Nawi±zania literackie we współczesnej kulturze[1]

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Nawiązania literackie we współczesnej kulturze.
Omów problem, posługując się przykładami:
literackimi, filmowymi, malarskimi, reklamowymi.

Bibliografia podmiotu

•

• Charles Baudelaire,

Charles Baudelaire,

Correspondances

•

• Albert Camus,

Albert Camus,

Mit Syzyfa

•

• Witold Gombrowicz,

Witold Gombrowicz,

Pornografia,
Trans-Atlantyk

•

• Ryszard Marek Groński,

Ryszard Marek Groński,

Stanisław Grochowiak,
Zawstydzony

•

• James Joyce,

James Joyce,

Ulisses

•

• Kazimierz Przerwa-Tetmajer,

Kazimierz Przerwa-Tetmajer,

Melodia mgieł nocnych,
Widok ze Świnicy do Doliny
Wierchcichej

•

• Arthur Rimbaud,

Arthur Rimbaud,

Samogłoski

•

• Juliusz Słowacki,

Juliusz Słowacki,

Balladyna

•

• Paul Verlaine,

Paul Verlaine,

Sztuka poetycka

•

• Oscar Wilde,

Oscar Wilde,

Portret Doriana Graya

•

• Stanisław Wyspiański,

Stanisław Wyspiański,

Wesele

Bardzo trudny temat (chociaż wydaje się prosty i banalny) ze względu na obfitość „mate-
riału badawczego”. Wbrew pozorom, czeka Cię sporo pracy, jeśli zdecydujesz się na
przygotowanie tego zagadnienia. Nie tylko przeszukiwanie swojej pamięci, ale i lektura
dzieł teoretycznoliterackich. Jeżeli nie interesujesz się teatrem ani malarstwem, powi-
nieneś zastanowić się, czy inne zagadnienie nie byłoby odpowiedniejsze.

Inne możliwe sformułowania tematu

• Dialog rozmaitych dziedzin sztuki – literatury, malarstwa, kina, teatru,

reklamy we współczesnej kulturze. Zanalizuj wybrane przykłady.

• Literatura jako źródło rozmaitych nawiązań we współczesnej kulturze.

Wskaż przykłady: literackie, filmowe, teatralne.

PREZENTACJA

Strategia wstępu

Przedstaw kolejność prezentowanych nawiązań; powiedz, na czym sku-

pisz się szczególnie.

Zastanów się, jak bardzo poszerza nasze horyzonty dialog rozmaitych dziedzin sztuki.

Bywa też tak, że analiza jakiegoś dzieła literackiego staje się „przyczyną” ważnych

odkryć teoretycznoliterackich – np. rozważania nad dziełem Franciszka Rabelais’go
skłaniają znanego badacza, Michaiła Bachtina, do rozważań na temat groteski, nato-
miast twórczość Fiodora Dostojewskiego skłania tego samego badacza do wprowadze-
nia takich pojęć, jak: dialogiczność, dwugłosowość i jednogłosowość, powieść polifo-
niczna i homofoniczna.

Strategia rozwinięcia

Literatura

Koniecznie wspomnij o francuskich poetach modernistycznych, takich jak:

•

Charles Baudelaire,

•

Arthur Rimbaud,

•

Paul Verlaine.

W ich twórczości wiersz może być obrazem, muzyką, dotknięciem. Zapewne pamiętasz,
że przedstawianie pewnych doznań zmysłowych w kategoriach właściwych innym zmy-
słom nazywamy zasadą synestezji.

• Poezja pięknie splata się z muzyką i malarstwem w znanym utworze Paula Verlaine’a

pt. Sztuka poetycka, ze znanym wezwaniem:

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Bibliografia przedmiotu

• Michał Głowiński, O intertekstu-

alności, w tegoż Intertekstual-
ność, groteska, parabola. Szki-
ce ogólne i interpretacje. Prace
wybrane, t. V pod red. Ryszarda
Nycza – intertekstualność to
bardzo ważne pojęcie we współ-
czesnej kulturze literackiej. A ja-
ko że najlepiej uczyć się od mi-
strzów, zapoznaj się z tym wła-
śnie tekstem. Współczesne
słowniki terminów literackich
i pojęć kultury, nie wiedzieć cze-
mu, pomijają to zagadnienie.
Lektura tekstu może nie należeć
do łatwych, ale za to do przy-
jemnych.

