strona 1/9
Data utworzenia: 2008-11-30
Chemia związków węgla
Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn
Treść podstawy programowej:
Węgiel i jego związki. Proste węglowodory nasycone i nienasycone, alkohole, kwasy karboksy-
lowe, mydła, estry, tłuszcze, cukry, białka jako podstawowe składniki organizmów żywych, tworzy-
wa sztuczne.
Zagadnienia do powtórki
Występowanie węgla w przyrodzie
1.
Odmiany alotropowe węgla
2.
Węglowodory
3.
Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów
4.
Pochodne węglowodorów jako składniki pożywienia
5.
Tworzywa sztuczne
6.
Kompendium wiedzy
1. Występowanie węgla w przyrodzie
Węgiel występuje w przyrodzie:
w stanie wolnym w postaci grafitu i diamentu
•
w stanie związanym w postaci
•
tlenku węgla(IV) w atmosferze i hydrosferze
*
soli kwasu węglowego w litosferze (skały wapienne) i hydrosferze (rozpuszczone wodorowę-
*
glany zawierające jon HCO
3
–
)
paliw kopalnych (antracyt, węgiel kamienny, węgiel brunatny, torf, gaz ziemny, ropa naftowa)
*
różnorodnych związków organicznych w organizmach żywych; w biosferze (stanowi około 20%
*
masy ciała człowieka)
Atomy węgla w związkach organicznych są zawsze IV-wartościowe. Wszystkie substancje pocho-
dzenia organicznego w czasie prażenia zwęglają się. Obecny w nich węgiel można wykryć w reakcji
z tlenkiem miedzi(II):
2 CuO + C
→ 2Cu + CO
2
.
Tlenek miedzi(II) w postaci czarnego proszku redukuje się do miedzi barwy czerwonej
strona 2/9
Data utworzenia: 2008-11-30
ORGANICZNE ZWIĄZKI WĘGLA
WĘGLOWODORY
POCHODNE
WĘGLOWODORÓW
JEDNOFUNKCYJNE
WIELOFUNKCYJNE
aminokwasykwasy
białka
cukry C
n
H
2m
O
m
alkohole R-OH
kwasy R-COOH
estry RCOOR
NASYCONE
NIENASYCONE
alkeny C
n
H
2n
alkiny C
n
H
2n-2
alkany C
n
H
2n+2
2. Odmiany alotropowe węgla
Węgiel w stanie wolnym: może występować w trzech odmianach alotropowych: diamentu, grafitu ,
fullerenów
Właściwości fizyczne
Zastosowanie
DIAMENT
Najtwardszy minerał,
•
przezroczysty o różnym zabarwieniu,
•
gęstość jego 3,5 g/cm
•
3
,
półprzewodnik.
•
Jubilerstwo, do wyrobu narzędzi
•
wiertniczych, noży
do cięcia szkła, proszków
•
ściernych.
GRAFIT
Miękki minerał, nieprzezroczysty,
•
barwa stalowoczarna,
•
gęstość 2,3 g/cm
•
3
,
dobry przewodnik,
•
łamliwy w jednym kierunku,
•
ścieralny.
•
Produkcja:
ołówków, czarnych farb antykoro-
•
zyjnych,
cegieł ogniotrwałych,
•
suchego smaru, do wyrobu prętów
•
grafitowych w reaktorach jądrowych.
FULLERENY
Nadprzewodniki,
•
odporne na działanie wielu związ-
•
ków chemicznych.
Do produkcji najcieńszych, najmoc-
•
niejszych włókien,
w elektronice jako półprzewodniki
•
i nadprzewodniki,stosowane w su-
perszybkich pojazdach,
do produkcji rakietowych powłok
•
jako materiał nie wykazujący tarcia.
strona 3/9
Data utworzenia: 2008-11-30
3. Węglowodory
Węglowodory to związki zbudowane z atomów węgla i wodoru. W zależności od rodzaju wiązań pomię-
dzy atomami węgla mogą mieć charakter nasycony (alkany – pojedyncze wiązania pomiędzy atomami
węgla) lub nienasycony (alkeny – co najmniej jedno podwójne wiązanie pomiędzy atomami węgla, alkiny
– co najmniej jedno potrójne wiązanie pomiędzy atomami węgla). Obecność wiązań wielokrotnych decy-
duje o nienasyconym charakterze węglowodorów oraz o ich większej aktywności chemicznej. Węglowo-
dory nienasycone i obecne w ich cząsteczkach wiązania wielokrotne można wykryć za pomocą wodnego
roztworu manganianu(VII) potasu KMnO
4
lub wody bromowej Br
2aq
. Oba te roztwory zmieniają swoje
zabarwienie w obecności węglowodoru posiadającego wielokrotne wiązania pomiędzy atomami węgla.
