263

Tomasz Wolny

1,3(A,B,D,E,F,G)

, Edward Saulicz

2(A,D,E,F,G)

,

Rafał Gnat

1(C,D,E,F,G)

, Mirosław Kokosz

1(A,D,E,F,G)

,

Andrzej Myśliwiec

1(A,D,E,F,G)

, Michał Kuszewski

2(A,D,E,F,G)

1

Katedra Metod Specjalnych Fizjoterapii i Sportu Osób Niepełnosprawnych, Akademia Wychowania Fizycznego,

Katowice

2

Katedra Podstaw Fizjoterapii, Akademia Wychowania Fizycznego, Katowice

3

Wydział Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii, Politechnika Opolska, Opole

1

Department of Special Methods in Physiotherapy and Sport of the Disabled, University of Physical Education,

Katowice

2

Department of Foundations of Physiotherapy, University of Physical Education, Katowice

3

Faculty of Physical Education and Physiotherapy, Opole University of Technology

Ocena efektywności metody PNF
w symetryzacji obciążenia kończyn
dolnych u pacjentów w okresie późnym
po udarze mózgu

Effectiveness of PNF method in improving
symmetry of lower extremity loading in late-stage
post-stroke patients

Słowa kluczowe: PNF, fizjoterapia, symetryzacja, lokomocja
Key words: PNF, physiotherapy, symmetry, locomotion

STRESZCZENIE

Wstęp. Wcze sna, kom plek so wa, in ter dy scy pli nar na re ha bi li ta cja jest nie zbęd nym wa run kiem po wo dze nia le cze nia za cho waw cze go

osób po prze by tym uda rze mó zgu. Jed nym z pod sta wo wych ce lów uspraw nia nia pa cjen tów po prze by tym uda rze mó zgu jest re edu ka cja
cho du – nie za le żnie od cza su ja ki upły nął od uda ru. Przy ję to hi po te zę, iż opar cie pro ce su uspraw nia nia głów nie o tech ni ki z za kre su me -
to dy PNF (Pro prio cep tyw ne ner wo wo -mię śnio we to ro wa nie) wy raź nie wpły nie na sy me try za cję ob cią że nia koń czyn dol nych, a tym sa mym
przy spie szy po wrót funk cji pod po ro wej i lo ko mo cyj nej oraz po pra wi wy dol ność cho du u pa cjen tów po prze by tym uda rze mó zgu.

Ma te riał i me to dy. Ba da nia mi ob ję to ogó łem 64 cho rych po prze by tym uda rze mó zgu. Wszyst kich ba da nych po dzie lo no lo so wo

na dwie gru py po rów naw cze A i B. Wskaź nik sy me trycz no ści ob cią że nia koń czyn dol nych (Ws) ob li cza no na pod sta wie da nych uzy ska -
nych z te stu dwóch wag. W okre sie ob ser wa cji trwa ją cej śred nio 21 dni (po byt w Od dzia le Re ha bi li ta cji Neu ro lo gicz nej) wszy scy cho rzy
pod da wa ni by li kom plek so we mu le cze niu uspraw nia ją ce mu. W gru pie A pa cjen ci uspraw nia ni by li me to da mi tra dy cyj ny mi. W gru pie B pro -
gram uspraw nia nia obej mo wał ki ne zy te ra pię in dy wi du al ną opar tą na me to dzie PNF.

Wy ni ki. Ana li za wa rian cji wy ka za ła istot ne zró żni co wa nie war to ści wskaź ni ka sy me trycz no ści (in te rak cja czyn ni ków gru pa x po miar:

p=0,0075). Test post hoc Tu keya wska zał na istot ne zró żni co wa nie we wnątrz gru po we w gru pie B (p=0,0002). Nie re je stro wa no istot nych
ró żnic we wnątrz gru po wych w gru pie A ani istot nych ró żnic mię dzy gru po wych.

Wnio ski. Za sto so wa nie me to dy PNF w uspraw nia niu pa cjen tów po uda rze mó zgu w okre sie póź nym zna mien nie wpły nę ło na po pra -

wę wskaź ni ka sy me trycz no ści ob cią że nia koń czyn dol nych.

SUMMARY

Background. Early comprehensive multidisciplinary rehabilitation is crucial for achieving satisfactory results in the conservative

management of post-stroke patients. Gait re-education is a major goal in post-stroke rehabilitation regardless of how much time has
elapsed since the stroke. The study hypothesis was that therapy based on PNF (Proprioceptive Neuromuscular Facilitation) would
significantly improve loading symmetry of the lower limbs, thus enabling faster restoration of the support and locomotor function and
improving gait efficiency in post-stroke patients.

Material and methods. A total of 64 stroke patients were randomly divided into two groups. A Loading Symmetry Index (LSI) of the

lower limbs was calculated basing on data recorded in the ‘two-scales’ test. Patients were followed up for a mean of 21 days (during which
they stayed at a Neurological Rehabilitation Ward). Group A received conventional rehabilitation while Group B also received individual
kinesiotherapy based on the PNF method.

Results. Analysis of variance showed significant differences in LSI values (interaction: group x measurement - p=0.0075). Post hoc

Tukey test revealed significant intra-group differences in Group B (p=0.0002). There were no significant intra-group differences in Group
A or significant differences between the groups.

Conclusions. PNF-based rehabilitation of late-stage post-stroke patients significantly improved loading symmetry of the lower extre -

mities.