• Michał Głowiński, Parodia kon-

struktywna (o „Pornografii” Wi-
tolda Gombrowicza) w: Twór-
czość 1971 nr 1 – błyskotliwa
analiza „pozaprogramowego”
dzieła Witolda Gombrowicza
i wreszcie konkretny przykład.
Jeżeli nie czytałeś książki, obej-
rzyj chociaż film pod tym sa-
mym tytułem, oparty na moty-
wach książki.

• Ryszard Nycz, Tekstowy świat.

Postrukturalizm a wiedza o lite-
raturze – obszerny i pełen waż-
nych wiadomości tekst. Nie war-
to go pomijać.

• Izaak Passi, Powaga śmieszno-

ści – prosty język tego dzieła
i swego rodzaju „talent pedago-
giczny” autora pozwolą Ci przy-
pomnieć sobie i uporządkować
ważne pojęcia związane z zagad-
nieniem parodii i zagwarantują
Ci, że nie wpadniesz w panikę
przed egzaminem.

• Słownik literatury polskiej XX w.

pod red. Janusza Sławińskiego
(hasło parodia opracowane przez
Ryszarda Nycza, s. 771 – 777)
– Ryszard Nycz jasno i szczegó-
łowo opracował hasło parodia.
Lektura obowiązkowa.

• Jerzy Ziomek, Parodia jako pro-

blem retoryki, w tegoż Powino-
wactwa literatury – erudycyjne
dzieło znanego badacza litera-
tury. Zawiera jednak mnóstwo
wesołych i przy okazji obrazo-
wych przykładów.

„Nade wszystko muzyki”

i kilka strof później nie mniej sławnymi wersami:

„Nade wszystko chcemy odcienia,
Odcienia, nie kolorów tęczy”.

• Wspomnij także Samogłoski Artura Rimbauda, sonet, który przypisuje barwy po-

szczególnym samogłoskom (np. E – biel, I – czerwień), nie tylko jednak kolory, ale
i obrazy, np. I przywołuje „purpurę, krwi strugę z ust”.

„Wonie, barwy i dźwięki odpowiadają sobie” – czytamy w słynnym sonecie Baudela-
ire’a pt. Correspondances (Odpowiedniki albo Oddźwięki). Poezja przestaje być tylko
pięknym słowem – możemy poczuć jej zapach, zobaczyć jej kolor…

Znasz na pewno do tej pory chętnie wykorzystywany podczas przedstawień teatralnych
chwyt teatru w teatrze. Otóż z podobnym zjawiskiem mamy do czynienia w literatu-
rze: dzieło literackie w dziele literackim.

• O przykłady nietrudno – warto wspomnieć choćby popularnego Latarnika Henryka

Sienkiewicza. Mickiewiczowski Pan Tadeusz odegrał ogromną rolę w życiu polskie-
go emigranta – trudno właściwie powiedzieć, czy zniszczył temu człowiekowi życie
(zatracenie się w lekturze tego dzieła kosztowało go przecież utratę pracy i skazanie
na powtórną tułaczkę), czy, przeciwnie, uwznioślił je – chwile spędzone na lekturze
tego dzieła były dla niego niezapomnianym przeżyciem.

• Możesz także przywołać Portret Doriana Graya Oscara Wilde’a i dzieło, które

w życiu tytułowego bohatera odegrało ogromną rolę: Na wspak Jorisa Karla Huy-
smansa. Inny przykład to rola Zapisków z martwego domu Fiodora Dostojewskiego
w życiu bohaterów Innego świata Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.

Intertekstualność

To termin autorstwa Julii Kristevy, o bardzo szerokim znaczeniu. Oznacza tyle, co obec-
ność innych tekstów (lub jednego tekstu) wewnątrz danego utworu. Ów inny utwór czy
inne utwory mogą manifestować swoją tam obecność na rozmaite sposoby: poprzez cyta-
ty, kryptocytaty, ewidentne przywołanie danego dzieła z tytułu, polemikę z nim, grę,
wykorzystanie (przetransformowanych bądź nie!) motywów. Jedna z badaczek literatu-
ry mówi nawet o „radykalnej intertekstualności postmodernizmu”, tak powszechne jest
to zjawisko w naszej kulturze, którego „pozaliterackim odpowiednikiem” jest interme-
dialność.

