monter sieci i urzadzen telekomunikacyjnych 725[02] o1 05 n

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Artur Bielawski
Jerzy Bulski

Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń
elektrycznych 725[02].O1.05

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:

mgr inż. Anna Górska

mgr inż. Beata Miętus

Opracowanie redakcyjne:

mgr inż. Artur Bielawski

Konsultacja:

mgr inż. Andrzej Zych

Korekta:

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 725[02].O1.05
Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych zawartej w modułowym
programie nauczania dla zawodu monter sieci i urządzeń telekomunikacyjnych.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2006

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Przykładowe scenariusze zajęć

5. Ćwiczenia

5.1. Transformatora jednofazowy

5.1.1. Ćwiczenia

5.2. Maszyny prądu stałego

5.2.1. Ćwiczenia

5.3. Maszyny prądu zmiennego

5.3.1. Ćwiczenia

5.4. Mikrosilniki

5.4.1. Ćwiczenia

5.5. Sterowniki

5.5.1. Ćwiczenia

5.6. Urządzenia radiowe i telewizyjne

5.6.1. Ćwiczenia

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

7. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy Państwu Poradnik dla nauczyciela „Analiza działania oraz podstawowe

zastosowania maszyn i urządzeń elektrycznych - elektronicznych”, który będzie pomocny
w prowadzeniu zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie monter sieci i urządzeń
telekomunikacyjnych 725[02].

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń opanuje podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

przykładowe narzędzia pomiaru dydaktycznego,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.

Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

pokazu z objaśnieniem,

−

tekstu przewodniego,

−

metody projektów,

−

ćwiczeń praktycznych.

Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy zespołowej.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych, zawierającym
różnego rodzaju zadania.

W tym rozdziale zamieszczono również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktacje zadań i uczenia się,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych w module 725[02].O1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, uczeń powinien umieć:

–

rozróżniać podstawowe wielkości elektryczne,

–

stosować podstawowe jednostki wielkości elektrycznych w układzie SI,

–

interpretować przedrostki przed nazwami jednostek,

–

przeliczać jednostki,

–

stosować podstawowe prawa elektrotechniki,

–

interpretować podstawowe zjawiska z zakresu elektrotechniki występujące w obwodach
prądu stałego,

–

rozróżniać typy oporników,

–

obliczać rezystancję zastępczą oporników połączonych równolegle, szeregowo
i w sposób mieszany,

–

rozpoznawać symbole źródeł napięcia i prądu stałego,

–

analizować proste układy prądu stałego,

–

obliczać i oszacować podstawowe wielkości elektryczne w układach prądu stałego,

–

oceniać wpływ zmian rezystancji na napięcie, prąd, moc,

–

określać warunki dopasowania odbiornika do źródła,

–

obsługiwać woltomierz, amperomierz prądu stałego, omomierz oraz miernik uniwersalny,

–

organizować stanowisko pomiarowe,

–

łączyć układy prądu stałego zgodnie ze schematem,

–

wykonywać pomiary podstawowych wielkości elektrycznych w układach prądu stałego,

–

przewidywać zagrożenia dla życia i zdrowia w czasie realizacji ćwiczeń,

–

rozróżniać parametry charakteryzujące przebieg prądu przemiennego,

–

rozróżniać różne typy kondensatorów i cewek,

–

analizować proste układy prądu przemiennego,

–

obliczać i oszacować podstawowe wielkości elektryczne w układach prądu
przemiennego,

–

dobierać przyrządy pomiarowe do pomiaru wielkości elektrycznych w obwodach prądu
przemiennego,

–

łączyć układy do pomiaru podstawowych wielkości w układach prądu przemiennego,

–

wykonywać pomiary podstawowych wielkości elektrycznych w układach prądu
przemiennego,

–

analizować i interpretować wyniki pomiarów w układach prądu stałego i zmiennego oraz
wyciągać wnioski praktyczne,

–

przedstawiać wyniki w formie tabeli i wykresu,

–

odczytywać informację z tabeli lub wykresu,

–

demonstrować efekty wykonywanych pomiarów,

–

rozpoznawać na podstawie symbolu graficznego i wyglądu podstawowe elementy
elektroniczne,

–

wskazywać podstawowe zastosowania elementów i układów elektronicznych,

–

analizować działanie prostych układów analogowych na podstawie schematów ideowych,

–

rozpoznawać na schematach ideowych bloki funkcjonalne: zasilacze, generatory, układy
wzmacniające,

–

analizować działanie układów analogowych na podstawie schematów blokowych,

–

korzystać z katalogów układów elektronicznych,

–

przewidywać zagrożenia dla życia i zdrowia w czasie realizacji ćwiczeń,

–

udzielać pierwszej pomocy w przypadkach porażenia prądem elektrycznym,

–

stosować procedurę postępowania w sytuacji zagrożeń,

–

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji ćwiczeń podanych w poradniku, uczeń powinien umieć:

−

rozróżnić funkcje i zastosowanie podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych,

−

zinterpretować podstawowe zjawiska zachodzące w maszynach i urządzeniach
elektrycznych,

−

scharakteryzować podstawowe maszyny i urządzenia elektryczne,

−

rozpoznać na schematach ideowych podstawowe bloki funkcjonalne urządzeń
elektrycznych,

−

rozpoznać elementy i podzespoły maszyn i urządzeń na podstawie wyglądu,

−

zidentyfikować zaciski maszyn elektrycznych,

−

zinterpretować zapisy na tabliczkach znamionowych,

−

sporządzić wykaz przyrządów pomiarowych,

−

przygotować stanowisko pomiarowe,

−

przeanalizować i zinterpretować wyniki pomiarów oraz wyciągać wnioski praktyczne,

−

zademonstrować poprawność wykonywania pomiarów,

−

uporządkować stanowisko pomiarowe,

−

obsłużyć urządzenia na podstawie instrukcji,

−

obsłużyć maszyny i urządzenia elektryczne z zachowaniem zasad BHP.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania: Monter sieci i urządzeń telekomunikacyjnych 725[02]
Moduł: Pomiar parametrów elementów i układów elektronicznych

725[02].O1.

