnych ma być większa od nieważnych)

•

Kiedy ponownie nikt się nie zgłosi – komisja wyborcza stwierdza ze głosowanie
się nie odbyło;

•

prawo zgłoszenia kandydata do wyboru przez RG przysługuje 1/3 ustawowego
składu danej rady (np. 15 rada – 5 osob może zglosic kandydata); radny mogą
poprzeć tylko jednego kandydata, dlatego maksymalna liczba zgłoszonych
kandydatów wynosi 3 – wybór w drodze uchwały – kandydat musi uzyskać
więcej niż połowę ważnych głosów (większość bezwzgledna), musi być co
najmniej połowa składu Rady Gminy

o

Jeśli RG nie jest w stanie podjąć uchwały – po wezwaniu przez
wojewode RG do wyboru – po 2 miesiącach wojewoda składa wniosek
do ministra MSWiA a ten do premiera – wybór przez premiera



Jeśli w 2 turze 2 kandydatów uzyska dokładnie taką samą liczbę głosów – bada się w ilu
obwodach do głosowania dany kandydat miał poparcie, jeśli taką samą liczbę poparcia
mają obaj kandydaci w takiej samej liczbie obwodów – wtedy gminna komisja wyborcza
dokonuje wyboru w drodze losowania

o

Organ wykonawczy powiatu/województwa:



W ciągu 3 miesięcy od dnia wyborów organu stanowiącego Rada Powiatu/Sejmik
Województwa – mają obowiązek wybrania zarządu w drodze uchwały



Gdyby w ciagu 3 miesiecy to nienastąpiło – rozwiązanie Rady Powiatu/Sejmiku
Wojewodztwa – nowe wybory do organu stanowiacego, do tego czasu funkcje tych
organów sprawuje osoba powoł. przez Prezesa RM



Po wybraniu organu stanowiacego – nowy organ ma 3 miesące na wybór



Jeżeli w ciagu 3 miesiecy tego nie dokonuje – organy rozwiązane i brak wyborów do tych
organów stanowiących



Prezes RM wyznacza komisarz, który pełni tę funkcję do końca kadencji

NIEPOŁĄCZALNOŚĆ FUNKCJI z wykonywaniem mandatu organu wykonawczego (ustawa o ograniczeniu
działalności gospodarczej przez osoby sprawujące funkcje publiczne) – osoba będąca członkiem organu
wykonawczego/pełniąca funkcje organu wykonawczego nie może:

o

prowadzić działalności gospodarczej (wyjątek: rodzinne gospodarstwo rolne) – zakaz
bezwzględny

o

zajmować stanowisk w spółkach prawa handlowego. Ten zakaz ma charakter względny – nie w
każdym wypadku skutkuje utratą mandatu:



Członek organu wykonawczego (przede wszystkim powiatu i wojewodztwa) może
zasiadac w spolce z udzialem powiatu/woj. tlyko w takim wypadku jeśli jest desygnowany
przez powiat/województwo (najczęściej będzie to komisja rewizyjna/nadzorcza spółki);
teoretycznie jest to też dopuszczalne wobec osoby pełniącej funkcje organu
wykonawczego w gminie, w praktyce tak się nie dzieje

o

być członkiem organów spółdzielni (też ten zakaz jest względny – może być jednak członkiem
rady nadzorczej w spółdzielni mieszkaniowej

o

być zatrudnionym lub wykonywać czynności w spółkach prawa handlowego, które mogłyby
wywoływać podejrzenie o stronniczość lub interesowność takich osób;



Problem przepisów ustawy

•

„W spółce prawa handlowego” – może oznaczac o wykonwywanie/zaturnionym
w ramach spółki

•

„Wykonywanie na rzecz spółki” – sytuacja gdy ktoś np. wygłasza wykład dla
spółki

•

TK: jeżeli ustawodawca powiedział że chodzi o wykonywanie zajęć w spółce
prawa handlowego to ma to być wykonywanie zajęć tylko w strukturze spółki
(musi zajmować jakieś stanowisko); jeśli taka osoba wykonywała czynność na
rzecz spółki, nie zajmując żadnego miejsca w jej strukturze - dopuszczalne

o

być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą

o

mieć więcej niż 10% akcji lub udziałów w spółkach prawa handlowego (radny tez ma to
ograniczenie, tylko w okresie wykonywania mandatu radnego rady jeżeli ma więcej niż 10% -
pozbywa się nadwyżki, a jeśli się nie pozbywa to jego uprawnienia sięgają do 10%, nie może

40

korzystać z nadwyżki; natomiast członek organu wykonawczego jeżeli ma więcej niż 10% - narusza
ten zakaz i jest to podstawa do wygaśnięcia jego mandatu)

o

Skutkiem naruszenia tych zakazów – wygaśnięcie mandatu osób pełniących funkcje organu
wykonawczego

o

Osoba która pełni funkcję organu wykonawczego gminy – nie może być radnym, ale nie ma zakazu
co do kandydowania, po uzyskaniu pozytywnego wyniku musi wybrać albo funkcję organu
wykonawczego albo radnego

o

Członkowie zarządu – mogą być spośród radnych – mandat wtedy nie wygasa, ale jest zawieszony,
członkowie zarządu mogą pochodzic także spoza rady/sejmiku – tylko zgromadzenie związku
komunalnego/powiatu – tam nie więcej niż 1/3 osób może pochodzić spoza członków
zgromadzenia

Bierne i czynne prawo wyborcze jest identyczne jak do wyborów do rady z wyjątkiem:

o

Bierne prawo wyborcze ma cenzus wieku – 25 lat

o

Brak obowiązku zamieszkiwania na terenie gminy

o

Obywatelstwo polskie

WYGAŚNIĘCIE MANDATU:

o

Mandat wygasa w zasadzie z tych samych powodów jak mandat radnego

o

Gdy dana osoba odmawia złożenia ślubowania (na 1szej sesji zwołanej przez komisarza
wyborczego/poprzedniego przewodniczacego RG) – odmowa złożenia ślubowania – mandat
wygasa; gdy nie stawia się na 1szą sesję – wtedy poprzedni wójt (bur, prez) pełni dalej funkcję do
momentu złożenia ślubowania przez wybranego

o

Śmierć takiej osoby

o

Ustawa z września 2008 wprowadziła na przyszłą kadencję – gdy w dodatkowym terminie 14 dni
na złożenie oświadczenia majątkowego – wójt tego oświadczenia nie składa

o

Utrata prawa wybieralności – zarówno kiedy okazałoby się ze w dniu wyborów osoba np. była
skazana za przestepstwo umyslne, nie zlozyla oswiadczenia lustracyjnego

jak i w trakcie kadencji (niezłożenie oświadczenia, skazanie przez TS, wyrok skazujący)

o

Wydanie orzeczenia przez lekarza-rzecznika w ZUS – stwierdzenie stałej utraty możlwiosci
wykonywania zawodu; orzeczenie o trwałej niezdolności do pracy – z mocy prawa przestaje pełnić
funkcję organu wykonawczego

o

Odwolanie w drodze referendum – 3/5 głosów które wcześniej uczestniczyły w wyborze (nie
immienne tylko procentowe uczestnictwo)

o

Zniesienie danej gminy w drodze rozporządzenia RM

o

PRM wydaje zarządzenie o pozbawieniu funkcji organu wykonawczego danej gminy z uwagi na
powtarzające się naruszenie konstytucji które nie rokuje poprawy

o

W sytuacji:



odmowy złożenia ślubowania,



niezłożenia oświadczenia majątkowego (w dodatkowym terminie),



utraty prawa wybieralności



prowadzenie działalności gospodarczej (osoba pełniąca funkcję organu wykonawczego
nie może prowadzic jakiejkolwiek działalności gospodarczej z wyjątkiem rodzinnego
gospodarstwo rolnego)

•

uchwałę Rady Gminy potwierdzającą utratę mandatu przekazuje się wójtowi i on
w ciągu 7 dni może złożyć skargę do sądu administracyjnego

TYMCZASOWE ZAWIESZENIE organu wykonawczego gminy w wykonywaniu obowiązków:

o

Przesłanki:



Zatrzymanie i tymczasowe zaaresztowanie



Bądź zaświadczenie lekarskie dotyczące stanu zdrowia

o

Dot przypadków gdy jeszcze nie zisciła się ustawowa przesłanka utraty prawa wybieralnosci (np.
skazania za przestepstwo nieumyślne) i gdy taka osoba nie może wykonywac fizycznie takich
czynnosci (np. jest w areszcie lub jest chora) – dopóki nie zakonczy się to postepowania taka
osoba do dyspozycji organow scigania, co w takiej sytuacji? Organ wykonawczy gminy wyznacza
pierwszego zastępce (chyba ze w danej gminie jest jeden zastępca to tego zastępce); z chwilą
zawiadomienia przez prokuraturę czy lekarza ubezpieczen spolecznych (wydanie swiadectwa

41

które uniemozliwia osobie wykonywanie funkcji ) czy policje –– przewodniczacy Rady Gminy
powiadamia o tym zastępce – z tą chwilą 1szy zastępca przejmuje wszystkie kompetencje
wójta/burmistrza/prezydenta miasta i wykonuje do czasu kiedy minie przesłanka która powoduje
niemożność wykonywania czynności;

o

gdyby okazało się że nie ma zastępcy (choćby np. byli ale wójt nie wskazał pierwszego zastępcy) –
wtedy wojewoda powiadamia o braku wskazania 1szego zastępcy Ministra właściwego ds.
administracyjnych i premier wyznacza osobę pełniącą funkcję wójta do końca kadencji lub
wyborów przedterminowych

o

po wygaśnięciu mandatu wójta kompetencje pierwszego zastępcy wygasają, wtedy do konca
kadencji lub wyborow przedterminowych kompetencje te sprawuje osoba wyznaczona przez
premiera

Podstawa wykonywania pracy organu wykonawczego:

o

W drodze wyboru – np. prezydent miasta, ale także kiedy radni wybieraja sposrod siebie członka
zarządu

o

Umowa o prace – gdy radni wskazuja osobe spoza kregu rady do zarządu

Przewodniczący zarządu lub organ wykonawczy gminy zawierają w imieniu danej jednostki samorządu
umowy z pracownikami urzędu czy rady, na podstawie wyboru/konkursu

Funkcje organu wykonawczego

reprezentowanie danej jednostki samorzadu terytorialenego:

o

Gminę – organ wykonawczy

o

Powiat/wojewodztwo – starosta albo marszałek województwa

Składanie oświadczeń woli (reprezentowanie jednostki samorządu na gruncie prawa prywatnego):

o

oświadczenia woli w imieniu gminy co do zasady składa organ wykonawczy (wójt, burm, prez), ale
wyjątki – z upoważnienia wójta burm prez;

o

Organ powiatu/woj. – oświadczenia składane przez 2 członków zarządu (w przypadku
wojewodztwa jednym z nich musi być marszałek województwa); domniemanie na rzecz zarządu
województwa co do składania oświadczeń woli i gospodarowania mieniem województwa (takiego
domniemania w gminie i powiacie nie ma)

Funkcja organu administracyjnego:

o

Gmina – wójt/burmistrz/prezydent miasta wydaje decyzje administracyjne – połączenie funkcji
organu wykonawczego i funkcja organu administracyjnego

o

Powiat/wojewodztwo: zarząd powiatu i woj. może wydawac decyzje administracyjne wtedy gdy
przepisy na to wyraznie wskazuja (starosta/marszałek wojewodztwa nie może przekazac prawo do
wydawania decyzji zarządowi) – gdy decyzja jest wydawana przez zarząd – wówczas taką decyzję
podpisuje jej przewodniczący (marszałek/starosta), gdyby nie było takiego wyjątku w przepisach –
podpisuje cały skład zarządu; nie ma możliwosci żeby w drodze statutu kompetencja zarządu
komuś przekazywać, a nawet przekazywac prawo do podpisywania innej osobie niż
marszałek/starosta;

•

Praktyka – często zdarza się ze wydawane sa decyzje przez zarząd a podpisuje je
np. wicemarszałek z upowaznienia marszałka – naruszenie przepisów ustawy;
brak podpisu – nie ma jeszcze dokumentu administarcyjnego choc w praktyce
jest inaczej

o

około 95% uprawnień administracyjnych przysługuje staroście/marszałkowi;



Marszałek/starosta nie mogą upoważnić zarządu (art. 268a KPA który umozliwia
delegację – ale w przypadku gdy dana osoba jest kierownikiem danego urzedu i
przekazuje osobom zatrudnionym w takim urzedzie – tu miedzy pozycja marszałka a
zarzadu brak pozycji kierownika)



Marszałek i starosta mogą upowaznic pracownika np. urzedu starosty czy
marszałkowskiego do wydawania decyzji

42



Można tez upowowazniac inne jednostki administracyjne do wydawania decyzji w
imieniu starosty/marszałka

Kierownictwo urzędem:

o

Kierownikiem urzedu gminy jest wójt/bur/prez, starostwa – starosta, urzedu marszalkowskiego –
marszałek

o

Pozycja kierownika



Wykonywanie czynnosci w zakresie biezacego kierowania urzedem i nawiazywanie
stosunkow pracy



