1

Temat VI
Zaburzenia pamięci

Mózg, umysł i zachowanie

Różne rodzaje pamięci: Model

Atkinsona i Shiffrina

Psychologia kognitywna: model Atkinsona i Shiffrina

(1968)

„

W modelu Atkinsona i Shiffrina, pamięć funkcjonuje jako budynek
biblioteki, w którym informacje są przechowywane i mogą być

odtwarzane, jeżeli kod dostępu jest znany

Procesy pamięci zachodzą w trzech odrębnych współdziałających

układach (model trzech magazynów):

1- Pamięć sensoryczna: zachowuje napływające informacje

zmysłowe przez sekundę lub dwie, zanim będą mogły być

przetworzone

Model

2

Różne rodzaje pamięci: Model

Atkinsona i Shiffrina

Back

Różne rodzaje pamięci: Model

Atkinsona i Shiffrina

2- Pamięć krótkotrwała: gromadzi pewną ilość informacji przez

krótki okres, mniej więcej do trzydziestu sekund

3- Pamięć długotrwała: zadaniem tej pamięci jest

przechowywanie informacji w długim okresie (od kilku minut do

kilkudziesięciu lat)

Model

3

Pamięć

sensoryczna

Pamięć sensoryczna

Pierwszy podstawowy krok procesu pamięci

Ta pamięć obejmuje kilka oddzielnych podsystemów, czyli

rejestrów zmysłowych. Jest ich tyle samo, ile zmysłów (np.
rejestr wizualny, rejestr słuchowy, itd.)

Na tym poziomie, informacja nie jest analizowana (np.

gdy słowo jest prezentowane, tylko obraz tego słowa jest

rejestrowany w rejestrze wizualnym. W tym momencie

„nie wiemy”, co to jest za bodziec)

Model

Pamięć

krótkotrwała

Pamięć krótkotrwała (

short-term memory

)

Otrzymuje informacje od pamięci sensorycznej i może

zatrzymywać informacje przywołane z pamięci

długotrwałej do chwilowego wykorzystania

Informacja jest kodowana (materiał nie jest tylko

wyobrażeniem sensorycznym, lecz wyobrażeniem

kodowanym, np. słowem lub liczbą)

Gdy informacja jest otrzymywana z pamięci długotrwałej,

bardzo często nie jest tylko przechowywana w pamięci
krótkotrwałej, ale również jest przetwarzana. Z tego

powodu pamięć krótkotrwała jest też nazywana pamięcią

roboczą, (

working memory

)

Model

4

Pamięć

krótkotrwała

Np.

Zadanie matematyczne (124+(234/12)=?).
Liczby „124” i „234” są znane przez ludzi i są
przechowywane w pamięci krótkotrwałej i

przetwarzane w celu wykonania zadania.

Š

W danym momencie pamięć krótkotrwała może zatrzymać

tylko określoną ilość informacji, czyli tylko 7 elementów

(np. liczb lub liter) plus lub minus dwa. = 7 + lub - 2

(Miller, 1956). Jakkolwiek, 1 element może być porcją

danych (np. grupowane liczby)

Š

Pamięć krótkotrwała zachowuje informacje tylko

przejściowo, do trzydziestu sekund

Model

Pamięć

długotrwała

Pamięć długotrwała (

long-term memory

)

Pojemność tego typu pamięci jest nieograniczona

Pamięć długotrwała mieści dużo materiału. W tym miejscu

należy postawić pytanie: w jaki sposób ludzie mają dostęp
do informacji?

Informacja jest organizowana. W jakim sposób?
Informacja jest rejestrowana i klasyfikowana zwłaszcza

przez jej grupowanie semantyczne

Przykład: Model Collinsa i Loftusa (1975) (

semantic

network

,

spread of activation

)

Model

5

Pamięć

długotrwała

Pamięć

długotrwała

Opisywano kilka typów pamięci długotrwałej

Pamięć proceduralna („wiedza, jak”,

know how

):

pamięć wykonywanych czynności lub sprawności (np.
stosowana gdy ludzie prowadzą samochód)

Pamięć deklaratywna („wiedza, że”,

know what

):

pamięć faktów, reguł, pojęć i zdarzeń

Obejmuje pamięć semantyczną i epizodyczną

Model

6

Pamięć

długotrwała

Pamięć semantyczna :
pamięć wiedzy ogólnej, czyli faktów, reguł, pojęć i

sądów. Reprezentacje w pamięci semantycznej są
niezależne od konkretnego kontekstu. (np. pojęcia:

„liczba”, „kot”, itd.)