Jednostka modułowa:

Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń

elektrycznych 725[02].O1.05

Temat: Sterowniki

Cel ogólny: zapoznanie się z układami sterowników stycznikowo – przekaźnikowymi oraz

sterownikami PLC

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

podłączyć stycznik i przekaźnik zgodnie ze schematem montażowym,

−

podłączyć sterownik PLC zgodnie ze schematem montażowym,

−

sprawdzić poprawność montażu,

−

uruchomić próbnie układ,

−

poprawić ewentualne usterki.

Metody nauczania–uczenia się:

−

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenie praktyczne.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca indywidualna.

Czas: 180 minut (4x45 minut).

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt do przedmiotu, przybory do pisania, kalkulator,

−

poradnik dla ucznia,

−

schematy montażowe, inststrukcje stanowiskowe,

−

narzędzia,

−

materiały: sterowniki PLC, przekaźniki, styczniki, przewody uchwyty mocujące
przewody.

Przebieg zajęć:

1. Sprawy organizacyjne.
2. Nawiązanie do tematu, omówienie wiadomości na temat przekaźników, styczników oraz

sterowników PLC.

3. Omówienie zasad BHP.
4. Zorganizowanie stanowiska pracy. Przedmiotem zadania jest wykonanie ćwiczenia 1 i 2

podanego w poradniku dla ucznia (rozdz. 4.5.3).

5. Realizacja tematu:

−

Każdy uczeń zapoznaje się z treścią ćwiczenia 1, sporządza notatki w zeszycie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

Każdy uczeń pobiera materiały, narzędzia, mierniki, schematy montażowe, instrukcje

wykonania, katalogi.

−

Uczeń przystępuje do wykonania, w trakcie wykonuje notatki pomocne w wykonaniu

ćwiczenia.

−

Nauczyciel udziela w trakcie wskazówek.

−

Uczeń po skończeniu prezentuje wykonane ćwiczenie.

−

Uczeń następnie zapoznaje sięz ćwiczeniem 2, sporządza notatki w zeszycie.

−

Każdy uczeń pobiera materiały, narzędzia, mierniki, schematy montażowe, instrukcje

wykonania, katalogi.

−

Uczeń przystępuje do wykonania, w trakcie wykonuje notatki pomocne w wykonaniu

ćwiczenia.

−

Nauczyciel udziela w trakcie wskazówek.

6. Nauczyciel po zakończeniu pracy przez uczniów sprawdza notatki i ocenia całokształt

pracy ucznia na ćwiczeniu.

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Na podstawie literatury zaproponuj inne rozwiązania realizowanych na zajęciach układów.
Przedstaw je na podstawie schematów ideowych. Zadanie wykonaj pisemnie w zeszycie
wykonując opracowanie, które powinno zawierać schematy i ops działania zaproponowanego
układu (1 - 2 stron).

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

Ankiety ewaluacyjne dotyczące prowadzenia zajęć i zdobytych umiejętności, a także

sprawdzenie czy praca domowa została wykonana i ocenienie jej – kontrola zeszytu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Scenariusz zajęć 2

725[02].O1.

Jednostka modułowa:

Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń

elektrycznych 725[02].O1.05

Temat: Maszyny prądu zmiennego

Cel ogólny: rozróżniać elementy składowe, funkcje i zastosowanie maszyn prądu zmiennego

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

zdefiniować pojęcie maszyny elektrycznej,

−

podać zasadę pracy silnika jednofazowego,

−

zgromadzić i rozmieścić na stanowisku urządzenia i sprzęt zgodnie z zasadami

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej,

−

zorganizować stanowisko pomiarowe na podstawie przedstawionego schematu,

−

połączyć elementy obwodu pomiarowego, odczytać prawidłowe wartości z mierników

i zapisać je w tabeli,

−

obliczyć straty mocy w uzwojeniu stojana ΔP

−

obliczyć współczynnik mocy cos φ

−

na podstawie pomiarów i obliczeń sformułować wnioski,

−

wykonać szkic układ do pomiaru prądu, mocy, cos φ

oraz prędkości obrotowej

w funkcji obciążenia silnika indukcyjnego jednofazowego.

Metody nauczania–uczenia się:

−

ćwiczenie praktyczne,

−

metoda przewodniego tekstu.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca grupowa – zespoły 4 osobowe

Strategia: uczenie się przez doświadczenie

Czas:

180 min.

Środki dydaktyczne:

−

zeszyt do przedmiotu, przybory do pisania, kalkulator

−

poradnik dla ucznia,

−

podręcznik: „Maszyny elektryczne. Podręcznik dla zasadniczej szkoły zasadniczej” –

Zbigniew Stein, WSiP, Wyd. VII, Rok wyd. 1999

−

silnik indukcyjny jednofazowy,

−

autotransformator jednofazowy,

−

obrotomierz bezdotykowy,

−

opornik rozruchowy,

−

bateria kondensatorów o regulowanej pojemności,

−

przewody laboratoryjne,

−

mierniki wielkości zmiennych: amperomierz, woltomierz i watomierz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg zajęć:
Zadanie dla ucznia
Przedmiotem zadania jest wykonanie ćwiczeń 1, 2 podanych w poradniku (rozdz. 4.3.3.)
Faza wstępna
Czynności organizacyjno-porządkowe, podanie tematu lekcji, zaznajomienie uczniów z pracą
metoda przewodniego tekstu.
Faza właściwa
Informacje
1. Jaki działa silnik jednofazowy?
2. Podaj warunki, jakie należy spełnić, aby wytwarzać moment rozruchowy w silniku

jednofazowym?

3. Co umożliwiają nam charakterystyki biegu jałowego silnika?
4. Podaj wzory, za pomocą, których można w praktyczny sposób obliczyć moc elektryczną?
5. Jakim urządzeniem mierzymy moc elektryczną, wyjaśnij sposób jego podłączania?
6. Narysuj schematy pomiarowe do pomiaru rezystancji uzwojeń silnika.
7. Wyjaśnij schemat połączeń i wykres momentów silnika jednofazowego.
8. Co to jest prąd rozruchowy?
Odpowiedzi na te pytania każdy z uczniów wykonuje w zeszycie .
Odpowiada na podstawie materiału nauczania zawartym w poradniku.

Planowanie
1. Ustal, jakie przyrządy i urządzenia powinieneś zgromadzić w ćwiczeniach 1, 2.
2. Ustal pomiary, jakie wykonasz w ćwiczeniach.
3. Zaplanuj kolejność wykonywania czynności w ćwiczeniach.
Plan wykonuje każdy z uczniów w zeszycie.