Jest zwierzchnikiem wszystkich osob zatrudnionych w urzedzie jak również zwierznikiem
innych jednostek organizacyjnych

Prawo do wykonywania kompetencji właściwych notariuszomi inne uprawnienia administracyjne (np.
mozliwosc odbierania testamentow):

o

Gdy w danej gminie nie ma kancelarii notarialnej – wówczas niektóre czynności notariusza ma
prawo wykonać organ wykonawczy gminy

o

Np. poświadczenie własnoręczności podpisu danej osoby na dokumencie, jednak nie na
wszystkich dokumentach może, tylko na:



dokumentach upoważnających do odbioru przesyłek i sum pieniężnych,



na dokumentach upoważniających do odbioru dokumentów zi nstytucji i urzędów



oświadczenia stwierdzający stan rodzinny i majątkowy danej osoby



poświadczenie danej osoby o pozostawaniu przy życiu



oświadczenie danej osoby o miejscu zamieszkania celem uzyskiwania świadczeń z
zakresu ubezpieczeń społecznych

Mozliwosc stanowienia aktów prawa miejscowego – element szerszego uprawnienia do wydawania
uchwał/zarządzeń

o

Organ wykonawczy – przedkłada projektu uchwał, wykonuje uchwały – podejmuje w ich ramach
działania które mogą dotyczyc jedynie tych cznnosci o kierownictwie wewnętrznym, natomiast

o

Przepisy porządkowe – powinny wydawac organy stanowiące, ale w sytuacji kiedy zwołanie danej
sesji jest niemozliwe – a potrzeba szybkiej decyzji – jeżeli nie obraduje w danym dniu Rada – organ
wykonawczy gminy lub zarząd powiatu wydaje przepisy porzadkowe (z obowiazkiem przedlozenia
do zatwierdzenia – brak zatwierdzenia to niewaznosc ex tunc)

o

Organy samorzadu wojewodztwa – nie mogą wydawac przepisow porzadkowych (tylko
wojewoda)

o

Gdy przepisy odrebne przewiduje wydanie przepisow prawa miejscowego przez organ
wykonawczy

Funkcja publicznoprawna – reprezentacja danej jednostki przez przewodniczącego – tam gdzie nie chodzi
o podpisanie umowy/wydania decyzji administracyjnej – burmistrz gminę reprezentuje (np. przyjmowanie
delegacji, reprezentacja na zgromadzeniach np na zgromadzeniu związku komunalnego), także
wojt/burmi/prez, starosta, marszałek woj.

o

Sn: funkcja publiczna jest analogicnza z funkcją prywatną – pewne przepisy ustawy o samorzadzie
gminnym są zbędne – wprowadzaja wadliwe reozwiazania i nie powinny obowiązywać

Funkcja administracyjna:

o

Decyzje która gmina podejmuje czy w jej imieniu ktoś podejmuje – wydaje organ wykonawczy;
może też organ wykonawczy upoważnić pracowników urzędu gminy do wydawania (musi być
wyraźne pełnomicnictwo imienne)

W ramach urzędu gminy funkcjonują urzędy stanu cywilnego – zasadą jest to, że kierownikiem urzedu
stanu cywilnego jest wójt/burmisrz/prezydent miasta – można wprowadzić również zastępców kierownika,
ale Rada Gminy może odstąpić od tej zasady i w drodze uchwały wskazać inną osobę niż organ wykonawczy
jako kierownika urzędu stanu cywilnego, ta inna osoba będzie kierownikiem tej jednostki organizacyjnej

43

gminy – i w ramach tego powołania będzie wydawała decyzje administracyjne – podstawą nawiązania
stosunku pracy z innym niż wojt urzednikiem stanu cywilnego jest mianowanie;

Pełnienie funkcji zarządcy dróg publicznych

o

zarządcą dróg gminy - wójt/burmistrz/prezydent miasta

o

dróg powiatowych - zarząd powiatu

o

dróg wojewódzkich – zarząd województwa

o

miasta na prawach powiatu – prezydent miasta pełni funkcję zarządcy wszystkich dróg
publicznych (z wyjątkim dróg krajowych, autostrad i ekspresowych)



propozycje zmian – woj. kujawsko-pomorskie – przekazanie dróg krajowym samorządom
od stycznia 2009;

o

Rózne są kategorie danej ulicy – może okazac się ze droga wojewodzka konczy swój bieg na
granicy miasta; np. obwodnica tarnowa – czesc drogą krajową a cześc nie – problem kto ma
odśnieżać ☺

o

Wójtowie/starości/prezydenci miast mogą powoływać specjalne jednostki organizacyjne – zarządy
dróg – zarządcą dróg w Krakowie – prezydent miasta, zarządem – zarząd dróg publicznych (dróg i
komunikacji) – zarząd może ale nie musi otrzymać kompetencji administracyjnych, wojt może
upowazniac do okreslonych czynnosci; w przypadku powiatu i wojewodztwa – tych upowaznien
udziela zarząd! Upowaznienie musi być imienne na rzecz danej osoby

Rada gminy może wyjatkowo pozbawic wojta kompetencji i pzowolic na wykonwywanie kompetencji
organom wyk jednostkom pomocniczym czy tez jednostkom zewnetrznym którym przekazano wczesniej
kompetencje do wykonywania tych kompetencji

Starosta może kompetencje członkowi zarządu odebrać (wykonywac je w jego zastepstwie)

Administracja w gminie

Ośrodki pomocy społecznej (w powiecie inna nazwa np. ośrodki pomocy rodzinie) – jest obowiązek
powoływania takich jednostek, z tym że mogą wchodzić w skład struktury urzedu gminy albo być
odrebnymi jednostkami organizacyjnymi (najczęściej), kiedy w ramach urzedu jest tylko wydział pomocy
społecznej – raczej tylko w małych gminach

o

Gminny ośrodek pomocy społecznej tworzony jest celem wykonywania zadań jakie ma organ
wykonawczy dany gminy zwizazyny z tą czescia administracji

o

W przypadku gminnego osrodka pomocy spolecznej – woj./bur/prez ma obowiazek udzielic
upowanzienia kierownikowi tego osrodka do wydawania decyzji administracyjnych (takie decyzja
se decyzjami z upowaznienia)



Na wniosek kierownika gminnego osr pom spol – wojt/bur/prez może udzielic
upowaznienia innym pracownikom osrodka (tez decyzje z upowaznienia wojta itd.)

o

Gdyby nie nastapilo powolanie osrodka – decyzje wydawalby sam wojt

o

Kierownicy glownie wydają decyzje administracyjne dotyczące ośrodków pomocy społecznej, ale
mogą też wytaczac powodztwa jeśli chodzi o swiadczenia almientacyjne

Straż gminna:

o

Jednostka organizacyjna gmin

o

Może tworzyc ją Rada Gminy i w zasadzie straz gminna powinna być kolejną odrębną jednostka
organizacyjną gmin, ale może wyjatkowo być w ramach urzedu gminy jako wydział

o

Sposób powołania kierownika straży gminnej – komendant Straży Gminnej – powołanie i
odwołanie – oran wykonawczy danej gminy po zasięgnięciu opinii właściwego komendanta
wojewódzkiego policji – przełożonym tego komendanta jest wójt burmistrz prezydent, nadzór
merytoryczny pełni wojewódzki komendant policji; od strony organizacyjnej – wójt.

Szkoły:

o

Dyrektora szkoły powołuje organ wykonawczy po zasiegnieciu opinii Rady Pedagogicznej
(ewentualnie rady szkoły – połączenie rady rodziców i rady pedagogicznej), na kadencję 5-letnią
lub na czas nieoznaczony;

44

o

Dyrektor szkoły ma prawo wydawania decyzji we własnym imieniu np obowiązek szkolny,
przeniesienie ucznia; organem odwoławczym – kurator oświaty; przyznawanie pomocy
materialnej uczniom – są 2 grupy świadczeń materialnych



Świadczenia o charakterze socjalnym – przyznaje organ wykonawczy (ar 90m ustawy o
systemie oswiaty – nie może wojt przekazac tych kompetencji kierownikowi gminnego
osrodka pomocy polecznej), otwarta sprawa czy może upowaznic dyrektora szkoły w tym
zakresie, w praktyce tak,



Stypendia w nauce – dyrektor szkoły ma prawo przynzawania i tu wystepuje jako organ
administracyjny

o

W przypadku szkół ponadgimnazjalnych – komisja konkursowa, opinia rady pedagogicznej,
związku zawodowego, osoba wskazana w uchwale przez zarząd powiatu – starosta mianuje na
stanowisko dyrektora;

Administracja w powiecie i województwie



Zespolenie – w ramach jednego urzędu i pod jednym zwierzchnictwem zamieszczenie całej administracji
(wynika to z założenia reformy z 1998 ). Zespolenie może być organizacyjne, kompetencyjne, osobowe,
budżetowe – te wszystkie formy jednocześnie nie występują)



Na miejsce urzędów rejonowych utworzono starostwa powiatowe – problem z kompetencjami, bo powiaty
w momencie tworzenia miały tylko kopetencje rządowe – rozwiązano ten problem tak – na szczeblu
powiatów jedna administracja samorządowa (z tym że będzie się ona dzieliła na admin sam sensu stricto i
administracje która będzie wykonywala zadania rzadowe pod zwierzchictwem starosty)



Powiatowe osrodki pomocy rodzinie (w krakowie miejskie – bo miasto na prawach powiatu) – decyzje
starosty – starosta może ale nie musi upowazniac kierownika osrodka pomocy spolecznej do wydawania
decyzji administracjnej

o

Na wniosek kierownika powiatowego osrodka pomocy społecznej może upowaznic innch
pracownikow tego osrodka do decyzji (w imieniu starosty)

o

W ustawie o sam powiatowy – starosta może upowaznic kierownikow powiatowej administracji
zespolonej do wydawania decyzji w jego imieniu – uregulowanie w zakresie osrodkow pomocy
spolecznej jest powielaniem istniejącej regulacji

o

Wojewodztwo – regionalne ośrodki polityki społecznej – zupełna swoboda do tego czy marszałek
wojewodztwa będzie chcial przekazywac kompetencje



Administracje geodezyjna i kartograficzna generalnie na szczeblu wojewodztwa i powiatu

o

Wojewodztwa – wykonuje wojewoda

o

Powiat – powiatowa administracja zespolona

o

Jeżeli wojt danej gminy zwroci się z wnioskiem do starosty o to by przekazac adminsitracje
geodezyjno-kartograficzną do wykonywania przez urzad danej gminy – jeżeli wojt udowodni ze ma
techniczne mozliwosci wykonywania tej administraci – to powiat ma obowiązek przekazania tej
administracji na rzecz konkretnej gminy (art. 8a prawo geodezyjne i kart) – takie porozumienie w
imieniu powiatu zawiera starosta; gminny geodeta z upoważnienia wójta może wydawac decyzje
dotyczace rozgraniczen – w 1 instancji postępowanie administracyjne (gdy strony godzą się na to),
decyzja w trybie administracyjnym lub sądowym w przypadku braku zgody;



Powiatowy Insepktor Nadzoru Budowlanego:

o

Powołuje go starosta spośród 3 kandydatów przedstawionych staroście przez wojewódzkiego
inspektora nadzoru budowlanego

o

Jeżeli w caigu 30 dni od momentu przedlozenia staroscie kandydatow starosta nie dokonuje
wyboru – woj. inspektor wskazuje jednego kandydata z tej trójki – i tego kandydata starosta musi
powołać;

o

Zespolenie osobowe – raczej nie:



Odwołanie inspektora następuje albo na wniosek wojeódzkiego insepktora (starosta
związany) lub sam starosta za zgodą inspektora wojewodzkiego;

o

Zespolenie kompetencyjne - nie:



Zasadą jest iż każda decyzja wydana w ramach administracji zespolonej jest decyzja
wydana w imieniu zwierzchinika, wyjatki tylko w ustawie (ustawa o adm rzadowej w
woj.)



