Kinga Fryszkowska

gr. I

I rok

Politologia WNPiD

Władza ustawodawcza w Republice Czeskiej – Parlament

Dwuizbowy parlament Republiki Czeskiej składa się z dwóch izb: Izby Poselskiej,

(Poslanecka Snémovna) który jest niższą izbą oraz Senatu (Senát), który jest izbą wyższą.

Jego siedzibą jest Praga

1

. Konstytucyjna pozycja parlamentu wyznaczona jest przez zasadę

podziału władz, który określa art. 2 i art. 15 Konstytucji, oraz zalicza go do władzy

ustawodawczej.

Wg prof. Bogusława Jagusiaka, ustanowienie Senatu, które w tym państwie nie

cieszy się zbytnią popularnością, było podyktowane chęcią nawiązania do rodzimej tradycji

i rozwiązań przyjmowanych w innych państwach odchodzących od socjalizmu.

2

Pierwsza

Republika Czechosłowacka posiadała parlament bikameralny, który podobnie jak dzisiaj

złożony był z Izby Poselskiej (wtedy 300 posłów) i Senatu (wtedy 150 senatorów). W latach

1938-1948 działał parlament jednoizbowy - Zgromadzenie Narodowe, liczące wtedy 300

deputowanych

3

. Od 1968 roku na podstawie konstytucyjnej ustawy o federalizacji

Czechosłowacji został ponownie wprowadzony parlament dwuizbowy zwany

Zgromadzeniem Federalnym, w którego skład wchodziła Izba Ludowa (150 posłów), której

członkowie byli wybierani proporcjonalnie co do liczby ludności w poszczególnych

republikach związkowych oraz Izby Narodów (150 posłów), do której 75 deputowanych

wybierano w Czechach i 75 na Słowacji. Poza tym w obu częściach składowych działały

parlamenty republikańskie - Rady Narodowe

4

. Po likwidacji Czecho-Słowacji 31 grudnia

1992 roku, kompetencje parlamentu niezależnej od tej pory Republiki Czeskiej przejęła

Czeska Rada Narodowa, która została przemianowana na Izbę Poselską. Reaktywowano

także Senat, do którego pierwsze wybory odbyły się w 1996 roku. W tak przyjętym

rozwiązaniu konstytucyjnym można zauważyć zróżnicowanie obu izb, pod względem ich

składu jak i sposobu wyboru czy długości kadencji. Przyjęty w Konstytucji model

dwuizbowości opiera się na równouprawnieniu izb.

1 Informacja na stronie Ambasady Republiki Czeskiej w Warszawie
2 B. Jagusiak, Systemy polityczne państw sąsiedzkich Polski, wyd. Difin Warszawa 2011, s. 76.
3 J. Tomaszewski, Czechy i Słowacja, wyd. Trio Warszawa 2006.
4 M. Bankowicz, Zlikwidowane państwo. Ze studiów nad polityką Czechosłowacji, Wydawnictwo Uniwersytetu

Jagiellońskiego Kraków 2012.

Izba Poselska i Senat

Art. 16 Konstytucji Republiki Czeskiej: „Izba Poselska liczy 200 posłów wybieranych

na okres czterech lat”, wyłanianych w wyborach proporcjonalnych, kadencja nie może

zostać przedłużona. Konstytucja przewiduje możliwość rozwiązania kadencji przez

Prezydenta w określonych sytuacjach, (art. 35) jeżeli:

•

Izba Poselska nie wyrazi zaufania nowo powołanemu rządowi,

•

Izba Poselska nie zajmie w ciągu trzech miesięcy stanowiska wobec rządowego

projektu ustaw, z którego rozpatrzeniem rząd związał kwestię zaufania,

•

sesja Izby Poselskiej zostanie przerwana na okres dłuższy niż jest to dopuszczalne,

•

Izba Poselska w okresie dłuższym niż trzy miesiące będzie niezdolna do

podejmowania uchwał, nawet kiedy jej sesja nie została przerwana lub chociażby

w tym okresie została ponownie zwołana na posiedzenie,

Izba Poselska nie może być rozwiązana jednak w ciągu trzech miesięcy przed upływem

kadencji. W przypadku kiedy izba zostaje rozwiązana przez prezydenta, Senatowi

przysługuje prawo uchwalania dekretów za mocą ustawy (zakonně opatřeni). Izba Poselska

jest wybierana co 4 lata według ordynacji proporcjonalnej w 14 okręgach wyborczych. W

podziale mandatów uczestniczą te partie, które przekroczyły 5% próg wyborczy w skali

całego kraju. Dla koalicji złożonych z dwóch, trzech lub więcej partii próg ten wynosi

odpowiednio: 10, 15, 20%. Przyznawanie mandatów dokonywane jest za pomocą metody

d'Hondta

5

. Przewodniczącą Izby Poselskiej jest Miroslava Němcová od 24 czerwca 2010

z partii ODS. W skład Prezydium wchodzi przewodniczący oraz pierwszy zastępca

przewodniczącego i dwóch pozostałych zastępców. Obecnie funkcję wiceprzewodniczących

piastują:

•

I wiceprzewodniczący: Lubomír Zaorálek (ČSSD}

•

Wiceprzewodniczący: Kateřina Klasnová (VV)

•

Wiceprzewodniczący: Vlasta Parkanová (TOP 09)

W Senacie zasiada 81 senatorów wybieranych zgodnie z systemem

większościowym. Kadencja Senatu trwa 6 lat z tym, że co dwa lata wymieniana jest 1/3

składu. Przewodniczącym Senatu jest Milan Štěch z ČSSD. Siedziba czeskiego Senatu

5 metoda stosowana do podziału mandatów w systemach wyborczych opartych na proporcjonalnej reprezentacji z

listami partyjnymi. Jej nazwa pochodzi od nazwiska belgijskiego matematyka Victora D'Hondta.

mieści się w Pałacu Wallensteina w Pradze, znajdującego się w pobliżu Pałacu Kolovrata

i Pałacu Książęcego. Senatorowie pracują w komisjach. Na czele izby stoi przewodniczący,

który zajmuje drugie miejsce w państwie po prezydencie. Zastępuje go

I wiceprzewodniczący oraz czterech wiceprzewodniczących, którzy tworzą Prezydium

Senatu. Kolejne kadencje są numerowane i rozpoczynają się co dwa lata. Konstytucja

Republiki Czeskiej nie przewiduje rozwiązania Senatu, a w wyłącznej kompetencji Senatu

jest oskarżenie prezydenta przed Sądem Konstytucyjnym za zdradę stanu, wyrażenie zgody

na mianowanie przez prezydenta sędziów Sądu Konstytucyjnego oraz na ich ściganie. Po

ostatnich wyborach z 15/16 października i 22/23 października 2010 roku, w skład senatu

wchodzą przedstawiciele następujących ugrupowań:

•

ČSSD: 41 senatorów

•

ODS: 25 senatorów

•

KDU-ČSL: 5 senatorów

•

TOP 09: 3 senatorów

•

STAN - 3 senatorów

•

KSČM: 2 senatorów

•

Severočeši.cz: 2 senatorów

•

SOS: 1 senator

Jednym z istotnych uprawnień Senatu jest uchwalenie na wniosek rządu, w okresie gdy

Izba Poselska jest rozwiązana postanowień ustawowych, które są wydawane w sprawach

wymagających ustawy, a która ze względu na istniejącą sytuację nie może zostać

uchwalona. Postanowienia ustawowe muszą być zatwierdzane przez Izbę Poselską na jej

pierwszym posiedzeniu, natomiast Senat jest w szczególny sposób powiązany z Sądem

Konstytucyjnym, ponieważ za jego zgodą prezydent mianuje sędziów do tego sądu. Izba ta

posiada również uprawnienia dotyczące immunitetu sędziów Sądu Konstytucyjnego.

Wybory do obu izb odbywają się w okresie między trzydziestym dniem przed

upływem kadencji, a dniem jej upływu (art.17), w razie rozwiązanie Izby Poselskiej wybory

odbywają się w ciągu sześćdziesięciu dni po jej rozwiązaniu. Wybory do Izby Poselskiej

odbywają się w głosowaniu tajnym, na podstawie powszechnego, bezpośredniego i równego

prawa wyborczego, według zasady reprezentacji proporcjonalnej, prawo do wyboru ma

każdy obywatel Republiki Czeskiej, który ukończył 18 lat. Do Izby Poselskiej może być

wybrany obywatel, który ma prawo wybierania i ukończył 21 lat. Wybory do Senatu

odbywają się systemu większościowego. Do Senatu może być wybrany obywatel Republiki

Czeskiej, który ma prawo do wybierania i ukończył 40 lat. Okres trwania mandatu posła

i senatora liczy się od dnia wyboru. Posła ani senatora nie można pociągnąć do

odpowiedzialności za głosowanie w Izbie Poselskiej lub w Senacie, ani w ich organach.

Art. 21 Konstytucji: „nikt nie może być jednocześnie członkiem obu izb Parlamentu”.

Funkcje posła i senatora nie mogą się łączyć ze obejmowaniem urzędu prezydenta

i wykonywaniem funkcji sędziego. Izba Poselska wybiera i odwołuje przewodniczącego

i wiceprzewodniczącego izby.