Szereg homologiczny tworzą związki organiczne uporządkowane wg wzrastającej liczby atomów węgla,
różniące się o grupę – CH
2
, posiadające podobne właściwości chemiczne lecz różne właściwości fizyczne.
Wzrost łańcucha węglowego powoduje zmianę stanu skupienia, zmniejszenie lotności i palności
węglowodoru.
NAsYcoNE
Posiadają pomiędzy atomami
węgla tylko wiązania pojedyncze
NIENAsYcoNE
Posiadają pomiędzy atomami węgla jedno wiązanie wielokrotne
(podwójne lub potrójne)
Alkany
Alkeny
Alkiny
Wzór ogólny
C
n
H
2n+
2
C
n
H
2n
C
n
H
2n-
2
Nazwy
końcówka
-an
końcówka
-en
końcówka
-yn
met
an CH
4
,
gaz
et
en C
2
H
4
,
prop
en C
3
H
6,
but
en C
4
H
8
,
pent
en C
5
H
10
,
heks
en C
6
H
12
et
yn C
2
H
2
,
prop
yn C
3
H
4,
but
yn C
4
H
6
,
pent
yn C
5
H
8
,
heks
yn C
6
H
10
et
an C
2
H
6
,
prop
an C
3
H
8,
but
an C
4
H
10
,
pent
an C
5
H
12
,
heks
an C
6
H
14
ciecz
heptadekan C
17
H
36
ciało stałe
Wzór strukturalny
H H
H C C H
H H
C=C
H H
H H
H – C
≡ C - H
Wzór półstrukturalny
CH
3
– CH
3
CH
2
= CH
2
CH ≡ CH
Przedstawiciele
Metan
(zwany gazem błotnym
lub kopalnianym) główny skład-
nik gazu ziemnego.
Eten (etylen),
można go otrzymać w wyniku
termicznego rozkładu folii polietylenowej
(w reakcji depolimeryzacji)
[-CH
2
-CH
2
-]
n
→ n CH
2
=CH
2
Etyn (acetylen)
stosowany w palni-
kach acetylenowo-tlenowych, można
go otrzymać z karbidu (węgliku
wapnia) w reakcji:
CaC
2
+ 2H
2
O
→ Ca(OH)
2
+
c
2
H
2
↑
strona 4/9
Data utworzenia: 2008-11-30
Właściwości fizyczne
gaz bezbarwny, bezwonny,
•
lżejszy od powietrza,
•
trudno rozpuszczalny
•
w wodzie,
gaz bezbarwny,
•
delikatny słodki zapach,
•
lżejszy od powietrza,
•
trudno rozpuszczalny w wodzie
•
gaz bezbarwny,
•
lżejszy od powietrza,
•
trudno rozpuszczalny w wodzie
•
Właściwości chemiczne
wzrost aktywności chemicznej
mało aktywny chemicznie
palny,
spala się, w zależności
od dostępu powietrza:
całkowicie
•
do CO
2
i H
2
O:
CH
4
+ 2O
2
= CO
2
+ 2H
2
O
niecałkowicie
•
do CO i H
2
O
lub (C i H
2
O):
2CH
2
+ 3O
2
= 2CO + 4H
2
O
CH
4
+ O
2
= C + 2H
2
O
zmieszany z powietrzem tworzy
mieszaninę wybuchową.