A

RTYKUŁ ORYGINALNY /

O

RIGINAL ARTICLE

Zaangażowanie Autorów
A – Przygotowanie projektu

badawczego

B – Zbieranie danych
C – Analiza statystyczna
D – Interpretacja danych
E – Przygotowanie manuskryptu
F – Opracowanie piśmiennictwa
G – Pozyskanie funduszy

Author’s Contribution
A – Study Design
B – Data Collection
C – Statistical Analysis
D – Data Interpretation
E – Manuscript Preparation
F – Literature Search
G – Funds Collection

Adres do korespondencji / Address for correspondence
To masz Wol ny
Ka te dra Me tod Spe cjal nych Fi zjo te ra pii i Spor tu Osób Nie peł no spraw nych, AWF w Ka to wi cach
ul. Mi ko łow ska 72B, tel/fax: [phone], e-mail: t.wol ny@twre ha.com

Liczba słów/Word count: 4653

Tabele/Tables: 2

Ryciny/Figures: 2

Piśmiennictwo/References: 25

Otrzymano / Received

09.12.2007 r.

Zaakceptowano / Accepted

12.10.2010 r.

F

F

i

i

z

z

j

j

o

o

t

t

e

e

r

r

a

a

p

p

i

i

a

a

P

P

o

o

l

l

s

s

k

k

a

a

© MEDSPORTPRESS, 2010; 4(4); Vol. 10, 263-270

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

- This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. -

Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com

WSTĘP

Wcze sna, kom plek so wa, in ter dy scy pli nar na re ha bi li ta -

cja jest nie zbęd nym wa run kiem po wo dze nia le cze nia za -
cho waw cze go osób po prze by tym uda rze mó zgu. W ca ło -
kształ cie te

go po

stę po wa nia za

sad ni czą ro

lę od

gry wa

uspraw nia nie ru cho we. Na prze strze ni lat wy pra co wa no sze -
reg me tod opie ra ją cych się na ró żno rod nych za ło że niach
teo re tycz nych i wy ko rzy stu ją cych bo ga ty ar se nał ró żno rod -
nych środ ków te ra peu tycz nych. Wspól nym ich ce lem jest
zmniej sze nie stop nia nie peł no spraw no ści, po pra wa ja ko ści
ży cia oraz, co rów nież istot ne, re duk cja bez po śred nich i po -
śred nich kosz tów spo łecz nych zwią za nych z le cze niem i póź -
niej szy mi na stęp stwa mi uda ru (nie zdol ność do pra cy za rob ko -
wej, świad cze nia ren to we) [1,2,3,4]. Po szu ki wa nie no wych,
bar dziej efek tyw nych dróg uspraw nia nia pa cjen tów po prze by -
tym uda rze mó zgu sta no wi prio ry tet za rów no w sfe rze prak ty -
ki kli nicz nej, jak i na grun cie ba dań na uko wych.

Uszko dze nie cen tral ne go ukła du ner wo we go pro wa dzi

do za bu rze nia ste ro wa nia ru cha mi i nie rów no wa gi w dys -
try bu cji na pię cia mię śnio we go, cze go wy ni kiem jest upo -
śle dze nie nie zmier nie do kład ne go wzor ca cho du. Isto tą po -
wy ższych za bu rzeń jest przede wszyst kim znacz na asy me -
tria cho du zwią za na z nie rów no mier nym ob cią ża niem koń -
czyn dol nych [5,6,7]. Jed nym z pod sta wo wych ce lów uspraw -
nia nia pa cjen tów po prze by tym uda rze mó zgu jest za tem re -
edu ka cja cho du – nie za le żnie od cza su ja ki upły nął od uda -
ru. Zdol no ści lo ko mo cyj ne wpły wa ją zna czą co na ja kość
ży cia pa cjen tów po prze by tym uda rze mó zgu. Per ry i wsp.
[8] wy ka za li po nad to, że ja kość cho du mo że być uży tecz ną
mia rą sku tecz no ści pro ce su re ha bi li ta cji. We dług Gre sha -
ma [2] naj więk szą wa gę w tym pro ce sie na le ży przy wią zy -
wać do uspraw nia nia cho du, bo wiem szan se od zy ska nia
umie jęt no ści cho dze nia ma 4 na 5 pa cjen tów. Kwo lek i wsp.
[9] po da ją, iż: „…o po wo dze niu re ha bi li ta cji osób z nie do -
wła dem po ło wi czym mo że my mó wić wte dy, kie dy cho ry od -
zy ska sa mo dziel ność lo ko mo cyj ną…”.

Z ba dań Det t man na [10] wy ni ka, iż przyj mu jąc swo bod -

na po zy cję sto ją cą, cho rzy z nie do wła dem po ło wi czym po -
wsta łym na sku

tek uda

ru mó

zgu, utrzy

mu ją prze

cięt nie

36,1% ma sy cia ła na koń czy nie nie do wład nej (pod czas gdy
ob cią że nie obu koń czyn u osób zdro wych jest rów no mier -
ne – oko ło 50% ma sy na ka żdą koń czy nę dol ną). Zmia -
na w kie run ku bar dziej sy me trycz ne go ob cią ża nia koń czyn
dol nych ko re lu je ze zwięk sze niem sy me trii i pręd ko ści cho -
du. Ni chols wy ka zał z ko lei, że u sto ją cych pa cjen tów po
uda rze mó zgu ró żni ca w na ci sku na pod ło że do cho dzi do
27% ma sy cia ła [11]. Kwo lek i wsp. [12, 13] stwier dzi li w te -
ście dwóch wag jesz

cze więk

szą asy

me trię ob

cią że nia

koń czyn dol nych. Uspraw nia nie na kie ro wa ne na sy me try -
za cję ob

cią że nia koń

czyn dol

nych w swo

bod nej po

zy cji

sto ją cej mo że za tem wy wie rać po śred ni wpływ na bar dzo
istot ne z punk tu wi dze nia ja ko ści ży cia pa cjen ta zdol no ści
lo ko mo cyj ne.

