Nowiny Lekarskie 2012, 81, 4, 337–341

PRACE ORYGINALNE

EWA BARAŃSKA

1

, EWA GAJEWSKA

1

, MAGDALENA SOBIESKA

2

OTYŁOŚĆ I WYNIKAJĄCE Z NIEJ PROBLEMY NARZĄDU RUCHU

A SPRAWNOŚĆ MOTORYCZNA DZIEWCZĄT I CHŁOPCÓW

Z NADWAGĄ I OTYŁOŚCIĄ PROSTĄ

OBESITY AND THE RESULTING MOTOR ORGAN PROBLEMS

VERSUS MOTORIC FITNESS IN GIRLS AND BOYS

WITH OVERWEIGHT AND OBESITY

1

Zakład Fizjoterapii

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Kierownik: dr n. biol. Ewa Gajewska

2

Katedra Fizjoterapii Reumatologii i Rehabilitacji

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Kierownik: prof. dr hab. n. med. Włodzimierz Samborski

Streszczenie

Wstęp. Nadwaga i otyłość wśród dzieci i młodzieży stanowi poważny problem, któremu należy przeciwdziałać. Interwencja powin-
na być skierowana na redukcję nadmiernej masy ciała, zmianę stylu życia na bardziej aktywny oraz edukację prozdrowotną. Ponadto
badacze zwracają uwagę na jej negatywny wpływ na sprawność fizyczną tych dzieci, a co za tym idzie na upośledzenie w funkcjo-
nowaniu narządu ruchu i powstanie wad postawy.
Cel. Próba ustalenia jakie czynniki mogą pogarszać sprawność fizyczną mierzoną za pomocą testu Eurofit.
Materiał i metody. Grupę badawczą stanowiło 55-ro dzieci, w tym 27 dziewcząt i 28 chłopców w wieku od 12 do 18 lat. U bada-
nych zdiagnozowano nadwagę i otyłość prostą. Do oceny sprawności motorycznej dzieci zastosowano Europejski Test Sprawności
Fizycznej – Eurofit. Każde dziecko poddane było badaniu wzrokowemu, za pomocą którego określono występowanie problemów
narządu ruchu.
Wyniki. Wyniki testu Eurofit ukazały największy problem z równowagą, gibkością, siłą funkcjonalną, natomiast siła ręki mierzona
dynamometrem wzrastała wraz ze wzrostem wagi ciała dziecka. Asymetria tułowia, płaskostopie, odstające łopatki oraz ból sto-
py/stóp wywarły negatywny wpływ na wyniki prób Eurofitu.
Wnioski. Wzrastający stopień otyłości u dzieci wpływa negatywnie na sprawność fizyczną, mierzoną za pomocą testu Eurofit. Pro-
blemy narządu ruchu wynikające z otyłości wpływają na obniżenie poziomu cech motorycznych.

SŁOWA KLUCZOWE: otyłość, nadwaga, sprawność motoryczna, Eurofit, postawa ciała.

Summary

Introduction. Obesity and overweight among children make a serious problem, which must be counteracted. The intervention should
be focused on reduction of excessive body mass, change of lifestyle to be more active and health education.
Aim. An attempt to determine which factors may impair physical activity which is estimated by Eurofit test.
Material and methods. The experimental group consisted of 55 children (27 girls and 28 boys) aged 12–18 years, in which over-
weight and simple obesity was diagnosed. To asses physical fitness level – The European Fitness Test (Eurofit) was used. Each child
was subjected to visual evaluation and with the aid of it motor organ problems were indicated.
Results. Results of The Eurofit Test showed that the most problematic were body balance, suppleness, functional strength, while
hand strength measured by dynamometer increased with increase of child’s body weight. Asymmetry of the trunk, flat feet, protrud-
ing shoulder blades and foot/feet pain had a negative impact on the Eurofit outcomes.
Conclusions. Progressive degree of obesity in children has a negative impact on physical activity which is measured by Eurofit Test.
Motor organ problems which result from obesity lead to decrease of motor skills.

KEY WORDS: obesity, overweight, physical fitness, Eurofit, posture.

Wstęp

Rozpowszechnienie nadwagi i otyłości wśród dzieci

i młodzieży stanowi poważny problem, któremu należy
przeciwdziałać. Wielu badaczy jest zgodnych co do tego,
iż interwencja powinna być skierowana na redukcję
nadmiernej masy ciała, zachęcanie do zmiany stylu życia
na bardziej aktywny oraz edukację prozdrowotną. Pod-

kreślają także, że zmiany powinny dotyczyć nie tylko
samego otyłego dziecka, ale całej jego rodziny. Coraz
liczniej prowadzone badania dotyczące otyłości zwracają
uwagę na jej negatywny wpływ na sprawność fizyczną
tych dzieci, a co za tym idzie na upośledzenie w funkcjo-
nowaniu narządu ruchu [1, 2, 3, 4, 5]. Unikanie i ogra-
niczenie aktywności ruchowej poprzez niewłaściwe wy-
korzystanie czasu na odpoczynek (telewizja, komputer)

Ewa Barańska i inni

PRACE ORYGINALNE

338

doprowadza do zmniejszenia wykorzystania aparatu ru-
chu. Dochodzi do wzrostu poziomu otłuszczenia, a w
efekcie do przeciążeń układu kostno-stawowego, co
sprzyja zaburzeniom statyki ciała i powstaniu wadliwej
postawy [6, 7, 8].