palny
, spala się, w zależności od dostępu
powietrza:
całkowicie
•
do CO
2
i H
2
O:
C
2
H
4
+ 3O
2
= 2CO
2
+ 2H
2
O
niecałkowicie
•
do CO i H
2
O lub C i H
2
O:
C
2
H
4
+ 2O
2
= 2CO + 2H
2
O
C
2
H
4
+ O
2
= 2C + 2H
2
O
aktywny chemicznie reaguje:
z wodnym roztworem manganianu(VII)
•
potasu KMnO
4
powodując zmianę zabarwie-
nia z fioletowej na brunatną
z wodą bromową,
•
powodując jej odbarwienie;
C
2
H
4
+ Br
2
= C
2
H
4
Br
2
et
en
→ dibromoetan
ulega reakcji polimeryzacji tworząc polietylen
•
n CH
2
=CH
2
→ [-CH
2
-CH
2
-]
n
palny,
spala się, w zależności od
dostępu powietrza:
całkowicie
•
do CO
2
i H
2
O:
2C
2
H
2
+5O
2
= 4CO
2
+ 2H
2
O
niecałkowicie
•
do CO i H
2
O
lub C i H
2
O:
2C
2
H
2
+ 3O
2
= 4CO + 2H
2
O
2C
2
H
2
+ O
2
= 4C + 2H
2
O
aktywny chemicznie reaguje:
z wodnym roztworem mangania-
•
nu(VII) potasu KMnO
4
powodu-
jąc zmianę zabarwienia z fioleto-
wej na brunatną
z wodą bromową,
•
powodując jej
odbarwienie;
C
2
H
2
+ Br
2
= C
2
H
2
Br
2
et
yn
→ dibromoeten
ulega reakcji polimeryzacji
•
4. Jenofunkcyjne pochodne węglowodorów
Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów to związki wywodzące się od węglowodorów, w których
jeden bądź kilka atomów wodoru zostało zastąpione grupą funkcyjną.
Grupa funkcyjna to atom, bądź grupa atomów nadające cząsteczce związku organicznego charak-
terystyczne właściwości.
JEdNOfuNKCyJNE POChOdNE WęglOWOdOróW
Alkohole
Kwasy karboksylowe
Estry
-OH, hydroksylowa
-OH
-COOH, karboksylowa
- C
OH
O
-COO-, wiązanie estrowe
- C
O-
O
Wzór ogólny
R-OH
R-COOH
R
′COOR
Zasady nazywania
nazwa węglowodoru
+ końcówka
–ol
Kwas + nazwa węglowodoru + końcówka
–owy
nazwa węglowodoru + końcówka
–ian
(część pochodzącą od kwasu) nazwa
węglowodoru bez końcówki
-an +
końcówka
–ylu (część pochodząca od
alkoholu)
strona 5/9
Data utworzenia: 2008-11-30
Przykłady
Alkohole jednowodorotle-
nowe, nasycone Cnh
2n+1
oH
metanol CH
3
OH,
etanol C
2
H
5
OH,
propanol C
3
H
7
OH,
butaol C
4
H
9
OH,
pentol C
5
H
11
OH,
Alkohole wielowodorotleno-
we nasycone
1,2,3 –propanotriol
(glicerol,gliceryna)
C
3
H
5
(OH)
3
C OH
H
2
C OH
H
2
C OH
H
Kwasy nasycone Cnh
2n+1
COOh:
Kwasy niższe (zawierające w cząsteczce
•
kilka atomów węgla)
kwas metanowy (mrówkowy) HCOOH
kwas etanowy (octowy) CH
3
COOH
kwas propanowy, (propionowy) C
2
H
5
COOH
kwas butanowy (masłowy) C
3
H
7
COOH
Kwasy wyższe, tłuszczowe (zawierające
•
w cząsteczce kilkanaście atomów węgla)
kwas heksadekanowy (palmitynowy)
C
15
H
31
COOH
kwas oktadekanowy (stearynowy)
C
17
H
35
COOH
Kwasy nienasycone C
n
H
2n-1
COOh:
kwas oktadecenowy (oleinowy) C
17
H
33
COOH
Estry alkoholi jednowodorotlenowych
metanian metylu HCOOCH
3
metanian etylu HCOOC
2
H
5
etanian metylu CH
3
COOCH
3
Estry wyższych kwasów karboksylo-
wych i gliceryny – tłuszcze
Tripalmitynian glicerolu
C
3
H
5
(C
15
H
31
COO)
3
Tristearynian glicerolu