W ni niej szej pra cy pod ję to pró bę oce ny wpły wu za sto -

so wa nia ele men tów me to dy Pro prio cep tyw ne go To ro wa nia
Ner wo wo -Mię śnio we go (Pro

prio cep ti ve Neu

ro mu scu lar

Fa ci li ta tion – PNF) na sy me try za cję ob cią że nia koń czyn
dol nych u pa cjen tów w okre sie póź nym po uda rze mó zgu.

BACKGROUND

Early comprehensive multidisciplinary rehabilitation is

crucial for achieving satisfactory results in the conservative
management of post-stroke patients. Motor rehabilitation is
an essential part of the treatment. Over the years, a num -
ber of methods have been developed which are based on
various theoretical premises and incorporate a wide range
of therapeutic measures. These methods aim to decrease
disability, improve quality of life and reduce direct and
indirect social costs associated with the treatment and late
sequelae of stroke (incapacity for work, disability pensions)
[1, 2, 3, 4]. The most important goal both in clinical practice
and in research is the development of new and more
effective approaches to post-stroke rehabilitation.

Central nervous system damage leads to disturbance

of motor control and muscle tone imbalance, which result
in the impairment of the highly precise gait pattern. The
most prominent clinical manifestation of these abnorma -
lities is a significant gait asymmetry related to asymmetric
loading of lower limbs [5, 6, 7]. Gait re-education is a major
goal in post-stroke rehabilitation regardless of how much
time has elapsed since the stroke. Locomotor function has
a considerable impact on the quality of life in post-stroke
patients. Furthermore, Perry et al. [8] reported that the
quality of gait may be employed as a useful measure of the
effectiveness of rehabilitation. According to Gresham [2],
gait rehabilitation should be the most important element of
overall rehabilitation, since 4 out of 5 patients can regain
the ability to walk. Kwolek et al [9] claim that “rehabilitation
of hemiparetic patients is successful if the patients regain
their locomotor independence…”.

According to Dettmann, the paretic limb of patients with

post-stroke hemiparesis supports approximately 36.1% of
body weight in a natural standing position (healthy people
have symmetrical limb loading, ie. either limb bears approx.
50% of the body weight). Improving the loading symmetry
of lower extremities is associated with improving gait sym -
metry and velocity. Nichols, in turn, demonstrated that the
loading inequality in the lower limbs in the standing position
can reach 27% of body weight in post-stroke patients [11].
Kwolek et al. [12, 13] reported even greater asymmetry of
lower limb loading in the ‘two scales’ test. Rehabilitation
aiming to improve lower limb loading in free standing may
thus indirectly influence the patient’s locomotor ability,
which is of great significance for the quality of life.

The aim of this study was to assess the impact of

Proprioceptive Neuromuscular Facilitation on improving
the symmetry of lower extremity loading in late-stage post-
stroke patients.

264

Wolny T. i wsp., Ocena efektywności metody PNF w symetryzacji obciążenia kończyn dolnych po udarze mózgu

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

- This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. -

Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com

MA TE RIAŁ I ME TO DY

Przed sta wio ne po ni żej za sa dy do bo ru ma te ria łu ba daw -

cze go, me to dy ba dań oraz me to dy ka uspraw nia nia w po -
szcze gól nych gru pach ba daw czych zo sta ły po zy tyw nie za -
opi nio wa ne przez Uczel nia ną Ko mi sję Bio etycz ną ds. Ba -
dań Na uko wych przy Aka de mii Wy cho wa nia Fi zycz ne go
w Ka to wi cach.

Cha rak te ry sty ka ma te ria łu

Ba da nia mi ob

ję to ogó

łem 64 cho

rych po prze

by tym

uda rze mó zgu. Ca łość dzia łań dia gno stycz nych i te ra peu -
tycz nych prze pro wa dzo na zo sta ła w Szpi ta lu Po wia to wym
w Strzel cach Opol skich w Od dzia le Re ha bi li ta cji Neu ro lo -
gicz nej w Za wadz kiem w la tach 2000-2003. Ba da ni wy ra zi li
zgo dę na udział w eks pe ry men cie i zo sta li po in for mo wa ni
o mo żli wo ści re zy gna cji na do wol nym eta pie. Wy ko rzy sta -
no mo del eks pe ry men tal ny z dwie ma gru pa mi po rów naw -
czy mi: A i B. Cha rak te ry sty ki oby dwu grup wraz z wy ni ka -
mi te stów jed no rod no ści zo sta ły przed sta wio ne w Ta be li 1.

Metody badań

Wskaź nik Sy me trycz no ści ob cią że nia koń czyn dol nych

(WS) ob li cza no na pod sta wie da nych uzy ska nych z te stu
dwóch wag [12,13,14,15]. Dwie wa gi ła zien ko we (ska lo wa -
ne przed ka żdym po mia rem) usta wio no na pod ło dze, rów -
no le gle, w od le gło ści 5 cen ty me trów. Ba da ny przyj mo wał
na wa gach swo bod ną po zy cję sto ją cą, w lek kim roz kro ku,

MATERIAL AND METHODS

The following principles for selection of the study group,

methods and rehabilitation methodology in individual
groups were approved by the Institutional Ethical Review
Board at the University of Physical Education in Katowice.

Study group

The study involved a total of 64 post-stroke patients. All

diagnostic and therapeutic procedures were carried out
between 2000 and 2003 in the District Hospital in Strzelce
Opolskie, Neurological Rehabilitation Ward, Zawadzkie,
Poland. The patients gave their informed consent to take part
in the experiment and they were instructed that it was possible
to leave the study at any time. Two comparative groups
(Group A and B) were established. Table 1 presents the
characteristics of both groups and homogeneity test results.

