strona 1/9

Data utworzenia: 2008-11-30

Chemia związków węgla

Dorota Lewandowska, Anna Warchoł, Lidia Wasyłyszyn

Treść podstawy programowej:

Węgiel i jego związki. Proste węglowodory nasycone i nienasycone, alkohole, kwasy karboksy-

lowe, mydła, estry, tłuszcze, cukry, białka jako podstawowe składniki organizmów żywych, tworzy-
wa sztuczne.

Zagadnienia do powtórki

Występowanie węgla w przyrodzie

1.

Odmiany alotropowe węgla

2.

Węglowodory

3.

Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów

4.

Pochodne węglowodorów jako składniki pożywienia

5.

Tworzywa sztuczne

6.

Kompendium wiedzy

1. Występowanie węgla w przyrodzie

Węgiel występuje w przyrodzie:

w stanie wolnym w postaci grafitu i diamentu

•

w stanie związanym w postaci

•

tlenku węgla(IV) w atmosferze i hydrosferze

*

soli kwasu węglowego w litosferze (skały wapienne) i hydrosferze (rozpuszczone wodorowę-

*

glany zawierające jon HCO

3

–

)

paliw kopalnych (antracyt, węgiel kamienny, węgiel brunatny, torf, gaz ziemny, ropa naftowa)

*

różnorodnych związków organicznych w organizmach żywych; w biosferze (stanowi około 20%

*

masy ciała człowieka)

Atomy węgla w związkach organicznych są zawsze IV-wartościowe. Wszystkie substancje pocho-

dzenia organicznego w czasie prażenia zwęglają się. Obecny w nich węgiel można wykryć w reakcji
z tlenkiem miedzi(II):

2 CuO + C

→ 2Cu + CO

2

.

Tlenek miedzi(II) w postaci czarnego proszku redukuje się do miedzi barwy czerwonej

strona 2/9

Data utworzenia: 2008-11-30

ORGANICZNE ZWIĄZKI WĘGLA

WĘGLOWODORY

POCHODNE

WĘGLOWODORÓW

JEDNOFUNKCYJNE

WIELOFUNKCYJNE

aminokwasykwasy

białka

cukry C

n

H

2m

O

m

alkohole R-OH

kwasy R-COOH

estry RCOOR

NASYCONE

NIENASYCONE

alkeny C

n

H

2n

alkiny C

n

H

2n-2

alkany C

n

H

2n+2

2. Odmiany alotropowe węgla

Węgiel w stanie wolnym: może występować w trzech odmianach alotropowych: diamentu, grafitu ,

fullerenów

Właściwości fizyczne

Zastosowanie

DIAMENT

Najtwardszy minerał,

•

przezroczysty o różnym zabarwieniu,

•

gęstość jego 3,5 g/cm

•

3

,

półprzewodnik.

•

Jubilerstwo, do wyrobu narzędzi

•

wiertniczych, noży
do cięcia szkła, proszków

•

ściernych.

GRAFIT

Miękki minerał, nieprzezroczysty,

•

barwa stalowoczarna,

•

gęstość 2,3 g/cm

•

3

,

dobry przewodnik,

•

łamliwy w jednym kierunku,

•

ścieralny.

•

Produkcja:
ołówków, czarnych farb antykoro-

•

zyjnych,
cegieł ogniotrwałych,

•

suchego smaru, do wyrobu prętów

•

grafitowych w reaktorach jądrowych.

FULLERENY

Nadprzewodniki,

•

odporne na działanie wielu związ-

•

ków chemicznych.

Do produkcji najcieńszych, najmoc-

•

niejszych włókien,
w elektronice jako półprzewodniki

•

i nadprzewodniki,stosowane w su-
perszybkich pojazdach,
do produkcji rakietowych powłok

•

jako materiał nie wykazujący tarcia.

strona 3/9

Data utworzenia: 2008-11-30

3. Węglowodory

Węglowodory to związki zbudowane z atomów węgla i wodoru. W zależności od rodzaju wiązań pomię-

dzy atomami węgla mogą mieć charakter nasycony (alkany – pojedyncze wiązania pomiędzy atomami
węgla) lub nienasycony (alkeny – co najmniej jedno podwójne wiązanie pomiędzy atomami węgla, alkiny
– co najmniej jedno potrójne wiązanie pomiędzy atomami węgla). Obecność wiązań wielokrotnych decy-
duje o nienasyconym charakterze węglowodorów oraz o ich większej aktywności chemicznej. Węglowo-
dory nienasycone i obecne w ich cząsteczkach wiązania wielokrotne można wykryć za pomocą wodnego
roztworu manganianu(VII) potasu KMnO

4

lub wody bromowej Br

2aq

. Oba te roztwory zmieniają swoje

zabarwienie w obecności węglowodoru posiadającego wielokrotne wiązania pomiędzy atomami węgla.