Pamięć epizodyczna :
pamięć osobiście przeżytych zdarzeń. Pamięć zdarzeń

jest dołączona z kontekstami w których nastąpiły.
(np. pamięć tragedii „World Trade Center”)

Model

Squire’a model pamięci długotrwałej

7

Deficity pamięci

Deficyty pamięci krótkotrwałej i długotrwałej mogą być

niezależne od siebie (podwójna dysocjacja)

Pacjent HF (Milner, 1966)

- chirurgiczne uszkodzenie struktur skroniowych i hipokampa, w

celu leczenia epilepsji (padaczki)

- pamięć krótkotrwała w normie („

digit memory span

” w

normie)

- pacjent niezdolny do przechowywania nowych informacji w

pamięci długotrwałej (

amnezja następcza

)

Deficity pamięci

Dysocjacja odwrotna:

Pacjent KF (Warrington & Shallice, 1969)

- uszkodzenie regionu ciemieniowo – potylicznego
- deficyty pamięci krótkotrwałej (w teście „

digit span test

”)

- nie wykryto natomiast żadnych deficytów w tworzeniu

wspomnień długotrwałych (w teście uczenia się par słów

skojarzonych)

8

Deficity pamięci

Deficity pamięci

Bardzo ważne: Rezultaty te poddają dyskusji model Atkinsona &

Shiffrina (1968). W rzeczywistości, jeśli byłoby konieczne

przechodzenie przez pamięć krótkotrwałą aby zachować informacje

w pamięci długotrwałej, przypadki takie jak KF nie byłyby możliwe

Bardziej realistyczna wydaje się struktura równoległa:

Bodźce

do zapamiętania

Pamięć sensoryczna

Pamięć krótkotrwała

Pamięć długotrwała

9

Deficity pamięci krótkotrwałej

Deficity pamięci krótkotrwałej

Jednym z modeli pamięci krótkotrwałej (working memory – pamięci
roboczej) który uzyskał poparcie w badaniach osób z uszkodzonym

mózgiem jest model Baddeleya (1986)

Jest to model pamięci krótkotrwałej u zdrowych osób, w którym

występują zarówno aktywne (np. procesy), jak i bierne (np.
przechowywanie informacji) składniki. Ulegają one dysocjacji u

pacjentów z uszkodzonym mózgiem

Model Baddeley’a

10

Deficity pamięci długotrwałej

Amnezje

Dwa dysocjacyjne rodzaje amnezji opisywane w literaturze:

Amnezja wsteczna: utrata pamięci wydarzeń, które miały

miejsce przed wystąpieniem stanu bądź czynnika

etiologicznego. W tym przypadku, pacjenci mają tendencję do

pamiętania wydarzeń, które miały miejsce dawno temu, mają
natomiast trudności w przypomnieniu sobie wydarzeń

dziejących się tuż przed urazem mózgu (gradient Ribot’a)

Amnezja następcza: utrata pamięci wydarzeń, które miały

miejsce po wystąpieniu stanu bądź czynnika etiologicznego. U
tych pacjentów, pamięć implicit jest zachowana

x

amnezja wsteczna

amnezja następcza

lezja

teraźniejszość

przeszłość

0

20

40

60

80

100

Pacjent amnestyczny

Normalne
zapominanie

Deficity pamięci długotrwałej

11

Deficity pamięci długotrwałej

0

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

0,6

0,7

0,8

75-'84

65-'74

55-'64

45-'54

35-'44

Controls (n=16)

Korsakoff's (n=6)

Alzheimer's (n=8)

Kopelman (1989)
News events test

Neuroanatomia amnezji

Wyjaśnienia zjawiska amnezji pozostają nadal bardziej

anatomiczne niż funkcjonalne …

„

Przykładowe regiony uważane za istotne w

deficytach pamięci długotrwałej:

Š

Hipokamp

Š

obszary sąsiednie takie jak: kora węchowa (entorhinal

cortex) i kora parahipokampalna (parahippocampal

cortex)

12

Neuroanatomia amnezji

Neuroanatomia amnezji

13

Neuroanatomia amnezji

“The time has come, “ the Walrus said,

“To talk of many things:

Of shoes - and ships - and sealing wax -

Of cabbages - and kings -

And why the sea is boiling hot -

And whether pigs have wings.”

(Lewis Carrol)

Zaburzenia pamięci semantycznej

14

Definicja semantyki w

neuropsychologii

•Jedna z możliwych definicji semantyki stosowanych w
neuropsychologii (dość ogólnikowa..):

„system semantyczny, dokładniej wiedza semantyczna ‘obiektów’ [o

f

the reference] w słownych i wzrokowych dziedzinach”

(McKenna et Warrington, 1993)

Ale czym jest wiedza semantyczna...?
Występuje tu problem definicji

Deficyty pamięci semantycznej:

demencja semantyczna

Demencja semantyczna

Definicja: “deficyt pamięci semantycznej, podczas gdy pamięć

epizodyczna i inne funkcje poznawcze są zachowane “

(Saffran & Schwartz, 1994)

Symptomy

(Hodge et al., 1992)

:

Š

Deficyty pamięci semantycznej, anomia, deficyty rozumienia

słów, deficyty czytania, osłabiona fluencja kategorialna, brak

wiedzy ogólnej

Š

Inne komponenty przetwarzania języka (fonologia i składnia)

są zachowane

15

Deficyty pamięci semantycznej:

demencja semantyczna

Š

Normalna percepcja i nie upośledzona zdolność rozwiązywania
niewerbalnych problemów

Š

Autobiograficzna i epizodyczna pamięć są względnie zachowane

Deficyty pamięci semantycznej:

deficyty specyficzne dla modalności

Deficity pamięci specyficzny dla modalności

Asocjacyjna agnozja wzrokowa: niezdolność do podania

znaczenia obiektu, kiedy jest prezentowany wzrokowo z

zachowaną zdolnością do podania znaczenia tego samego

obiektu, kiedy jego nazwa jest podana w formie pisemnej

(również, Warrington, 1975)

Przeciwstawna dysocjacja: McCarty & Warrington (1988), przypadek

T.O.B.

Zadania identyfikacji obrazów i słów:

Obrazy

S

łowa

istoty żywe

94%

33%

przedmioty

98%

89%

16

Deficyty pamięci semantycznej:

deficyty specyficzne dla modalności

Przykłady odpowiedzi dostarczanych przez T.O.C. :

słowo “

nosorożec” = “zwierze, inne funkcje nie

przychodzą mi do głowy”

zdjęcie “

nosorożca” = “olbrzymi,waży ponad tonę i żyje w

Afryce”

słowo “

delfin” = “ryba albo ptak”

zdjęcie “

delfina” = “delfin żyje w wodzie… uczą je

wyskakiwania z wody(...)”

T.O.C. pokazuje:

- deficyt specyficzny dla słownej modalności

- efekt nadrzędnej kategorii semantycznej

- deficyt specyficzny dla danej kategorii

semantycznej (istoty żywe vs martwe przedmioty)

Deficyty pamięci semantycznej:

deficyty specyficzne dla modalności

17

Deficyty pamięci semantycznej:

deficyty specyficzne dla kategorii

Deficyty swoiste dla kategorii semantycznej

Š

istoty żywe vs przedmioty

Wybiórcze deficyty dla istot żywych (to jest najczęstsza

sytuacja)

Deficyty pamięci semantycznej:

deficyty specyficzne dla kategorii

Warrington & Shallice (1984), przypadek J.B.R i S.B.Y.

Przykłady odpowiedzi w zadaniu definiowania

słów:

“kompas” = “instrument wskazujący kierunek, w

którym się udajesz” (J.B.R.)

“parasol” = “przedmiot wykorzystywany do

ochrony przed deszczem” (S.B.Y)

“róża” = “roślina” (J.B.R.)
“kaczka” = “zwierzę” (S.B.Y.)

Przedmioty

Istoty żywe

18

Deficyty pamięci semantycznej:

deficyty specyficzne dla kategorii

Notatki:

- J.B.R. et S.B.Y. Również wykazywali deficyty w

identyfikacji przedmiotów jadalnych (naturalnych i

wyprodukowanych)
- J.B.R. Nie wykazywał deficytów związanych z

częściami ciała
- J.B.R. Miał problemy z rozpoznawaniem

instrumentów muzycznych

Pytanie : czy ten specyficzny deficyt dotyczący istot

żywych mógł być artefaktem?

Deficyty pamięci semantycznej:

deficyty specyficzne dla kategorii

Deficyty wybiórcze dla przedmiotów (podwójna

dysocjacja):

Warrington & McCarthy (1983), V.E.R.

„

Inne kategorie:

- owoce i warzywa
- kolory
- części ciała
- nazwy własne

19

Interpretacja deficytów pamięci

semantycznej

Jeden czy więcej systemów semantycznych ?

„

Teoria wielokrotnych systemów semantycznych (jako funkcja

modalności), Warrington & Shallice

Według Warrington’a et Shallice istnieją dwa niezależne ,

oddzielne systemy semantyczne, specyficzne dla modalności:

system wzrokowy/ niewerbalny oraz system werbalny

Interpretacja deficytów pamięci

semantycznej

Wejście
wzrokowe

Wejście
słuchowe

System
klasyfikacji
perceptualnej

Wizualna
analiza formy
słowa

Fonologiczna
forma analizy
słowa

wzrokowy/niewer
balny system
semantyczny

Werbalny
system
semantyczny

20

Interpretacja deficytów pamięci

semantycznej

Dane wspierające teorię wielokrotnych systemów
(Shallice 1987) :

1.

Specyficzny dla modalności efekt

prymowania

2.

Afazja specyficzna dla modalności

3.

Specyficzne dla modalności deficyty

semantyczne

„

Krytyka teorii wielokrotnych systemów semantycznych :

model O.U.C.H. (Caramazza i wsp. 1990)