Research methods

A Loading Symmetry Index (LSI) of the lower limbs was

calculated on the basis of ‘two-scales’ test results [12,13,
14,15]. Two bathroom scales (calibrated before each mea -
surement) were put on the floor 5 cm apart and parallel to
each other. Every participant was asked to assume a na -
tural standing position on the scales with his/her lower

265

Wolny T. et al., Effectiveness of PNF method in improving symmetry of lower extremity loading – after stroke

Tab. 1. Charakterystyki badanych w grupach A i B wraz z poziomami p testów jednorodności grup
Tab. 1. Demographic data for Groups A and B together with p-values of homogeneity tests

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

- This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. -

Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com

z opusz czo ny mi koń czy na mi gór ny mi i wzro kiem skie ro wa -
nym przed sie bie. Wiel kość ob cią że nia ka żdej koń czy ny od -
czy ty wa no na ska li od po wied niej wa gi. WS ob li cza no dzie ląc
war tość więk sze go od czy tu przez war tość mniej sze go od -
czy tu. Ba da nie prze pro wa dza no trzy krot nie, a dal szej ana li zie
pod da wa no uśred nio ny wy nik dwóch naj bar dziej zbli żo nych
po mia rów. Oce

ny ta

kiej do

ko ny wa no przed roz

po czę ciem

uspraw nia nia oraz po za koń cze niu te ra pii w Od dzia le Re ha -
bi li ta cji. Ide al na war tość WS wy no si 1, a war to ści pra wi dło we
miesz czą się w prze dzia le od 1,00 do 1,15 [13,14,15].

Me to dy ka uspraw nia nia

W okre sie ob ser wa cji trwa ją cej 21 dni (stan dar do wy czas

po by tu pa cjen tów w okre sie póź nym po uda rze mó zgu w Od -
dzia le Re ha bi li ta cji Neu ro lo gicz nej) wszy scy ba da ni pod da -
wa ni by li kom plek so we mu le cze niu uspraw nia ją ce mu.

Stan funk cjo nal ny oraz wska za nia i ewen tu al ne prze -

ciw wska za nia do ob cią ża nia wy sił kiem fi zycz nym, oce nia ne
by ły przy przy ję ciu do Od dzia łu przez le ka rzy spe cja li stów
w za kre sie cho rób we wnętrz nych, neu ro lo gii, re ha bi li ta cji
ru cho wej oraz ma gi stra fi zjo te ra pii. Na tej pod sta wie, uwzględ -
nia jąc opi nię ca łe go ze spo łu i wy ni ki ba dań do dat ko wych,
okre śla no do sto so wa ną do mo żli wo ści cho re go wiel kość
ob cią żeń tre nin go wych. Ze wzglę du na znacz ne ró żni ce
sta nu funk cjo nal ne go [16,17,18,19], w ka żdej lo so wo wy -
bra nej gru

pie sto

so wa no da

le ko idą

cą in

dy wi du ali za cję

pro gra mu uspraw nia nia.

W gru pie A (pa cjen ci uspraw nia ni me to da mi tra dy cyj ny -

mi) pro gram uspraw nia nia obej mo wał ki ne zy te ra pię in dy -
wi du al ną, wy bra ne za bie gi z za kre su fi zy ko te ra pii, te ra pię
za ję cio wą z ele men ta mi sa mo ob słu gi, za opa trze nie or to -
pe dycz ne, za ję cia z lo go pe dą, oraz po moc psy cho lo ga.

W gru pie B pro gram uspraw nia nia obej mo wał wy bra ne

za bie gi z za kre su fi zy ko te ra pii, te ra pię za ję cio wą z ele men -
ta mi sa mo ob słu gi, za opa trze nie or to pe dycz ne, za ję cia z lo -
go pe dą, po moc psy cho lo ga (jak w gru pie A), oraz ki ne zy -
te ra pię in dy wi du al ną opar tą na me to dzie PNF.

Ana li za sta ty stycz na

W oce nie jed no rod no ści grup wy ko rzy sta no test t -Stu -

den ta dla da nych nie za le żnych oraz test Chi

2

. Istot ność ró -

żnic mię dzy - i we wnątrz gru po wych oce nia no za po mo cą
ana li zy wa rian cji (ANO VA – mi xed mo del) oraz te stu post
hoc Tu keya. W celu ujed no li cenia wiel kości po stę pu uzy -
ska ne go w oby dwu gru pach ob li czo no do dat ko wo tzw. war -
to ści znor ma li zo wa ne WS w po sta ci:

gdzie:
Z – znor ma li zo wa na war tość ce chy
d 2 – 1 – ró żni ca po mię dzy pierw szym a ostat nim ba da niem
S1 – od chy le nie stan dar do we w ba da niu wyj ścio wym
S2 – od chy le nie stan dar do we w ba da niu koń co wym

limbs slightly astride, upper limbs hanging loose and eyes
facing forward. Each scales measured the load on one
limb. The LSI was calculated by dividing the higher of the
two values shown by the scales by the lower one. The
measurement was performed three times and the mean of
the two most similar results was used for further analysis.
Loading symmetry was evaluated prior to rehabilitation and
on completion of the therapy in the Rehabilitation Ward.
The ideal LSI is 1, with normal values ranging between
1.00 and 1.15 [13, 14, 15].

Rehabilitation techniques

Patients were followed up for 21 days (the standard

duration of stay at the Neurological Rehabilitation Ward for
late-stage post-stroke patients). All the participants re

-

ceived comprehensive rehabilitation.