Regulamin pracy Izby Poselskiej, który normuje także zasady wspólnego posiedzenia

izb, stosunki zewnętrzne Izby Poselskiej, status posłów, organów i funkcjonariuszy Izby.

Sam regulamin pracy został przyjęty w 1999 r. W dwóch przypadkach uprawnienia izb są

zrównane, a mianowicie wyboru prezydenta oraz przyjęcia od niego ślubowania.

Konstytucja wymaga aby określone decyzje były podjęte głosami obu izb. Dotyczy to

szczególnie uchwalenia ustaw konstytucyjnych i umów międzynarodowych i umów

międzynarodowych, które dotyczą praw i podstawowych wolności człowieka, oraz umów

gospodarczych o charakterze ogólnym.

Tylko Parlament może wydać uchwałę o wprowadzeniu stanu wojennego czy

wyrazić zgodę na pobyt na terytorium obcych wojsk, bądź wysłaniu sił zbrojnych poza

terytorium Republiki Czeskiej.

Izba Poselska dysponuje władzą wykonawczą, ale także może dysponować prawem

kontroli rządu, czego pozbawiony jest Senat. Izba ta posiada jeszcze uprzywilejowaną

pozycję wykonaniu funkcji ustawodawczej, dysponując prawem odrzucenia prezydenckiego

weta ustawodawczego, jak i posiada prawo do uchwalania budżetu państwa i ustawy

o zamknięciu rachunków państwowych.

Inicjatywa ustawodawcza

Prawo inicjatywy ustawodawczej mają: Izba Poselska, w tym przypadku to

deputowany lub grupa deputowanych, Senat, rząd oraz organ przedstawicielski jednostki

samorządu terytorialnego wyższego szczebla. Projekt przyjęty przez Izbę Poselską trafia do

Senatu, który musi go rozpatrzyć w ciągu 30 dni od jego otrzymania. Senat może ten projekt

przyjąć lub odrzucić, bądź wnieść poprawki. Może się zdarzyć, ze Senat zwróci Izbie

poselskiej projekt z propozycjami zmian, wtedy niższa izba poddaje go pod głosowanie,

w brzmieniu uchwalonym przez Senat. Jeżeli tego nie zrobi, głosuje ponownie nad tekstem

pierwotnym, który przyjmuje bezwzględną większością głosów ogólnej liczby

deputowanych. Uchwalony ponownie projekt ustawy przesyłany jest prezydentowi, który

w ciągu 15 dni od otrzymania może zgłosić weto zawieszające.

Sesje

Sesje obu izb odbywają się na zasadzie permanencji. Sesje Izby Poselskiej zwołuje

Prezydent, tak aby została otwarta najpóźniej w trzydziestym dniu od dnia wyborów

(art. 34), jeśli tego nie uczyni Izba Poselska zbiera się trzydziestego dnia od dnia wyborów.

Sesja taka może zostać przerwana w drodze uchwały, a całkowity okres przerw w sesji nie

może przekroczyć stu dwudziestu dni w roku. W czasie przerwy w sesji przewodniczący

Izby Poselskiej lub Senatu może zwołać posiedzenie izby przed przewidzianym terminem, a

jest do tego zobligowany na żądanie prezydenta, rządu lub 1/5 ogółu członków jednej z izb.

Sesja Izby Poselskiej kończy się wraz z upływem jej kadencji lub z chwilą rozwiązania

Izby. Posiedzenia izb są jawne, a jawność wyłączona może zostać tylko i wyłącznie na

zasadach określonych w ustawie (art. 36). podejmowanie ustaw następuje w obecności co

najmniej 1/3 swych członków, a dla podjęcia uchwały izby wymagana jest zgoda ponad

połowy obecnych posłów lub senatorów, o ile Konstytucja nie stanowi inaczej. Projekty

ustaw wnosi się od Izby Poselskiej, może je wnieść poseł, grupa posłów, Senat, rząd oraz

organ przedstawicielski jednostki samorządu terytorialnego wyższego szczebla.

Bibliografia:

1. Konstytucja Republiki Czeskiej, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2000,

2. Strona

Ambasady

Republiki

Czeskiej

w

Warszawie,

(http://www.mzv.cz/warsaw/pl/informacje_o_rcz/system_polityczny/index.html)

3. B. Jagusiak, Systemy polityczne państw sąsiedzkich Polski, wyd. Difin, Warszawa

2011,

4. J. Tomaszewski, Czechy i Słowacja, wyd. Trio Warszawa 2006,

5. M. Bankowicz, Zlikwidowane państwo. Ze studiów nad polityką Czechosłowacji,

Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2012.