1
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Nawiązania literackie we współczesnej kulturze.
Omów problem, posługując się przykładami:
literackimi, filmowymi, malarskimi, reklamowymi.
Bibliografia podmiotu
•
•
•
•
• Charles Baudelaire,
Charles Baudelaire,
Charles Baudelaire,
Charles Baudelaire,
Charles Baudelaire,
Correspondances
•
•
•
•
• Albert Camus,
Albert Camus,
Albert Camus,
Albert Camus,
Albert Camus,
Mit Syzyfa
•
•
•
•
• Witold Gombrowicz,
Witold Gombrowicz,
Witold Gombrowicz,
Witold Gombrowicz,
Witold Gombrowicz,
Pornografia,
Trans-Atlantyk
•
•
•
•
• Ryszard Marek Groński,
Ryszard Marek Groński,
Ryszard Marek Groński,
Ryszard Marek Groński,
Ryszard Marek Groński,
Stanisław Grochowiak,
Zawstydzony
•
•
•
•
• James Joyce,
James Joyce,
James Joyce,
James Joyce,
James Joyce,
Ulisses
•
•
•
•
• Kazimierz Przerwa-Tetmajer,
Kazimierz Przerwa-Tetmajer,
Kazimierz Przerwa-Tetmajer,
Kazimierz Przerwa-Tetmajer,
Kazimierz Przerwa-Tetmajer,
Melodia mgieł nocnych,
Widok ze Świnicy do Doliny
Wierchcichej
•
•
•
•
• Arthur Rimbaud,
Arthur Rimbaud,
Arthur Rimbaud,
Arthur Rimbaud,
Arthur Rimbaud,
Samogłoski
•
•
•
•
• Juliusz Słowacki,
Juliusz Słowacki,
Juliusz Słowacki,
Juliusz Słowacki,
Juliusz Słowacki,
Balladyna
•
•
•
•
• Paul Verlaine,
Paul Verlaine,
Paul Verlaine,
Paul Verlaine,
Paul Verlaine,
Sztuka poetycka
•
•
•
•
• Oscar Wilde,
Oscar Wilde,
Oscar Wilde,
Oscar Wilde,
Oscar Wilde,
Portret Doriana Graya
•
•
•
•
• Stanisław Wyspiański,
Stanisław Wyspiański,
Stanisław Wyspiański,
Stanisław Wyspiański,
Stanisław Wyspiański,
Wesele
Bardzo trudny temat (chociaż wydaje się prosty i banalny) ze względu na obfitość „mate-
riału badawczego”. Wbrew pozorom, czeka Cię sporo pracy, jeśli zdecydujesz się na
przygotowanie tego zagadnienia. Nie tylko przeszukiwanie swojej pamięci, ale i lektura
dzieł teoretycznoliterackich. Jeżeli nie interesujesz się teatrem ani malarstwem, powi-
nieneś zastanowić się, czy inne zagadnienie nie byłoby odpowiedniejsze.
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
Inne możliwe sformułowania tematu
• Dialog rozmaitych dziedzin sztuki – literatury, malarstwa, kina, teatru,
reklamy we współczesnej kulturze. Zanalizuj wybrane przykłady.
• Literatura jako źródło rozmaitych nawiązań we współczesnej kulturze.
Wskaż przykłady: literackie, filmowe, teatralne.
PREZENTACJA
PREZENTACJA
PREZENTACJA
PREZENTACJA
PREZENTACJA
Strategia wstępu
Strategia wstępu
Strategia wstępu
Strategia wstępu
Strategia wstępu
Przedstaw kolejność prezentowanych nawiązań; powiedz, na czym sku-
Przedstaw kolejność prezentowanych nawiązań; powiedz, na czym sku-
Przedstaw kolejność prezentowanych nawiązań; powiedz, na czym sku-
Przedstaw kolejność prezentowanych nawiązań; powiedz, na czym sku-
Przedstaw kolejność prezentowanych nawiązań; powiedz, na czym sku-
pisz się szczególnie.
pisz się szczególnie.
pisz się szczególnie.
pisz się szczególnie.
pisz się szczególnie.