Uzgodnienie
1. Omów wszystkie punkty z fazy planowania z nauczycielem.
2. Uwzględnij uwagi i propozycje nauczyciela.

Wykonanie
1. Dokonaj pomiarów zgodnie ze sposobem wykonania ćwiczenia podanym w poradniku.
2. Zapisz pomiary we wcześniej przygotowanej tabeli – możesz wykorzystać tabele

z poradnika.

3. Wykonaj obliczenia zgodnie ze sposobem podanym w poradniku.
4. Zapisz wyniki obliczeń we wcześniej przygotowanej tabeli – możesz wykorzystać tabele

z poradnika.

5. Zwróć uwagę na estetykę i dokładność pracy.
6. Wszystkie wyniki obliczeń i pomiarów zapisywane są w zeszytach.
7. Przygotuj się do zaprezentowania swojej pracy. Zespoły uczniów wyznaczają lidera

grupy, który dokonuje prezentacji ćwiczenia.

8. Regułą powinno być kolejne wyznaczane uczniów do prezentacji ćwiczenia w celu

uzyskania pożądanych nawyków.

Sprawdzanie
1. Czy poprawnie zostały wykonane połączenia?
2. Czy właściwie zostały wybrane mierniki?
3. Czy odpowiednio zostały ustawione zakresy pomiarowe na miernikach?
4. Czy poprawnie zostały wykonane pomiary?
5. Czy prawidłowo został wykonane obliczenia?
6. Czy rysunki i zapisy są jest czytelne i estetyczne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Analiza

Uczniowie wskazują nauczycielowi, które etapy ćwiczenia sprawiły im najwięcej

trudności. Nauczyciel podsumowuje całe ćwiczenie, wskazuje, jakie nowe ważne
umiejętności zostały ćwiczone, jakie wystąpiły nieprawidłowości w czasie ich realizacji i jak
unikać ich w przyszłości.

Faza końcowa

Zakończenie zajęć

Praca domowa

Odszukaj w literaturze wiadomości na temat: Właściwości regulacyjne jednofazowych

silników prądu zmiennego. Na podstawie zgromadzonych informacji wyszukaj, jakie
znaczenie w praktyce przemysłowej ma współczynnik mocy cos φ. Zadanie wykonaj
pisemnie w zeszycie w postaci krótkiego (1 - 2 stron) opracowania.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

−

anonimowe ankiety ewaluacyjne dotyczące sposobu prowadzenia zajęć, a także

sprawdzenie czy praca domowa została wykonana i ocenienie jej – kontrola zeszytu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. ĆWICZENIA

5.1. Transformator jednofazowy

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zmierz opór uzwojeń pierwotnego i wtórnego przy użyciu mostka. Zmierz megomierzem

opór izolacji między uzwojeniami. W tym celu należy połączyć zacisk omomierza
induktorowego z dowolnym zaciskiem (rys. 1) uzwojenia pierwotnego, a drugi zacisk z
dowolnym zaciskiem uzwojenia wtórnego (r). Kręcąc równomiernie korbką omomierza
induktorowego odczytuj na skali wartość oporu w MΩ.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać indywidualnie. Czas wykonania ćwiczenia 60 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe i materiały: mostek Thomsona, przewody

megaomomierz indukcyjny ,

2) połączyć wyżej wymienione elementy zgodnie ze schematem pokazanym na rys. 2.,
3) ustawić odpowiednie zakresy pomiarowe na miernikach,
4) po podłączeniu należy układ pokazać nauczycielowi w celu sprawdzenia,
5) zmierzyć opór uzwojeń pierwotnego i wtórnego przy użyciu mostka,
6) zapisać wyniki pomiaru:

1-1

= ..............

2-2

.................

3-5

................

7) obliczyć przekładnię transformatora,

8) wykonać pomiar oporu izolacji między uzwojeniami pierwotnym i wtórnym,
9) zapisać wyniki pomiaru:

1-2

= ....................,

1-3

= ....................,

10) wykonać pomiar oporu izolacji między uzwojeniem pierwotnym a rdzeniem,
11) zapisać wyniki pomiaru:

1-R

= ....................,

2-R

= ....................,

12) wykonać pomiar oporu izolacji między uzwojeniem wtórnym a rdzeniem,
13) zapisać wyniki pomiaru:

3-R

= ....................,

14) po sprawdzeniu rozłączyć układ,
15) porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

–

poradnik dla ucznia, zeszyt przybory do pisania, kalkulator,

–

mostek Thomsona Mt,

–

megaomomierz indukcyjny MΩ,

–

transformator.

a)Błąd!

Rys. 1. Schemat transformatora a) pomiar oporów uzwojeń, b) pomiar oporów izolacji.

Ćwiczenie 2

Włącz transformator bezpośrednio do sieci (rys. 2), zmierz napięcie na uzwojeniach nie

obciążonego transformatora.
Przekładnię napięciową transformatora oblicz ze wzoru:

′

′′

w którym:

U – napięcie na uzwojeniu wtórnym (zaciski 2-2),

′

– napięcie na jednej połowie uzwojenia wtórnego (zaciski 3-4),

′′

– napięcie na drugiej połowie uzwojenia wtórnego (zaciski 4-5),

U – napięcie doprowadzone do uzwojenia pierwotnego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać w zespole 4 osobowym. Czas wykonania ćwiczenia 120 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe i materiały: woltomierze ,wyłącznik,

przewody,

2) połączyć wyżej wymienione elementy zgodnie ze schematem pokazanym na,
3) ustawić odpowiednie zakresy pomiarowe na miernikach,
4) zmierzyć napięcia uzwojeń pierwotnego i wtórnego przy użyciu woltomierza,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5) zapisać wyniki pomiaru:

U ,

′

′′

w tabeli 1,

6) obliczyć przekładnię transformatora,
7) zapisać wyniki pomiaru:

ϑ ,

w tabeli 1,

8) po sprawdzeniu rozłączyć układ,
9) porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenie praktyczne

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania, kalkulator,

−

woltomierz – 2 szt.,

−

przewody laboratoryjne,

−

wyłącznik,

−

transformator.