On admission to the Ward, the patients’ functional sta -

tus as well as indications and contraindications for physical
exercise were assessed by specialists in internal diseases,
neurology and rehabilitation and by a holder of a Master
degree in Physiotherapy. This assessment, the collective
opinion of the diagnostic team and the results of accessory
investigations were used to determine training loads ad -
justed to the patient’s capabilities. Due to significant diffe -
rences in patients’ functional status [16,17,18,19], the reha -
bilitation programmes in each of the two randomised groups
were very much individualised.

Patients in Group A received conventional rehabilitation

involving individual kinesiotherapy, selected physical the -
rapy procedures, occupational therapy with elements of
self-care, supply of orthopaedic devices, speech therapy
classes and psychological counselling.

The rehabilitation programme for Group B included se -

lected physical therapy procedures, occupational therapy
with elements of self-care, supply of orthopaedic devices,
speech therapy classes, psychological counselling (as in
Group A) and individual kinesiotherapy based on the PNF
method,

Statistical design

Homogeneity of the groups was assessed with Stu -

dent’s t test for independent data and Chi

2

test. Analysis of

variance (ANOVA – mixed model) and post hoc Tukey test
were used to evaluate the significance of inter- and intra-
group differences. Normalized LSI values were calculated
in order to ensure comparability of progress indicators
between the groups according to the formula below:

where:
Z – normalised value of characteristic
d 2 - 1 – difference between the first and the last test
S1 – standard deviation in initial measurement
S2 – standard deviation in final measurement

266

Wolny T. i wsp., Ocena efektywności metody PNF w symetryzacji obciążenia kończyn dolnych po udarze mózgu

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

- This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. -

Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com

War tość znor ma li zo wa na ob ra zu je sto su nek śred nie go

po stę pu uzy ska ne go w po szcze gól nych gru pach ba daw -
czych do śred niej zmien no ści ana li zo wa nej ce chy w tych
gru pach.

WY NI KI

Ana li za wa rian cji wy ka za ła istot ne zró żni co wa nie war -

to ści WS (in te rak cja czyn ni ków ANO VA gru pa x po miar:
p<0,01). Test post hoc Tu keya wska zał na istot ne zró żni co -
wa nie we wnątrz gru po we w gru pie B (p<0,001). Nie re je -
stro wa no istot

nych ró

żnic we

wnątrz gru po wych w gru

pie

A, ani istot nych ró żnic mię dzy gru po wych. War to jed nak za -
uwa żyć, iż w ba da niu wyj ścio wym no to wa no wy ższe war -
to ści WS w gru

pie B, na

to miast w ba

da niu koń

co wym

– w gru pie A (Tab. 2, Ryc. 1).

The normalised value represents the ratio of mean pro -

gress made in each group to mean variability of the cha -
racteristic in the group.

RESULTS

Analysis of variance showed significant diversification

of LSI values (ANOVA interaction: group x measurement
– p<0.01). The post hoc Tukey test indicated significant
intra-group variation in Group B (p<0.001), while intra-
group differences in Group A inter-group differences were
not statistically significant. Notably, higher LSI values were
recorded in Group B during the initial measurement and in
Group A during the final measurement (Tab. 2, Fig.1).

267

Wolny T. et al., Effectiveness of PNF method in improving symmetry of lower extremity loading – after stroke

Tab. 2. Średnie wartości, odchylenia standardowe, minima i maksima Wskaźnika Symetryczności w grupach A i B w badaniu
wyjściowym i końcowym wraz z poziomami p różnic wewnątrz- i międzygrupowych (test Tukeya)
Tab. 2. Means, standard deviations, maximal and minimal values of the Loading Symmetry Index in Groups A and B during initial
and final measurements. P-values of the Tukey test for inter- and intra-group differences are also presented

Ryc. 1. Średnie wartości i 95% przedziały ufności Wskaźnika Symetryczności w grupach A i B w badaniu wyjściowym i końcowym
wraz z wynikiem i poziomem istotności testu F analizy wariancji dla interakcji czynników układu testowego
Fig. 1. Mean values and 95% confidence intervals of the Loading Symmetry Index in Groups A and B during initial and final
measurements. The outcome and P-value of the Anova F test for interaction of the factors are also presented

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

- This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. -

Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com

War to ści znor ma li zo wa ne WS opi su ją ce po pra wę sy -

me trii uzy ska ną w oby dwu gru pach wy nio sły -0,133 w gru -
pie A oraz -0,495 w gru pie B (ni ższa war tość ozna cza więk -
szą po pra wę) (Ryc. 2).

DYS KU SJA

W przed sta wio nym eks pe ry men cie po pra wa sy me trycz -

no ści ob cią że nia koń czyn dol nych, w gru pie uspraw nia nej
me to dą tra

dy cyj ną wy

nio sła 4,96%, na

to miast w gru

pie

uspraw nia nych me to dą PNF – 20,93%. Znacz nie lep sze
wy ni ki uzy ska ne w gru pie uspraw nia nej me to dą PNF, na le -
żą cej do gru py me tod opar tych na neu ro fi zjo lo gicz nym roz -
wo ju, mo gą sta no wić sku tek nor ma li za cji na pię cia mię śnio -
we go i bę dą cej jej kon se kwen cją lep szej sta bi li za cji cen -
tral nej czę ści cia ła. Istot ne wy da je się rów nież wy ko rzy sta -
nie kom bi na cji wzor ców mied ni cy i ło pat ki, ma ją ce na ce lu
„wy dłu że nie” tu ło wia po stro nie nie do wła du i „skró ce nie” po
stro nie zdro wej, co sty mu lu je nie ja ko fa zę pod po ru po stro -
nie nie do wła du, da jąc w efek cie po pra wę czu cia pro prio -
cep tyw ne go i w związ ku z tym więk szą po pra wę sy me -
trycz no ści ob

cią ża nia koń

czyn dol

nych. Za

sto so wa nie

wzor ców PNF w ob rę bie mied ni cy po pra wia rów nież kon -
tro lę jej usta wie nia oraz przy czy nia się do od two rze nia ru -
chu ade kwat ne go do od po wied niej fa zy cho du [20].