Zastanów się, jak bardzo poszerza nasze horyzonty dialog rozmaitych dziedzin sztuki.
Bywa też tak, że analiza jakiegoś dzieła literackiego staje się „przyczyną” ważnych
odkryć teoretycznoliterackich – np. rozważania nad dziełem Franciszka Rabelais’go
skłaniają znanego badacza, Michaiła Bachtina, do rozważań na temat groteski, nato-
miast twórczość Fiodora Dostojewskiego skłania tego samego badacza do wprowadze-
nia takich pojęć, jak: dialogiczność, dwugłosowość i jednogłosowość, powieść polifo-
niczna i homofoniczna.
Strategia rozwinięcia
Strategia rozwinięcia
Strategia rozwinięcia
Strategia rozwinięcia
Strategia rozwinięcia
Literatura
Literatura
Literatura
Literatura
Literatura
Koniecznie wspomnij o francuskich poetach modernistycznych, takich jak:
•
Charles Baudelaire,
•
Arthur Rimbaud,
•
Paul Verlaine.
W ich twórczości wiersz może być obrazem, muzyką, dotknięciem. Zapewne pamiętasz,
że przedstawianie pewnych doznań zmysłowych w kategoriach właściwych innym zmy-
słom nazywamy zasadą synestezji.
• Poezja pięknie splata się z muzyką i malarstwem w znanym utworze Paula Verlaine’a
pt. Sztuka poetycka, ze znanym wezwaniem:
2
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Bibliografia przedmiotu
• Michał Głowiński, O intertekstu-
alności, w tegoż Intertekstual-
ność, groteska, parabola. Szki-
ce ogólne i interpretacje. Prace
wybrane, t. V pod red. Ryszarda
Nycza – intertekstualność to
bardzo ważne pojęcie we współ-
czesnej kulturze literackiej. A ja-
ko że najlepiej uczyć się od mi-
strzów, zapoznaj się z tym wła-
śnie tekstem. Współczesne
słowniki terminów literackich
i pojęć kultury, nie wiedzieć cze-
mu, pomijają to zagadnienie.
Lektura tekstu może nie należeć
do łatwych, ale za to do przy-
jemnych.
• Michał Głowiński, Parodia kon-
struktywna (o „Pornografii” Wi-
tolda Gombrowicza) w: Twór-
czość 1971 nr 1 – błyskotliwa
analiza „pozaprogramowego”
dzieła Witolda Gombrowicza
i wreszcie konkretny przykład.
Jeżeli nie czytałeś książki, obej-
rzyj chociaż film pod tym sa-
mym tytułem, oparty na moty-
wach książki.
• Ryszard Nycz, Tekstowy świat.
Postrukturalizm a wiedza o lite-
raturze – obszerny i pełen waż-
nych wiadomości tekst. Nie war-
to go pomijać.
• Izaak Passi, Powaga śmieszno-
ści – prosty język tego dzieła
i swego rodzaju „talent pedago-
giczny” autora pozwolą Ci przy-
pomnieć sobie i uporządkować
ważne pojęcia związane z zagad-
nieniem parodii i zagwarantują
Ci, że nie wpadniesz w panikę
przed egzaminem.
• Słownik literatury polskiej XX w.
pod red. Janusza Sławińskiego
(hasło parodia opracowane przez
Ryszarda Nycza, s. 771 – 777)
– Ryszard Nycz jasno i szczegó-
łowo opracował hasło parodia.
Lektura obowiązkowa.
• Jerzy Ziomek, Parodia jako pro-
blem retoryki, w tegoż Powino-
wactwa literatury – erudycyjne
dzieło znanego badacza litera-
tury. Zawiera jednak mnóstwo
wesołych i przy okazji obrazo-
wych przykładów.
„Nade wszystko muzyki”
i kilka strof później nie mniej sławnymi wersami:
„Nade wszystko chcemy odcienia,
Odcienia, nie kolorów tęczy”.