Rys. 2. Pomiar przekładni napięciowej transformatora.

Tabela 1. Tabela wyników pomiarów i obliczeń – ćwiczenie 1.

Pomiary

Obliczenia

′

′′

[V]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.2. Maszyny prądu stałego

5.2.1 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zmierz opór uzwojeń twornika i uzwojenia wzbudzenia przy użyciu mostka. Rezystancja

uzwojenia twornika maszyny o mocy rzędu pojedynczych kW ma wartość rzędu
pojedynczych Ω, natomiast rezystancja wzbudzenia ma wartość setek omów.

Wyniki

pomiarów wpisać w tabeli 2.

Tabela 2. Tabela wyników pomiarów ćwiczenie 1.

R [A1-A2]

R [A-B]

R [B1-B2]

R [G-H]

R [E1-E2]

R[C-D]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać indywidualnie. Czas wykonania ćwiczenia 60 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe i materiały: mostek Thomsona, przewody ,
2) połączyć wyżej wymienione elementy zgodnie ze wskazówkami nauczyciela,
3) ustawić odpowiednie zakresy pomiarowe na mierniku,
4) po podłączeniu należy układ pokazać nauczycielowi w celu sprawdzenia,
5) zmierzyć opór uzwojeń przy użyciu mostka,
6) zapisać wyniki pomiaru.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem, ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, zeszyt przybory do pisania, kalkulator,

−

silnik prądu stałego,

−

mostek Thomsona Mt,

−

przewody laboratoryjne.

Ćwiczenie 2

Rozłóż na części wskazany silnik. Sporządź niezbędne szkice. Zapoznaj się

z układem wyjść i połączeń uzwojeń na tabliczce silnika. Ćwiczenie należy wykonać
indywidualnie. Czas wykonania ćwiczenia 180 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zgromadzić następujące przyrządy i materiały: silnik prądu stałego, komplet kluczy

oczkowych i płaskich, ściągacz do łożysk, imadło, czyściwo,

2) zamontować silnik w imadle,
3) rozłożyć silnik zgodnie ze wskazówkami nauczyciela,
4) rozpoznać części silnika,
5) złożyć ponownie silnik,
6) zapisać wnioski i uwagi.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz zobjaśnieniem, ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, zeszyt przybory do pisania, kalkulator,

−

silnik prądu stałego,

−

komplet kluczy oczkowyh i płaskich,

−

ściągacz do łożysk,

−

czyściwo,

−

imadło.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.3. Maszyny prądu zmiennego

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

W celu zbadania wpływu wartości oporu czynnego oraz pojemności na warunki

rozruchowe włączyć w fazę rozruchową silnika indukcyjnego opornik regulacyjny

R oraz

baterie kondensatorów

C o zmiennej pojemności (rys. 3).

Zmierzyć dla każdej wartości R

i C

(przy zahamowanym wirniku) prąd rozruchowy

oraz moment rozruchowy. Moment rozruchowy mierzy się hamulcem Prony'ego.

Rys 3. Układ do pomiaru natężenia prądu rozruchowego silnika indukcyjnego jednofazowego.

Zanotować wynik pomiaru w tabeli 3. Wyłączyć silnik, zwolnić hamulec, włączyć silnik

ponownie. Należy przy tym zmierzyć czas rozruchu

t , tj. czas, jaki upływa od momentu

włączenia silnika do osiągnięcia prędkości maksymalnej.

Tabela 3. Tabela wyników pomiarów – ćwiczenie 2.

Parametry fazy

Ω

.........

…….μF

[A]

[kGm]

[s]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać w zespole 4 osobowym. Czas wykonania ćwiczenia 120 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe i materiały: silnik indukcyjny

jednofazowy, opornik rozruchowy, baterie kondensatorów o regulowanej pojemności,
przewody laboratoryjne, wyłącznik,

2) połączyć wyżej wymienione elementy zgodnie z schematem rys. 3,
3) ustawić odpowiednie zakresy pomiarowe na miernikach,
4) po podłączeniu należy układ pokazać nauczycielowi w celu sprawdzenia,
5) zmierzyć prąd rozruchowy, moment rozruchowy oraz czas rozruchu,
6) zapisać wyniki pomiarów w tabeli 3,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7) po sprawdzeniu przez nauczyciela wyników pomiaru rozłączyć układ,
8) porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda przewodniego tekstu,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, zeszyt przybory do pisania, kalkulator,

−

silnik indukcyjny jednofazowy,

−

opornik rozruchowy,

−

bateria kondensatorów o regulowanej pojemności,

−

hamulec Prony'ego,

−

amperomierz, woltomierz, sekundomierz,

−

przewody laboratoryjne,

−

wyłącznik.

Ćwiczenie 2

Przed właczeniem silnika należy zmierzyć mostkiem Thomsona rezystancję uzwojenia

fazy głównej

R . Następnie należy włączyć silnik do sieci poprzez autotransformator

regulacyjny, zgodnie z rys. 4.

Rys. 4. Układ do pomiaru prądu, mocy,

cos

, oraz prędkości obrotowej w funkcji obciążenia silnika

indukcyjnego jednofazowego.

W momencie włączenia układu do sieci napięcie doprowadzone do silnika powinno być

równe zeru. Silnik należy uruchomić podnosząc napięcie do wartości znamionowej

Po uruchomieniu silnika otworzyć wyłącznik

W . Zmierzyć prąd jałowy

I , moc

P pobraną

przez silnik oraz prędkość obrotową n . Wynik pomiarów zanotować w tabeli 5. Na podstawie
danych z tabeli 5 obliczyć:
straty mocy w uzwojeniu stojana P

∆

z wzoru:

⋅

∆

w którym:

R – rezystancja uzwojenia fazy głównej,

I – prąd pracy jałowej,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

współczynnik mocy

cos z wzoru:

⋅

cos

Tabela 4. Tabela wyników pomiarów i obliczeń ćwiczenie 3.