Ustawy szczegolowe co do insepktora okreslily – kazda decyzja inspektora wydawana w
jego imieniu

45

o

Zespolenie organizacyjne - 2 aspekty



1-w pełnym zespoleniu administracyjnym dana struktura jest częścią-wydziałem
starostwa powiatowego,



2-odrębna jednostka organizacyjna której regulamin funkcjonowania zatwierdza starosta)

o

Zespolenie budżetowe – czy finansowanie działalności to jest czesc budzetu powiatu czy budzet
panstwa – powiatowy inspektor czerpie swoje srodki z budzetu powiatu – w miarę pełne
zespolenie



Miejska/Powiatowa Komenda Policji:

o

Miejskiego/powiatowego komendanta policji powołuje i odwołuje komendant wojewódzki policji
po zasiegnieciu opinii danego starosty

o

W przypadku komendanta powiatowego policji – nie ma zespolenia osobowego (tylko opinia
starosty), kompetencyjne - brak (wydaje decyzje we własnym imieniu), organizacyjne – bardzo
luźne bo odrębna jednostka organizacyjna, budżetowego – brak, bo budżet państwa finansuje
działanie komendy



Mieska/Powiatowa Straż Pożarna:

o

Komendanta powiatowej straży pożarnej powoluje komendant wojewodzkiej strazy pozarnej w
porozumieniu ze starostą (za zgodą starosty ciągu 30 dni); brak zgody – komendant wojewodzki
wznacza dodatkowe 14 dni na zajecie stanowiska, a jak nie ma to uznaje się za zgode i powoluje

o

Odwolanie komendanta – przez komendanta wojewodzkiego po zasięgnięciu opinii starosty

o

Zespolenie organizacyjne – czesciowo (regulamin zatwierdzany)

o

Zesp kompetencyjne – brak (decyzje we własnm imieniu)

o

Osobowe – w mały mzarkesie (zgoda)

o

Budżetowe – tak, finansowana z bużetu powiatu



Powiatowy Urząd Pracy:

o

Dyrektora p.u.p. – powoluje i odwoluje starosta po zasiegnieciu opinii powiatowej rady
zatrudninia



Miejski/powiatowy rzecznik konsumenta (w powiecie/miescie na prawie powiatu):

o

ochrona konsumentów przed nieuczciwymi praktykami

o

rzecznik może wytaczać powództwa przed sądem w związku z przedmotem swej działalności

o

sposób powoływania: Rzecznika Konsumentów powołuje i odwołuje rada powiatu lub rada miasta
na prawach powiatu (nietypowy sposób powołania, brak uczestnictwa organu wykonawczego)

o

rzecznik ten podlega służbowo prezydentowi miasta (miasta na prawach powiatu) / staroście
(powiatowy)

o

Zespolenie organizacyjne może być różne:



Pełne: w mniejszych miastach na prawach powiatu/powiatach może być ten rzecznik
organizacyjnie usytuowany w samym urzędzie miasta/starostwie powiatowym , w
miastach na prawach powiatu /powiatach powyżej 100 tys mieszkańców może być
utworzone odrębne biuro rzecznika konsumentów.



Kilka powiatów w drodze porozumienia może się umowic ze powolaja 1 rzecznika dla
tych powiatów



Do 2002 roku powiatowy lekarz weterynarii w administracji rządowej zespolonej ze starostą, od 2002 r –
powiatowy lekarz weterynarii organem administracji rządowej niezespolonej (wyjątek samodzielnej
organizacji niezespolonej w powiecie); wojewodzki lekarz z kolei zespolony z wojewodą; w szczegolnych
przypadkach zamiast powiatowego lekarza weterynarii decyje może podjac w 1 instancji wojewodzki lekarz



Administracja samorządowa na szczeblu województwa w pełni zespolona w urzędzie wojewódzkim,
wyjątkiem Regionalne Ośrodki Polityki Społecznej



Wojewódzkie Osrodki Ruchu Drogowego:

o

Jedyna wskazana w przepisach wojewódzka osoba prawna (status z mocy ustawy)

o

Dyrektora powoluje i odwoluje zarząd województwa

o

Zespolenie organizacyjne – połowiczne (odrebna jednostka)

o

Kompetencyjne – połowiczne (czesc decyzji wydawanych w imieniu zarzadu czesc
samodzielnie)

o

Osobowe – pelne – dyrektora powoluje i odwoluje zarzad

o

Budzetowe – pelne – budzet wojewodztwa

46

18.12.08

WYKŁAD 10



Miedzy organami jednostek samorządu nie może istnieć hierarchia – wójt nie może być
podporządkowany staroscie, a starosta marszałkowi województwa, tymsamym nie jest dopuszczalna
sytuacja aby od decyzji wójta było odwołanie do starosty (odejście od zasad z 20-lecia międzywojennego)

o

Wyjątek - ustawy regulujące stany nadzwyczajne (O stanie kleski zywiolowej, O zarządzaniu
kryzysowym, O stanie wyjątkowym, O stanie wojennym oraz kompetencjach Naczelnego Dowódcy
Sił Zbrojnych):



Stan klęski żywiołowej

•

Jeżeli stan nadzwyczajny zaistniał na terenie gminy to wówczas
odpowiedzialnym za podejmowanie działań przez administrację na danym
terenie staje się wójt, a jego zwierzchinikiem starosta (starosta wtedy może
nakazac wojtowi żeby podejmowal dzialania zgodnie z tym co dana sytuacja
wymusza), wojt staje się zwierznikiem całej administracji na terenie gminy,
nawet administracji która nie jest podlegla gminie; gdyby okazalo się ze wojt
niepodejmuje wlasciwych dzialan – może nastąpić zawieszenie wojta w
wykonywaniu swoich czynnosci, wojta wtedy zawiesza wojewoda i powoluje
osobe – pełnomocnika wojewody który przejmuje kompetencje wójta dot stanu
klęski żywiołowej;

•

jeżeli stan kleski zywiolowej przekracza obszar jednej gminy – wtedy starosta ma
obowiazek zajac się sytuacja i zwierzchnikiem administracji w powiecie, jego
zwierzchinikiem wojewoda, który jeżeli starosta niewykonuje jego polecen to
może go zawiesic i powolac swojego pełnomocnika,

•

jeżeli obszar wystąpienia stanu klęski żywiołowej przekracza powiat –
kompetencje dotyczące stanu kleski zywiolowej sa odejmowane samorządowi i
działa wojewoda a jego zwierzchinikiem właściwy minister który moze odsunąć
wojewodę



Stan wojenny i wyjątkowy – uprawnienie do zawieszania organow samorzadu
terytorialnego posiada premier, premier powołuje komisarza rządowego



Funkcjonowanie aparatu pomocniczego organu wykonawczego określa:

o

statut („konstytucja każdej jednostki samorządu”) uchwalany przez organ stanowiący

o

regulamin organizacyjny (m.in. podział na wydziały, oddziały, komórki urzędu), regulamin
uchwala:



regulamin urzędu gminy - wójt w drodze zarządzenia



regulamin starostwa powiatowego - Rada Powiatu w drodze uchwały



regulamin urzędu marszałowskiego - Zarząd Województwa w drodze uchwały



Tworzenie jednostek budżetowych:

o

Poprzez współdziałanie miedzy organem wykonawczym a stanowiącym

o

Zakład budżetowy – uchwała organu stanowiącego

o

Gospodarstwo pomocnicze – zarządzenie organu wykonawczego jednostki samorządu

MIENIE SAMORZĄDOWE



Mienie - własność i inne prawa majątkowe



Ustawy samorządowe dokonują niejednoznacznego definiowania mienia

o

Odnośnie gmin – mienie komunalne (art. 43) – mienie bedace wlasnoscia gminy, gminnej osoby
prawnej, w tym przedsiebiorstw oraz zwiazkow komunalnych



Nieprecyzyjne pojecie – gminna osoba prawna? Brak definicje, jedynie w ustawie o
gospodarce nieruchomościami – gminna osoba prawna - podmiot utworzony przez daną

47

jednostkę samorządu terytorialnego (100% mienia oddanego należy do samorządu
terytorialnego), jeśli gmina straci choć 1% akcji – mienie przestaje być komunalne



Mienie gminne - Mienie należące do niektórych mieszkańców jednostki pomocniczej (np.
sołectwo)



Mienie samorządowe – opisowe okreslenie mienia należącego do wszysktich szczebli
samorządu terytorialnego

o

Powiat:



mienie powiatu - mienie należące do powiatu i innych powiatowych osob prawnych (w
tym też związków powiatowych);



powiatowy zasób nieruchomości – jest to pojęcie zdefiniowane na potrzeby ustawy o
gospodarce nieruchomościami; obecnie ten zasób to prawo własnosci i uzytkowania
wieczystego przysługujące powiatowy (mniejszy zakres definicji niż mienie powiatu)

o

Województwo:



Mienie województwa – mienie wojewodztwa i innej wojewodzkiej osoby prawnej



Powiatowa osoba prawna i wojewodzka osoba prawna:

o

Art. 46 ust 2 – powiatowymi osobami prawnymi poza powiatem – samorzadowe jednostki
organizacyjne oraz te które mogą być stanowione na podstawie odrebnych ustaw wyłącznie przez
organ



1 kategoria – osoby prawne którym ustawy mówią że to jest powiatowa osoba prawna
(przypisanie z mocy przepisu). Wyłącznie tworzone na podstawie odrebnch ustaw przez
powiat:

•

Nie ma ustawy gdzie jest definicja powiatowej osoby prawnej



2 kategoria – osoby które mogą być wyłącznie w ustawie tworzone przez powiat – nie ma
ustawy które okresla ze dany twór może tylko powait utworzyć



Ustawodawca definiuje czegos czego nie ma , dlaczego spółka w której 100% ma
powiat – nie jest to powiatowa osoba prawna, a jeżeli gmina ma 100% w danej spółce to
jest to gminna osoba prawna



Dr Bandarzewski: Powiatowe osoby prawne – takie osoby prawne które mogą być w
całoście założone przez powiat (jedynym ich wspolnikiem/założycielem może być powiat,
nie wymaga udziału innego podmiotu), mogą to być też takie osoby gdzie 100% ma
powiat

o

Województwo:



Jest jedna osoba prawna którą ustawa nazywa wojewódzką osobą prawną – Wojewódzki
Ośrodek Ruchu Drogowego – wojewódzka osoba prawna;

•

Były jeszcze Kolumny Transportu Saniternego (karetki) ale one od kilku lat
utraciły status wojewódzkiej osoby prawnej



SPOSOBY NABYCIA MIENIA SAMORZĄDOWEGO:

o

Administracyjnoprawne – gdy ustawa wymaga wydania decyzji przez właściwy organ dotyczącej
nabycia mienia przez daną jednostkę samorządu terytorialnego;

o

Cywilnoprawne

o

Z mocy prawa

•

Przykłady:

o

Prowadzenie działalności gospodarczej:

o

Zmiana granic gminy – podstawa do nabycie mienia w drodze
porozumienia (forma cywilna, akt notarialny) albo premier wydaje
decyzję – przeniesienie mienia z jednej gminy na drugą



art. 5 przepisow wprowadzajacych ustawe o sam terytorialnym – w 1990 gdy tworzono gminy istniala
potrzeba wyposazenia gminy w mienie – 2 tryby: z mocy prawa i w drodze decyzji administracyjnej:

o

Gmina:



W drodze decyzji deklaratoryjnej (ex lege) – mienie które przyslugiwalo terenowym
radom narodowym, radom narodowym, przedsiebiorstwom gdzie rady narodowe były
organem zalozycielskim, rady narodowe wojewodzkie miasta krakowa i warszawy – z
dniem 27.05.1990 – mieniem gminy, decyzją deklaratoryjną potwierdzającą ten fakt
wydawał wojewoda



W drodze decyzji konstytutywnej – obejmowało pozostałe mienie (rad wojewodzkich,
przedsiebiorstw panstwowych), ale przy nabycie konstytutywneym nalezalo wskazac ze

48

dane mienie jest konieczne do funkcjonowania (wykonywania zadan) danej jednostki
samorządu

o

Powiat:



Nabycie mienia urzedów rejonowych (odpowiedników powiatów do 1990r) – z uwagi na
to ze administracjia urzedu rejonowego przechodzila do administracji starostwa
powiatowego – to mienie stalo się wlasnoscia danego powiatu



Powiat mogl wnioskowac do wojewody o nabycie innych składników nalezacych do
Skarbu Panstwa jeżeli było to konieczne do wykonywania dzialan powiatu

o

Województwo:



Nabycie mienia które służy wykonywaniu zadan wojewodztwa następowało (i nastepuje)
w drodze decyzji wojewoda (organem odwolawczym minister wl do spr Skarbu Panstwa)
– przyjęto że jeżeli to jest niezbedne do wykonywania działan wojewodztwa – decyzje
podejmuje wojewoda;



Wojewodztwo może się zwrocic o przekazanie na jego rzecz mienia które będzie sluzylo
wykonywaniu zadan poza zadaniami obligatoryjnmi ktorej wykonywanie nalozono na
dany samorzad wojewodztwa – decyzje co do przekazania może wydac minister wlasciwy
do spraw Skarbu Państwa; (mienie przekraczajace zakres uzytecznosci publicznej) –
uzasadnienie np realizacja planow operacyjnych województwa

OŚWIADCZENIA WOLI I KONTRASYGNATA



Jeżeli czynność prawna może spowodowa powstanie zobowiazan pienieznych to do jej skutecznosci
wymagana jest kontrasygnata skarbnika gminy



Sankcja:

o

Niewazność? oznaczałaby ze jeżeli nie ma kontrasygnata to dana czynność nie miała miejsca –
oświadczenie woli w imieniu gminy to ooświadczenie z kontrasygnatą skarbnika – jak gmina sklada
osw woli?