• Wspomnij także Samogłoski Artura Rimbauda, sonet, który przypisuje barwy po-
szczególnym samogłoskom (np. E – biel, I – czerwień), nie tylko jednak kolory, ale
i obrazy, np. I przywołuje „purpurę, krwi strugę z ust”.
„Wonie, barwy i dźwięki odpowiadają sobie” – czytamy w słynnym sonecie Baudela-
ire’a pt. Correspondances (Odpowiedniki albo Oddźwięki). Poezja przestaje być tylko
pięknym słowem – możemy poczuć jej zapach, zobaczyć jej kolor…
Znasz na pewno do tej pory chętnie wykorzystywany podczas przedstawień teatralnych
chwyt teatru w teatrze. Otóż z podobnym zjawiskiem mamy do czynienia w literatu-
rze: dzieło literackie w dziele literackim.
• O przykłady nietrudno – warto wspomnieć choćby popularnego Latarnika Henryka
Sienkiewicza. Mickiewiczowski Pan Tadeusz odegrał ogromną rolę w życiu polskie-
go emigranta – trudno właściwie powiedzieć, czy zniszczył temu człowiekowi życie
(zatracenie się w lekturze tego dzieła kosztowało go przecież utratę pracy i skazanie
na powtórną tułaczkę), czy, przeciwnie, uwznioślił je – chwile spędzone na lekturze
tego dzieła były dla niego niezapomnianym przeżyciem.
• Możesz także przywołać Portret Doriana Graya Oscara Wilde’a i dzieło, które
w życiu tytułowego bohatera odegrało ogromną rolę: Na wspak Jorisa Karla Huy-
smansa. Inny przykład to rola Zapisków z martwego domu Fiodora Dostojewskiego
w życiu bohaterów Innego świata Gustawa Herlinga-Grudzińskiego.
Intertekstualność
Intertekstualność
Intertekstualność
Intertekstualność
Intertekstualność
To termin autorstwa Julii Kristevy, o bardzo szerokim znaczeniu. Oznacza tyle, co obec-
ność innych tekstów (lub jednego tekstu) wewnątrz danego utworu. Ów inny utwór czy
inne utwory mogą manifestować swoją tam obecność na rozmaite sposoby: poprzez cyta-
ty, kryptocytaty, ewidentne przywołanie danego dzieła z tytułu, polemikę z nim, grę,
wykorzystanie (przetransformowanych bądź nie!) motywów. Jedna z badaczek literatu-
ry mówi nawet o „radykalnej intertekstualności postmodernizmu”, tak powszechne jest
to zjawisko w naszej kulturze, którego „pozaliterackim odpowiednikiem” jest interme-
dialność.
Na przestrzeni wieków powstało mnóstwo dzieł i mnóstwo tematów zostało poruszo-
nych – nic więc dziwnego, że w wiekach XX i XXI rzadko mamy do czynienia z „czy-
stym” tekstem, całkowicie oryginalnym, którego nic by nie łączyło z innymi dziełami.
Zresztą – tak naprawdę ze zjawiskiem intertekstualności – tak można przyjąć – mieli-
śmy do czynienia już dużo wcześniej – to np. obecność dzieła Horacego w pieśni
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony… Jana Kochanowskiego.
Lektura w czasach współczesnych staje się bardzo ciekawym przeżyciem o charakte-
rze deszyfratorskim, dekonstrukcjonistycznym, detektywistycznym czy archeologicznym
– odkrycie powiązań (różnego rodzaju) czytanego właśnie utworu z innymi dziełami jest
czynnością tyleż trudną (są one zręcznie i wyrafinowanie kamuflowane, jak np. w dzie-
łach Nabokowa czy Eco), ileż sprawiającą olbrzymią satysfakcję.
Żartobliwie można powiedzieć, że w czasach postmodernizmu czytanie stało się czyn-
nością tak pasjonującą, że… dziwny jest fakt, iż przegrywa z innymi rozrywkami, np.
clubbingiem, shopingiem czy internetowymi pogawędkami.