Mud ge i wsp. [21] ana li zo wa li efek ty tre nin gu cho du

na bie żni oraz ich wpływ na sy me trię ob cią że nia koń czyn.
Po 4 ty go dniach te ra pii uzy ska li po pra wę sy me trii cho du.
Kwo lek i wsp. oce nia jąc WS ob cią że nia koń czyn dol nych
wska zu je na wy raź ną i sta ty stycz nie istot ną po pra wę nie -
za le żnie od pa to me cha ni zmu uda ru oraz stro ny nie do wła -
du [22,23], pe wien wpływ wie ku i płci pa cjen tów na sku -
tecz ność te ra pii (naj lep sze efek ty uzy ski wa no u mło dych

Normalised LSI values, reflecting improvement in load -

ing symmetry, amounted to -0.133 in Group A and -0.495 in
Group B (the lower value indicates greater improvement)
(Fig. 2).

DISCUSSION

In this experiment, loading symmetry of lower limbs

improved by 4.96% in the group receiving conventional
rehabilitation vs. 20.93% in the group receiving PNF-based
rehabilitation. The superior results obtained in the group
receiving rehabilitation based on the PNF method, which is
one of a group of methods based on neurophysiological
development, may have been due to normalization of mus -
cle tone and the resultant stabilization of the trunk. A sig -
nificant role was also probably played by the use of
a combination of pelvic and scapular patterns with a view
to “lengthening” the trunk on the paretic side and
“shortening” it on the healthy side. This, in a way, stimu -
lates the support phase of gait on the paretic side, thus
improving proprioception and, consequently, loading sym -
metry of the lower limbs. The application of PNF patterns to
the pelvis also increases control over pelvis positioning and
contributes to the reconstruction of movements appropriate
for individual stages of gait.

Mudge et al. [21] analyzed the effects of treadmill-

based gait training and its impact on loading symmetry of
the lower limbs, finding improved gait symmetry after
a four-week therapy. Kwolek et al. reported a distinct and
statistically significant improvement in LSI of the lower
limbs regardless of the pathomechanism of the stroke and
paretic side [22,23]. They also noted a certain effect of
patient age and sex on the effectiveness of therapy (with

268

Wolny T. i wsp., Ocena efektywności metody PNF w symetryzacji obciążenia kończyn dolnych po udarze mózgu

Ryc. 2. Wartości znormalizowane Wskaźnika Symetryczności opisujące poprawę symetrii uzyskaną w grupach A i B (niższa
wartość oznacza większą poprawę)
Fig. 2. Normalised values of the Loading Symmetry Index in Groups A and B. The lower the value, the greater the improvement

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

- This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. -

Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com

mę żczyzn) [24], oraz ko rzyst ne efek ty za sto so wa nia do dat -
ko wych po mo cy w po sta ci ku li z sy gna li za cją, czy też plat -
for my do ćwi czeń rów no wa gi [25]. Co istot ne, naj bar dziej
zna czą ca po pra wa po ja wia ła się u pa cjen tów we wcze -
snym okre sie re kon wa le scen cji [24], choć rów nież po 12
mie sią cach od uda ru po pra wa WS by ła sta ty stycz nie istot -
na [24], a pre zen to wa ne w ni niej szym opra co wa niu wy ni ki
do star cza ją ko lej nych do wo dów na to, iż na wet w póź nej
fa zie zdro wie nia, po przej ściu uda ru mó zgu cią gle ist nie ją
pew ne re zer wy funk cjo nal ne i po ten cjał te ra peu tycz ny, któ -
re mo gą zo stać uak tyw nio ne dzię ki wy ko rzy sta niu od po -
wied nich me tod sty mu la cji. Po łą cze nie kla sycz ne go sys te -
mu uspraw

nia nia z ele

men ta mi me

to dy PNF przy

nio sło

obie cu ją ce re zul ta ty w tym wzglę dzie.

Bo ga ta li te ra tu ra cha rak te ry zu ją ca chód pa cjen tów po

prze by tym uda rze mó zgu oraz pre zen tu ją ca licz ne spo so -
by uspraw nia nia cho du świad czą o du żym za in te re so wa niu
po wy ższym pro

ble mem. Wła

sne ob

ser wa cje kli

nicz ne

zmu sza ją jed nak do kry tycz ne go spoj rze nia na oma wia ne
za gad nie nie. W prak ty ce czę sto ob ser wu je się zbyt szyb kie
dą że nie do pio ni za cji i sa mo dziel nej lo ko mo cji. Te go ty pu
prak ty ki (wy ni ka ją ce praw do po dob nie z po bu dek eko no -
micz nych, czy też chę

ci osią

gnię cia szyb

kich, „zna

czą -

cych” efek tów uspraw nia nia) czę sto pro wa dzą do wy two -
rze nia się pa to lo gicz nej mo to ry ki i mo gą trwa le unie mo żli -
wić po stęp w uspraw nia niu. Na uka cho du bez od po wied -
niej kon tro li tu ło wia i mied ni cy, bez umie jęt no ści sa mo dziel -
ne go wsta wa nia, sia da nia, oraz utrzy my wa nia sa mo dziel -
nej po zy cji sie dzą cej, mu si pro wa dzić do wy two rze nia nie -
pra wi dło wych re