Na przestrzeni wieków powstało mnóstwo dzieł i mnóstwo tematów zostało poruszo-

nych – nic więc dziwnego, że w wiekach XX i XXI rzadko mamy do czynienia z „czy-
stym” tekstem, całkowicie oryginalnym, którego nic by nie łączyło z innymi dziełami.
Zresztą – tak naprawdę ze zjawiskiem intertekstualności – tak można przyjąć – mieli-
śmy do czynienia już dużo wcześniej – to np. obecność dzieła Horacego w pieśni
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony… Jana Kochanowskiego.

Lektura w czasach współczesnych staje się bardzo ciekawym przeżyciem o charakte-

rze deszyfratorskim, dekonstrukcjonistycznym, detektywistycznym czy archeologicznym
– odkrycie powiązań (różnego rodzaju) czytanego właśnie utworu z innymi dziełami jest
czynnością tyleż trudną (są one zręcznie i wyrafinowanie kamuflowane, jak np. w dzie-
łach Nabokowa czy Eco), ileż sprawiającą olbrzymią satysfakcję.

Żartobliwie można powiedzieć, że w czasach postmodernizmu czytanie stało się czyn-

nością tak pasjonującą, że… dziwny jest fakt, iż przegrywa z innymi rozrywkami, np.
clubbingiem, shopingiem czy internetowymi pogawędkami.

Gra, którą podejmują z czytelnikami postmodernistyczni autorzy, wymaga od czytel-

ników: wiedzy, oczytania i uważnej lektury. Oczywiście, nie trzeba nawet wspominać, że
lektura dzieła bez znajomości „wewnętrznego” tekstu czy tekstów jest uboższa i niepeł-
na. Na przykład czytając dzieło Cypriana Kamila Norwida pt. Zwolon, powinniśmy
wiedzieć, że kwestia chóru w II scenie to kwestia z Dziadów Adama Mickiewicza.

Jak twierdzi prof. Michał Głowiński, tę relację intertekstualną powinien rozszyfrować

każdy przeciętny człowiek z wykształceniem średnim, bo przyznać trzeba, że nie jest ona
zbyt trudna do rozszyfrowania. Skoro już jesteśmy przy romantykach – bez trudu odkryje-
my także obecność Makbeta i Snu nocy letniej w Balladynie Juliusza Słowackiego.

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Inne przykłady:

• w Biesach Fiodora Dostojewskiego odkryjemy obecność Kandyda Woltera; pada tam

słynne zdanie Panglossa „Tout est pour le mieux dans le meilleur des mondes possibles”.

• Oczywista jest także obecność (przewrotna obecność) Pamiętników Jana Chryzostoma

Paska i Pana Tadeusza Adama Mickiewicza w Trans-Atlantyku Witolda Gombrowicza.

• W Nowym Wyzwoleniu Stanisława Ignacego Witkiewicza element intertekstualności

dochodzi do głosu już w tytule;

• z kolei Wyzwolenie Stanisława Wyspiańskiego prowadzi dialog z III cz. Dziadów Ada-

ma Mickiewicza.

• Doskonałym pisarzem „intertekstualnym” był także James Joyce. Chodziło mu

o coś więcej niż zbudowanie dzieła opartego na wzorcu Odysei Homera. Choć tytuł
dzieła Joyce’a – Ulisses – sugeruje niejakie powiązania z dziełem Homera, relacje
intertekstualne są znacznie trudniejsze, niż sugerowałby to tytuł. Sprawę kompliku-
je już fakt, że autor umieszcza akcję we współczesnych mu czasach, opisuje jeden
tylko „zwykły” dzień, nie zaś, jak Homer, dziesięcioletnią tułaczkę pełną niezwy-
kłych przygód. Wiadomo, że w pierwotnym, odcinkowym wydaniu poszczególne roz-
działy były opatrzone tytułami odsyłającymi do konkretnego epizodu z Odysei: Sy-
reny, Penelopa itd. W wydaniu książkowym autor zdecydował się jednak je usunąć.
Bohaterowie Ulissesa są „odpowiednikami” bohaterów Odysei – „odpowiednikiem”
Ulissesa, jednego z najważniejszych i najmądrzejszych, najbardziej szanowanych
bohaterów greckich, jest zwyczajny, szary, wiele mu ustępujący pod względem zalet
ducha i umysłu Bloom, Penelopy – wiernej, odpowiedzialnej, cierpliwej i bohater-
skiej królowej – niewierna, a nawet trochę rozwiązła Marion, dzielnego i bohater-
skiego Telemacha – Stefan Dedalus (którego w tej roli „dyskwalifikują” tragiczno-
komiczne skutki jego wizyty w domu publicznym).

