DREWNO

I

MA

TERIA£

Y

DREWNOPOCHODNE

Drewno konstrukcyjne jest podzielone na klasy wytrzyma³oœci, ró¿ni¹ce siê w³aœciwoœciami mechanicznymi.

Wilgotnoœæ drewna stosowanego na elementy konstrukcyjne nie powinna przekraczaæ 18% w przypadku
konstrukcji chronionych przed zawilgoceniem i 23% dla konstrukcji zlokalizowanych na otwartym terenie.

Tarcica jest podstawowym pó³produktem drzewnym, otrzymywanym przez pod³u¿ne pi³owanie (przetarcie)
drewna okr¹g³ego (pni drewnianych). Tarcicê sortuje siê wytrzyma³oœciowo maszynowo lub wizualnie; za-
sady oceny dla ka¿dego z tych przypadków podane s¹ w odpowiednich normach.
Tarcicê dzielimy ze wzglêdu na rodzaj drewna lub sposób obróbki.

n

Ze względu na rodzaj drewna:

n tarcica iglasta

n tarcica liœciasta
Na elementy konstrukcji budowlanych zasadniczo stosuje siê drewno iglaste. Stosowanie drewna liœcia-
stego jest dopuszczalne tylko w uzasadnionych przypadkach. Z twardego drewna liœciastego (d¹b, akacja)
wykonuje siê drobne elementy konstrukcyjne, takie jak: klocki, wk³adki, ko³ki.

n

Ze względu na sposób obróbki:

n tarcica nieobrzynana; otrzymuje siê przez przetarcie tylko czó³ i dwóch p³aszczyzn bocznych (dwie po-
zosta³e p³aszczyzny boczne pozostaj¹ nieprzetarte)
n tarcica obrzynana; otrzymuje siê przez przetarcie wszystkich czterech p³aszczyzn bocznych

n

Podstawowe wyroby otrzymywane z tarcicy:

Deska – tarcica iglasta lub liœciasta o gruboœci (od 18 do 45 mm) o wiele mniejszej od 2 pozostalych wymia-
rów.
Grubizna jest to drewno okr¹g³e (pieñ drewniany) o œrednicy nie mniejszej ni¿ 70 mm (mierzonej wraz
z kor¹ w cieñszym koñcu)
Bal jest to wyrób drewniany (tarcica obrzynana lub nieobrzynana) o gruboœci przynajmniej 50 mm i sze-
rokoœci równej przynajmniej podwojonej gruboœci
Belka jest to wyrób drewniany (tarcica obrzynana) o przekroju prostok¹tnym, którego wymiary wynosz¹
od 200 x 200 mm do 250 x 275 mm
Krawêdziak (kantówka) jest to element tarcicy obrzynanej o wymiarach przekroju poprzecznego od 100x
100 mm do 180 x 180 mm
£ata jest to element tarcicy obrzynanej o wymiarach przekroju poprzecznego zbli¿onych do kwadratu i gru-
boœci 32–100 mm.
Listwa jest to element tarcicy obrzynanej o gruboœci 12– 32 mm i szerokoœci nie wiêkszej ni¿ 70 mm

n

Podział wyrobów z drewna ze względu na rolę pełnioną w przenoszeniu obciążeń

w konstrukcji

belka– element noœny poziomy lub pochy³y oparty na dwóch lub wiêcej podporach (œcianach, s³upach, in-

Drewno i materiały drewnopochodne

n

Drewno konstrukcyjne

n

Tarcica

W najnowszej normie (PN- EN 338: 1999 Drewno konstrukcyjne- klasy wytrzyma³oœci) przyjêto na-
stêpuj¹ce klasy wytrzyma³oœci:
n dla drewna iglastego i topoli: C14, C16, C18, C22, C24, C27, C30, C35, C40.

n dla drewna liœciastego (bez topoli): D30, D35, D40, D50, D60, D70.
Liczba przy literze oznacza wytrzyma³oœæ drewna na zginanie w N/ mm