Pomiary

Obliczenia

∆

cos

[V]

[A]

[W]

[obr/min]

[W]

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać w zespole 4 osobowym. Czas wykonania ćwiczenia 120 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) zgromadzić następujące przyrządy pomiarowe i materiały: silnik indukcyjny

jednofazowy, autortansformator jednofazowy, obrotomierz bezdotykowy, przyrządy
pomiarowe, wyłącznik, przewody laboratoryjne,

2) zmierzyć rezystancję fazy głównej silnika za pomocą mostaka Thomsona – wynik

zanotować,

3) połączyć wyżej wymienione elementy zgodnie z schematem (rys. 12),
4) ustawić odpowiednie zakresy pomiarowe na miernikach,
5) po podłączeniu układ pokazać nauczycielowi w celu sprawdzenia,
6) zmierzyć prąd jałowy, moc, pobraną przez silnik oraz prędkość obrotową,
7) zapisać wyniki pomiarów w tabeli 4,
8) po sprawdzeniu przez nauczyciela wyników pomiaru rozłączyć układ,
9) porównać otrzymane wyniki i zapisać wnioski.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

metoda przewodniego tekstu,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, zeszyt przybory do pisania, kalkulator,

−

silnik indukcyjny jednofazowy, autortansformator jednofazowy,

−

obrotomierz bezdotykowy, amperomierz, woltomierz, watomierz, mostek Thomsona,

−

przewody laboratoryjne,

−

wyłączniki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.4. Mikrosilniki

5.4.1 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Mając do dyspozycji 10 mikrosilników wydanych przez nauczyciela, na podstawie

katalogu podaj rodzaj mikrosilnika i jego najważniejsze parametry.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania, przygotować odpowiednie katalogi lub wyciągi z katalogu. Zapoznać
uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy wykonać indywidualnie. Czas
wykonania ćwiczenia 120 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) pobrać od nauczyciela 10 różnych mikrosilników,
2) obejrzeć oznaczenia zawarte przez producenta na obudowie mikrosilników, i w katalogu

wyszukać każdy,

3) zapisać w zeszycie jaki jest to rodzaj mikrosilnika wraz z jego najważniejszymi

parametrami.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania,

−

katalog mikrosilników,

−

10 szt. różnego typu mikrosilników.

Ćwiczenie 2

Dla dwóch wybranych przez siebie mikrosilników wykonaj przegląd oraz próbne

uruchomienie zgodnie z instrukcją przygotowaną przez nauczyciela i dołączoną do
stanowiska.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania, przygotować odpowiednie katalogi lub wyciągi z katalogu a także
instrukcję stanowiskową. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy
wykonać indywidualnie. Czas wykonania ćwiczenia 120 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) z pośród mikrosilników otrzymanych w ćwiczeniu 1 wybrać dwa,
2) korzystając z instrukcji stanowiskowej danej przez nauczyciela wykonać przegląd

i próbne uruchomienie,

3) po zakończeniu zaprezentować nauczycielowi czy wybrane mikrosilniki są sprawne

i działają.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania,

−

katalog mikrosilników,

−

instrukcja stanowiskowa,

−

10szt różnego typu mikrosilników,

−

zasilacz napięcia stabilizowany regulowany 0-30V,

−

multimetry, przewody laboratoryjne.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.5. Sterowniki

5.5.1 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zmontuj układ sterownia włączaniem i wyłączaniem dwóch odbiorników. Odbiornik

A musi być włączony jako pierwszy, odbiornik B włączany drugi. Wyłączenie odbiorników
odbywa się jednocześnie. Montaż wykonaj w oparciu o instrukcję i dokumentację daną przez
nauczyciela.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania, przygotować odpowiednie instrukcje stanowiskowe, dokumentacje
i katalogi. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy wykonać
indywidualnie. Czas wykonania ćwiczenia 180 minut.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) pobrać materiały, narzędzia, mierniki, instrukcję i dokumentację,
2) stosować przepisy BHP podczas pracy,
3) wykonać montaż zgodnie z dokumentacją i instrukcją,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania,

−

instrukcja, dokumentacja,

−

materiały: styczniki, przewody, listwy monatażowe,

−

narzędzia, mierniki.

Ćwiczenie 2

Zaprojektuj sposób zastąpienia układu sterowania z ćwiczenia 1 sterownikiem PLC.

Ćwiczenie wykonaj korzystając z poradnika dla ucznia (rozdział 4.4.1.), katalogu
sterowników PLC, instrukcji.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

i techniki wykonania, przygotować odpowiednie instrukcje stanowiskowe, dokumentacje
i katalogi. Zapoznać uczniów z zasadami bezpiecznej pracy. Ćwiczenie należy wykonać
w zespolach 4 osobowych. Czas wykonania ćwiczenia 180 minut.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) wyszukać odpowiedni sterownik z katalogu,
2) wypisać w zeszycie parametry wybranego sterownika,
3) narysować w zeszycie schemat połączeń wybranego sterownika na podstawie instrukcji

stanowiskowej,

4) zaprezentować wykonanie ćwiczenia.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania,

−

katalog sterowników PLCmikrosilników,

−

instrukcja stanowiskowa.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5.6. Urządzenia radiowe i telewizyjne

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Rozmontuj odbiornik radiowy i na płycie drukowanej wyodrębnij poszczególne bloki

funkcjonalne. Ćwiczenie wykonaj w oparciu o materiał zawarty w poradniku oraz instrukcję
i dokumentację demontowanego odbiornika dane przez nauczyciela.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) pobrać materiały, narzędzia, mierniki, instrukcję i dokumentację
2) pobrać odbiornik radiowy do demontażu,
3) stosować przepisy BHP podczas pracy,
4) wykonać demontaż zgodnie z dokumentacją i instrukcją,
5) wyodrębnić na płycie drukowanej bloki funkcjonalne na podstawie dokumentacji

odbiornika i instrukcji,

6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania,

−

instrukcja, dokumentacja odbiornika,

−

materiały: odbiornik radiowy do demontażu,

−

narzędzia, mierniki.