Gra, którą podejmują z czytelnikami postmodernistyczni autorzy, wymaga od czytel-
ników: wiedzy, oczytania i uważnej lektury. Oczywiście, nie trzeba nawet wspominać, że
lektura dzieła bez znajomości „wewnętrznego” tekstu czy tekstów jest uboższa i niepeł-
na. Na przykład czytając dzieło Cypriana Kamila Norwida pt. Zwolon, powinniśmy
wiedzieć, że kwestia chóru w II scenie to kwestia z Dziadów Adama Mickiewicza.
Jak twierdzi prof. Michał Głowiński, tę relację intertekstualną powinien rozszyfrować
każdy przeciętny człowiek z wykształceniem średnim, bo przyznać trzeba, że nie jest ona
zbyt trudna do rozszyfrowania. Skoro już jesteśmy przy romantykach – bez trudu odkryje-
my także obecność Makbeta i Snu nocy letniej w Balladynie Juliusza Słowackiego.
3
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Inne przykłady:
• w Biesach Fiodora Dostojewskiego odkryjemy obecność Kandyda Woltera; pada tam
słynne zdanie Panglossa „Tout est pour le mieux dans le meilleur des mondes possibles”.
• Oczywista jest także obecność (przewrotna obecność) Pamiętników Jana Chryzostoma
Paska i Pana Tadeusza Adama Mickiewicza w Trans-Atlantyku Witolda Gombrowicza.
• W Nowym Wyzwoleniu Stanisława Ignacego Witkiewicza element intertekstualności
dochodzi do głosu już w tytule;
• z kolei Wyzwolenie Stanisława Wyspiańskiego prowadzi dialog z III cz. Dziadów Ada-
ma Mickiewicza.
• Doskonałym pisarzem „intertekstualnym” był także James Joyce. Chodziło mu
o coś więcej niż zbudowanie dzieła opartego na wzorcu Odysei Homera. Choć tytuł
dzieła Joyce’a – Ulisses – sugeruje niejakie powiązania z dziełem Homera, relacje
intertekstualne są znacznie trudniejsze, niż sugerowałby to tytuł. Sprawę kompliku-
je już fakt, że autor umieszcza akcję we współczesnych mu czasach, opisuje jeden
tylko „zwykły” dzień, nie zaś, jak Homer, dziesięcioletnią tułaczkę pełną niezwy-
kłych przygód. Wiadomo, że w pierwotnym, odcinkowym wydaniu poszczególne roz-
działy były opatrzone tytułami odsyłającymi do konkretnego epizodu z Odysei: Sy-
reny, Penelopa itd. W wydaniu książkowym autor zdecydował się jednak je usunąć.
Bohaterowie Ulissesa są „odpowiednikami” bohaterów Odysei – „odpowiednikiem”
Ulissesa, jednego z najważniejszych i najmądrzejszych, najbardziej szanowanych
bohaterów greckich, jest zwyczajny, szary, wiele mu ustępujący pod względem zalet
ducha i umysłu Bloom, Penelopy – wiernej, odpowiedzialnej, cierpliwej i bohater-
skiej królowej – niewierna, a nawet trochę rozwiązła Marion, dzielnego i bohater-
skiego Telemacha – Stefan Dedalus (którego w tej roli „dyskwalifikują” tragiczno-
komiczne skutki jego wizyty w domu publicznym).
Przejawami intertekstualności mogą być np. parodia i kolaż
Przejawami intertekstualności mogą być np. parodia i kolaż
Przejawami intertekstualności mogą być np. parodia i kolaż
Przejawami intertekstualności mogą być np. parodia i kolaż
Przejawami intertekstualności mogą być np. parodia i kolaż
Trawestacja – kiedyś uważana za odmianę parodii, teraz za odrębny byt. W poważnym
utworze zachowuje się kompozycję, środki artystyczne i patetyczny styl przy jednocze-
snej zmianie tematu na niski, błahy; jest to obniżenie rangi tematu wysokiego, np. po-
wstała w XVIII wieku trawestacja Eneidy Wergiliusza.