Materiał i metody

Grupę badawczą stanowiło 55-ro dzieci, w tym 27

dziewcząt (49,1% osób) i 28 chłopców (50,9% osób)
w wieku od 12 do 18 lat. Dzieci w obrębie obu płci po-
dzielono na dwie grupy wiekowe: 12–14-latków i 15–18-
latków. Średnia wieku wyniosła 14,73 lata (± 1,48).
U badanych zdiagnozowano nadwagę i otyłość prostą.
Badania przeprowadzono w Szpitalu Uzdrowiskowym
nr 3 im. dra Markiewicza w Ciechocinku, gdzie młodzież
przebywała na czterotygodniowym turnusie rehabilitacyj-
nym. Odbyły się w 2009 i 2010 roku.

U dzieci dokonano pomiarów masy ciała i wzrostu.

Najmniejsza waga ciała wynosiła 62,3 kg, największa
129,6 kg, średnia 90,57 kg (± 15,20). Wzrost dzieci
wahał się od 150 cm – najniższy do 180 cm – najwyższy,
średnia wzrostu 169,78 cm (± 7,78). Na podstawie da-
nych obliczono wartość wskaźnika masy ciała BMI
(Body Mass Index) (Ryc. 1.). Najniższy wskaźnik wyno-
sił 24,6 kg/m², najwyższy miał wartość 46,1 kg/m², śred-
nia wynosiła 31,08 kg/m2 (± 4,33). Dzieci z nadwagą
stanowiły 41,82% grupy badanej, dzieci z otyłością
I stopnia – 40%, II stopnia – 16,36%, III stopnia – 1,82%.

Każde dziecko poddane było badaniu wzrokowemu,

za pomocą którego określono występowanie problemów
narządu ruchu.

Rycina 1. Podział dzieci według stopnia otyłości z uwzględ-
nieniem płci.
Figure 1. Division of children according to obesity level and
gender.

Do oceny sprawności motorycznej dzieci zastosowa-

no Europejski Test Sprawności Fizycznej – EUROFIT.
Składał się z 9 prób, dzięki którym scharakteryzowano
takie zdolności motoryczne jak : siła, szybkość, wytrzy-
małość, koordynacja i zwinność.

Wyniki

Bazę danych, otrzymane wyniki, zależności i ich

przedstawienie graficzne poddano obliczeniom w pro-
gramie Microsoft Excel oraz użyto programu Statistica
(ANOVA).

Wyniki próby I testu Eurofit oceniającej równowagę

(postawa równoważna na jednej nodze) pokazały, iż
młodsza grupa wiekowa chłopców miała większy pro-
blem z jej utrzymaniem. W grupach wiekowych młod-
szych i starszych chłopców zaobserwowano, iż wraz ze
wzrostem stopnia otyłości wyniki tejże próby ulegają
pogorszeniu.

W przypadku oceny szybkości ruchów kończyny

górnej (próba II – stukanie w krążki) lepszymi wynikami
wykazały się młodsze dziewczęta. W żadnej grupie wie-
kowej nie znaleziono zależności między tą cechą a stop-
niem otyłości.

Gibkość (próba III) testowana za pomocą skłonu tuło-

wia w przód z siadu prostego w obu grupach wiekowych
dziewcząt i chłopców była porównywalna. W grupie młod-
szych i starszych chłopców wraz ze wzrostem stopnia oty-
łości wyniki skłonu tułowia maleją.

Najlepsze rezultaty w próbie IV badającej siłę eks-

plozywną za pomocą skoku w dal z miejsca uzyskali
starsi chłopcy. Wpływ wzrastającego stopnia otyłości na
wynik tej cechy był również negatywny. Najsilniej za-
znaczył się w grupie młodszych dziewcząt.

Próba V, testująca siłę statyczną poprzez zaciskanie rę-

ki z użyciem dynamometru, ukazała, że spośród obu grup
wiekowych obu płci, lepsze wyniki uzyskali starsi chłopcy.
Ciekawą rzeczą (w przeciwieństwie do rezultatów pozosta-
łych testów) jest to, iż wraz ze wzrostem masy ciała, siła
ścisku ręki również wzrasta (Ryc. 2., Ryc. 3.).