2

Uwaga!
Poprzednio obowi¹zywa³ inny podzia³ na klasy wytrzyma³oœci (dla drewna iglastego): K21, K27, K33,
K39 (liczba przy literze oznacza wytrzyma³oœæ na zginanie w MPa).
Podzia³ ten jest jeszcze powszechnie stosowany przez producentów wyrobów z drewna

Wilgotność

Tarcica

Wytrzymałość

iglasta
liœciasta

Tarcica

nieobrzynana
obrzynana

INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003

STAN SUROWY ZAMKNIĘTY

Wyroby z tarcicy

deska
grubizna
bal
krawêdziak
³ata
listwa

Wróæ

DREWNO

I

MA

TERIA£

Y

DREWNOPOCHODNE

Poradnik Wykonawcy

Klasyfikacje, definicje, parametry

nych belkach); mo¿e mieæ przekrój jednolity lub z³o¿ony (np. z dwóch lub wiêcej ³at, dwuteowy)
podci¹g– belka, na której opieraj¹ siê inne belki
s³up– pionowy element noœny, przenosz¹cy obci¹¿enia pionowe i poziome (od opartych na nim belek, da-
chów, wi¹zarów itp.); mo¿e mieæ przekrój prosty lub z³o¿ony
dŸwigar– belka o znacznej wysokoœci, p³aska lub przestrzenna, pe³noœcienna lub a¿urowa, przenosz¹ca
obci¹¿enia konstrukcji na podpory g³ówne (œciany lub s³upy)
wi¹zar– dŸwigar kratowy p³aski lub przestrzenny

n

Elementy więźby dachowej:

Krokwie– belki biegn¹ce równolegle do kierunku nachylenia po³aci dachowej i dŸwigaj¹ce obci¹¿enie z po-
³aci; opieraj¹ siê na œcianach zewnêtrznych i (w miarê potrzeby) na p³atwiach
P³atwie– belki poziome, biegn¹ce równolegle do kalenicy dachu, stanowi¹ce podpory dla krokwi, oparte
na s³upkach
Mur³aty– belki poziome le¿¹ce na murze (za ich poœrednictwem opiera siê krokwie na œcianach murowa-
nych lub betonowych)
S³upki– elementy pionowe przenosz¹ce obci¹¿enie od p³atwi na strop
£aty– elementy pomocnicze, stanowi¹ce czêœæ rusztu s³u¿¹cego do zamocowania pokrycia dachowego
lub deskowania pod pokrycie; przybija siê je do kontr³at lub bezpoœrednio do krokwi, prostopadle do nich,
a równolegle do okapu.
Kontr³aty– elementy pomocnicze, stanowi¹ce czêœæ rusztu s³u¿¹cego do zamocowania pokrycia dacho-
wego; przybija siê je do krokwi lub deskowania równolegle do ³at.

Drewno klejone warstwowo otrzymuje siê przez sklejenie pewnej liczby warstw o równoleg³ym przebiegu
w³ókien w taki sposób, ¿e wytworzone elementy maj¹ lity przekrój prostok¹tny. Rozró¿niamy:
n drewno klejone warstwowo poziomo; p³aszczyzna spoiny klejowej jest prostopad³a do d³u¿szego boku
przekroju poprzecznego.
n drewno klejone warstwowo pionowo; p³aszczyzna spoiny klejowej jest prostopad³a do krótszego boku
przekroju poprzecznego.