Kolaż to technika komponowania dzieła z gotowych elementów różnych dzie-
dzin sztuki i rzeczywistości i sklejania ich w jedną całość.
Kolaż literacki, który w tym momencie najbardziej nas interesuje, wykorzystuje:
•
montaże cytatów,
•
szablony stylistyczne,
•
formy ogłoszenia prasowego czy radiowego,
•
fragmenty poradników.
Ta technika została maksymalnie wykorzystana przez dadaistów, których popu-
larną zabawą było losowanie słów wyciętych z gazet i układanie z nich poematu.
• Nieco mniej dosłownie i bardziej na serio niektórzy ze znanych polskich poetów wy-
korzystują tę technikę, czyniąc z niej swego rodzaju znak rozpoznawczy – w utwory
wplatając nawiązania do myśli filozofów, obcojęzyczne cytaty i słowa, fragmenty roz-
mów z przyjaciółmi (np. w tomiku Tadeusza Różewicza Nożyk profesora), poetykę
ogłoszenia prasowego czy radiowego – np. w wierszu o staruszce ubranej w sukienkę
w groszki, która wyszła z domu i dotąd nie wróciła (także Różewicza).
Kolaż
Kolaż
Kolaż
Kolaż
Kolaż (fr. naklejanie, obklejanie)
to tekst, który celowo został skomponowany przez autora jako kontaminacja różnych
cytatów z rzeczywistości (prasy, radia, telewizji, rozmów z ludźmi itd.), przejętych z in-
nych dzieł literackich czy innych dziedzin sztuki, a wszystko to jest powiązane z autono-
micznymi wypowiedziami autora. Technika kolażu stosowana była przez np.:
•
Jeana Paula Sartre’a,
•
Thomasa S. Eliota,
•
Tadeusza Różewicza.
4
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Znany pisarz francuski, Michel Butor, stwierdził, że parodiując dawne czy współczesne
teksty, możemy im nadać zupełnie nową barwę, zmienić to, co mogą nam powiedzieć.
„Najdosłowniejszy cytat jest już w pewnej mierze parodią. Przekształca go zmiana kon-
tekstu (…) miejsce umiejscowienia, ucięcie go w danym momencie.”
Burleska
Burleska
Burleska
Burleska
Burleska
Ujmuje się w niej w sposób wzniosły, patetyczny temat niski.
Pastisz
Pastisz
Pastisz
Pastisz
Pastisz
Mistrzowskie i do złudzenia przypominające oryginał naśladowanie cudzego stylu, wy-
magające wielkiego wyczucia. Mistrzem pastiszu był np. Julian Tuwim.
Parodia
Parodia
Parodia
Parodia
Parodia
Niewiele form artystycznych spotkała kariera tak niezwykła, jaka w literaturze XX i XXI
wieku spotkała parodię. Na początku traktowana była jak swego rodzaju ćwiczenie sty-
listyczne, złośliwe naśladowanie oryginalnego dzieła, teraz zaś jest wzorcową formą,
reprezentatywną dla modernizmu i postmodernizmu.
Parodia stała się jedną z najważniejszych kategorii estetycznych – pojawia się w dziełach:
•
Tomasza Manna,
•
Johna Bartha,
•
Władimira Nabokowa,
•
Sławomira Mrożka,
•
Edwarda Redlińskiego i wielu innych.
• Ciekawą rolę pełniła w modernizmie – była narzędziem krytyki literackiej – i tak
z parodią powieści młodopolskiej mamy do czynienia w Pałubie Karola Irzykow-
skiego, a z krytyką i demaskacją młodopolskiej maniery stylistycznej w Słówkach Ta-
deusza Boya-Żeleńskiego.