Szereg homologiczny tworzą związki organiczne uporządkowane wg wzrastającej liczby atomów węgla,

różniące się o grupę – CH

2

, posiadające podobne właściwości chemiczne lecz różne właściwości fizyczne.

Wzrost łańcucha węglowego powoduje zmianę stanu skupienia, zmniejszenie lotności i palności

węglowodoru.

NAsYcoNE

Posiadają pomiędzy atomami

węgla tylko wiązania pojedyncze

NIENAsYcoNE

Posiadają pomiędzy atomami węgla jedno wiązanie wielokrotne

(podwójne lub potrójne)

Alkany

Alkeny

Alkiny

Wzór ogólny

C

n

H

2n+

2

C

n

H

2n

C

n

H

2n-

2

Nazwy

końcówka

-an

końcówka

-en

końcówka

-yn

met

an CH

4

,

gaz

et

en C

2

H

4

,

prop

en C

3

H

6,

but

en C

4

H

8

,

pent

en C

5

H

10

,

heks

en C

6

H

12

et

yn C

2

H

2

,

prop

yn C

3

H

4,

but

yn C

4

H

6

,

pent

yn C

5

H

8

,

heks

yn C

6

H

10

et

an C

2

H

6

,

prop

an C

3

H

8,

but

an C

4

H

10

,

pent

an C

5

H

12

,

heks

an C

6

H

14

ciecz

heptadekan C

17

H

36

ciało stałe

Wzór strukturalny

H H

H C C H

H H

C=C

H H

H H

H – C

≡ C - H

Wzór półstrukturalny

CH

3

– CH

3

CH

2

= CH

2

CH ≡ CH

Przedstawiciele

Metan

(zwany gazem błotnym

lub kopalnianym) główny skład-
nik gazu ziemnego.

Eten (etylen),

można go otrzymać w wyniku

termicznego rozkładu folii polietylenowej
(w reakcji depolimeryzacji)
[-CH

2

-CH

2

-]

n

→ n CH

2

=CH

2

Etyn (acetylen)

stosowany w palni-

kach acetylenowo-tlenowych, można
go otrzymać z karbidu (węgliku
wapnia) w reakcji:

CaC

2

+ 2H

2

O

→ Ca(OH)

2

+

c

2

H

2

↑

strona 4/9

Data utworzenia: 2008-11-30

Właściwości fizyczne

gaz bezbarwny, bezwonny,

•

lżejszy od powietrza,

•

trudno rozpuszczalny

•

w wodzie,

gaz bezbarwny,

•

delikatny słodki zapach,

•

lżejszy od powietrza,

•

trudno rozpuszczalny w wodzie

•

gaz bezbarwny,

•

lżejszy od powietrza,

•

trudno rozpuszczalny w wodzie

•

Właściwości chemiczne

wzrost aktywności chemicznej

mało aktywny chemicznie
palny,

spala się, w zależności

od dostępu powietrza:

całkowicie

•

do CO

2

i H

2

O:

CH

4

+ 2O

2

= CO

2

+ 2H

2

O

niecałkowicie

•

do CO i H

2

O

lub (C i H

2

O):

2CH

2

+ 3O

2

= 2CO + 4H

2

O

CH

4

+ O

2

= C + 2H

2

O

zmieszany z powietrzem tworzy
mieszaninę wybuchową.

palny

, spala się, w zależności od dostępu

powietrza:

całkowicie

•

do CO

2

i H

2

O:

C

2

H

4

+ 3O

2

= 2CO

2

+ 2H

2

O

niecałkowicie

•

do CO i H

2

O lub C i H

2

O:

C

2

H

4

+ 2O

2

= 2CO + 2H

2

O

C

2

H

4

+ O

2

= 2C + 2H

2

O

aktywny chemicznie reaguje:

z wodnym roztworem manganianu(VII)

•

potasu KMnO

4

powodując zmianę zabarwie-

nia z fioletowej na brunatną
z wodą bromową,

•

powodując jej odbarwienie;

C

2

H

4

+ Br

2

= C

2

H

4

Br

2

et

en

→ dibromoetan

ulega reakcji polimeryzacji tworząc polietylen

•

n CH

2

=CH

2

→ [-CH

2

-CH

2

-]

n

palny,

spala się, w zależności od

dostępu powietrza:

całkowicie

•

do CO

2

i H

2

O:

2C

2

H

2

+5O

2

= 4CO

2

+ 2H

2

O

niecałkowicie

•

do CO i H

2

O

lub C i H

2

O:

2C

2

H

2

+ 3O

2

= 4CO + 2H

2

O

2C

2

H

2

+ O

2

= 4C + 2H

2

O

aktywny chemicznie reaguje:

z wodnym roztworem mangania-

•

nu(VII) potasu KMnO

4

powodu-

jąc zmianę zabarwienia z fioleto-
wej na brunatną
z wodą bromową,

•

powodując jej

odbarwienie;
C

2

H

2

+ Br

2

= C

2

H

2

Br

2

et

yn

→ dibromoeten

ulega reakcji polimeryzacji

•

4. Jenofunkcyjne pochodne węglowodorów

Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów to związki wywodzące się od węglowodorów, w których

jeden bądź kilka atomów wodoru zostało zastąpione grupą funkcyjną.

Grupa funkcyjna to atom, bądź grupa atomów nadające cząsteczce związku organicznego charak-

terystyczne właściwości.

JEdNOfuNKCyJNE POChOdNE WęglOWOdOróW

Alkohole

Kwasy karboksylowe

Estry

-OH, hydroksylowa

-OH

-COOH, karboksylowa

- C

OH

O

-COO-, wiązanie estrowe

- C

O-

O

Wzór ogólny

R-OH

R-COOH

R

′COOR

Zasady nazywania

nazwa węglowodoru
+ końcówka

–ol

Kwas + nazwa węglowodoru + końcówka
–owy

nazwa węglowodoru + końcówka

–ian

(część pochodzącą od kwasu) nazwa
węglowodoru bez końcówki

-an +

końcówka

–ylu (część pochodząca od

alkoholu)

strona 5/9

Data utworzenia: 2008-11-30

Przykłady

Alkohole jednowodorotle-

nowe, nasycone Cnh

2n+1

oH

metanol CH

3

OH,

etanol C

2

H

5

OH,

propanol C

3

H

7

OH,

butaol C

4

H

9

OH,

pentol C

5

H

11

OH,

Alkohole wielowodorotleno-

we nasycone

1,2,3 –propanotriol
(glicerol,gliceryna)
C

3

H

5

(OH)

3

C OH

H

2

C OH

H

2

C OH

H

Kwasy nasycone Cnh

2n+1

COOh:

Kwasy niższe (zawierające w cząsteczce

•

kilka atomów węgla)

kwas metanowy (mrówkowy) HCOOH
kwas etanowy (octowy) CH

3

COOH

kwas propanowy, (propionowy) C

2

H

5

COOH

kwas butanowy (masłowy) C

3

H

7

COOH

Kwasy wyższe, tłuszczowe (zawierające

•

w cząsteczce kilkanaście atomów węgla)

kwas heksadekanowy (palmitynowy)
C

15

H

31

COOH

kwas oktadekanowy (stearynowy)
C

17

H

35

COOH

Kwasy nienasycone C

n

H

2n-1

COOh:

kwas oktadecenowy (oleinowy) C

17

H

33

COOH

Estry alkoholi jednowodorotlenowych

metanian metylu HCOOCH

3

metanian etylu HCOOC

2

H

5

etanian metylu CH

3

COOCH

3

Estry wyższych kwasów karboksylo-

wych i gliceryny – tłuszcze

Tripalmitynian glicerolu
C

3

H

5

(C

15

H

31

COO)