ak cji kom

pen sa cyj nych, na

si le nia spa

-

stycz no ści i w kon se kwen cji do przy ję cia kla sycz nej he mi -
ple gicz nej po sta wy, a ta kże znacz nych od chy leń od pra wi -
dło wej lo

ko mo cji. Kon

se kwen cją nie

do sta tecz nej kon

tro li

cen tral nej oraz upo śle dzo nej kon tro li mied ni cy jest czę sto
ob ser wo wa ny prze prost w sta wie ko la no wym, cze go na -
stęp stwem mo gą być do le gli wo ści bó lo we i nie pra wi dło we
ob cią ża nie nie do wład nej koń czy ny dol nej. Rów nież zbyt
wcze sne za sto so wa nie za opa trze nia or to pe dycz ne go (ku -
le, trój no gi, czwór no gi) pro wa dzi do kom pen sa cyj ne go prze -
nie sie nia cię ża ru cia ła na zdro wą stro nę, co z jed nej stro ny,
na sku tek nie do bo ru do znań pro prio cep tyw nych, mo że być
po wo dem na

si le nia spa

stycz no ści, a z dru

giej pro

wa dzi

do „prze cią że nia” zdro wej koń czy ny wraz z wszyst ki mi je -
go na stęp stwa mi. Za sto so wa nie me tod opar tych na neu ro -
fi zjo lo gicz nym wzor cu roz wo ju (w pre zen to wa nym eks pe -
ry men cie me to da PNF) po zwa la na od po wied nie przy go to -
wa nie me

cha ni zmów po

stu ral nych do roz

po czy na nych

w na stęp nej ko lej no ści pio ni za cji i na uki cho du. Po przez
za sto so wa nie ta kich dzia łań w znacz nym stop niu ogra ni -
cza się po wsta wa nie nie pra wi dło wych me cha ni zmów kom -
pen sa cyj nych. Efekt ten jest oczy

wi ście ogra

ni czo ny do

przy pad ków, w któ rych pra cę me to da mi neu ro ro zwo jo wy mi
roz po czy na się w okre sie wcze snym po uda rze. Nie mniej
jed nak, na wet w przy pad ku pa cjen tów chro nicz nych, po wrót
do wcze snych eta pów roz wo ju oraz pra ca nad po sta wą i lo -
ko mo cją w ni skich po zy cjach w znacz nym stop niu mo że zre -
du ko wać ele men ty pa to lo gicz nej mo to ry ki pa cjen ta.

the best results obtained in young men) [24] and beneficial
effects afforded by the use of additional equipment such as
a crutch with a biofeedback sound device or a balance
platform [25]. Importantly, the greatest improvement was
noted in the early recovery period [24], but 12 months after
stroke improvement in LSI was also statistically significant
[24]. Our results provide further evidence for the existence
of functional reserves and therapeutic potential which can
be activated by appropriate stimulation methods even in
the late phase of post-stroke recovery. Combining conven -
tional rehabilitation with elements of the PNF method
turned out to be very successful in this regard.

The existence of numerous papers on gait characte -

ristics in post-stroke patients as well as the numerous gait
rehabilitation methods in use show that this issue attracts
considerable interest. However, the clinical observations
made during this study lead to a more critical approach to
the problem. In practice, patient verticalization and un

-

assist ed locomotion are frequently attempted too early.
Such practices (probably stemming from economic re

-

asons or a willingness to achieve quick and significant
effects of rehabilitation) often lead to the development of
pathological locomotor patterns and may permanently halt
rehabilitation progress. Gait education without simulta ne -
ous training in trunk and pelvis control, standing up and
sitting unassisted as well as sustaining a sitting position
unassisted inevitably generates inappropriate compen sa -
tory reactions, increasing spasticity, and, consequently, to
typical hemiplegic posturing and significant deviations from
normal locomotion patterns. Inadequate control of the trunk
and pelvis leads to hyperextension of the knee joint, often
seen in these patients and not uncommonly producing pain
and abnormal loading of the paretic lower limb. Applying
orthopaedic devices (crutches, tripods, quadripods) too
early may cause a compensatory transfer of body weight
onto the healthy side, which, on the one hand, may in -
crease spasticity as a result of a deficit of proprioceptive
input and, on the other hand, leads to overloading the
healt hy limb with all associated consequences. Methods
based on neurophysiological development pattern (the
PNF method in the present study) allow appropriate prim -
ing of postural mechanisms for subsequent verticalization
and gait education. This approach significantly limits the
occurrence of inappropriate compensatory mechanisms.
Clearly, it can be achieved only in subjects who begin
rehabilitation based on neurodevelopmental methods in
the early post-stroke period. However, even chronic pa -
tients who come back to early developmental phases and
work on their posture and locomotion in low positions are
able to significantly limit pathology in their motor activity.

269

Wolny T. et al., Effectiveness of PNF method in improving symmetry of lower extremity loading – after stroke

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

- This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. -

Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com

PIŚMIENNICTWO / REFERENCES

1. Barnetr HJM, Meldrum HE.Osiąganie optymalnych rozwiązań w leczeniu udaru mózgu. CNS Drugs 1998; 9 Suppl: 13-22.
2. Gresham GE. Rehabilitacja po udarze mózgu: ocena stanu pacjenta, wskazania do rehabilitacji i sposób postępowania. Rehab

Med 1997; 1 (2): 13-25.

3. Kwolek A. Postępowanie i profilaktyka powikłań w ostrej fazie udaru mózgu z uwzględnieniem wczesnej rehabilitacji. Post

Rehab 1996; 10 (2): 95-101.