Oswiadczenie woli w imieniu gminy sklada osobiscie organ wykonawczy z jego
upowaznienia zastępca albo z jego upowaznienia kieronwik gminnej jednostki
organizacyjnej gminy z jego upowazniena lub zastępca wraz z osobą trzecią – w tym
katalogu nie ma skarbnika – przewaza stanowisko ze tą osobą trzecią nie może być
skarbnik gminy, bo nastąpiłoby wtedy nastąpiłoby połączenie funkcji reprezentanta gmin
i osoby która dokonuje kontrasygnaty; skoro oswiadczenie woli nie składa skarbnik to
brak kontrasygnaty nie pwoduje nieważności

o

Bezskuteczność zawieszona? Wprawdzie czynność podjęta przez wojta/burmistrza bez
kontrasygnaty skarbnika jest czynnoscia która jest oswiadczeniem woli ale brak tej kontrasygnaty
oznacza ze 2 strona wobec gminy do momentu niezlozenia tej kontrasygnaty może niewykonywac
takiej umowy, wykonanie takiej umowy jest odwleczone w czasie do momentu udzielenia
konrasygnaty, w przypadku braku – może od umowy odstąpić

o

Warunek prawny? Nie ma tu wady oświadczenia woli, bo kontrasygnata nie jest częścią
oswiadczenia gminy więc bezskutecznosc odpada, kontrasygnata skarbnika to czynność
wymagana przez przepisy prawa dla skutecznosci, jeżeli skutki danej czynnosci prawnej sa
uzaleznione od pewnego zdarzenia – to jest to warunek prawny np. jeżeli przepisy pozwalaja na
zawarcie umowy sprzedazy pod warunkiem zezwolenia ministra dla cudzoziemca – to umowa pod
warunkiem prawnym - do wywołania skutków przez oświadczenie woli wymagane jest inne
działanie wynikające z odrębnych przepisów – działanie innego organu administracji (zezwolenie,
koncesja, decyzja); w przypadku kontrasygnaty skarbnika gminy – ta kontrasygnata nie jest aktem
stricte administracyjnym;

o

Jeżeli skarbnik odmawia kontrasygnaty– to wójt/burmistrz/prezydent miasta wydaje polecenie
sluzbowe i skarbnik musi udzielic; sa 2 przypadki gdy może odmowic:



Jeżeli to spowoduje niepowetowana szkode majatkowa w budzecie gminy – np. za
samochod gmina chce zaplacic polowe swojego dochodu



Jeżeli zawarcie umowy spowoduje popełnienie przestępstwa

49

•

Jeżeli zostanie poleceniem służbowym przymuszony – ma obowiązek
powiadomienia komisji rewizyjnej (prawo skontrolowania wojta) i regionalnej
izby obrachunkowej (tez kontrola np. wykonania budżetu)

•

Ale skarbnik wtedy się naraża wójtowi ;) i wójt go może zwolnić

o

Na potrzeby egzaminu przyjmujemy: rygor bezskuteczności zawieszonej/warunek prawny
(conditio iuris)



Oświadczenia woli w imieniu powiatu:

o

Z ustawy - 2 członkowie zarządu

o

Obok tego z upowaznieniu zarządu może złożyć 1 członek zarządu i osoba trzecia
(pelnomocnictwo łączne dla obu osób)

o

W zakresie bieżącej działalnosci powiatu zarzad może upowaznic pracowników starostwa
powiatowego, kierownikow powiatowej administracji samorządowej (służb straży/inspekcji) – w
przypadku gmin nie ma wyjątku bieżącego działania – zawsze reprezentacja wójtowi/jego
zastępcy, wójt może upowaznic kazdego pracownika urzędu



Oświadczenia woli w imieniu województwa:

o

Z mocy ustawy – upowaznieni 2 członkowie zarządu województwa (jednym z tych członków jest
marszałek województwa)

o

Z ustawy także wyjątki:



Statut województwa może zupełnie inaczej ustalić sposób reprezentaowania
wojewodztwa w zakresie stosunkow cywilnoprawnej



Odrębną od statutu uchwałą może sejmik województwa upoważnić samego marszałka do
skladania oświadczeń woli (w zakresie ustalonym w uchwale)



Zarząd województwa może upoważnic prawcowników urzedu marszałkowskiego do
składania oswiadczen woli w zakresie bieżącej działalności urzędu



Zarząd województwa ma obowiązek upoważnienie kierowników wojewódzkich jednostek
organizacyjnych niemających osobowosci prawnej do składania oświadczeń woli (np. na
gospodarowanie mieniem wojewodztwa danej jednostki organizacyjnej)– jeżeli to
oświadczenie woli przekraczające zakres zwykłego zarządu – to ta czynność wymaga
zgody zarządu województwa

GOSPODARKA KOMUNALNA



Czy gmina/powiat i wojewodztwo prowadzą działalność gospodarczą? Działalnosc gospodarcza prowadzi
przedsiebiorca ukierunkowany na zysk (ten zysk waznym elementem, nastawienie na powtarzalne
wykonywanie działan w odpowiednim zakresie) – gdyby gminy tak postępowały to niemusiałyby nawet
sięgać do budżetu ☺ Ustawodawca niewiedział jednak czym nazwać działalność gospodarczą
gminy/wojewodztwa i dlatego nazwał to wszystko pojeciem gospodarki komunalnej



2 obszary gospodarki komunalnej:

o

Dzialalność w sferze uzytecznosci publicznej (obejmujaca dzialania wlasne) – biezace i
nieprzerwane art. 9 ust 4 ustawy o sam itd. – czy to jest dzialanosc gospodarcza? Obowiazek
biezacego i nieprzerwanego wykonywania czynnosci w drodze poweszechnie dostepnej oznacza
ze nie zysk jest kryterium wykonywania takiej dzialalnosci (a każdy przedsiebiorca tak kalkuluje)
bo gmina musi bieżąco i nieprzerwanie zadania wykonywac i to w taki sposób aby usługi były jak
najbardziej powszechne;



Sad antymonopolowy – gmina tak musi kalkulowac swoja dzialanosc aby z zalozenia
wychodziło na zero; aby to co wpływa do kasy pokrywało te wydatki; jeśli ten zysk się
pojawi to przeciez nie jest on planowany

o

Dzialanosc w sferze poza użytecznoscia publiczna:



Od 1990-1992 nieregulowano, miedzy 1992 a 1997 roku – zakazano prowadzenia
jakiejkolwiek dzialalnosci poza uzytecznoscia publiczną – ale gminom brakło pieniedzy,
od 1997 roku – podział na uzytecznosc publiczna i dzialanai poza sferą uzytecznosci
publicznej



Jest to działaność gospodarcza

o

90% co do zasady to zadania w sferze publicznej, 10% poza uzytecznoscia publiczna

50



2 sposób podziału – NSA 2002/2003 rok:

o

Pod pojeciem uzytecznosci publicznej – wykonywanie administracji publicznej (wydawanie aktow
administracyjnych) – a wszystko poza tym zakresem – poza użytecznością publiczną



Forma ogranizacyjna gospodarki komunalnej:

o

Sfera użytecznosci publicznej działalnosc w jednostkach samorzadu może być w formach



Jednostka budzetowa



Zaklad budzetowy (komunalny)



Gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej



Stowarzyszenie



Fundacja



Spółka akcyjna



Spółka z.o.o.

o

Poza sferą użyteczności publicznej:



Spółka akcyjna



Spółka z.o.o.



Może być 100% wspólnikiem albo tez przystąpić do spółki – nie ma zadnych ograniczeń
co do zakresu uczestniczenia w spółce



Tylko gmina i województwo może prowadzić działalnosc poza sferą uzytecznosci publicznej; nie ma jednak
racjonalnej przelanki dlaczego powiat nie może;



Kiedy gmina może podjąc działalnosc poza sferą użytecznosci publicznej:

o

1 – jeżeli istnieją w danej gminie niezaspokojone potrzeby jej mieszkańców i jednocześnie
istniejące w gminie duże bezrobocie znacznie wpływa na poziom życia mieszkańców a dotychczas
stosowane metody nie pozwoliły na naprawienie tej sytuacji – przy spełnieniu tych 3 przesłanek –
gmina może przystąpić do spółki celem uzyskania dochodu aby mieć pieniądze na naprawienie tej
sytuacji

o

2 – kiedy gmina ma do rozdysponowania skladniki mienia komunalnego i kazda inna forma jego
rozdysponowania poza wniesieniem do spółki byłaby z niekorzyścia dla gminy

o

3 – mozliwosc zangazowania się do spółek które wykonuja czynnosci bankowe, ubezpieczeniowe,
działalnosc doradczą, promocyjna, edukacyjną i wydawniczą oraz do innej ważnej dla danej gminy
spółki (o tym jakie kryteria mają spełnic ważne spółki rozstrzyga rada danej gminy – np. jeżeli
przymie uchwale ze spolki w gminie x zatrudniajace w gminie x sa wazne – mogą do takiej spolki
przystapic)



Kiedy województwo może prowadził działalność poza sferą użyteczności publicznej:

o

Poza sferą użyteczności publicznej dopuszcalny jest udział w spółkach które prowadzą działalność
edukacyjną, promocyjną i wydawniczą

51

08.01.09

WYKŁAD 11

ROZWÓJ REGIONALNY

Koncepcja rozwoju regionalnego – zmienna, obecnie mimo, że w sensie normatywnym rozwój regionalny
liczy lat 9, to międzyczasie wydano już 3 ustawy (2000 – o zasdach rozwoju regionalnego, ustawa 2004,
2006 – o zasdach prowadzenia polityki rozwoju).

Czym jest rozwoj regionalny – pod pojęciem polityki rozwoju regionalnego usawodawca rozumie zespół
wzajemnych powiązań, działań podejmowanych w 2 celach

o

Zapewnienie trwałego i zrównoważonego rozwoju kraju (prawo ochrony srodowiska –
podejmowanie wszelkich dzialan spolecznych, gospodarczych które maja na celu zachowanie
istniejącego stanu środwsika na potrzeby biezace i dla przyszlych pokolen), przy rozwoju
gospodarczo-ekonomicznym mieć na uwadze ochrone srodowiska jako wartość samoistną,
wartość która ma ukierunkować rozwój jednostek

o

Zapewnienie spójności (terytorialnej, społeczno-gospodarczej w skali kraju, ponadregionalnej,
regionalnej i lokalnej) – aby zapewnić rozwój każdego obszaru w danym kraju, temu ceowi służy
podział

każdego

państwa

na

poszczególne

jednostki,

tak

żeby

ustalić

stan

zagospodarowania/rozwoju danych jednostek po to, żeby ustalić obiektywne kryteria które
przełożą się na sposób pomocy tym jednostkom.

Te 2 cele muszą obejmować pewne obszary aktywności gospodarczej, państwowej

– ustawodawca wymienia katalog (otwarty) – od ochrony zdrowia po rozwój przedsiębiorczości. W
ramach rozwoju regionalnego kazde dzialanie które jest podejmowane ma na celu zapewnienie
jakiejkolwiek formy rozwoju. Od organów pośredniczących zależy co będzie rozwijane.

Strategie rozwoju

Podstawa prowadzenia polityki rozwoju – 2 aspekty polityki rozwoju

o

Aspekt zewnętrzny – akty prawne organów UE, regulacje dość ogólne ale określają kierunki
rozwoju (okreslone szczegoly, procedury)

o

Aspekt wewnętrzny – od końca 2007 roku w Polsce zmieniono kryteria, zasady i obecnie na czym
prowadai się polityke rozwoju:

•

Strategia rozwoju kraju

•

Strategie sektorowe

•

Strategie rozwoju województw

•

Strategie rozwoju lokalnego

o

Czym są strategie? Są dokumentami planistycznymi. Zawierają cele, podstawowe uwarunkowania,
wskaźniki realizacji. – wyznaczają kierunek rozwoju danego obszaru. Polega to na tym ze ustala się
priorytety (osie priorytetów), np. rozwoj infrastrktury drogowej, ustala się wskaznik (ile drog jest,
ile powinno, jaka srednia europejska), te strategie wymagają uzgodnienia z KE, w ramach tego
uzgodnienia należy przedstawic stan rzeczywisty, po wskazniku – ten kierunek rozwoju jest
opisywany.

o

Strategia rozwoju jest przyjmowana w różny sposób – mimo ze jest dok planistycznym, to
strategia rozwoju kraju jest przyjmowana w drodze ustawy (niespojnosc – konkretnie opisujacy
dokument planistyczny, ale w drodze ustawy. Ten paradoks wynika stąd, że mimo ze rozwój
regionalny powinien dotyczyc rozwoju regionu, to jednak uznano, że nie można pozwolic żeby
każde woj. decydowało odrębnie co będzie rozwijało – dlatego też strategia kraju obowiazuje w
ten sposób, ze inne strategie muszą być z nią zgodne.

o

Strategie rozwoju województw przyjmowane są w drodze uchwały, sektorowe również; strategie
rozwoju powiatów gmin typowo planistyczne z których nic raczej nie wynika (nie są zaliczane do
rozwoju regionalnego). Jeżeli gmina chce cos zbudowac to wnioskuje do organu na szczeblu
województwa (i nie ma znaczenia czy było to objete poprzednio planem gminy)

o

Te dokumenty są elastyczne – istnieje obowiązek aktualizacji strategii raz na 4 lata, a strategie
powinny być przyjmowane na 7 lat (powiązanie z budżetem UE który jest przyjmowany też na 7
lat), co 4 lata obligatoryjnie strategia musi być zaktualizowana.