3

Tristearynian glicerolu
C

3

H

5

(C

17

H

35

COO)

3

Trioleinian glicerolu
C

3

H

5

(C

17

H

33

COO)

3

Właściwości fizyczne wybranych przedstawicieli

Metanol, etanol

mają podobne

•

właściwości fizyczne:
ciekły stan skupienia

•

dużą lotność

•

charakterystyczny ostry

•

zapach
brak zabarwienia

•

piekący smak

•

bardzo dobrą

•

rozpuszczalność
w wodzie

Metanol

jest toksyczny (trujący),

a

etanol

szkodliwy dla orga-

nizmu ludzkiego

glicerol jest:

gęstą, oleistą cieczą

•

bezbarwną

•

bez zapachu

•

ma słodki smak

•

bardzo dobrze rozpusz-

•

czalną w wodzie

Kwas metanowy (mrówkowy)

(zawarty w jadzie mrówek,

liściach pokrzywy) jest:

bezbarwną, lotną cieczą o charaktery-

•

stycznym zapachu
bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie

•

Kwas etanowy (octowy)

ma podobne właściwości do kwasu

•

metanowego

Kwas palmitynowy jest:

substancją stałą, barwy białej o charakte-

•

rystycznym słabym zapachu wosku
nierozpuszczalny w wodzie

•

łatwotopiwy

•

Kwas stearynowy

ma podobne właściwości do kwasu palm

•

i-

tynowego

Kwas oleinowy to ciecz:

bar

•

wy kremowo – żółtej

nierozpuszczalna w wodzie

•

o charakterystycznym zapachu

•

Estry niższych kwasów

karboksylowych to ciecze:

słabo rozpuszczalne w wodzie

•

o charakterystycznych, przyjemnych

•

zapachach np. mrówczan etylu ma
zapach rumu, octan butylu bana-
na, maślan metylu jabłka, maślan
butylu ananasa

Estry wyższych, nasyconych kwasów

karboksylowych i glicerolu

to tłuszcze nasycone

np. tristearynian glicerolu,

tripalmitynian glicerolu.

Są:

nierozpuszczalne w wodzie

•

lżejsze od wody

•

rozpuszczalne w benzynie

•

zwykle ciałami stałymi

•

zawarte zwykle w tłuszczach pocho-

•

dzenia zwierzęcego
łatwo się topią

•

Estry wyższych, nienasyconych

kwasów karboksylowych i glicerolu

to tłuszcze nienasycone.

Np. trioleinian glicerolu jest cieczą:

nierozpuszczalną w wodzie

•

lżejszą od wody

•

rozpuszczalną w benzynie

•

zawartą zwykle w tłuszczach pocho-

•

dzenia roślinnego

strona 6/9

Data utworzenia: 2008-11-30

Właściwości chemiczne

Metanol i etanol

mają

•

odczyn obojętny

ulegają reakcji spalania

•

w zależności od dostępu
powietrza np.

2CH

3

OH + 3O

2

=

= 2CO

2

+ 4H

2

O

CH

3

OH + O

2

= CO + 2H

2

O

2CH

3

OH + O

2

= 2C + 4H

2

O

reagują z kwasami

•

karboksylowymi tworząc
estry np.

CH

3

OH + HCOOH

=

= HCOOCH

3

+ H

2

O

mogą utleniać się do

•

kwasów np.

C

2

H

5

OH + O

2

= CH

3

COOH +

+ H

2

O

glicerol

ma odczyn obojętny

•

reaguje z kwasami

•

nieorganicznymi tworząc
estry np.:

3HNO

3

+ C

3

H

5

(OH)

3

=

= C

3

H

5

(ONO

2

)

3

+ 3H

2

O,

powstały ester

•

triazotan(V) glicerolu
to nitrogliceryna
reaguje z wyższymi

•

kwasami karboksylowy-
mi tworząc estry zwane
tłuszczami np.

3C

15

H

31

COOH + C

3

H

5

(OH)

3

=

= (C

15

H

31

COO)

3

C

3

H

5

+ 3H

2

O

uwaga!

W reakcji estryfikacji
cząsteczka wody powsta-
je w wyniku reakcji grupy
OH pochodzącej z kwasu
z atomem wodoru z grupy
wodorotlenowej alkoholu.