C
3
H
5
(C
17
H
35
COO)
3
Trioleinian glicerolu
C
3
H
5
(C
17
H
33
COO)
3
Właściwości fizyczne wybranych przedstawicieli
Metanol, etanol
mają podobne
•
właściwości fizyczne:
ciekły stan skupienia
•
dużą lotność
•
charakterystyczny ostry
•
zapach
brak zabarwienia
•
piekący smak
•
bardzo dobrą
•
rozpuszczalność
w wodzie
Metanol
jest toksyczny (trujący),
a
etanol
szkodliwy dla orga-
nizmu ludzkiego
glicerol jest:
gęstą, oleistą cieczą
•
bezbarwną
•
bez zapachu
•
ma słodki smak
•
bardzo dobrze rozpusz-
•
czalną w wodzie
Kwas metanowy (mrówkowy)
(zawarty w jadzie mrówek,
liściach pokrzywy) jest:
bezbarwną, lotną cieczą o charaktery-
•
stycznym zapachu
bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie
•
Kwas etanowy (octowy)
ma podobne właściwości do kwasu
•
metanowego
Kwas palmitynowy jest:
substancją stałą, barwy białej o charakte-
•
rystycznym słabym zapachu wosku
nierozpuszczalny w wodzie
•
łatwotopiwy
•
Kwas stearynowy
ma podobne właściwości do kwasu palm
•
i-
tynowego
Kwas oleinowy to ciecz:
bar
•
wy kremowo – żółtej
nierozpuszczalna w wodzie
•
o charakterystycznym zapachu
•
Estry niższych kwasów
karboksylowych to ciecze:
słabo rozpuszczalne w wodzie
•
o charakterystycznych, przyjemnych
•
zapachach np. mrówczan etylu ma
zapach rumu, octan butylu bana-
na, maślan metylu jabłka, maślan
butylu ananasa
Estry wyższych, nasyconych kwasów
karboksylowych i glicerolu
to tłuszcze nasycone
np. tristearynian glicerolu,
tripalmitynian glicerolu.
Są:
nierozpuszczalne w wodzie
•
lżejsze od wody
•
rozpuszczalne w benzynie
•
zwykle ciałami stałymi
•
zawarte zwykle w tłuszczach pocho-
•
dzenia zwierzęcego
łatwo się topią
•
Estry wyższych, nienasyconych
kwasów karboksylowych i glicerolu
to tłuszcze nienasycone.
Np. trioleinian glicerolu jest cieczą:
nierozpuszczalną w wodzie
•
lżejszą od wody
•
rozpuszczalną w benzynie
•
zawartą zwykle w tłuszczach pocho-
•
dzenia roślinnego
strona 6/9
Data utworzenia: 2008-11-30
Właściwości chemiczne
Metanol i etanol
mają
•
odczyn obojętny
ulegają reakcji spalania
•
w zależności od dostępu
powietrza np.
2CH
3
OH + 3O
2
=
= 2CO
2
+ 4H
2
O
CH
3
OH + O
2
= CO + 2H
2
O
2CH
3
OH + O
2
= 2C + 4H
2
O
reagują z kwasami
•
karboksylowymi tworząc
estry np.
CH
3
OH + HCOOH
=
= HCOOCH
3
+ H
2
O
mogą utleniać się do
•
kwasów np.
C
2
H
5
OH + O
2
= CH
3
COOH +
+ H
2
O
glicerol
ma odczyn obojętny
•
reaguje z kwasami
•
nieorganicznymi tworząc
estry np.:
3HNO
3
+ C
3
H
5
(OH)
3
=
= C
3
H
5
(ONO
2
)
3
+ 3H
2
O,
powstały ester
•
triazotan(V) glicerolu
to nitrogliceryna
reaguje z wyższymi
•
kwasami karboksylowy-
mi tworząc estry zwane
tłuszczami np.
3C
15
H
31
COOH + C
3
H
5
(OH)
3
=
= (C
15
H
31
COO)
3
C
3
H
5
+ 3H
2
O
uwaga!
W reakcji estryfikacji
cząsteczka wody powsta-
je w wyniku reakcji grupy
OH pochodzącej z kwasu
z atomem wodoru z grupy
wodorotlenowej alkoholu.