52

Procedura przyjmowania strategii:

o

Projekt strategii przygotowuje minister wlasciwy ds. rozwoju regionalnego

o

Uzgadnia go z pozostałymi ministrami (strategie sektorowe muszą być z nimi zgodne)

o

Przynajmniej na co najmniej 12 miesiecy przed upływem 4 lat projekt powinien być przedlozony
sejmowi

o

Strategia rozwoju kraju musi uwzględniać kilka ważnych dokumentów:



Plan zagospodarowania kraju – plan przestrzennego zagospodarowania kraju który jest
ogólnym dokumentem nie mającym mocy wiążącej



Kierunki oddziaływania na środowisko naturalne – główny inspetkor sanitarny, kiedy
otrzymuje taki projekt/założenia strategii określa pewne wskaźniki oddziaływania na
środowisko realizacj tej strategii i pod tym kątem jest badany sam projekt strategii
rozwoju kraju. Analogicznie strategia rozwoju województwa też musi uzwględniać plan
zagospodarowania województwa (również dokument niewiazacy) i na etapie strategii –
powiatowy inspektor sanitarny ustala wkaźniki w oparciu o które jest przyjmowana
strategia rozwoju wojewodztwa, te wskazniki powinny być zachowane w ramach tej
strategii.



Dokumenty strategiczne – umowy międzynarodowe, które Polska zawiązuje z innymi
państwami mające wpływ na rozwój danego obszaru

Programy operacyjne

Programy operacyjne – akty prawne które służą realizacji przyjętej strategii (musi być w nich wskazany
sposób przeznaczenia srodkow finansowych na realizację celu

o

Krajowy program operacyjny (rozwoju)

o

Regionalne programy operacyjne

o

Sektorowe programy operacyjne

Procedura przyjęcia:

o

Na poziomie kraju przyjmowane są różne programy operacyjne:

o

Mogą być finansowane w różny sposób (nie ma obowiązku finansowania ze źródeł zewnętrznych,
można tylko ze źródeł krajowych)

o

Krajowy program operacyjny:



jest finansowany tylko ze źródeł własnych (budżet państwa) – program przygotowuje
właściwy minister branżowy – to jest kilka programów, i uzgadniają to z ministrem
właściwym ds. rozwoju regionalnego



Minister wlasciwy ds. rozwoju regionalnego taki krajowy program rozwoju kraju (z
budzetu panstwa) może ocenic pozytywnie lub negatywnie

•

Pozytywne – kierowany do Rady Ministrów

•

Negatywne – również trafia do Rady Ministrów, aby RM rozstrzygnęła czy ten
projekt programu operacyjnego jest zgodny ze strategią

o

Regionalny program operacyjny



także uzalezniona procedura od tego czy finansowana ze zrodel zagranicznych czy
wlasnych danego wojewodztwa



Jeżeli finansowanie jest ze zrodel zewnętrznych

•

projekt takiego regionalnego programu operacyjnego przygotowuje zarząd
województwa w uzgodnieniu z ministrem właściwym ds. rozwoju regionalnego
(aby regionalny program operacyjny był oparty o pewne dane, tzn ile pieniędzy
na jakie cele może otrzymać)

•

Po uzgodnieniu – przedkłada się projekt regionalnego programu operacyjnego
Radzie Ministrów

•

Rada Ministrów wyraża swoje stanowisko czy będzie finansowała te kwoty
pieniężne na takie cele, które w tym projekcie programu są zapisane

•

Po uzyskani uchwały Rady Ministrów następuje przyjęcie regionalnego
programu operacyjnego

•

Regionalny program operacyjny uchwala zarząd województwa



Jeżeli finansowanie jest ze zrodel wewnętrznych:

•

Projekt sporzadza zarzad danego wojewodztwa (bez uzgodnienia z ministrem) i
przyjmuje w drodze uchwały

53

•

Musi być zgodny ze strategią rozwoju regionu (a ten z krajowym programem
rozwoju), z krajowymi programami operacyjnymi – stąd przyjęcie regionalnego
programu operacyjnego bez uwzglednienia tych aktów Minister Finansów może
cofnąć środki z budżetu lub nie zostanie zawarty kontrakt wojewódzki (za
pomocy którego następuje fizyczne przekazanie pieniędzy województwa)

o

Co zawiera np. taki dokument - 9 osi priorytetów – ile pieniędzy na każą
oś ma być przekazane, 85 % wkładu z UE, 15 % ze środków własnych

o

Środki UE mogą być przekazywane przez budżet państwa, ale to
powoduje pytanie czy te pieniądze traktujemy wtedy jako wkład
zewnętrzny czy krajowy

Kontrakt wojewódzki

Kontrakt wojewódzki – jest to umowa o dofinansowanie programu operacyjnego środkami pochodzącymi
ze źródeł zagranicznych/z budżetu państwa/państwowych funduszy celowych, zawierane między zarzadem
województwa a ministrem właściwym ds. rozwoju regionalnego, na zasadach i warunkach określonych
przez Radę Ministrów.

o

Służy przekazaniu pieniędzy przez ministra na konto danego województwa.

TREŚĆ kontraktu i jego charakter:

o

6.12.2006 roku - ustawa pozwalająca ministrowi własciwemu ds. rozwoju regionalnego wydawać
wytyczne właściwie w dowolnym zakresie



Problem kontrolowania tych wytycznych



Nie wskazano kto rozstrzyga spory, nie okreslono procedury zawierania kontraktu
wojewodzkiego, rozwiazywania kontraktu



Z wytycznych wnikia ze kotnratk wojewodzki powinien być zawierny niezwlocznie po
zaakceptowaniu projektu strategii przez ministra, kontrakt wojewodzki mimo ze
teoretycznie jest umową, w praktyce – te warunki okreslane są przez RM



Rozwiązanie/zmiana kontraktu wojewódzkiego – jest możliwe ale większą szansę ma
właściwy minister – jeżeli w budżecie nie ma pieniędzy (blokowanie wydatków). Na mocy
porozumienie strony mogą rozwiązać kontrakt wojewódzki – te kwoty które nie zostały
zwydatkowane muszą być zwrócone, problem tez co jeśli już zawarto z kimś umowę (np.
o budowę drogi) i kontrakt jest rozwiązywany – w zasadzie odpowiada za to zarząd
województwa.

o

Charakterystyka umowy (kontraktu woj.)



Strona podmiotowa – kontrakt wojewódzki zawiera minister wlasciwy ds. rozwoju
regionalnego (organ administracji rządowej) i zarząd województwa (jako organ osoby
prawnej) – wymieszanie podmiotów, tzn kontrakt zawiera osoba prawna i organ
administracji – nie moży być to umowa prawa cywilnego, jest to więc umowa prawa
publicznego



Treść kontraktu – tak jak ustawa stanowi – określenie kwot finansowania i wskazanie
celu (osi priorytetów, np. budowa dróg w danym województwie); sposób nadzoru
właściwego ministra nad dysponowaniem danymi pieniędzmi, czy ze względu na tresc to
jest umowa prawa publicznego czy cywilnego? Nie ma mowy tu o przenoszeniu
zadan/kompetencji administracji publicznej, a to ile pieniedzy będzie przekazywane i na
co – jest materią obojętną administracji, nie będzie to wiec umowa prawa
administracyjnego.



Rozstrzyganie sporów dot kontraktu woj. – przykład kontraktu wojewodztwa
pomorskiego – spory rozstrzygał sąd polubowny i takie było zalozenie w roku 2007. Prof.:
czy sądy polubowne mogą rozstrzygać sprawy związane z administracją?! Te sądy są
sądami cywilnymi. Do tego do tych kontraktów w sprawach nieuregulowanych
stosowano przepisy kodeksu cywilnego –



dlatego tez z uwagi na treść, cel i sposób rozstrzygania ma charakter nienazwanej
umowy prawa cywilnego (choć większość doktryny twierdzi że jest to umowa prawa
publicznego: jest to kontrakt zawierany między organami administracji), prof. – kontrakt
miał 3 różne formy, ustawodawca nie do końca wiedział w jakiej formie ma on być, jeżeli
wyraźnie określono ze w sprawach nieuregulowanych stosuje się kodeks cywilny, a spory
rozstrzyga spór polubowny – dlatego kontrakt wojewódzki ma formę zbliżoną do umowy

54

prawa cywilnego, problemem strona podmiotowa: istnieje koncepcja, że w ramach
wykonywania budżetu państwa organy administracji mogą zawierać umowy mające
charakter cywilnoprawny (koncepcja aprobowana przez dr Bandarzewskiego) – to ze w
budzecie istnieje okreslona kwota nie znaczy ze możemy się jej domagac sądownie, samo
zapisanie nie jest podstawą kształtowania stosunku zobowiązaniowego – dla
ukształtowania takich stosunków potrzeba dokonania określonych czynności

Plan wykonawczy

Ramowy (ogólnie ustalający) dokument programowy określający zasady i sposób osiągania celów, strategii
rozwoju, przez kilka programów operacyjnych.

Może być tak że ten sam cel będzie zapisany w programie operacyjnym krajowym i regionalnym, aby te
cele nie były powielane – przyjmuje się plany wykonawczy (jeżeli są co najmniej 2 programy operacyjne dot
tego samego celu

Jeżeli uzgadniano by plan regionalny i krajowy – rząd w drodze uchwały tworzy plan wykonawczy

Jeśli 2 regionalne plany operacyjne (tak się nie zdarzyło, problem teoretyczny) wtedy oba zarządy
województw musiałyby przyjąć uchwałę o jednej treści dotyczące sposobu realizacji danego celu poprzez
plan wykonawczy

.

Instytucja zarządzająca

Krajowych programow operacyjnych – minister własciwy ds. rozwoju regionalnego

Regionalnych programow operacyjnych – zarząd wojeództwa, odpowiedzialny za przygotowanie i realizacje
programu operacyjnego, czyli:

o

Dokonuje wyboru projektów które będą finansowane z planu operacyjnego

o

Ustala kryteria wyborów projektów (przekazuje komitetowi monitorujacemu do zaakceptowania)

o

Zawiera umowy z wykonawcami projektow

o

Nadzoruje wykonanie projektów

Instytucja pośrednicząca

Organ administracji publicznej (albo jednostka ze sfery finansow publicznych) ktorej jednostka zarządzajaca
może przekazac/powierzyć czesc swoich uprawnien/obowiązków w drodze porozumienia (lub umowa z
jednostka ze sfery finansow publicznych), na mocy porozumienia/umowy jest ustalane jakie uprawnienia
są przekazane

Instytucja wdrażająca

Podmiot publiczny lub prywatny, któremu instytucja zarzadzajaca może powierzyc czxesc swoich
uprawnien odnoszących się bezposrednio do beneficjariuszy (podmiotow wykonujacych te projekty)

Prawo UE wskazuje ze powinny być te 3 instytucje ustanawiane, ale nie ma obowiązku ustanawiania tych
instytucji, dlatego nasz ustawodawca stwierdzil, ze mogą być ustanawiane, ale rownie dobrze zarzad
wojewodztwa może sam wszystko wykonywac.

Sposób wyboru projektów

Przedsiewziecie realizowane na pdostawie umowy o dofinansowanie zawierane z instytucją zarządzającą

3 tryby wyboru projektów

o

Indywidualne projekty – nie podlegają ocenie (jeżeli zostanie zlozony to umowa jest zawierana
przez zarząd wojewodztwa), zgodnie z ustawą (art. 28 ust 1 pkt1 – indywidualne projekty to
projekty o strategicznym znaczeniu dla realizacji danego regionalnego programu operacyjego),
wskazane przez instytucje zarzadzajaca zgodnie z kryteriami zatwierdzonymi przez komitet
monitujacy. Jeżeli zarzad wojewodztwa uzna ze dana inwestycja ma znaczenie strategiczne to nie
wybiera projetku, jeżeli ktos zlozy projekt to z nim zawiera się umowe.

o

Projekty systemowe - dotyczą przedsięwzięć dofinansowywanych z programu operacyjnego na
podstawie przepisów odrębnych ustaw, pieniądze przekazywane sa bezpośrednio bez tryby
przetargowego.

o

Tryb konkursowy – procedura

55



Zarzad województwa powinien ogłosić na stronie internetowej informację o tym, że
projektu na wykoanie czegośtam – taki konkurs ogłoszony.