Kwas metanowy i etanowy

maja odczyn kwasowy, ulegają pod wpły-

•

wem wody procesowi dysocjacji

HCOOH

→ HCOO

–

+ H

+

reagują z metalami nieszlachetnymi two-

•

rząc sole np.

2CH

3

COOH + Mg

= (CH

3

COO)

2

Mg + H

2

reagują z tlenkami metali

•
2HCOOH + CuO

= (HCOO)

2

Cu + H

2

O

reagują z zasadami

•
NaOH + CH

3

COOH

= CH

3

COONa + H

2

O

reagują z alkoholami tworząc estry

•
C

2

H

5

OH + CH

3

COOH

= CH

3

COOC

2

H

5

+ H

2

O

wypierają kwas węglowy z jego soli

•
Na

2

CO

3

+ 2HCOOH

= 2HCOONa + CO

2

+ H

2

O

Kwas palmitynowy i stearynowy :

nie ulegają procesowi dysocjacji elektro-

•

litycznej
reagują z zasadą sodową i potasową two-

•

rząc sole wyższych kwasów karboksylo-
wych sodowe i potasowe zwane mydłami

C

17

H

35

COOH + NaOH

= C

17

H

35

COONa + H

2

O

reagują w obecności kwasu siarkowego-

•

(VI) z glicerolem tworząc tłuszcze np.

3C

17

H

35

COOH + C

3

H

5

(OH)

3

=

= (C

17

H

35

COO)

3

C

3

H

5

+ 3H

2

O

Kwas oleinowy:

ma podobne właściwości jak kwas steary-

•

nowy i palmitynowy,
dodatkowo jeszcze może reagować

•

z wodorem, wodą bromową, roztworem
KMnO

4

gdyż posiada w cząsteczce jedno

wiązanie podwójne pomiędzy atomami
węgla:

C

17

H

33

COOH + H

2

= C

17

H

35

COOH

hydroliza estrów

Reakcja estryfikacji jest reakcją odwra-
calną tzn., że estry w obecności wody
rozpadają się na alkohol i kwas np.
HCOOCH

3

+ H

2

O

= CH

3

OH + HCOOH

Tłuszcze w trakcie procesów trawien-
nych pod wpływem enzymów również
ulegają procesowi hydrolizy
(C

15

H

31

COO)

3

C

3

H

5

+ 3H

2

O

=

= 3C

15

H

31

COOH + C

3

H

5

(OH)

3

Zmydlanie tłuszczy:

tłuszcze reagują z stężonymi roztwo-
rami zasady sodowej lub potasowej,
w wyniku tej reakcji powstają mydła
– sole wyższych kwasów karboksylo-
wych sodowe lub potasowe np.
(C

17

H

35

COO)

3

C

3

H

5

+ 3NaOH

=

= C

3

H

5

(OH)

3

+ 3C

17

H

35

COONa

utwardzanie tłuszczy:

Tłuszcze pochodzące od kwasów nie-
nasyconych zwykle mają stan skupie-
nia ciekły. Najczęściej są to tłuszcze
pochodzenia roślinnego, można je
zestalić w reakcji uwodornienia. Na
skalę przemysłową otrzymuje się tak
na skalę przemysłową z olejów roślin-
nych margaryny
(C

17

H

33

COO)

3

C

3

H

5

+ 3H

2

=

= (C

17

H

35

COO)

3

C

3

H

5

Próba akroleinowa

W trakcie intensywnego ogrzewania
tłuszczu wydziela się nieprzyjemny
zapach akroleiny (toksycznej substan-
cji, która jest produktem spalania
tłuszczu)

Sposoby otrzymywania

Fermentacja alkoholowa:

C

6

H

12

O

6

drożdże 2C

2

H

5

OH

+ 2CO

2

Utlenianie alkoholi:

Fermentacja octowa

C

2

H

5

OH + O

2

= CH

3

COOH + H

2

O

Reakcja estryfikacji:

C

2

H

5

OH + CH

3

COOH

= CH

3

COOC

2

H

5

+

+ H

2

O

strona 7/9

Data utworzenia: 2008-11-30

5. Pochodne węglowodorów jako składniki pożywienia

do prawidłowego funkcjonowania organizmu ludzkiego niezbędne jest dostarczanie mu
następujących składników pokarmowych:

Wody

•

, ponieważ bierze ona udział w wszystkich procesach zachodzących w organizmie

Soli mineralnych i witamin

•

, ponieważ regulują one procesy zachodzące w organizmie

Białek

•

, ponieważ spełniają rolę budulcową; budują tkanki

Tłuszczy i cukrów

•

, ponieważ spełniają one rolę energetyczną,; dostarczają energii

Właściwości fizyczne i chemiczne, sposoby nazywania i występowanie tłuszczów zostały omówione

we wcześniejszym punkcie Jednofunkcyjne pochodne węglowodorów w kolumnie estry.

Białka to związki wielkocząsteczkowe o skomplikowanej strukturze zbudowane z aminokwasów.

Najprostszym aminokwasem jest kwas aminooctowy (glicyna).

Każdy aminokwas zawiera dwie grupy funkcyjne karboksylową i aminową:

CH

2

COOH

NH

2

grupa

karboksylowa

grupa

aminowa

W skład białek wchodzą różne pierwiastki, najważniejsze z nich to:

węgiel, tlen, wodór, azot,

siarka. Białka są składnikami wszystkich komórek, tkanek, płynów ustrojowych, spełniają różnorodne
funkcje.

Wiele czynników i substancji ma szkodliwy wpływ na białka należą do nich między innymi:

wysoka temperatura,

•

sole metali ciężkich np. ołowiu baru, rtęci,

•

stężone roztwory kwasów i zasad,

•

alkohole.

•
Pod wpływem tych czynników struktura białek ulega najczęściej nieodwracalnej zmianie.

Substancje białkowe można wykryć za pomocą dwóch reakcji charakterystycznych:

reakcji ksantoproteinowej (białko pod wpływem kwasu azotowego(V) zmienia zabarwienie na

•

pomarańczowe)

strona 8/9

Data utworzenia: 2008-11-30

biuretowej (białko w obecności świeżo wytrąconego osadu wodorotlenku miedzi(II) zmienia za-

•

barwienie na fioletowoniebieskie).

Cukry (węglowodany, sacharydy) to związki zbudowane z węgla, tlenu i wodoru. Najważniejsze wia-

domości o cukrach zestawiono w tabeli

Cukry (węglowodany, sacharydy)

proste

złożone

dwucukry

wielocukry

Przedstawiciele

glukoza, fruktoza

C

6

H

12

O

6

Sacharoza

C

12

H

22

O

11

Skrobia

(C

6

H

10

O

5

)

n

n od kilkuset do kilku tysięcy

Celuloza

(C

6

H

10

O

5

)

n

n od 2500 – 1000

Występowanie

Miód,

owoce

Buraki cukrowe,

trzcina cukrowa

Ziarna zbóż, ryż,

bulwy ziemniaków

Włókna bawełniane,

len, drewno

Właściwości fizyczne

substancje stałe

•

krystaliczne

•

barwy białej

•

rozpuszczalne w wodzie

•

posiadają słodki smak

•

są bez zapachu

•

substancja stała

•

krystaliczna

•

barwy białej

•

rozpuszczalna

•

w wodzie
posiada słodki smak

•

jest bez zapachu

•

substancja stała

•

bezpostaciowa o budowie

•

ziarnistej
barwy białej

•

bez smaku i zapachu

•

nierozpuszczalna w zimnej

•

wodzie
w gorącej wodzie pęcznieje

•

substancja stała

•

bezpostaciowa

•

o budowie włók-
nistej
nierozpuszczalna

•

w wodzie bez
smaku i zapachu

Właściwości chemiczne

glukoza ma właściwości

•

redukcyjne, w jej obecności
niebieski osad wodorotlen-
ku miedzi(II) przechodzi
w czerwonobrunatny tlenek
miedzi(I)
spala się w trakcie proce-

•

sów trawiennych w organi-
zmie ludzkim dostarczając
mu energii. Produktami
spalania są również tlenek
węgla(IV), woda.

nie ma właściwości

•

redukcyjnych
pod wpływem kwasów,

•

enzymów lub długotrwa-
łego gotowania rozpada
się na cukry proste
glukozę i fruktozę
pod wpływem ogrzewa-