Kwas metanowy i etanowy
maja odczyn kwasowy, ulegają pod wpły-
•
wem wody procesowi dysocjacji
HCOOH
→ HCOO
–
+ H
+
reagują z metalami nieszlachetnymi two-
•
rząc sole np.
2CH
3
COOH + Mg
= (CH
3
COO)
2
Mg + H
2
reagują z tlenkami metali
•
2HCOOH + CuO
= (HCOO)
2
Cu + H
2
O
reagują z zasadami
•
NaOH + CH
3
COOH
= CH
3
COONa + H
2
O
reagują z alkoholami tworząc estry
•
C
2
H
5
OH + CH
3
COOH
= CH
3
COOC
2
H
5
+ H
2
O
wypierają kwas węglowy z jego soli
•
Na
2
CO
3
+ 2HCOOH
= 2HCOONa + CO
2
+ H
2
O
Kwas palmitynowy i stearynowy :
nie ulegają procesowi dysocjacji elektro-
•
litycznej
reagują z zasadą sodową i potasową two-
•
rząc sole wyższych kwasów karboksylo-
wych sodowe i potasowe zwane mydłami
C
17
H
35
COOH + NaOH
= C
17
H
35
COONa + H
2
O
reagują w obecności kwasu siarkowego-
•
(VI) z glicerolem tworząc tłuszcze np.
3C
17
H
35
COOH + C
3
H
5
(OH)
3
=
= (C
17
H
35
COO)
3
C
3
H
5
+ 3H
2
O
Kwas oleinowy:
ma podobne właściwości jak kwas steary-
•
nowy i palmitynowy,
dodatkowo jeszcze może reagować
•
z wodorem, wodą bromową, roztworem
KMnO
4
gdyż posiada w cząsteczce jedno
wiązanie podwójne pomiędzy atomami
węgla:
C
17
H
33
COOH + H
2
= C
17
H
35
COOH
hydroliza estrów
Reakcja estryfikacji jest reakcją odwra-
calną tzn., że estry w obecności wody
rozpadają się na alkohol i kwas np.
HCOOCH
3
+ H
2
O
= CH
3
OH + HCOOH
Tłuszcze w trakcie procesów trawien-
nych pod wpływem enzymów również
ulegają procesowi hydrolizy
(C
15
H
31
COO)
3
C
3
H
5
+ 3H
2
O
=
= 3C
15
H
31
COOH + C
3
H
5
(OH)
3
Zmydlanie tłuszczy:
tłuszcze reagują z stężonymi roztwo-
rami zasady sodowej lub potasowej,
w wyniku tej reakcji powstają mydła
– sole wyższych kwasów karboksylo-
wych sodowe lub potasowe np.
(C
17
H
35
COO)
3
C
3
H
5
+ 3NaOH
=
= C
3
H
5
(OH)
3
+ 3C
17
H
35
COONa
utwardzanie tłuszczy:
Tłuszcze pochodzące od kwasów nie-
nasyconych zwykle mają stan skupie-
nia ciekły. Najczęściej są to tłuszcze
pochodzenia roślinnego, można je
zestalić w reakcji uwodornienia. Na
skalę przemysłową otrzymuje się tak
na skalę przemysłową z olejów roślin-
nych margaryny
(C
17
H
33
COO)
3
C
3
H
5
+ 3H
2
=
= (C
17
H
35
COO)
3
C
3
H
5
Próba akroleinowa
W trakcie intensywnego ogrzewania
tłuszczu wydziela się nieprzyjemny
zapach akroleiny (toksycznej substan-
cji, która jest produktem spalania
tłuszczu)
Sposoby otrzymywania
Fermentacja alkoholowa:
C
6
H
12
O
6
drożdże 2C
2
H
5
OH
+ 2CO
2
Utlenianie alkoholi:
Fermentacja octowa
C
2
H
5
OH + O
2
= CH
3
COOH + H
2
O
Reakcja estryfikacji:
C
2
H
5
OH + CH
3
COOH
= CH
3
COOC
2
H
5
+
+ H
2
O
strona 7/9
Data utworzenia: 2008-11-30
5. Pochodne węglowodorów jako składniki pożywienia
do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego niezbędne jest dostarczanie mu
następujących składników pokarmowych:
Wody
•
, ponieważ bierze ona udział w wszystkich procesach zachodzących w organizmie
Soli mineralnych i witamin
•
, ponieważ regulują one procesy zachodzące w organizmie
Białek
•
, ponieważ spełniają rolę budulcową; budują tkanki
Tłuszczy i cukrów
•
, ponieważ spełniają one rolę energetyczną,; dostarczają energii
Właściwości fizyczne i chemiczne, sposoby nazywania i występowanie tłuszczów zostały omówione
we wcześniejszym punkcie Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów w kolumnie estry.