Obok tego powinna nastąpić informacja o wszczęciu konkursu w prasie regionalnej
(większe w ogólnokrajowej)



Są określone kryteria które przez uczestników konkursu musza być spelnione

•

Projekt umowy o dofinansowanie, data do której można skladac wniosek



Dokonanie wyboru projektu/projektów



Zarząd dokonując wyboru projektu ma obowiązek poinformować o tym podmioty które
złożyły wnioski i ogłosić o tym na stronie internetowej



W przypadku podmiotów których wnioski zostały wybrane –informuje się ich o terminie
zawarcia umowy



W przypaku podmiotwo których projekty nie zostaly wybrane, od momentu
poinformowania przysluguje im uprawnienie do wniesienie protestu

– w terminie 14 dni od otrzymania informacji, w przypadku regionalnego programu
operacyjnego – taki protest można wniesc do wojewody
i wojewoda w ciągu miesiąca projekt powinien rozpatrzyć. Przedmiotem protestu
może być naruszenie procedury wboru projektów wobec tego podmiotu (można
wskazac tylko ze projekt konkretne tego wnioskodawcy nie zostal wybrany za
naruszenie kryterium co dotego danego projektu), wojewoda rozstrzyga o projekcie
pozytywnie lub negatywnie.
Od rozstrzygniecia negatywng sluzy stronie prawo zlozenia wniosku o ponowne
rozstrzygniecie sprawy. Ten wniosek złożyć można w ciagu 7 dni od otrzymania
informacji o negatywnym rozpatrzenia protestu, organem do którego skladami
wniosek – minister właściwy ds. rozwoju regionalnego.
W ciągu miesiąca minister powinien ten wniosek rozstrzygnąć. Do tego trybu nie
stosuje się kpa ani postępowania przed sądami administracyjnymi. Jakie więc
przepisy stosować? Postępowania cywilne nie zna formy protestów. Dlatego tez nie
wiadomo co ma zrobic wojewoda zajmując się tym protestem. Wytyczne ministra
(14 sierpnia 2007, z pozniejszymi zmianami):



Protest musi mieć dokladnie tresc okreslona w wytycznych



Musi być wniesiony do wlasciwego podmiotu (wojewoda)



Nie wnosi się wprost do wojewody, tylko do zarządu województwa który może
uzwględnić protest, jeśli nie – to w ciagu 5 dni wojewodzie



Wojewoda bada formalnie i merytorycznie, formalne uchybienia wiaza zarzad
wojewodztwa, merytoryczne – nie wiaza, ale zarzad poonownie rozpatrujac protest
powinien uwzglednic uwagi wojewody



Zasadą jest ze beneficjentami (tymi którzy projekty zlozyli i będą je wykonywac) są
podmioty prywatne i z nimi zawierana jest umowa o dofinansowanie. Są 2 sposoby
dofinansowania

o

Refundowanie wydatków – przedsiebiorca buduje most, miedzyczasie
przedklada rachunki – zarzad te rachunki refinansuje. Kwalifikalność
wydatków – nie wszystkie wydatki zwiazane z wykonaniem mają
kwalifikowalność.

o

Zaliczki – najpierw otrzymuje zaliczkę, buduje, kontroluje się go,
otrzymuje kolejne zaliczki

•

Zasadą było ze z 1 funduszu europejksiego można dofinansowac jedno zadanie,
teraz można z kilku funduszy jedno zadanie.



Beneficjentem może być tez jednostka zarządzajaca (może starać się o środki z
regionalnego funduszu), instytucja zarzadzająca wydaje decyzję (a nie zawiera umowy)
dotyczącej finansowania – pytanie co to za decyzja jeśli nie stosujemy kpa, będzie to
zarządzenie lub uchwała zarządu województwa

KOMITET MONITORUJĄCY (przy regionalnych programach operacyjnych)

Powoływany w drodze uchwały przez zarząd województwa

Zadaniem komitetu – monitorowanie realizacji programu operacyjnego (np. zatwierdzanie kryteriów
wyboru projektów przez zarząd województwa)

56

Stała konferencja współpracy w zakresie rozwoju regionalnego

o

organ opiniodawcz-doradczy który służy wymianie poglądów dot kierunków rozwoju regionalnego
powoływany przez wojewodę,

DOCZYTAĆ

o

Ustawa o samorządzie województwa:



art. 11 i 12 (o strategii rozwoju regionu), art. 75 76 i 77 (szczegolna uchwala sejmik
wojewodztwa – priorytety wspolpracy zagranicznej województwa – co ta uchwała
obejmuje, z kim, w jakim terenie, w jakiej formie, jak jest przyjmowana (zgoda ministra
wlasciwego ds. zagranicznych)

o

Ustwa z 15 września 2000 o zasadach przystepowania jednostek sam ter do miedzynarodowych
zrzeszen i spolecznosci lokalnych i regionalnych (DzU 2000/91/1009):



kryteria nadzoru nad samorządem w zakresie współpracy zagraniznej (4 kryteria) – art. 2
ustawy



Co może samorzad przekazac miedzynarodowemu zrzeszeniu/zgromadzeniu art. 13



Tryb uzyskania zgody na przystąpienie gminy/pow/woj. do miedzynarodowego
zrzeszenia (art. 4-6)



Art. 10 – procedura wystapienia z miedzynarodowego zrzeszenia w przypadku zmiany
celu tego zrzeszenia

15.01.09

WYKŁAD 12

Osoby niezarejestrowane na przedtermin

- nie ma dopisywania ręcznego; osoby które chcą przyjść na przedtermin 22 stycznia, można przyjść jeżeli
będzie fizyczna mozliwosc znalezienia miejsca od godizny 13 do 15 (2 tury)

Forma egzaminu

- 30 pytań, 1,5 minuty na 1 pytanie, 15 pkt do zdania, 1krotnego wyboru
- znać numery pesel

Co obwiązuje na egzamin

I. Wykład (bo są rzeczy których nie ma w książce a w ustawie ciezko znalezc)
II. Ustawy
-3 samorządowe dokładnie,
- inne ustawy w zakresie poruszanym na wykładach:
• o czesciowej zmianie ustroju samorzadu terytorialnego,
• o radach narodowych i samorządzie terytorialnym,
• ordynacja wyborcza do rad gmin – prawo wyborcze, zasady zglaszania kandydatow, wygasniecie mandatu,
uzupelnienie skladu rad, wybory uzup/przedterminowe,
• ordynacja wyborcza do organow wykonawczych gmin,
• ustawa z 15 wrzesnia 2000 o zasadach przystepowania jednostek sam do…
• ustawa o gminach uzdrowiskowych
• o ustroju miasta stołecznego Warszawy (jednostki pomocnicze)
• ustawa o regionalnych izbach obrachunkowych
• prawo postepowania przed sadami administracyjnymi

III. Książka (jak ktos chce uzupelnic wiedze):
Rozdział 1 (zasady samorządu), R2 (bez kontraktu wojewódzkiego bo jest na wykładzie), R4-11
Komentarz dra: No cóż, książka obowiązuje. Wykłady podstawą, ale nie ma gwarancji ze wszystko zostało na
wykładzie jasno przekazane – dlatego wykład może nie wystarczyc na ocenę dobrą i bardzo dobrą (bo np.
prawo miejscowe nie było na wykladzie ale jest w książce), może się okazac ze ktos kto ma wyklad stwierdzi ze
na wykladzie było inaczej niż na egzaminie
Prawo miejscowe + podział zadań na zlecone własne i kryteria nadzoru nad tym – doczytać

57

KONTROLA I NADZÓR NAD SAMORZĄDEM TERYTORIALNYM

Pojęcie nadzoru i kontroli znane z prawa administracyjnego

Samorząd terytorialny znajduje się w układzie zdecentralizowanym tym samym nie ma innych jednostek
administracji, którym samorząd byłby podległy. Brak tej nadrzędności - układ gdzie jest administracja
rządowa i samorządowa – nie łączą się, relacje pomiędzy ich organami są oparte o pewien układ zależności
w oparciu o kryterium nadzoru

Nadzór – gdy jeden podmiot stosuje pewne środki wobec podmiotu innego, niepodporządkowanego,
niezależnego

o

W ramach nadzoru musi być zagwarantowane prawo zastosowania środków władczych, takich,
aby można było zachowanie podmiotu innego dostosować do właściwych przepisów

o

Aby stosować takie środki władcze – musi istnieć element badania stanu rzeczywistego z
hipotetycznym – takie badanie jest przedmiotem kontroli

o

Między organami sam terytorialnego a organami mającymi komp. nadzorcze – następuje zarówno
nadzór sensu stricte jak i kontrola i to w bardzo szerokim układzie. Ustawodawca przy
akceptowaniu tego modelu nadzoru i kontroli w pewnych przypadkach posługuje się też
kierownictwem

o

Kierownictwo – system wzajemnych relacji 2 podmiotów, w którym 1 kieruje postępowaniem 2
podmiotu – w układach zdecentralizowanych kierownictwo jest trudne do pogodzenia, dlatego
jest w układach scentralizowanych gdzie wojewoda może odpowiednim służbom nakazać pewne
działania. Praktyka pokazuje ze jednak są pewne elementy kierownictwa w układzie miedzy adm.
rządową a sam terytorialnym – gdy z przyczyn istotnych dla państwa jakieś zadania, które maja
szczególnie ważne znaczenie nie sa wykonywane lub sa źle wykonywane



Stany nadzwyczajne – jeżeli w takich sytuacjach administracja samorządowa podejmuje
działania to podlega kierowaniu przez inne organy (przy staroście – wojewoda może
nakazywać mu podejmowanie określonych zadań)



Postępowanie w sprawie wydania decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego
(inwestycja o znaczeniu ponadgminnym, zwłaszcza drogi krajowe i wojewódzkie), – jeśli
w 2 miesiące wójt nie wyda decyzji – to wojewoda wydaje zarządzenie zastępcze

W układzie zdecentralizowanym – nadzór z uwagi na miejsce jego wykonywania może mieć charakter
nadzoru represyjnego (następczego) i nadzoru prewencyjnego

o

Zasadą: nadzór represyjny – nadzoruje się już podjęte działania, już wydane uchwały/podjęte
zarządzenia

o

Wyjątkiem: nadzór prewencyjny – nadzór, którego przedziałem czasowym jest sytuacja przed
podjęciem uchwały/wydaniem zarządzenia, (ale to ma miejsce, kiedy do podjęcia uchwały
wymagana jest zgoda innego organu administracji – jeśli ten organ ma kompetencji żeby zgody
odmówić – jest to forma nadzoru nad działalnością samorządu na etapie prewencyjnym)

Nadzór należy odróżnić od innych form udziału 2 podmiotów: w szczególności od współdziałania (art. 106
KPA) oraz od zawieszania w czynnościach organu adm. rządowej (zawieszenie postępowania art. 97 par 1
pkt. 4 KPA – decyzja prejudycjalna)

Organy nadzoru w znaczeniu normatywnym i funkcjonalnym:

o

organy normatywne – taki organ, któremu ustawodawca przypisał pozycję organu nadzorczego
(wojewoda, Rio, prezes rady ministrów)

o

organy funkcjonalne – organy nadzoru, którym ustawodawca nie przyznał statusu organu
nadzoru, ale wyposażył w kompetencje o charakterze nadzorczym (sejm – może zawiesić
funkcjonowanie organów stanowiących, sąd administracyjny – może stwierdzić nieważność
uchwały, minister spraw zagranicznych – w ustawie o przystępowaniu do międzynarodowych
zrzeszeń jest kompetencja min spraw zagranicznych dot. nadzoru, minister spraw wewnętrznych,
niektórzy dopisuje tez samorządowe kolegium odwoławcze (np. w książce) – Dr Band: ma
uprawnienia nadzorcze w odniesieniu do indywidualnych aktów administracyjnych, ale to nie jest
postępowanie nadzorcze, ale etap postępowania administracyjnego – ale można jednak zaznaczyć
na egzaminie)

58

Kryteria nadzoru

Z konstytucji, ustaw samorządowych – legalność

o

1 znaczenie legalności - zgodność z przepisami prawa powszechnie obowiązującego na terenie
danej jednostki samorządu (także prawo miejscowe, ale nie prawo wewnetrzne)

o

2 znaczenie legalności – zgodność z wszystkimi przepisami na terenie danej jednostki (także prawo
wewnętrzne i prawo miejscowe)

Brak hierarchiczności aktów - problem, co z przepisami prawa miejscowego (np. statut) – czy organ
nadzoru sprawdzając zgodność z przepisami prawa uchwały rady gminy ma obowiązek zbadania czy jest
zgodna z przepisami wcześniejszymi? Czy jest jakaś hierarchia, np. statut aktem wyższej rangi? Jeśli akty tej
samej rangi to trzeba stosować reguły kolizyjne – czy w postępowaniu administracyjnym można stosować
reguły kolizyjne? Dr B: nie ma hierarchii przepisów prawa miejscowego, każdy przepis prawa miejscowego
jest równy innemu przepisowi prawa miejscowego, nawet statut danej gminy/pow./woj. nie jest aktem
prawnym wyższego rzędu nad innymi uchwałami, można jednakże wyróżnić statut, jako akt szczególny, nie,
dlatego żeby on w hierarchii zajmował wyższa pozycje, ale dlatego ze ma taką treść, która pozwala na
ocenę obowiązywania innych przepisów prawa miejscowego – zawiera, bowiem procedury podejmowania
uchwał i naruszenie tej procedury powoduje ze inne uchwały z naruszeniem tej procedury będą nieważne.

o

Czasami rada gminy podejmuje uchwale x, a rok później taką samą bez uchylania poprzedniej –
powstaje problem, bo 2 uchwały prawa miejscowego nie mogą regulować tego samego, nowa
uchwała ma zastąpić pierwszą, w przeciwnym razie jest nieważna

W zakresie kontroli w sprawach finansowych, poza kryterium legalności innym kryterium jest również
zgodność dokumentacji ze stanem faktycznym

W przypadku uchwał dotyczących przystępowania jednostek samorządu do międzynarodowych zrzeszeń –
kryterium zgodności z polityką rządu, umowami międzynarodowymi zawartymi przez RP i zgodność z
prawem wewnętrznym

Teza: konstytucyjna regulacja (jedynie kryt. legalności) nie jest do końca przestrzegana

EKSL: w zakresie spraw zleconych można również nadzorować działalność samorządu pod względem
kryterium celowości (i tak było do 1998 r.), sprawy własne tylko legalność; po zmianie konstytucji 1
kryterium legalności dla obu grup. Problemem są zadania powierzone (podgrupa w ramach zadań
zleconych albo odrębna grupa zadań – zadania, które otrzymuje dana jednostka do wykonywania na mocy
porozumienia z inna jednostka samorządu (spoko) lub miedzy organem samorządu a organem
administracji rządowej (w tym przypadku, jeśli porozumienie zawiera woj. z organem j.s.t. – wojewoda
może sobie ustalić kryteria nadzoru – powstał pomysł ze w przypadku spraw powierzonych to nie jest
nadzór w rozumieniu ustrojowym, ale bardziej kontrola, (aby nie mnożyć możliwości naruszenia konstytucji
w drodze umowy) – wojewoda, który przekazuje dane zadanie do wykonywania organ sam może dokładnie
określić kryteria wg których będzie – jeśli uzna ze źle wykonywane to uchyli akt i wyda zarządzenie
zastępcze

Kryteria kontroli

Wprawdzie kontrola zakłada dokonanie zbadania stanu hipotetycznego z faktycznym + podjecie działań
niewladczych (poinformowanie o uchybieniach – protokoły, wnioski pokontrolne itp.) – jeśli organ adm.
rząd kontroluje organ sam ter to musi być wiadomo z uwagi, na jakie kryteria ta kontrola ma miejsce

Kontrola wykonywana przez RIO – Rio może kontrole sprawować z uwagi na kryteria:

o

Legalność i zgodność dokumentacji ze stanem rzeczywistym

o

Celowość, rzetelność, gospodarność

o

Co pod tymi kryteriami należałoby rozumieć?