•

nia topi się, powstaje
brunatny karmel a po-
tem się zwęgla

nie ma właściwości reduk-

•

cyjnych
jodyna w obecności skrobi

•

zmienia zabarwienie
z pomarańczowego na
niebieskie
pod wpływem kwasu lub

•

enzymów skrobia rozpada
się na cząsteczki glukozy,
pośrednim etapem rozpadu
skrobi są dekstryny

nie ma właściwo-

•

ści redukcyjnych
pod wpływem stę-

•

żonych kwasów
i wysokiej tempe-
ratury rozkłada
się na cząsteczki
glukozy
jest palna

•

6. Tworzywa sztuczne.

Włókna z których produkowana jest odzież można podzielić na naturalne i wytworzone przez człowieka.
Włókna naturalne to:

bawełna, len (pod względem chemicznym to węglowodany )

•

wełna, jedwab (pod względem chemicznym to substancje białkowe)

•
Włókna wytworzone przez człowieka to:
elana, nylon, sztuczny jedwab

strona 9/9

Data utworzenia: 2008-11-30

Tworzywa sztuczne wykorzystywane do produkcji: odzieży, opakowań, różnego rodzaju plastików

wykładzin, klejów lakierów itp. to mieszaniny chemiczne wytworzone przez człowieka, których głównym
składnikiem są związki zwane polimerami (substancje wielkocząsteczkowe, zbudowane z powtarzają-
cych się elementów)

Ważne pojęcia:

1

Alotropia

•

– zjawisko występowania pierwiastków w dwóch lub kilku odmianach różniących się

liczbą atomów w cząsteczce np. tlen O

2

i O

3

, lub ich ułożeniem w sieci krystalicznej względem

siebie np. diament, grafit, fullereny.

denaturacja

•

– nieodwracalna zmiana struktury białka i jego koagulacja , zachodząca pod

wpływem ogrzewania, kwasów, alkoholu, formaliny, soli metali ciężkich (ołowiu, rtęci, srebra)
(wg słownika)

depolimeryzacja

•

– reakcja rozkładu związku wielkocząsteczkowego tzw. polimeru na pojedyncze

cząsteczki zwane monomerami

Mydła

•

– to sole sodowe, potasowe (wapniowe lub magnezowe) wyższych kwasów karboksylowych.

Polimeryzacja

•

– reakcja łączenia się cząsteczek tzw. monomerów w związek wielkocząstecz-

kowy polimer.

Próba akroleinowa

•

– próba pozwalająca odróżnić substancje tłuste od tłuszczów, w trakcie

intensywnego ogrzewania tłuszczu wydziela się nieprzyjemny zapach akroleiny (toksycznej sub-
stancji, która jest produktem spalania tłuszczu)

reakcja biuretowa

•

– reakcja charakterystyczna dla białek z siarczanem miedzi(II) w obecności

zasady sodowej lub potasowej powstaje związek o skomplikowanej budowie barwy fioletowej.

reakcja ksantoproteinowa

•

– próba na obecność białek polegająca na zmianie zabarwienia

białka pod wpływem kwasu azotowego(V) na kolor pomarańczowy

reakcja przyłączania (addycja)

•

– łączenie się dwóch cząsteczek w jedną z równoczesnym

zmniejszeniem krotności wiązania np. CH

≡CH + H

2

→ CH

2

=CH

2

Tłuszcze

•

– estry glicerolu i wyższych kwasów karboksylowych

utwardzanie tłuszczów (uwodornienie)

•

– to metoda przerobu tłuszczów ciekłych na stałe, przez

uwodornianie w obecności katalizatora

Węglowodory nasycone

•

– związki zbudowane z atomów wodoru i węgla, posiadające pomiędzy

atomami węgla tylko wiązania pojedyncze.

Węglowodory nienasycone

•

– związki zbudowane z atomów wodoru i węgla, posiadające pomię-

dzy atomami węgla wiązania wielokrotne.

Zmydlanie tłuszczów

•

– reakcja tłuszczów z zasadą sodową lub potasową prowadzące do otrzy-

mania mydeł

1

J. Sobczak, K.M.Pazdro, Z.Dobkowska; Szkolny słownik chemiczny, WSiP, Warszawa 1993r