Przejawami intertekstualności mogą być np. parodia i kolaż

Trawestacja – kiedyś uważana za odmianę parodii, teraz za odrębny byt. W poważnym
utworze zachowuje się kompozycję, środki artystyczne i patetyczny styl przy jednocze-
snej zmianie tematu na niski, błahy; jest to obniżenie rangi tematu wysokiego, np. po-
wstała w XVIII wieku trawestacja Eneidy Wergiliusza.
Kolaż to technika komponowania dzieła z gotowych elementów różnych dzie-
dzin sztuki i rzeczywistości i sklejania ich w jedną całość.

Kolaż literacki, który w tym momencie najbardziej nas interesuje, wykorzystuje:

•

montaże cytatów,

•

szablony stylistyczne,

•

formy ogłoszenia prasowego czy radiowego,

•

fragmenty poradników.

Ta technika została maksymalnie wykorzystana przez dadaistów, których popu-
larną zabawą było losowanie słów wyciętych z gazet i układanie z nich poematu.

• Nieco mniej dosłownie i bardziej na serio niektórzy ze znanych polskich poetów wy-

korzystują tę technikę, czyniąc z niej swego rodzaju znak rozpoznawczy – w utwory
wplatając nawiązania do myśli filozofów, obcojęzyczne cytaty i słowa, fragmenty roz-
mów z przyjaciółmi (np. w tomiku Tadeusza Różewicza Nożyk profesora), poetykę
ogłoszenia prasowego czy radiowego – np. w wierszu o staruszce ubranej w sukienkę
w groszki, która wyszła z domu i dotąd nie wróciła (także Różewicza).

Kolaż

Kolaż (fr. naklejanie, obklejanie)

to tekst, który celowo został skomponowany przez autora jako kontaminacja różnych
cytatów z rzeczywistości (prasy, radia, telewizji, rozmów z ludźmi itd.), przejętych z in-
nych dzieł literackich czy innych dziedzin sztuki, a wszystko to jest powiązane z autono-
micznymi wypowiedziami autora. Technika kolażu stosowana była przez np.:

•

Jeana Paula Sartre’a,

•

Thomasa S. Eliota,

•

Tadeusza Różewicza.

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Znany pisarz francuski, Michel Butor, stwierdził, że parodiując dawne czy współczesne
teksty, możemy im nadać zupełnie nową barwę, zmienić to, co mogą nam powiedzieć.
„Najdosłowniejszy cytat jest już w pewnej mierze parodią. Przekształca go zmiana kon-
tekstu (…) miejsce umiejscowienia, ucięcie go w danym momencie.”

Burleska

Ujmuje się w niej w sposób wzniosły, patetyczny temat niski.

Pastisz

Mistrzowskie i do złudzenia przypominające oryginał naśladowanie cudzego stylu, wy-
magające wielkiego wyczucia. Mistrzem pastiszu był np. Julian Tuwim.

Parodia

Niewiele form artystycznych spotkała kariera tak niezwykła, jaka w literaturze XX i XXI
wieku spotkała parodię. Na początku traktowana była jak swego rodzaju ćwiczenie sty-
listyczne, złośliwe naśladowanie oryginalnego dzieła, teraz zaś jest wzorcową formą,
reprezentatywną dla modernizmu i postmodernizmu.

Parodia stała się jedną z najważniejszych kategorii estetycznych – pojawia się w dziełach:

•

Tomasza Manna,

•

Johna Bartha,

•

Władimira Nabokowa,

•

Sławomira Mrożka,

•

Edwarda Redlińskiego i wielu innych.

• Ciekawą rolę pełniła w modernizmie – była narzędziem krytyki literackiej – i tak

z parodią powieści młodopolskiej mamy do czynienia w Pałubie Karola Irzykow-
skiego, a z krytyką i demaskacją młodopolskiej maniery stylistycznej w Słówkach Ta-
deusza Boya-Żeleńskiego.