Sklejk¹ nazywa siê p³yty sklejane z nieparzystej liczby warstw forniru. W³ókna s¹siaduj¹cych ze sob¹ skle-
jonych warstw s¹ wzajemnie prostopad³e. W zale¿noœci od gruboœci sklejanych warstw forniru rozró¿nia
siê sklejkê: cienkowarstwow¹ (z warstw o gruboœci mniejszej od 2 mm) oraz grubowarstwow¹ (z warstw
o gruboœci wiêkszej od 2 mm).

fornir– cienkie arkusze drewna otrzymywane przez skrawanie, czêsto stosowane do powierzchnio-
wego uszlachetniania wyrobów drewnopochodnych

Wytrzyma³oœæ i sprê¿ystoœæ sklejki zale¿¹ od jej gruboœci (liczby warstw forniru), kierunku dzia³ania ob-
ci¹¿enia w stosunku do powierzchni p³yty i kierunku przebiegu w³ókien w warstwach zewnêtrznych.
Na elementy konstrukcyjne stosuje siê sklejkê o gruboœci przynajmniej 8 mm i wilgotnoœci nie przekracza-
j¹cej 10%. Sklejka o mniejszej gruboœci (ale powy¿ej 5 mm) mo¿e byæ stosowana na ok³adziny œcienne.
W uzasadnionych przypadkach mo¿na stosowaæ p³yty o wilgotnoœci wiêkszej ni¿ 10% (na przyk³ad jako
elementy œcian zewnêtrznych).

P³yty wiórowe produkuje siê z wiórów drzewnych, ³¹czonych klejami syntetycznymi pod ciœnieniem,
w podwy¿szonej temperaturze. Ich powierzchnia mo¿e byæ: naturalna, szlifowana, oklejona fornirem, lami-
nowana lub lakierowana. Stosuje siê je g³ównie do produkcji mebli i sta³ego wyposa¿enia wnêtrz (np. pa-
neli boazeryjnych), a tak¿e w budownictwie.
Wytrzyma³oœæ i sprê¿ystoœæ p³yt wiórowych zale¿¹ od ich gruboœci i gêstoœci. Dopuszczalna wilgotnoœæ
p³yt stosowanych w konstrukcjach budowlanych zasadniczo nie powinna przekraczaæ 10%, ale w uzasad-
nionych przypadkach (na przyk³ad w elementach œcian zewnêtrznych) mo¿e byæ wiêksza.
P³yty wiórowo– cementowe wytwarza siê z wiórów drzewnych, ³¹czonych pod ciœnieniem w podwy¿szonej tempe-
raturze, z dodatkiem zaczynu cementowego lub klejów syntetycznych. Ich w³asnoœci izolacyjne nie s¹ zbyt dobre,
dlatego maj¹ ograniczone zastosowanie. Mo¿na je stosowaæ do izolacji œcian lub stropodachów wentylowanych.

INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003

STAN SUROWY ZAMKNIĘTY

n

Drewno klejone warstwowo

n

Sklejka

n

Płyty wiórowe i wiórowo – cementowe

Drewno klejone

poziomo
pionowo

Sklejka

cienkowarstwowa
grubowarstwowa

Elementy konstruk−

cyjne z drewna

belka
podci¹g
s³up
dŸwigar
wi¹zar

Elementy więźby da−

chowej

krokwie
p³atwie
mur³aty
s³upki
³aty
kontr³aty

DREWNO

I

MA

TERIA£

Y

DREWNOPOCHODNE

P³yty OSB s¹ to p³yty wiórowe o wiórach u³o¿onych w okreœlonym z góry kierunku. Wióry w warstwach
zewnêtrznych maj¹ kierunek równoleg³y do d³ugoœci lub szerokoœci p³yty. Wióry w warstwie œrodkowej
mog¹ mieæ kierunek losowy lub byæ u³o¿one w jednym kierunku, najczêœciej pod k¹tem prostym do wió-
rów warstw zewnêtrznych. Rozró¿niamy cztery typy p³yt OSB:
n OSB/ 1 – p³yty ogólnego stosowania przeznaczone do u¿ytkowania w warunkach suchych.

n OSB/ 2 – p³yty noœne przeznaczone do u¿ytkowania w warunkach suchych.

n OSB/ 3 – p³yty noœne przeznaczone do u¿ytkowania w warunkach wilgotnych.