Celowość – wybór najwłaściwszego środka do uzyskania jakiegoś celu, czyli w ramach
celowości bada się czy osiągniecie tego celu dokonano takim sposobem, który jest
najbardziej efektywny



Rzetelność – czy organ kontrolowany dopełnił wszystkich wymogów uczciwego
postępowania nienarażającego na jakikolwiek uszczerbek danej jednostki samorządu, np.
organ gminy zawiera umowę z kontrahentem, ale opóźnia się 2-3 dni w opłacie
świadczenia i musi zapłacić 5% odsetek – sytuacja dopuszczalna, ale postępowanie
nierzetelne

59



Gospodarność – podejmowanie działań jak najmniej kosztownych (wynik finansowy – co
będzie najtańsze)

Kontrola wojewody – wojewoda może w każdej sprawie zwrócić się do organu samorządu o przekazanie
informacji, udzielenie odpowiedzi, wyjaśnień – kontrola nie zakłada ze musi to być forma inspekcji,
wizytacji itd. Może prosić o dokumenty – brak kryteriów co do których wojewoda może takie informacje
uzyskiwać. Pytanie: po co wojewodzie potrzebny taki zbiór informacji – w praktyce wojewoda takich
działań nie podejmuje (nie uzyskuje na bieżąco wszystkich info) – wtedy sa potrzebne, kiedy maja związek z
wykonywaniem nadzoru (bo nadzór zakłada ze musi być etap kontroli) – ale w teorii wojewoda może w
każdy momencie przeporwadzić kontrolę.

Zakres spraw powierzonych organom nadzoru

Regionalna Izba Obrachunkowa – posiada kompetencje w zakresie spraw finansowych, czyli sprawy:

o

przygotowanie i uchwalenie budżetu oraz jego zmiany

o

udzielenie absolutorium

o

uchwały dotyczące podatków i opłat lokalnych

o

zakres i zasady przyznawania dotacji z budżetu jednostki (dotacji przedmiotowych,
podmiotowych, celowych, rozwojowych)

o

sprawy dotyczące zaciągania zobowiązań mających wpływ na wysokość długu publicznego
jednostki samorządu (w tym udzielanie pożyczki), np. uchwala mocą których jednostka samorządu
emituje obligacje, zaciąga kredyt, - także umarzenie pożyczek, rozkładanie na raty – z przepisu art.
11 ustawy o Rio – katalog wyczerpujący, ale tak nie jest, - jeżeli dana sprawa ma charakter spraw,
która bezpośrednio powoduje obciążenie finansów jednostki (nawet uchwala dotycząca wysokości
diet, zwrotów kosztów podroży) – to będą to sprawy finansowe

Prezes Rady Ministrów – nadzór w ściśle wyliczonym zakresie

o

Sprawowanie nadzoru tzw. personalnego



Może rozwiązać zarząd powiatu/województwa w przypadku, gdy ich działalność w
sposób powtarzający i uporczywy narusza przepisy konstytucji i innych ustaw i nie rokuje
poprawy na przyszłość



Odwołanie wójta (z tych samych powodów)



Występowanie do sejmu o rozwiązanie organów stanowiących jednostek samorządu
terytorialnego



Zawieszanie organów jednostek samorządu terytorialnego i związku komunalnego



Uzgadnianie treści projektów statutów gmin liczących ponad 300 tys. mieszkańców i
projektów statutów województw (nadzór prewencyjny)



Kompetencja fakultatywna – w przypadku związku komunalnego, który prowadzi
działalność na terenie co najmniej 2 województw – nadzór nad organami takiego związku
może pełnić premier a nie wojewoda właściwy

z uwagi na siedzibę związku (w praktyce to się raczej nie zdarza)

Wojewoda – wszystkie inne zadania od powyższych - domniemanie nadzoru wojewody.

o

Nadzoruje akty prawne z zakresu administracji publicznej, jakie to akty?:



Kryterium formy? TK w 1993 r. – kryterium pozwalającym na odróżnienie uchwal, które
będzie wojewoda nadzorował – jest forma ich wydania: jeżeli rada gminy(pow., woj.)
podejmuje uchwale nawet w sprawie cywilnej, ale w formie uchwały to z uwagi na formę
tej uchwały będzie ona podlegała nadzorowi wojewoda – akt zakresu admin publicznej z
zakresu na formę



Kryterium treści? Później uznano, ze wszystkie czynności RG podejmuje w drodze uchwal
– to po co to dookreślenie „z zakresu admin publicznej” – dlatego należy badać treść.
Mogą być takie sprawy, które maja charakter typowo cywilny (np. wskazanie ze działka x
będzie sprzedana osobie y za kwotę z) – z uwagi na treść jest to uchwala wyłączona z
tego nadzoru. Jeżeli przedmiot uchwały dotyczy z sprawy cywilnej załatwianej w drodze
cywilnej – nie podlega nadzorowi wojewody



Kryterium skutku. W ostatnich miesiącach/latach – inna tendencja – uchwały z zakresu
adm publicznej to uchwały, które niezależnie od swojej treści – nie mogą wprost wywołać

60

skutku cywilnego, a wiec nawet takie uchwały, które wskazuje ze osobie y trzeba
przydzielić lokal mieszkalny a osobie z nie – to jest to zakres adm publ, bo wywołuje
skutki wobec innych osób



Reasumujac – nie ma jasnych reguł odróżnienia uchwal.

•

uchwały z zakresu administracji publicznej to np.

o

uchwały, które nie są objęte materią prawa cywilnego (sprzedaż,
wynajęcie, wydzierżawienie)

o

uchwały które dotycza zasad dysponowania mieniem komunalnym

•

poza zakresem administracji publicznej sa np.

o

sprawy które dotyczą jednostkowego dysponywania skladnikami
mienia na poziomie RG (nakaz zawarcia mowy najmu/dzierzawy, albo
zakazujace)

o

uchwały zarządu powiatu i zarządzenia wojta:



takie uchwały zarzadu powiatu i zarzadzenia wojta które sa przepisami prawa
miejscowego

•

na wniosek wojewody mogą być uchwały zarządu powiatu

i zarzadzenia wojta przedmiotem jego nadzoru, ale tylko jeżeli wojewoda
zwroci się o to;

o

uchwały zarzadu wojewodztwa – wszystkie podlegaja nadzorowi

PROCEDURA NADZORU

Przekazanie uchwały/zarządzenia

W ciagu 7 dni od momentu podjęcia uchwały, wojt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek
województwa przekazuje uchwale wojewodzie (w przypadku przepisow porzadkowych tylko 2 dni)

Postępowanie nadzorcze

Moment, w którym wojewoda otrzyma uchwałę jest momentem wszczęcia postepowania nadzorczego, które trwa 30 dni,
wojewoda ma prawo domagania się dowodow, dokumentow, wyjasnien w zwiazku z daną uchwala, protokolow danej sesji
itp. Wojewoda ma kilka możwiości w zależności od charakteru dostrzeżonych naruszeń:

Uchwała nie ma żadnych wad:

- Organ nadzoru nie wydaje zadnej decyzji.
- Skutek: publikacja aktu prawnego.

Uchwała ma wady ale nieistotne:

- Zawiadomienie organu który podjął taką uchwałę, że podjął ją z naruszeniem prawa.
- Skutek: publikacja aktu prawnego.

Uchwała ma wady istotne

- Akt nadzoru podejmuje rozstrzygnięcie nadzorcze.
- Skutek: wyeliminowanie całego lub części aktu prawnego.

Skarga organu nadzoru

Wojewoda po uplywie 30 dni bez żadnego rozstrzygnięcia
(przespał) może zaksarzyc uchwale do sadu administracyjnego –
brak terminu na wniesienie skargi
- sąd może stwierdzić nieważność danej uchwały/zarządzenia z
mocą wsteczną, jeżeli nie upłynął rok od ich podjęcia
- jednak mimo upływu roku można stwierdzić ich nieważność jeżeli
uchybiono 7(2) dniowemu terminowi na przedłożenie organowi
nadzoru lub są to akty prawa miejscowego

Skarga jednostki samorządu terytorialnego

na na akt nadzoru

Rada gminy w ciągu 30 dni od momentu otrzymania
rozstrzygnięcia nadzorczego powinna (jeśli chce zaskarżyć):
- podjąć uchwale w sprawie zaskarżenia
- sporządzić i wnieść skargę do sadu (w tym terminie 30dni
bezwzględnie)
- podjąć uchwale dot. upoważnienia danej osoby do
wniesienia i reprezentowania danej rady przed sadem

61

W ciagu 7 dni od momentu podjęcia uchwały, wojt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek
województwa przekazuje uchwale wojewodzie (w prypadku przepisow porzadkowych tylko 2 dni)

o

Znaczenie terminu:



Niektorzy twierdza ze instrukcyjne – naruszenie terminu zadnych skutkow nie powoduje



Dr Bandarzewski: naruszenie terminu 7 dniowego w zadnej mierze nie ogranicza nadzoru
który miałby miejsce w przypadku dochowania terminu, nie przekazanie uchwaly
organowi nadzoru w terminie 7 dni nie ma wplywu na uprawnienia nadzorcze wojewody,
ale jeśli wojewoda zaskarży akt do sądu i jesli miedzy dniem podjecia uchwaly a dniem
wyrokowania przez sad minie rok - sadowi nie wolno stwierdzic niewaznosci nawet
mimo wad istntnych



Ważne – w ksiazce jest napisane ze, z momentem otrzymania uchwaly organ nadzoru
dokonuje wstepnej oceny czy taka uchwala narusza przepisy i po tej wstepnej ocenie
jeżeli dojdzie do wniosku ze narusza przepisy – zawiadamia dana gmine o wszczeciu
postepowania nadzorczego i ten moment otrzymania zawiadomienia jest momentem
wszcecia psotepowania nadzorczego (a ono może trwac tylko 30 dni!) – czyli
postepowanie byloby 2 etapowe:

•

1 etap postepowania – wstepna ocena uchwaly pod katem ewentualnego
narsuzenia przepisow

•

2 etap – wszczecie formalnej procedury psotepowania



ALE dr Bandarzewski się z tym nie zgadza:

•

ku powyższemu pogladowi (z ksiązki) nie ma podstawy prawnej, do
postepowania nadzorczego stosujemy odpowiedni KPA – art. 61 KPA
interpretowany w zakresie wszczecia postepowania na wniosek – data wszczecia
postepowania jest data doreczenia podania przez dany organ – i odnoszac to do
postepowania nadzorczego – jeżeli wojt ma obowiazek w ciagu 7 dni od podjecia
uchwaly przekazac wszystkie uchwaly wojewodzie to nie ma podstaw żeby
odroznic moment wczecia postepowania inaczej niż stosuje to KPA – a wiec
moment kiedy otrzyma te uchwaly wojewoda jest momentem wszczecia
postepowania nadzorczego – dlatego wstepny etap kontroli będzie już etapem
wykonywanem w ramach postepowania nadzorczego



Jeżeli termin nie zostaje dochowany temrmin 30 dni – koncza się kompetencje
nadzorcze, które nie ulegaja zawieszeniu terminu,

Kompetencje nadzorcze w czasie 30 dni:

o

Prawo domagania się dowodow, dokumentow, wyjasnien w zwiazku z dan uchwala, protokolow
danej sesji itp.