Parodia – naśladowanie stylu innego autora (najprostsza definicja) jest zjawiskiem
znacznie ciekawszym, gdy nie stanowi celu samego w sobie. Przykładem „prostej”
parodii jest komiczne naśladowanie stylu Stanisława Barańczaka przez Andrzeja
Romana – autor wychodzi od pozornie prostej myśli, oczywistości, którą wykorzystu-
je bardzo abstrakcyjnie do rozważań na „wyższe” tematy. Andrzej Roman stara się
także naśladować specyficzne gry językowe Barańczaka; mimo wszystko nie jest to
parodia najwyższego lotu:

(…) Normą jest być sobą
(…) Meander jest prostą drogą
gdy do mety zmierzasz.

• Bardziej chyba udaną parodią – dzieła Stanisława Grochowiaka – jest parodia doko-

nana przez mało znanego twórcę Ryszarda Marka Grońskiego pt. Stanisław Gro-
chowiak, Zawstydzony – ze względu na wyraźne wypunktowanie często pojawiają-
cych się u tego poety motywów (trumna, szczury) i nawiązanie do tytułów tomików
(np. do Agrestów): „Poezję można odnaleźć wśród plwocin/ W skrzypie trumienki i w
chrobocie szczurzym (…)/ Jesteś poezjo w agrestach i w ostach/ Widzę cię nawet
w piosence Cwynara”.

Tego typu parodia jest rozumiana jeszcze w „stary” sposób, jako gatunek, nie zaś jako
praktyka intertekstualna.

Parodia nie musi być wcale komiczna; nie musi mieć także – jak uważano kiedyś –
charakteru ośmieszającego czy degradującego, prześmiewczego. Sparodiowanie arty-
sty jest swego rodzaju hołdem mu oddanym – aby zostać sparodiowanym, trzeba prze-
cież wykształcić specyficzny, łatwo rozpoznawalny styl.

Parodia może być ogólną zasadą organizacji artystycznej – polega na rearanżacji

i rekontekstualizacji (umieszczeniu w innym kontekście) rozmaitych wzorców, co w efek-
cie prowadzi do zbudowania nowej struktury utworu (np. tematycznej, ideowej) – w ten
sposób tworzy się swoisty dialog między rozmaitymi konwencjami i kontekstami spo-
łecznymi, kulturowymi i światopoglądowymi.

Prezentacje maturalne

Ucz się z

Sparodiowana została także opowieść wiejska – portretowanie wsi w literaturze mia-

ło bardzo długą tradycję – wspaniała realizacja to np. Placówka Bolesława Prusa, Chło-
pi Władysława Stanisława Reymonta. Wykorzystuje także tani romans, na wzór dzieł
Marii Rodziewiczówny oraz powieść pikarejską, pseudoautobiografię. Wzory zostają
tak sparodiowane, by zachować dystans wobec formy.

O specjalnym rodzaju parodii, nazwanej parodią konstruktywną, pisze Michał Głowiń-
ski, analizując Pornografię Witolda Gombrowicza. „Opowiem wam…” – pisze Gombro-
wicz; jest to sygnał narracji gawędowej, znanej np. z Pamiątek Soplicy Henryka Rzewu-
skiego. Nie jest to jednak programowe, sentymentalne wspominanie przeszłości – dla
autora jest ona tylko znakiem pewnej kultury. Jest to parodia nie tylko sposobu relacjono-
wania, ale także kultury, której było ono wytworem – jej mitów, schematów i wmówień.

Film

Przypomnij sobie (lub obejrzyj po raz pierwszy) film pt. Zakochany Szekspir, który
przedstawia historię wielkiej miłości Williama Szekspira (Ralph Fiennes) i Lady Violi
(Gwyneth Paltrow), dzieje powstania sztuki pt. Romeo i Julia oraz Wieczór Trzech Króli.
Dobry przykład to także film pt. Dziewczyna z perłą w reżyserii Petera Webbera, oparty
na bestsellerze Tracy Chevalier, którego punktem wyjścia był z kolei obraz Jana Ver-
meera. Możesz także wspomnieć o Lawie Tadeusza Konwickiego – opowieści o Mic-
kiewiczowskich Dziadach. Liczne są również ekranizacje dzieł Williama Szekspira, np.
reżyserowane przez Kennetha Branagha, czy historii o doktorze Frankensteinie, w któ-
rych w wielu przypadkach obecny jest tekst Mary Shelley.