Ćwiczenie 2

Rozmontuj odbiornik telewizyjny i na płycie drukowanej wyodrębnij poszczególne bloki

funkcjonalne. Ćwiczenie wykonaj w oparciu o materiał zawarty w poradniku oraz instrukcję
i dokumentację demontowanego odbiornika danego przez nauczyciela.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji ćwiczenia nauczyciel powinien omówić jego zakres

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:

1) pobrać materiały, narzędzia, mierniki, instrukcję i dokumentację,
2) pobrać odbiornik telewizyjny do rozmontowania,
3) stosować przepisy BHP podczas pracy,
4) wykonać demontaż zgodnie z dokumentacją i instrukcją,
5) wyodrębnić na płycie drukowanej bloki funkcjonalne na podstawie dokumentacji

odbiornika i instrukcji,

6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Zalecane metody nauczania–uczenia się:

–

pokaz z objaśnieniem,

–

ćwiczenie praktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

poradnik dla ucznia, zeszyt, przybory do pisania,

−

instrukcja, dokumentacja odbiornika,

−

materiały: odbiornik telewizyjny do demontażu,

−

narzędzia, mierniki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1

Test jednostopniowy do jednostki modułowej „Analiza działania
podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 16, 17, 18, 19 są z poziomu

podstawowego,

−

zadania 15, 20 są z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

Ocena

dopuszczający

dostateczny

dobry

bardzo dobry

Ilość punktów

11-12

13-16

17-18

19-20

Klucz odpowiedzi :

1. b, 2. c, 3. b, 4. b, 5. b, 6. c, 7. a, 8. d, 9. c, 10. a, 11. b,

12. b, 13. d, 14. b, 15. c, 16. c, 17. d, 18. a, 19. b, 20. a.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Rozróżnić stany pracy transformatora

Wyjaśnić znaczenie parametrów
transformatora

Wyjaśnić zasadę działania maszyny
prądu stałego

5. Rozpoznać oznaczenia maszyn

Wyjaśnić zasadę działania maszyny
prądu stałego

Wyjaśnić znaczenie poszczególnych
elementów maszyny prądu zmiennego

Wyjaśnić zasadę działania maszyny
prądu stałego

9. Posłużyć się charakterystykami silnika

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10.

Wyjaśnić oznaczenia silników
krokowych

11.

Wymienić parametry silników
krokowych

12.

Wyjaśnić zależności pomiędzy
wielkościami fizycznymi w silniku
krokowym

13.

Wyjaśnić funkcje, jakie realizuje układ
sterownika prądu zmiennego

14.

Wymienić elementy schematu
blokowego sterownika prądu stałego

15.

Wyjaśnić działanie funkcji STOP
w układach układ stycznikowo-
-przekaźnikowych

16.

Wymienić bloki funkcyjne nadajnika
radiowego

17. Wyjaśnić proces modulacji

18.

Wymienić elementy schematu
blokowego odbiornika telewizyjnego

19.

Wymienić wartości parametrów
sygnałów odbiornika telewizyjnego

20.

Wyjaśnić działanie funkcji START
w układach układ stycznikowo-
-przekaźnikowych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

2. Omów z uczniami cel stosowania pomiaru dydaktycznego.
3. Zapoznaj uczniów z rodzajem zadań podanych w zestawie oraz z zasadami punktowania.
4. Przeprowadź z uczniami próbę udzielania odpowiedzi na takie typy zadań testowych,

jakie będą w teście.

5. Omów z uczniami sposób udzielania odpowiedzi (karta odpowiedzi).
6. Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy.
7. Rozdaj uczniom zestawy zadań testowych i karty odpowiedzi, podaj czas przeznaczony na

udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru

dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).

9. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

10. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
11. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
12. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

13. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
14. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań wielokrotnego wyboru i tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa.
5. Za każde poprawnie rozwiązane zadanie uzyskasz 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi

−

prawidłową odpowiedź zaznacz X ( w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową)

7. Pracuj samodzielnie bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania 15, 19, 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

9. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

Po rozwiązaniu testu, sprawdź swoje wyniki razem z kolegą lub nauczycielem, a następnie
sprawdź w tabeli, poniżej, jaki stopień mógłbyś sobie wystawić. Ogółem możesz uzyskać 20
punktów.

Ocena

dopuszczający

dostateczny

dobry

bardzo dobry

Ilość punktów

11-12

13-16

17-18

19-20

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Stan pracy transformatora w którym uzwojenie pierwotne zasilane jest napieciem

znamionowym, a w obwodzie wtórnym włączony jest odbiornik nazywamy stanem
pracy:
a) jałowym,
b) obciążenia,
c) zwarcia,
d) znamionowym.

2. Moc znamionową transformatora określa się mocą:

a) czynną,
b) bierną,
c) pozorną,
d) chwilową.

3. Moc znamionową transformatora wyrażamy w:

a) W,
b) V A,
c) war,
d) kWh.

4. Wytworzenie napięcia umożliwiającego przepływ odpowiedniego prądu w maszynie

prądu stałego należy do zadań:
a) stojana,
b) wirnika,
c) uzwojenia komutacyjnego,
d) magneśnicy.

5. W maszynie prądu stałego uzwojenie twornika oznaczmy symbolem literowym:

a) B1 B2,
b) A1 A2,
c) D1 D2,
d) C1 C2.

6. Zmiana kierunku prędkości obrotowej w maszynie prądu stałego jest:

a) niemożliwa,
b) możliwa poprzez zmianę kierunku przyłączenia napięcia w obwodzie wzbudzenia

i w obwodzie twornika,

c) możliwa poprzez zmianę kierunku przyłączenia napięcia w obwodzie wzbudzenia lub

w obwodzie twornika,

d) możliwa poprzez zmianę polaryzacji napięcia w obwodzie komutacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Uzwojeniem głównym silnika indukcyjnego jednofazowego jest uzwojenie jednofazowe

znajdujące się:
a) w stojanie,
b) w wirniku,
c) na zewnątrz w urządzeniu rozruchowym,
d) w magneśnicy.

8. Przy prędkości obrotowej n=0 silnik indukcyjny jednofazowy wytwarza moment

rozruchowy:
a) maksymalny,
b) minimalny,
c) nominalny,
d) równy zero.

9. Określenie strat jałowych i wyznaczenie przybliżonej wartości strat mechanicznych

silnika indukcyjnego jednofazowego umożliwia znajomość charakterystyki:
a) wyjściowej,
b) obciążeniowej,
c) biegu jałowego,
d) wejściowej.

10. Czy silnik krokowy z magnesem trwałym oznaczmy:

a) PM,
b) VR,
c) HB,
d) żadna z powyższych odpowiedzi.