4. Wentworth DA, Atkinson RP. Implementation of an Acute Stroke Program Decreases Hospitalization Costs and Length of Stay.

Stroke 1996; 27: 1040-1043.

5. DeQuervain IA, Simon SR, Leurgans S, Pease WS, Mcallister D. Gait pattern in early recovery period after stroke. J Bone Joint

Surg Am 1996; 78 (10): 1506-1514.

6. Morita S, Kamamoto H, Furuya K. Gait analysis of hemiplegic patients by measurement of ground reaction force. Scand

J Rehab Med 1995; 27: 37-42.

7. Von Schroeder HP, Coutts RD, Lyden PD, Billings E, Nickel L. Gait parameters following stroke: a practical assessment.

J Rehabil Res Dev 1995; 32 (1): 25-31.

8. Perry J. The mechanics of walking in hemiplegia. Clin Ortop and Related Research 1969; 3-4: 23-31.
9. Kwolek A. Kula łokciowa z sygnalizatorem dźwiękowym w nauce chodu chorych z niedowładem połowiczym z wykorzystaniem

sprzężenia zwrotnego. Materiały z sesji naukowej PAN; 1983. 209-214; Poznań, PZWL Warszawa,1985.

10. Dettmann MA. Relationships among walking performance, postural stability and functional assessment of the hemiplegic

patients. Amer J Phys Med 1987; 66 (2): 77-90.

11. Nichols DS. Balance retraining after stroke using force platform biofeedback. Phys Ther 1997; 77 (5): 553-558.
12. Kwolek A. Prędkość chodu i wskaźnik symetryczności obciążenia kończyn dolnych w ocenie efektów rehabilitacji pacjentów

z niedowładem połowiczym. Fizjoterapia 1998; 6 (3): 45-49.

13. Kwolek A., Kluz D. Test dwóch wag w ocenie stopnia zaburzeń i postępu usprawniania u chorych z niedowładem połowiczym

po udarze mózgu. Post Rehab 1991; 5 (2): 87-93.

14. Kwolek A, Kluz D, Pop T. Study of asymmetry in loading of lower extremities in MS patients. J Manual Medicine1991; 6:143-145.
15. Lewit K. Leczenie manualne zaburzeń czynności narządu ruchu. Warszawa: PZWL; 1984. str. 92-93.
16. Wolny T. Efekty usprawniania wzbogaconego o metody PNF i Butlera u osób po udarze mózgu w okresie późnym. Rozprawa

doktorska AWF Katowice; 2006.

17. Wolny T, Saulicz E, Gnat R, Kokosz M. Butler's neuromobilizations combined with proprioceptive neuromuscular facilitation

are effective in reducing of upper limb sensory in late-stage stroke subjects: a three-group randomized trial. Clin Rehabil 2010;
24(9): 810-821.

18. Wolny T, Saulicz E, Gnat R, Kokosz M. Einflüsse verschiedener Behandlungsmethoden auf Schmerzreduzierung bei Patienten

mit hemiplegischer Schulter, im späten Stadium nach Schlaganfall. Physikalische Medizin, Rehabilitationsmedizin,
Kurortmedizin 2010; 164-169.

19. Wolny T, Saulicz, Gnat R, Kokosz M, Myśliwiec A, Kuszewski M: Ocena efektywności metody Butlera w usprawnianiu gnozji

kończyny górnej niedowładnej u pacjentów w okresie późnym po udarze mózgu. Fizjoterapia Polska 2010; 4: 95-102.

20. Sullivan PE, Markos PD, Minor MD. An integrated approach to therapeutic exercise: theory and clinical aplication. Reston Ltd;

1982.

21. Mudge S, Rochester L, Recordon A. The effect of treadmill training on gait balance and trunk control in a hemiplegic subject:

a single system design. Disabil Rehabil 2003; 25 (17): 1000-1007.

22. Kwolek A. Usprawnianie chodu u chorych z niedowładem połowiczym metodą zastępczego sprzężenia zwrotnego. Post Rehab

1988; 2: 69-73.

23. Kwolek A, Spłowiński J. Usprawnianie chodu chorych z niedowładem połowiczym spastycznym po udarze mózgu. I. Zależność

wyników od patomechanizmu udaru i strony niedowładu. Post Rehab 1996; Supl. II: 383-398.

24. Kwolek A, Spłowiński J. Usprawnianie chodu chorych z niedowładem połowiczym spastycznym po udarze mózgu. II. Zależność

wyników od czasu rozpoczęcia i wieku chorych. Post Rehab 1996; Supl.II. 383-398.

25. Kwolek A, Wiegand F, Grochulska W. Kula łokciowa z sygnalizatorem dźwiękowym w nauce chodu chorych z niedowładem

połowiczym z wykorzystaniem sprzężenia zwrotnego. Sympozjum PAN; 1983. Poznań.

WNIO SKI

Za sto so wa nie wy bra nych wzor ców me to dy PNF wy ka -

zu je znacz nie więk szą efek tyw ność w sy me try za cji ob cią -
że nia koń czyn dol nych niż wy łącz ne sto so wa nie me tod tra -
dy cyj nych.

CONCLUSIONS

PNF-based rehabilitation is much more effective in im -

proving loading symmetry of the lower extremities than
conventional rehabilitation alone.

270

Wolny T. i wsp., Ocena efektywności metody PNF w symetryzacji obciążenia kończyn dolnych po udarze mózgu

This copy is for personal use only - distribution prohibited.

- This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. - This copy is for personal use only - distribution prohibited. -

Electronic PDF security powered by www.IndexCopernicus.com