Parodia – naśladowanie stylu innego autora (najprostsza definicja) jest zjawiskiem
znacznie ciekawszym, gdy nie stanowi celu samego w sobie. Przykładem „prostej”
parodii jest komiczne naśladowanie stylu Stanisława Barańczaka przez Andrzeja
Romana – autor wychodzi od pozornie prostej myśli, oczywistości, którą wykorzystu-
je bardzo abstrakcyjnie do rozważań na „wyższe” tematy. Andrzej Roman stara się
także naśladować specyficzne gry językowe Barańczaka; mimo wszystko nie jest to
parodia najwyższego lotu:
(…) Normą jest być sobą
(…) Meander jest prostą drogą
gdy do mety zmierzasz.
• Bardziej chyba udaną parodią – dzieła Stanisława Grochowiaka – jest parodia doko-
nana przez mało znanego twórcę Ryszarda Marka Grońskiego pt. Stanisław Gro-
chowiak, Zawstydzony – ze względu na wyraźne wypunktowanie często pojawiają-
cych się u tego poety motywów (trumna, szczury) i nawiązanie do tytułów tomików
(np. do Agrestów): „Poezję można odnaleźć wśród plwocin/ W skrzypie trumienki i w
chrobocie szczurzym (…)/ Jesteś poezjo w agrestach i w ostach/ Widzę cię nawet
w piosence Cwynara”.
Tego typu parodia jest rozumiana jeszcze w „stary” sposób, jako gatunek, nie zaś jako
praktyka intertekstualna.
Parodia nie musi być wcale komiczna; nie musi mieć także – jak uważano kiedyś –
charakteru ośmieszającego czy degradującego, prześmiewczego. Sparodiowanie arty-
sty jest swego rodzaju hołdem mu oddanym – aby zostać sparodiowanym, trzeba prze-
cież wykształcić specyficzny, łatwo rozpoznawalny styl.
Parodia może być ogólną zasadą organizacji artystycznej – polega na rearanżacji
i rekontekstualizacji (umieszczeniu w innym kontekście) rozmaitych wzorców, co w efek-
cie prowadzi do zbudowania nowej struktury utworu (np. tematycznej, ideowej) – w ten
sposób tworzy się swoisty dialog między rozmaitymi konwencjami i kontekstami spo-
łecznymi, kulturowymi i światopoglądowymi.
5
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Sparodiowana została także opowieść wiejska – portretowanie wsi w literaturze mia-
ło bardzo długą tradycję – wspaniała realizacja to np. Placówka Bolesława Prusa, Chło-
pi Władysława Stanisława Reymonta. Wykorzystuje także tani romans, na wzór dzieł
Marii Rodziewiczówny oraz powieść pikarejską, pseudoautobiografię. Wzory zostają
tak sparodiowane, by zachować dystans wobec formy.
O specjalnym rodzaju parodii, nazwanej parodią konstruktywną, pisze Michał Głowiń-
ski, analizując Pornografię Witolda Gombrowicza. „Opowiem wam…” – pisze Gombro-
wicz; jest to sygnał narracji gawędowej, znanej np. z Pamiątek Soplicy Henryka Rzewu-
skiego. Nie jest to jednak programowe, sentymentalne wspominanie przeszłości – dla
autora jest ona tylko znakiem pewnej kultury. Jest to parodia nie tylko sposobu relacjono-
wania, ale także kultury, której było ono wytworem – jej mitów, schematów i wmówień.
Film
Film
Film
Film
Film
Przypomnij sobie (lub obejrzyj po raz pierwszy) film pt. Zakochany Szekspir, który
przedstawia historię wielkiej miłości Williama Szekspira (Ralph Fiennes) i Lady Violi
(Gwyneth Paltrow), dzieje powstania sztuki pt. Romeo i Julia oraz Wieczór Trzech Króli.
Dobry przykład to także film pt. Dziewczyna z perłą w reżyserii Petera Webbera, oparty
na bestsellerze Tracy Chevalier, którego punktem wyjścia był z kolei obraz Jana Ver-
meera. Możesz także wspomnieć o Lawie Tadeusza Konwickiego – opowieści o Mic-
kiewiczowskich Dziadach. Liczne są również ekranizacje dzieł Williama Szekspira, np.
reżyserowane przez Kennetha Branagha, czy historii o doktorze Frankensteinie, w któ-
rych w wielu przypadkach obecny jest tekst Mary Shelley.