11. Typową rozdzielczością silników krokowych z magnesem trwałym jest:

a) 7,5

-30

b) 7,5

-15

c) 100

-300

d) 1

-3

12. W silnikach krokowych kąt obrotu jest:

a) odwrotnie proporcjonalny do ilości obrotów,
b) proporcjonalny do ilości obrotów,
c) proporcjonalny do ilości obrotów i mocy silnika,
d) proporcjonalny do mocy silnika.

13. Sterownik prądu zmiennego to:

a) układ który służy do zmiany parametrów odbiornika,
b) układ który służy do sterowania pracą odbiorników prądu stałego,
c) układ który służy do sterowania oświetleniem,
d) układ który zmienia wartość skuteczną napięcia, prądu lub moc czynną.

14. W sterowniku prądu stałego musi znajdować się:

a) filtr przeciwzakłóceniowy,
b) układ wyłączania tyrystora,
c) układ przeciwzwarciowy,
d) układ stabilizujący napięcie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. W układach START – STOP funkcję STOP realizuje się:

a) łącząc równolegle styki czynne przycisków w układzie zasilania przekaźnika,
b) łącząc szeregowo styki czynne przycisków w układzie zasilania przekaźnika,
c) łącząc szeregowo styki bierne przycisków w układzie zasilania przekaźnika,
d) łącząc równolegle styki bierne przycisków w układzie zasilania przekaźnika.

16. Nadajnik radiowy składa się z:

a) generatora w.cz., modulatora, anteny,
b) generatora w.cz., modulatora, wzmacniacza w.cz., anteny,
c) generatora w.cz., modulatora, wzmacniacza w.cz., układu sprzęgającego, anteny,
d) generatora w.cz., wzmacniacza w.cz., układu sprzęgającego, anteny.

17. Modulacja sygnału to:

a) inaczej wzmocnienie jego wartości,
b) inaczej odfiltrowanie zakłóceń zawartych w nim,
c) inaczej stłumienie jego amplitudy,
d) inaczej nałożenie sygnału akustycznego na sygnał fali nośnej.

18. Odbiornik telewizyjny składa się z:

a) głowicy w.cz., toru p.cz., układu syntezy obrazu i dźwięku, głośnika, kineskopu,
b) głowicy w.cz., toru p.cz., modulatora, układu syntezy obrazu i dźwięku,
c) głowicy w.cz., toru p.cz., układu sprzęgającego, układu syntezy obrazu i dźwięku,
d) głowicy w.cz., toru p.cz., układu sprzęgającego, układu syntezy obrazu i dźwięku,

głośnika, kineskopu.

19. Sygnał fonii w odbiorniku telewizyjnym zmodulowany jest FM, a sygnał nośny ma

częstoliwość:
a) 2MHz,
b) 6,5MHz,
c) 8MHz,
d) 20MHz.

20. W układach START – STOP funkcję START realizuje się:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko.......................................................................................................

Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

TEST 2

Test jednostopniowy do jednostki modułowej „Analiza działania
podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych”

Test składa się z 20 zadań wielokrotnego wyboru, z których:

−

zadania 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 19 są z poziomu
podstawowego,

−

zadanie 18, 20 jest z poziomu ponadpodstawowego.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

Za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt. Za złą odpowiedź lub jej brak

uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań – uczeń otrzyma następujące
oceny szkolne:

Ocena

dopuszczający

dostateczny

dobry

bardzo dobry

Ilość punktów

11-12

13-16

17-18

19-20

Klucz odpowiedzi :

1. a, 2. c, 3. c, 4. b, 5. d, 6. c, 7. a, 8. d, 9. c, 10. b, 11. a,

12. d, 13. c, 14. d, 15. b, 16. b, 17. a, 18. d, 19. b, 20. a.

Plan testu

Nr
zad.

Cel operacyjny
(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1. Rozróznić stany pracy transformatora

Wyjaśnić znaczenie parametrów
transformatora

Wyjaśnić znaczenie poszczególnych
elementów maszyny

5. Rozpoznać oznaczenia maszyn

Wyjaśni c zasadę działania maszyny
prądu stałego

Wyjaśnić zasadę działania maszyny
prądu zmiennego

9. Posłuzyć się charakterystykami silnika

10. Wyjaśnić pojęcie silnika krokowego

11. Wyjaśnić pojęcie mikrosilnika

12. Wymienić rodzaje mikrosilników

13.

Wyjaśnić funkcje, jakie realizuje układ
kolejnościowy

14.

Wyjaśnić funkcje, jakie realizuje układ
Dahlandera

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15.

Wyjaśnić funkcje, jakie realizuje układ
gwiazda-trójkąt

16. Wyjaśnić pojęcie sterownika PLC

17.

Wymienić parametry silników
krokowych

18.

Wyjaśnić zasdę działania odbiornika
telewizyjnego na schemacie blokowym

19.

Wyjaśnić funkcje, jakie realizuje układ
sterownika prądu zmiennego

20.

Wyjaśnić działania odbiornika
radiowego na schemacie blokowym

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1. Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, z co najmniej jednotygodniowym

wyprzedzeniem.

jakie będą w teście.

udzielanie odpowiedzi.

8. Postaraj się stworzyć odpowiednią atmosferę podczas przeprowadzania pomiaru
9. dydaktycznego (rozładuj niepokój, zachęć do sprawdzenia swoich możliwości).
10. Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się

czasie zakończenia udzielania odpowiedzi.

11. Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.
12. Sprawdź wyniki i wpisz do arkusza zbiorczego.
13. Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które

sprawiły uczniom największe trudności.

14. Ustal przyczyny trudności uczniów w opanowaniu wiadomości i umiejętności.
15. Opracuj wnioski do dalszego postępowania, mającego na celu uniknięcie niepowodzeń

dydaktycznych – niskie wyniki przeprowadzonego sprawdzianu.

Instrukcja dla ucznia

−

prawidłową odpowiedź zaznacz X ( w przypadku pomyłki należy błędną odpowiedź
zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź prawidłową)

7. Pracuj samodzielnie bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
8. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas. Trudności mogą
przysporzyć Ci zadania 15, 19, 20, gdyż są one na poziomie trudniejszym niż pozostałe.

9. Na rozwiązanie testu masz 60 minut.

Powodzenia!

dopuszczający

dostateczny

dobry

bardzo dobry

Ilość punktów

11-12

13-16

17-18

19-20

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Stan pracy transformatora w którym uzwojenie pierwotne zasilane jest napieciem

znamionowym , a w obwodzie wtórnym nie jest włączony odbiornik nazywamy stanem
pracy :
a) jałowym,
b) bciązenia,
c) zwarcia,
d) znamionowym.