Teatr

Na dziełach znanych dramaturgów opierał się Jerzy Grotowski – dokonywał jednak wielu
zmian, i tak Akropolis trafiło na scenę jako Akropolis według Stanisława Wyspiańskiego.
Grotowski wykorzystywał także teksty Tadeusza Borowskiego i Fiodora Dostojewskiego.

Malarstwo

Za nawiązania malarskie w literaturze można uznać udramatyzowane, podkolorowane,
a przez to fantastyczne i w lekturze bardzo przyjemne biografie artystów, jak choćby
słynna Pasja życia (opowieść o Vincencie van Goghu) czy Udręka i ekstaza (opowieść
o Michale Aniele) Stone’a.

Nie można także pominąć malarskiej techniki impresjonistycznej (uchwycenie chwi-

lowego doznania, barw, dźwięków, odcieni); doskonałym przykładem mogą tu być dwa
utwory Kazimierza Przerwy-Tetmajera: Melodia mgieł nocnych i Widok ze Świnicy do
Doliny Wierchcichej.

Niezmiernie ważną rolę odgrywa także technika malarska u poety, dramaturga i ma-

larza Stanisława Wyspiańskiego. Ze wspaniałym malarskim widzeniem świata mamy
do czynienia już w didaskaliach – np. w opisie izby w domu Gospodarza i Gospodyni –
mowa tu oczywiście o Weselu. Bardzo ważną rolę odgrywają dwa obrazy Jana Matejki,
których reprodukcje wiszą w izbie – to Wernyhora i Kościuszko pod Racławicami. Wer-
nyhora pojawia się w II akcie i wręcza Gospodarzowi złoty róg; drugi obraz służy m.in.
skompromitowaniu mitu o zbawczej roli chłopów w życiu narodu i możliwości zjedno-
czenia dwóch warstw społecznych obecnych na weselu – chłopów i szlachty.

Ważną rolę odgrywa także malarstwo w Ludziach bezdomnych Stefana Żeromskiego –

Judym, pani Niewaska, jej wnuczki i Joasia oglądają obraz pt. Ubogi rybak Pierre’a Puvis
de Chavannesa – posłużyło to pisarzowi do impresjonistycznego przedstawienia gry uczuć.

Reklama

Intermedialność – tak określa się wpływy, jakie wywierają na siebie rozmaitego typu
przekazy, np. w literaturze lub w teatrze – stosowane są tam techniki montażu krótkich
scen na podobieństwo montażu filmowego. To ogromnie ważne zjawisko, kształtujące
świadomość i sposób percepcji wszystkich odbiorców kultury.

To choćby reklama proszku do prania sięgająca po znane z Trylogii Henryka Sien-

kiewicza zawołanie-zapytanie „Ociec, prać?”. „Prać, ale tylko w proszku X”, odpowiada

Pojęcia
do zapamiętania

• dialogiczność, dialogowość,

nieustanny dialog różnych dzie-
dzin sztuki

• kultura cytatu (żyjemy w epoce

kultury cytatu)

• funkcja demaskacyjna parodii

• uprawiane parodii jest rodzajem

uprawiania krytyki literackiej

Prezentacje maturalne

Ucz się z

pogodnie reklamowy ojciec. Znana (i nowsza) jest reklama napoju energizującego Red
Bull – której bohater unosi się na skrzydłach (zapewne skrzydłach młodości) znanych
z Ody do młodości Adama Mickiewicza.

Intertekstualność jest tak powszechnym zjawiskiem, że mówi się o niej jako o współ-

czynniku interpretacji. Trudno nie zauważyć „obecności” Orestei Ajschylosa w Muchach
Jeana Paula Sartre’a czy antycznego mitu o królu Syzyfie w Micie Syzyfa Alberta Camu-
sa, który po mistrzowsku wykorzystuje ten mit, ukazując w swoim eseju tragiczną absur-
dalność czy absurdalny tragizm losu ludzkiego.

Strategia zakończenia

„Wszystko już było” – to jedno z podstawowych haseł postmodernizmu. Rozmaite na-
wiązania, intertekstualność, gry międzytekstowe pozwalają nam zobaczyć teksty i całą
kulturę jako pewną nieskończoność i skarbiec motywów.