o

Jeżeli dana uchwala może być obarczona istotnymi wadami – organ nadzoru zawiadamia
gmine.pow woj. ze wszczeto postepowanie nadzorcze wobec takie uchwaly – postepowanie
nadzorcze musi zbadac uchwale w sposób daleko idacy – brak zapewnienia udzialu strony w
postepowaniu powoduje ze organ nadzoru nie posiadal wszystkich informacji i pozniej w ramach
psotepowania przed sadem administracyjnym gdyby podniesiono taki zarzad ze gmina nie brala
udzial bo nie była zawiadomiona – może to być przyczyna uchylenia rozstrzygniecia zarzadzenia
(art. 10 par 3 kpa)

W czesie 30 dni – 3 sposoby zakonczenia postepowania nadzorczego

o

1 sposób – gdy uchwala nie ma zadnych wad



I pogląd - organ nadzoru nie wydaje zadnej decyzji



II pogląd- w ksiazce – od strony proceduralnej jeżeli nastapilo zawiadomienie od wczeciu
postepowania to od strony formalnej trzeba to psotepowanie jakos zniesc – a jeśli
okazalo się miedzyzasie ze ustawa zgodna z prawem – to art. 105 kpa par 1 –
postepowanie się umarza

•

Dr Bandarzewski się z tym nie zgadza: umorzenie postepowania ma na celu ze
wogole sien ie można było dana sprawa zajmowac! I w sytuacji w kotrej organ
nadzoru nadzorujac dana uchwale stwierdza ze jest legalna to nie można
stwierdzic ze w ogole postepowanie było niewlasciwe, ze nie wolno było

62

nadzorowac – dlatego przyjecie takiego zalozenia wywraca cale postepowanie
nadzorcze! Nie można umarzac postepowania w tym przypadku.

o

2 sposób – uchwala ma wady ale nieistotne



Obowiazkiem organu jest zawiadomienie organu który podjal taka uchwale o podjeciu
uchwaly z naruszeniem prawa – wojewoda widzi ze sa wady niesistotne, inforumuje o
tym organ gminy, ale uchwala obowiauzje w pierwotnej wersji. Czyli to zawiadomienie
nie ma zadnego skutku wladczego, nie powieduje wyeliminowania uchwaly z obrotu
prawnego, tymsamym na takie zwiadomienie o pdjeciu uchwaly z naruszeniem prawa nie
sluzy skarga do sadu administracyjnego (bo żadne prawa gminy nie sa naruszone bo to sa
raczej bledy gramatyczne, stylistyczne, nawet niepodanie podstawy prawnej ale ona
gdzies tam jest)

o

3 sposób – uchwała ma wady istotne



Organ nadzoru podejmuje rozstrzygniecie nadzorcze (nie jest to decyzja administracyjna)
– akt konczacy inne indywidualne postepowanie administracyjne



Istotne wady:

•

Wady okreslone wa art. 145 i 156 KPA – wady powodujace niewaznosc danego
aktu lub umozliwiajace wznowienie postepowania

•

Naruszenie prawa materialnego polegajace na podjeciu uchwaly wbrew
przepisom prawa materialnego lub bez podstawy, np. ustawa o podatkach i
oplatach lokalnych – rada uchwala co roku stawki podatku od nieruchomosci o
okreslonej wysokosci – a uchwala gminy te stawki narusza

•

Podjecie uchwal z istotnym naruszenie przepisow procedury (kazde naruszenie
przepisow procedury (kto zlozyl projekt, czy radni powiadomieni, czy było
glosowanie prawdilowo, czy były podpisy, i wymogi uzgodnienia, opini komisji
przewidziane w statucie

•

Podjecie uchwaly na podstawie przepisow prawa ustrojowego (art. 7 ustawy o
sam gminnym – tam sa okreslone zadania – jeżeli radni uznaja ze art. 7 ustawy o
sam gminnym i odpowiednio w ustawach samorzadowych – jest wystarczajaca
podstawo do podjecia uchwaly to powstaje tedy problem – bo jeżeli taka
uchwala przepisem prawa wenwnetrzengo to nie problem, ale jeżeli będzie
mogla wiazac kogokolwiek na zewnatrz – to przepisy prawa ustrojowego mowia
o zadaniu i kompetencji, samo zadanie nie jest podstawa do podjecia uchwaly,
musi istniec inny przepis przyznajacy kompetencji – kazde dzialanie organu
samorzadu musi mieć odrebna podstawe prawną (z zasady decentralizacji w
konstytucji) Przyznawanie zasiłków z tytułu urodzenia dziecka na podstawie
norm ustrojowych albo uchwal z zakresie zakazu pakowania w torebki foliowe –
tez nie da się na podstawie norm ustrojowych

o

W tych przypadkach obowiązkiem wojewody jest wydanie
rozszytrzygniecia nadzorczego – stwierdzenie nieważności całości albo
części uchwały

o

Rozstrzygniecie nadzorcze nie jest decyzją administracyjną, dlatego ze decyzja adm kończy
postepowanie administracyjne rozstrzygając o prawach lub obowiązkach, natomiast
rozstrzygniecie nadzorcze nie rozstrzyga o obow i prawach danej gminy czy innego podmiotu, nie
jest to wiec istota jurysdykcyjnego postępowania administracyjnego, roztrz nad tylko stwierdza ze
w tym wypadku dzialalnsoc gminy była niezgodna z prawem, rada gminy może ponownie podjąć
uchwale

o

Ale na to rozstrzygniecie nadzorcze stronie przysługuje prawo wniesienia skargi do sądu
administracyjnego

o

Rozsztygniecie nadzorcze może mieć tylko treść stwierdzającą nieważność (części lub całości
aktu/uchwały)

o

Warunkiem skutecznego zaskarżenia rozsztrz nadzorczego jest podjecie innych aktów przez organ
gminy i zachowanie terminu tzn. RG w ciągu 30 dni od momentu otrzymania roz nadz RG powinna
podjąć uchwale w sprawie zaskarżenia, powinna sporządzić skargę do sadu i uchwale dot.
upoważnienia danej osoby do wniesienia i reprezentowania danej rady przed sadem, ( czyli w
sumie 3 dokumenty) o ile uchwale dot. podjęcia, zaskarżenia – można konwalidowac, uchwale
upoważniającą można podjąć później, ale skarga w ciągu 30 dni należy wnieść bezwzglednie

o

Uchwala dot. zaskarżenia roztrz nadz do sadu – zwykłą większością.

63

o

Rady gminy nie reprezentuje z mocy prawa wójt, ani przewodniczący RG, dlatego żeby RG ktoś
skutecznie reprezentował sama rada musi upoważnić jakąś osobę – najczęściej swojego
przewodniczącego, ale może tez jakiegoś prawnika czy nawet radnego, – ale osobę, która w
imieniu rg będzie ja reprezentowała, (wyroki sądów administracyjnych sa rożne – najczęściej ze
gminę reprezentuje wójt, ale B: nie jest to trafne – w postępowaniu nadzorczym

Wojewoda po uplywie 30 dni (wliczane w to są niedziele i święta) może zaskarzyc uchwale do sadu
administracyjnego – brak terminu na wniesienie skargi

o

w ciągu 30 dni powinien sad administracyjny ustalić termin na rozprawę

o

Jeżeli naruszony by został termin 7 dniowy do przedłożenia uchwały organowi nadzoru – wtedy są
może stwierdzić nieważność nawet po upływie roku od uchwalenia uchwały/wydania zarządzenia

o

Jeżeli sa to przepisy prawa miejscowego i sad stwierdza ze dana uchwala jest dotknięta istotną
wadą – ma obowiązek stweridzic nieważność uchwały (w całości lub części) – uchwala
eliminowana od momentu uchwalenia jej przez daną radę gminy

o

Może się okazać ze będą te przesłanki spełnione, czyli uchwała złożona w terminie organowi
nadzoru, ale minął okres roku a uchwala np. przepisem prawa wewnętrznego – w takiej uchwale
nawet jak sad dojdzie do wniosku ze ma wadę istotna – nie może stwierdzić nieważność, ale
zobowiązany jest orzec ze uchwale wydano z naruszeniem prawa



Różnica polega na tym ze:

•

Stwierdz nieważności – eliminacja aktu z mocą wsteczną (ex tunc)

•

Stwierdz ze akt wydano z naruszeniem – skutek (nieeliminujący z prawa) od
momentu, gdy wyrok staje się ostateczny (skutek ex nunc)

Regionalna Izba Obrachunkowa – kontrola i nadzór

Rodzaje kontroli

o

Kontrola kompelskowa, – chociaż 1 raz na 4 lata każda gmina

o

Problemowa – może być w każdej chwili, odnośnie danego problemu, danych zadań

o

Doraźna – może być w każdej chwili, może dotycz konkretnej indywidualnej sprawy

Kontrola kończy się protokołem pokontrolnym, który w ciągu 3 dni ma obowiązek podpisać kierownik
danej jednostki i główny księgowy/skarbnik, ale bez podpisów przedstawicieli gminy czy skarbnika – i tak
ten protokół pokontrolny wchodzi w zycie – skutki



Jeżeli w protokole wykazano nieprawidłowości to w ciągu 60 dni od momentu
otrzymania tych nieprawidlowosci do wiadomości – wójt musi poinformować rio jak te
nieprawidłowości usunął, – jeśli tego nie zrobił to nic się nie dzieje, ale rio może się bliżej
wtedy przyjrzeć gminie

Nadzór Rio:

o

Rio ma 30 dni, tryb jest taki sam poza 1 wyjątkiem – uchwała budżetowa:



Jeżeli rio uzna ze uchwala budżetowa jest niezgodna z przepisami to rio ma obowiązek
zwrócić się do danego organu gminy o poprawienie budżetu we wskazanym zakresie i
wyznacza termin poprawienia (z mocy ustawy o rio ten okres wezwania rady gminy – nie
jest wliczany do terminu 30 dniowego postępowania nadzorczego)



Dopiero wówczas, gdy minie bezskutecznie termin albo rada nie poprawi swojego
budżetu – Rio stwierdza nieważność budżetu (w całości lub części), ale obowiązkiem Rio
jest wtedy uchwalenie lub podjęcie (pytanie na teście!) – Wtedy Rio – kolegium tej izby
podejmuje lub uchwala budżet danej rady gminy w zakresie zadań zleconych i własnych
rady gminy, (budżet częściowy, bo nieokreśla wydatków na zadania fakultatywne gminy)

Nadzór personalny

Art. 96 i 97 ustawy o sam gminy – w razie powtarzającego się naruszenie przepisów ustaw i konstytucji
przez organ stanowiący lub wójt danej gminy – różnica miedzy zawieszeniem organu a rozwiązaniem
dotyczy w istocie kryterium:

o

Zawiesza organy Prezes Rady Ministrów, z uwagi na kryterium – powtarzające się naruszenie
konstytucji i ustaw i brak możliwej poprawy

o

Sejm rozwiązuje RG w przypadku kryterium powtarzającego się naruszenia konstytucji i ustaw

64

Termin 30 dniowy na skargę

do sądu administracyjnego

Upływ terminu 60

dni

29 czerwiec

(brak odezwu na

wezwanie)

60 dni- w tym czasie

można wnieść skargę do

sądu administracyjnego

Odpowiedź na

wezwanie

15 czerwca

Ostatni dzień

na wniesienie

skargi

15 lipca



Kryteria te a krytycznie oceniane-, dlaczego rozwiązanie ma słabsze kryteria jak
zawieszenie? Dlaczego te kryteria sa tak opisowe? W zasadzie ten sam efekt uzyskuje
sejm i prezes rady ministrów

SKARGA POWSZECHNA

(art. 101 u.s.g. i odpowiedniki)

Każdy czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone uchwałą/zarządzeniem organów jednostki
samorządu terytorialnego może po bezskutecznym wezwaniu wnieść skargę do sądu administracyjnego

1 - wbrew nazwie, to nie jest skarga powszechna – służy każdemu mieszkańcowi gminy, ale tylko temu, kto
wykaże, że jego interes prawny lub uprawnienie zostałą tą uchwałą/zarządzeniem naruszone

2 - bezskuteczne wezwanie do usunięcia naruszenia prawa

o

Może okazać się ze rada gminy nie odejmuje żadnej uchwały nie odpowiadając na to wezwanie –
jeżeli w ciągu 60 dni od momentu wezwania rg nie udzieli odpowiedzi to wtedy w tym terminie
musi zmieścić się skarżący wnosząc skargę do sadu administracyjnego

o

Jeżeli w ciągu tego okresu np. 15 czerwca RG podejmie jakąś uchwale to wtedy przysługuje takiej
osobie 30 dni od dnia doręczenia uchwały do wniesienia skargi do sądu administracyjnego (nawet
jeśli otrzyma w 57 czy 8 dni to tez ma termin 30 dni)

o

Jeżeli sąd skargę oddali – nie przysługuje odwołanie oraz późniejsze skargi na tę samą uchwałę sąd
odrzuci nie badając nawet jej zasadności

Wezwanie do

usunięcia

naruszenia

1 kwietnia

Wezwanie do

usunięcia

naruszenia

1 kwietnia