Białka to związki wielkocząsteczkowe o skomplikowanej strukturze zbudowane z aminokwasów.
Najprostszym aminokwasem jest kwas aminooctowy (glicyna).
Każdy aminokwas zawiera dwie grupy funkcyjne karboksylową i aminową:
CH
2
COOH
NH
2
grupa
karboksylowa
grupa
aminowa
W skład białek wchodzą różne pierwiastki, najważniejsze z nich to:
węgiel, tlen, wodór, azot,
siarka. Białka są składnikami wszystkich komórek, tkanek, płynów ustrojowych, spełniają różnorodne
funkcje.
Wiele czynników i substancji ma szkodliwy wpływ na białka należą do nich między innymi:
wysoka temperatura,
•
sole metali ciężkich np. ołowiu baru, rtęci,
•
stężone roztwory kwasów i zasad,
•
alkohole.
•
Pod wpływem tych czynników struktura białek ulega najczęściej nieodwracalnej zmianie.
Substancje białkowe można wykryć za pomocą dwóch reakcji charakterystycznych:
reakcji ksantoproteinowej (białko pod wpływem kwasu azotowego(V) zmienia zabarwienie na
•
pomarańczowe)
strona 8/9
Data utworzenia: 2008-11-30
biuretowej (białko w obecności świeżo wytrąconego osadu wodorotlenku miedzi(II) zmienia za-
•
barwienie na fioletowoniebieskie).
Cukry (węglowodany, sacharydy) to związki zbudowane z węgla, tlenu i wodoru. Najważniejsze wia-
domości o cukrach zestawiono w tabeli
Cukry (węglowodany, sacharydy)
proste
złożone
dwucukry
wielocukry
Przedstawiciele
glukoza, fruktoza
C
6
H
12
O
6
Sacharoza
C
12
H
22
O
11
Skrobia
(C
6
H
10
O
5
)
n
n od kilkuset do kilku tysięcy
Celuloza
(C
6
H
10
O
5
)
n
n od 2500 – 1000
Występowanie
Miód,
owoce
Buraki cukrowe,
trzcina cukrowa
Ziarna zbóż, ryż,
bulwy ziemniaków
Włókna bawełniane,
len, drewno
Właściwości fizyczne
substancje stałe
•
krystaliczne
•
barwy białej
•
rozpuszczalne w wodzie
•
posiadają słodki smak
•
są bez zapachu
•
substancja stała
•
krystaliczna
•
barwy białej
•
rozpuszczalna
•
w wodzie
posiada słodki smak
•
jest bez zapachu
•
substancja stała
•
bezpostaciowa o budowie
•
ziarnistej
barwy białej
•
bez smaku i zapachu
•
nierozpuszczalna w zimnej
•
wodzie
w gorącej wodzie pęcznieje
•
substancja stała
•
bezpostaciowa
•
o budowie włók-
nistej
nierozpuszczalna
•
w wodzie bez
smaku i zapachu
Właściwości chemiczne
glukoza ma właściwości
•
redukcyjne, w jej obecności
niebieski osad wodorotlen-
ku miedzi(II) przechodzi
w czerwonobrunatny tlenek
miedzi(I)
spala się w trakcie proce-
•
sów trawiennych w organi-
zmie ludzkim dostarczając
mu energii. Produktami
spalania są również tlenek
węgla(IV), woda.