Teatr
Teatr
Teatr
Teatr
Teatr
Na dziełach znanych dramaturgów opierał się Jerzy Grotowski – dokonywał jednak wielu
zmian, i tak Akropolis trafiło na scenę jako Akropolis według Stanisława Wyspiańskiego.
Grotowski wykorzystywał także teksty Tadeusza Borowskiego i Fiodora Dostojewskiego.
Malarstwo
Malarstwo
Malarstwo
Malarstwo
Malarstwo
Za nawiązania malarskie w literaturze można uznać udramatyzowane, podkolorowane,
a przez to fantastyczne i w lekturze bardzo przyjemne biografie artystów, jak choćby
słynna Pasja życia (opowieść o Vincencie van Goghu) czy Udręka i ekstaza (opowieść
o Michale Aniele) Stone’a.
Nie można także pominąć malarskiej techniki impresjonistycznej (uchwycenie chwi-
lowego doznania, barw, dźwięków, odcieni); doskonałym przykładem mogą tu być dwa
utwory Kazimierza Przerwy-Tetmajera: Melodia mgieł nocnych i Widok ze Świnicy do
Doliny Wierchcichej.
Niezmiernie ważną rolę odgrywa także technika malarska u poety, dramaturga i ma-
larza Stanisława Wyspiańskiego. Ze wspaniałym malarskim widzeniem świata mamy
do czynienia już w didaskaliach – np. w opisie izby w domu Gospodarza i Gospodyni –
mowa tu oczywiście o Weselu. Bardzo ważną rolę odgrywają dwa obrazy Jana Matejki,
których reprodukcje wiszą w izbie – to Wernyhora i Kościuszko pod Racławicami. Wer-
nyhora pojawia się w II akcie i wręcza Gospodarzowi złoty róg; drugi obraz służy m.in.
skompromitowaniu mitu o zbawczej roli chłopów w życiu narodu i możliwości zjedno-
czenia dwóch warstw społecznych obecnych na weselu – chłopów i szlachty.
Ważną rolę odgrywa także malarstwo w Ludziach bezdomnych Stefana Żeromskiego –
Judym, pani Niewaska, jej wnuczki i Joasia oglądają obraz pt. Ubogi rybak Pierre’a Puvis
de Chavannesa – posłużyło to pisarzowi do impresjonistycznego przedstawienia gry uczuć.
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Reklama
Intermedialność – tak określa się wpływy, jakie wywierają na siebie rozmaitego typu
przekazy, np. w literaturze lub w teatrze – stosowane są tam techniki montażu krótkich
scen na podobieństwo montażu filmowego. To ogromnie ważne zjawisko, kształtujące
świadomość i sposób percepcji wszystkich odbiorców kultury.
To choćby reklama proszku do prania sięgająca po znane z Trylogii Henryka Sien-
kiewicza zawołanie-zapytanie „Ociec, prać?”. „Prać, ale tylko w proszku X”, odpowiada
Pojęcia
do zapamiętania
• dialogiczność, dialogowość,
nieustanny dialog różnych dzie-
dzin sztuki
• kultura cytatu (żyjemy w epoce
kultury cytatu)
• funkcja demaskacyjna parodii
• uprawiane parodii jest rodzajem
uprawiania krytyki literackiej
6
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
pogodnie reklamowy ojciec. Znana (i nowsza) jest reklama napoju energizującego Red
Bull – której bohater unosi się na skrzydłach (zapewne skrzydłach młodości) znanych
z Ody do młodości Adama Mickiewicza.