2. Miarą jakości transformatora jest:

a) moc czynna,
b) prąd obciążenia,
c) sprawność,
d) prąd jałowy.

3. Moc bierną transformatora wyrażamy w:

a) W,
b) V A,
c) war,
d) kWh.

4. Wirnik, zwany również twornikiem to element:

a) statyczny,
b) obracający się,
c) uzwojenia komutacyjnego,
d) magneśnicy.

5. W maszynie prądu stałego uzwojenie wzbudzenia bocznikowe oznaczmy symbolem

literowym:
a) B1 B2,
b) A1 A2,
c) D1 D2,
d) E1 E2.

6. Zmiana kierunku prędkości obrotowej w maszynie prądu stałego jest :

a) niemożliwa,
b) możliwa poprzez zmianę kierunku przyłaczenia napięcia w obwodzie wzbudzenia

i w obwodzie twornika,

c) możliwa poprzez zmianę kierunku przyłaczenia napięcia w obwodzie wzbudzenia lub

w obwodzie twornika,

d) możliwa poprzez zmianę polryzacji napięcia w obwodzie komutacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. Aby uzyskać przesunięcie fazowe pomiędzy prądami w fazie roboczej i rozruchowej,

włączamy:
a) w szereg z fazą rozruchową kondensator lub oporność czynną,
b) równolegle z fazą rozruchową kondensator lub oporność czynną,
c) kondensator na zewnątrz w urządzeniu rozruchowym,
d) kondensator szeregowo z uzwojeniem pomocniczym.

8. Podczas biegu jałowego silnika jednofazowego współczynnik mocy cosφ

ma:

a) wartość stałą,
b) minimalną,
c) rosnącą,
d) malejącą.

9. Ocenę poprawność konstrukcji silnika umożliwia znajomości charakterystyki:

a) wyjściowej,
b) obciążeniowej,
c) biegu jałowego,
d) wejściowej.

10. Silnik krokowy jest to urządzenie, które:

a) przekształca impulsy elektryczne na inne impulsy elektryczne,
b) przekształca impulsy elektryczne na dyskretne ruchy mechaniczne,
c) przekształca dyskretne ruchy mechaniczne na impulsy elektryczne,
d) żadna z powyższych odpowiedzi.

11. Mikrosilnik to:

a) silnik o małej mocy,
b) silnik o napięciach zasilających rzędu mikro amperów,
c) silnik o prądach zasilających rzędu mikro amperów,
d) silnik o wymiarach rzędu mikro metrów.

12. Mikrosilniki dzielimy na:

a) silniki prądu stałego komutatorowe (szczotkowe) i prądu stałego komutowane

elektronicznie (bezszczotkowe),

b) silniki prądu stałego komutatorowe (szczotkowe) i krokowe (skokowe),
c) silniki prądu stałego komutatorowe (szczotkowe) i małe silniki prądu zmiennego,
d) silniki prądu stałego komutatorowe (szczotkowe), prądu stałego komutowane,

elektroniczne (bezszczotkowe), krokowe (skokowe) oraz małe silniki prądu
zmiennego.

13. Układ kolejnościowy:

a) zabezpiecza przed jednoczesnym wykonaniem dwóch załączeń,
b) umożliwia rozruch silników o mocy większej niż 5,2kW,
c) umożliwia załączanie odbiorników w ustalonej kolejności,
d) żadna z powyższych odpowiedzi.

14. Układ Dahlandera:

a) zabezpiecza przed jednoczesnym wykonaniem dwóch załączeń,
b) umożliwia rozruch silników o mocy większej niż 5,2kW,
c) umozliwia załączanie odbiorników w ustalonej kolejności,
d) żadna z powyższych odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15. Układ gwiazda - trójkąt:

16. Sterowniki PLC są to:

a) układy sterujące pracą procesora w komputerze,

b) układy sterujące pracą urządzeń elektrycznych zgodnie z programem zawartym w ich

pamięci,

c) nowoczesne zabezpieczenia przeciwzwarciowe,
d) żadna z powyższych odpowiedzi.

17. Typową rozdzielczością silników krokowych z magnesem trwałym jest:

a) 7,5

-15

b) 7,5

-30

c) 100

-300

d) 1

-3

18. Sygnał fonii w odbiorniku telewizyjnym zmodulowany jest FM, a sygnał nośny ma

częstoliwość:
a) 2MHz,
b) 65MHz,
c) 8MHz,
d) 6,5MHz.

19. Sterownik prądu zmiennego to:

a) układ który służy do zmiany parametrów odbiornika,
b) układ który zmienia wartość skuteczną napięcia, prądu lub moc czynną,
c) układ który służy do sterowania oświetleniem,
d) układ który służy do sterowania pracą odbiorników prądu stałego.

20. W odbiorniku radiowym:

a) wzmacniacz w.cz. wzmacnia amplitudę sygnału i jednocześnie zmienia jego

częstotliwość,

b) wydzielenie sygnału odpowiedniej stacji odbywa się w FPP układu wejściowego,
c) częstotliwość pośrednia zminia się w zależności od poziomu sygnałów odbiranych

w antenie,

d) układy wejściowe są przestrajane niezależnie od heterodyny.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko........................................................

Analiza działania podstawowych maszyn i urządzeń elektrycznych

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7. LITERATURA

1. Bastian P., Schuberth G., Spielvogel O., Steil H.J., Tkotz K., Ziegler K.: Praktyczna

elektrotechnika ogólna. REA, Warszawa 2003

2. Chochowski A.: Podstawy elektrotechniki i elektroniki dla elektryków. Cz. 2. WSiP,

Warszawa 2003

3. Chwaleba A., Moeschke B., Płoszajski G.: Elektronika. WSiP, Warszawa 1996
4. Laskowski J.: Poradnik elektroenergetyka przemysłowego. COSIWSEP, Warszawa 2003
5. Pióro B., Pióro M.: Podstawy elektroniki. Cz. 2. WSiP, Warszawa 1997
6. http://www.imne.pwr.wroc.pl/SkryptME/CW35.htm
7. http://www.silniki.pl
8. http://www.wqbit.cam.pl