nie ma właściwości
•
redukcyjnych
pod wpływem kwasów,
•
enzymów lub długotrwa-
łego gotowania rozpada
się na cukry proste
glukozę i fruktozę
pod wpływem ogrzewa-
•
nia topi się, powstaje
brunatny karmel a po-
tem się zwęgla
nie ma właściwości reduk-
•
cyjnych
jodyna w obecności skrobi
•
zmienia zabarwienie
z pomarańczowego na
niebieskie
pod wpływem kwasu lub
•
enzymów skrobia rozpada
się na cząsteczki glukozy,
pośrednim etapem rozpadu
skrobi są dekstryny
nie ma właściwo-
•
ści redukcyjnych
pod wpływem stę-
•
żonych kwasów
i wysokiej tempe-
ratury rozkłada
się na cząsteczki
glukozy
jest palna
•
6. Tworzywa sztuczne.
Włókna z których produkowana jest odzież można podzielić na naturalne i wytworzone przez człowieka.
Włókna naturalne to:
bawełna, len (pod względem chemicznym to węglowodany )
•
wełna, jedwab (pod względem chemicznym to substancje białkowe)
•
Włókna wytworzone przez człowieka to:
elana, nylon, sztuczny jedwab
strona 9/9
Data utworzenia: 2008-11-30
Tworzywa sztuczne wykorzystywane do produkcji: odzieży, opakowań, różnego rodzaju plastików
wykładzin, klejów lakierów itp. to mieszaniny chemiczne wytworzone przez człowieka, których głównym
składnikiem są związki zwane polimerami (substancje wielkocząsteczkowe, zbudowane z powtarzają-
cych się elementów)
Ważne pojęcia:
1
Alotropia
•
– zjawisko występowania pierwiastków w dwóch lub kilku odmianach różniących się
liczbą atomów w cząsteczce np. tlen O
2
i O
3
, lub ich ułożeniem w sieci krystalicznej względem
siebie np. diament, grafit, fullereny.
denaturacja
•
– nieodwracalna zmiana struktury białka i jego koagulacja , zachodząca pod
wpływem ogrzewania, kwasów, alkoholu, formaliny, soli metali ciężkich (ołowiu, rtęci, srebra)
(wg słownika)
depolimeryzacja
•
– reakcja rozkładu związku wielkocząsteczkowego tzw. polimeru na pojedyncze
cząsteczki zwane monomerami
Mydła
•
– to sole sodowe, potasowe (wapniowe lub magnezowe) wyższych kwasów karboksylowych.
Polimeryzacja
•
– reakcja łączenia się cząsteczek tzw. monomerów w związek wielkocząstecz-
kowy polimer.
Próba akroleinowa
•
– próba pozwalająca odróżnić substancje tłuste od tłuszczów, w trakcie
intensywnego ogrzewania tłuszczu wydziela się nieprzyjemny zapach akroleiny (toksycznej sub-
stancji, która jest produktem spalania tłuszczu)
reakcja biuretowa
•
– reakcja charakterystyczna dla białek z siarczanem miedzi(II) w obecności
zasady sodowej lub potasowej powstaje związek o skomplikowanej budowie barwy fioletowej.
reakcja ksantoproteinowa
•
– próba na obecność białek polegająca na zmianie zabarwienia
białka pod wpływem kwasu azotowego(V) na kolor pomarańczowy
reakcja przyłączania (addycja)
•
– łączenie się dwóch cząsteczek w jedną z równoczesnym
zmniejszeniem krotności wiązania np. CH
≡CH + H
2
→ CH
2
=CH
2
Tłuszcze
•
– estry glicerolu i wyższych kwasów karboksylowych
utwardzanie tłuszczów (uwodornienie)
•
– to metoda przerobu tłuszczów ciekłych na stałe, przez
uwodornianie w obecności katalizatora
Węglowodory nasycone
•
– związki zbudowane z atomów wodoru i węgla, posiadające pomiędzy
atomami węgla tylko wiązania pojedyncze.
Węglowodory nienasycone
•
– związki zbudowane z atomów wodoru i węgla, posiadające pomię-
dzy atomami węgla wiązania wielokrotne.
Zmydlanie tłuszczów
•
– reakcja tłuszczów z zasadą sodową lub potasową prowadzące do otrzy-
mania mydeł
1
J. Sobczak, K.M.Pazdro, Z.Dobkowska; Szkolny słownik chemiczny, WSiP, Warszawa 1993r