Intertekstualność jest tak powszechnym zjawiskiem, że mówi się o niej jako o współ-
czynniku interpretacji. Trudno nie zauważyć „obecności” Orestei Ajschylosa w Muchach
Jeana Paula Sartre’a czy antycznego mitu o królu Syzyfie w Micie Syzyfa Alberta Camu-
sa, który po mistrzowsku wykorzystuje ten mit, ukazując w swoim eseju tragiczną absur-
dalność czy absurdalny tragizm losu ludzkiego.
Strategia zakończenia
Strategia zakończenia
Strategia zakończenia
Strategia zakończenia
Strategia zakończenia
„Wszystko już było” – to jedno z podstawowych haseł postmodernizmu. Rozmaite na-
wiązania, intertekstualność, gry międzytekstowe pozwalają nam zobaczyć teksty i całą
kulturę jako pewną nieskończoność i skarbiec motywów.
Osobista refleksja na temat roli nawiązań literackich w samej literaturze, filmie,
teatrze i innych dziedzinach sztuki. Możesz rozszerzyć swoje rozważania o przykłady
muzyczne, rzeźbiarskie itd.
Sposoby uatrakcyjnienia wypowiedzi
• Nagrana na kasetę wideo reklama telewizyjna (np.
Red Bulla z prośbą o dodanie skrzydeł).
• Kasety magnetofonowe – utwory poetów wykony-
wane przez sławnych artystów (np. Czesław Nie-
men śpiewał Bema pamięci żałobny – rapsod Cy-
priana Kamila Norwida, Marek Grechuta – Nie-
pewność Adama Mickiewicza, Stare Dobre Mał-
żeństwo śpiewało utwory Edwarda Stachury). Je-
żeli będziesz miał trudności ze zdobyciem tych „sta-
roci”, postaw na rzeczy nowsze – fragmenty Pana
Tadeusza Adama Mickiewicza w wykonaniu Micha-
ła Żebrowskiego i Anny Marii Jopek, wiersze Marii
Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej w wykonaniu Mary-
si Sadowskiej.
• Reprodukcja obrazu Jana Vermeera Dziewczyna
z perłą lub innych obrazów, które odegrały znaczącą
rolę w literaturze, np. Kościuszko pod Racławicami
Jana Matejki.
• Zdjęcia z planów filmowych wybranych ekranizacji.
Przykładowy plan prezentacji
Przykładowy plan prezentacji
Przykładowy plan prezentacji
Przykładowy plan prezentacji
Przykładowy plan prezentacji
Ramowy plan wypowiedzi
Ramowy plan wypowiedzi
Ramowy plan wypowiedzi
Ramowy plan wypowiedzi
Ramowy plan wypowiedzi
Określenie problemu
Określenie problemu
Określenie problemu
Określenie problemu
Określenie problemu
Rola nawiązań literackich we współczesnej kulturze.
Kolejność prezentowanych argumentów
Kolejność prezentowanych argumentów
Kolejność prezentowanych argumentów
Kolejność prezentowanych argumentów
Kolejność prezentowanych argumentów
• Rola danych dzieł w życiu bohaterów literackich.
• Pojęcie intertekstualności.
• Pogłębiona charakterystyka kolażu i parodii.
• Film.
• Teatr.
• Malarstwo.
• Reklama.
Wnioski
Wnioski
Wnioski
Wnioski
Wnioski
Nawiązania w epoce postmodernizmu pełnią coraz ważniejszą rolę. Wzbogaca
to nasz sposób patrzenia na rozmaite dzieła, ale i wymaga dobrej orientacji
w świecie kultury.
7
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
Ucz się z
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
O co może zapytać komisja?
Jakie funkcje może spełniać parodia?
Proponowana odpowiedź
• Ludyczną – to bezinteresowna zabawa literacka, popis zręczności stylistycznej
parodysty
• Satyryczną
• Krytyczną – gdy jest polemika z krytycznie ocenianym dorobkiem literackim
poprzedników lub z jakąś tradycją
• Konstrukcyjną – jest mechanizmem stylotwórczym
• Intertekstualną – wskazuje na sposób i miejsce zakorzenienia dzieła w tradycji
literackiej, języku i kulturze