n OSB/ 4 – p³yty o podwy¿szonej zdolnoœci do przenoszenia obci¹¿eñ, przeznaczone do u¿ytkowania
w warunkach wilgotnych

P³yty noœne – p³yty, które mog¹ byæ stosowane w elementach budynku przenosz¹cych obci¹¿enia,
takich jak: œciany, pod³ogi, pokrycia dachowe

Warunki suche – temperatura 20° C przy wzglêdnej wilgotnoœci powietrza tylko przez kilka tygodni
w roku przekraczaj¹cej 65%.
Warunki wilgotne – temperatura 20° C przy wzglêdnej wilgotnoœci powietrza tylko przez kilka tygo-
dni w roku przekraczaj¹cej 85%.

P³yty s¹ czêsto oznaczone barwnym kodem w formie szeregu pionowych pasków o szerokoœci 25 mm,
naniesionych w pobli¿u jednego z naro¿y; kolor pierwszego paska wskazuje, czy p³yta jest noœna czy do
ogólnego stosowania, kolor drugiego paska– czy p³yta jest przeznaczona do stosowania w warunkach su-
chych czy wilgotnych

Przeznaczenie p³yty:
Kolor paska ¿ó³ty – p³yta noœna
Kolor paska bia³y – p³yta ogólnego stosowania
Warunki eksploatacji:
Kolor paska niebieski– p³yta do stosowania w warunkach suchych
Kolor paska zielony – p³yta do stosowania w warunkach wilgotnych

P³yty paŸdzierzowe otrzymuje siê z paŸdzierzy lnianych, konopnych lub ich mieszaniny przez utwardzenie
na gor¹co i sprasowanie pod ciœnieniem z dodatkiem kleju syntetycznego.

paŸdzierze – zdrewnia³e czêœci suchych ³odyg, oddzielone podczas miêdlenia od w³ókien

W zale¿noœci od rodzaju wykoñczenia rozró¿nia siê p³yty paŸdzierzowe: nieszlifowane, szlifowane jedno-
stronnie, szlifowane dwustronnie oraz o powierzchni uszlachetnionej przez fornirowanie lub laminowa-
nie. W budownictwie stosuje siê je g³ównie jako materia³ izolacyjny.
P³yty wiórowo–paŸdzierzowe wytwarza siê z wiórów drzewnych i paŸdzierzy lnianych, konopnych lub ich
mieszaniny, spojonych ze sob¹ klejem syntetycznym. Ich zastosowanie jest podobne jak p³yt paŸdzierzo-
wych.

P³yty pilœniowe produkuje siê z odpadów drewna iglastego z dodatkiem olejów schn¹cych albo ¿ywic syn-
tetycznych.
Rozró¿nia siê p³yty: miêkkie porowate, twarde i bardzo twarde. Na elementy konstrukcyjne stosuje siê
p³yty twarde i bardzo twarde, p³yty miêkkie znajduj¹ zastosowanie jako materia³ izolacyjny (do izolacji ciepl-
nej i akustycznej).
Dostêpne s¹ p³yty pilœniowe: perforowane, nacinane i wyt³aczane. Powierzchnia p³yty mo¿e byæ uszlachet-
niona przez: jedno– lub dwustronne gruntowanie farb¹, lakierowanie, laminowanie, oklejanie (fornirem, pa-
pierem), szlifowanie (w przypadku p³yt twardych).

Klasa higieny – informuje o zawartoœci formaldehydu w wyrobach drewnopochodnych

INFORMATOR RYNKOWY BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO 2003

STAN SUROWY ZAMKNIĘTY

n

Płyty OSB

n

Płyty paździerzowe i wiórowo– paździerzowe

n

Płyty pilśniowe

Płyty OSB

noœne
ogólnego stosowa-
nia

Płyty pilśniowe

miêkkie
twarde
bardzo twarde

Płyty paździerzowe

nieszlifowane
szlifowane jedno-
stronnie
szlifowane dwu-
stronnie
fornirowane
laminowane