Osobista refleksja na temat roli nawiązań literackich w samej literaturze, filmie,

teatrze i innych dziedzinach sztuki. Możesz rozszerzyć swoje rozważania o przykłady
muzyczne, rzeźbiarskie itd.

Sposoby uatrakcyjnienia wypowiedzi

• Nagrana na kasetę wideo reklama telewizyjna (np.

Red Bulla z prośbą o dodanie skrzydeł).

• Kasety magnetofonowe – utwory poetów wykony-

wane przez sławnych artystów (np. Czesław Nie-
men śpiewał Bema pamięci żałobny – rapsod Cy-
priana Kamila Norwida, Marek Grechuta – Nie-
pewność Adama Mickiewicza, Stare Dobre Mał-
żeństwo śpiewało utwory Edwarda Stachury). Je-
żeli będziesz miał trudności ze zdobyciem tych „sta-
roci”, postaw na rzeczy nowsze – fragmenty Pana

Tadeusza Adama Mickiewicza w wykonaniu Micha-
ła Żebrowskiego i Anny Marii Jopek, wiersze Marii
Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej w wykonaniu Mary-
si Sadowskiej.

• Reprodukcja obrazu Jana Vermeera Dziewczyna

z perłą lub innych obrazów, które odegrały znaczącą
rolę w literaturze, np. Kościuszko pod Racławicami
Jana Matejki.

• Zdjęcia z planów filmowych wybranych ekranizacji.

Przykładowy plan prezentacji

Ramowy plan wypowiedzi

Określenie problemu

Rola nawiązań literackich we współczesnej kulturze.

Kolejność prezentowanych argumentów

• Rola danych dzieł w życiu bohaterów literackich.
• Pojęcie intertekstualności.
• Pogłębiona charakterystyka kolażu i parodii.
• Film.
• Teatr.
• Malarstwo.
• Reklama.

Wnioski

Nawiązania w epoce postmodernizmu pełnią coraz ważniejszą rolę. Wzbogaca
to nasz sposób patrzenia na rozmaite dzieła, ale i wymaga dobrej orientacji
w świecie kultury.

Prezentacje maturalne

Ucz się z

O co może zapytać komisja?

Jakie funkcje może spełniać parodia?

Proponowana odpowiedź

• Ludyczną – to bezinteresowna zabawa literacka, popis zręczności stylistycznej

parodysty

• Satyryczną

• Krytyczną – gdy jest polemika z krytycznie ocenianym dorobkiem literackim

poprzedników lub z jakąś tradycją

• Konstrukcyjną – jest mechanizmem stylotwórczym

• Intertekstualną – wskazuje na sposób i miejsce zakorzenienia dzieła w tradycji

literackiej, języku i kulturze

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Nawi±zania literackie we współczesnej kulturze[1]
Krysztofiak Maria Przekład literacki we wspólczesnej translatoryce Kod kulturowy
Krysztofiak Przekład literacki we wspólczesnej translatoryce
Krysztofiak M , Przekład literacki we wspólczesnej translatoryce
Katarzyna Marak i Miłosz Markocki Aspekty funkcjonowania gier cyfrowych we współczesnej kulturze Stu
Oblicza folkloryzmu we współczesnej kulturze
Tomasz Rokosz Oblicza folkloryzmu we współczesnej kulturze
Totalitaryzmi bohaterstwo człowieka w walce z totalitaryzmem we współczesnej literaturze polskiej i
Społeczno-kulturowe aspekty religii., Rola religii we współczesnym świecie
Motywy religijne i metafizyczne we współczesnej literaturze polskiej
Kontakty językowe we współczesnej Polsce, lingwistyka, Lingwistyka kulturowa. Komunikacja międzykult
Prezentacja ANTYK elementy kultury antycznej we współczesnym świecie
Manipulacja i perswazja językowa we współczesnej prasie, słowa, Komunikacja, media, kulturoznawstwo
Upowszechnienie kultury muzycznej we współczesnym świecie
ROSJA WE WSPÓŁCZESNYM ŚWIECIE, kultura i polityka współczesnej Rosji
REPORTAŻ I?LIETON WE WSPÓŁCZESNEJ LITERATURZE

więcej podobnych podstron