Wynik Próby V Testu Eurofit dla grupy starszych chłopców z podziałem według stopnia otyłości

Lambda Wilksa=,00830, F(20, 4)=1,9949, p=,26485

nadwaga

I st.

II st.

stopień otyłośći

15

20

25

30

35

40

45

50

55

60

65

70

75

Próba V

Rycina 2. Wzrost siły ścisku ręki wraz ze wzrostem stopnia
otyłości (starsi chłopcy).
Figure 2. Increase of hand grip force with the increase of obe-
sity level (older boys).

Otyłość i wynikające z niej problemy narządu ruchu a sprawność motoryczna …

PRACE ORYGINALNE

339

Wynik Próby V Testu Eurofit dla grupy młodszych dziewcząt z podziałem według stopnia otyłości

nadwaga

I st.

II st.

stopień otyłośći

15

20

25

30

35

40

45

50

55

Próba V

Rycina 3. Wzrost siły ścisku ręki wraz ze wzrostem stopnia
otyłości (młodsze dziewczęta).
Figure 3. Increase of hand grip force with the increase of obe-
sity level (younger girls).

W przypadku próby VI (siady z leżenia), testującej

wytrzymałość mięśniową – siłę tułowia, starsi chłopcy
osiągnęli lepsze wyniki w porównaniu do pozostałych
grup. Wraz ze wzrostem stopnia otyłości wyniki tego
testu malały.

Wyniki próby VII (zwis o ramionach ugiętych) po-

kazały, iż siła funkcjonalna w obu grupach wiekowych
dziewcząt i chłopców była porównywalna. W grupie
młodszych chłopców zaobserwowano nieznaczne pogor-
szenie wraz ze wzrostem stopnia otyłości, natomiast nie
odnotowano tegoż wpływu dla grupy starszych chłop-
ców oraz młodszych i starszych dziewcząt.

W próbie VIII (bieg wahadłowy) testującej szybkość

za pomocą biegu zwinnościowego, najlepsze wyniki
uzyskały starsze dziewczęta i młodsi chłopcy. Szczegól-
nie wśród młodszych dziewcząt oraz starszych chłopców
spadek osiąganych wyników tego testu wraz ze wzro-
stem stopnia otyłości był bardzo wyraźny. Nie odnoto-
wano wpływu stopnia otyłości na szybkość dla grupy
młodszych chłopców i starszych dziewcząt.

Ostatnia z prób Eurofitu – IX, testująca wytrzyma-

łość krążeniowo-oddechową za pomocą biegu wytrzy-
małościowego, ukazała najniższe wyniki dla grupy
młodszych chłopców. Zaobserwowano nieznaczny spa-
dek wyników tej próby wraz ze wzrostem stopnia otyło-
ści w grupie starszych chłopców. Nie odnotowano po-
dobnego wpływu dla pozostałych grup dzieci.

W wyniku badania wzrokowego ustalono występo-

wanie różnych problemów narządu ruchu u dzieci. Naj-
częstszy problem dotyczył płaskostopia, koślawości
kolan, asymetrii tułowia, odstających łopatek, a także
bolesności stopy/stóp.

Zaobserwowano, że występowanie u dzieci asymetrii

tułowia wpływa negatywnie na wyniki próby V Eurofitu
testującej, przy użyciu dynamometru, siłę statyczną.
Wyraźnie zaznaczyło się to w grupie młodszych chłop-
ców (Ryc. 4.).

Występowanie asymetrii tułowia u młodszych chłopców a wynik Próby V Testu Eurofit

Lambda Wilksa=,28165, F(10, 3)=,76516, p=,67431

nie

tak

asymetria tułowia

10

15

20

25

30

35

40

Pr

óba V

Rycina 4. Negatywny wpływ występowania asymetrii tułowia
na siłę ścisku ręki (młodsi chłopcy).
Figure 4. Negative influence of asymmetry of the trunk on
hand grip force (younger boys).

Odstające łopatki a wynik Próby I Testu Eurofit dla grupy starszych chłopców

Lambda Wilksa=,05553, F(10, 3)=5,1022, p=,10326

nie

tak

odstające łopatki

-2

0

2

4

6

8

10

12

14

Próba I

Rycina 5. Negatywny wpływ występowania odstających łopa-
tek na równowagę ciała (starsi chłopcy).
Figure 5. Negative influence of protruding shoulder blades on
body balance (older boys).

Obecność płaskostopia przyczynia się do pogorsze-

nia wyników próby równoważnej oraz próby testującej
siłę funkcjonalną (za pomocą zwisu na ramionach) – oba
te wpływy ujawniły się wyraźnie w grupie młodszych
dziewcząt.

Natomiast odstające łopatki mają negatywny wpływ

na wyniki kilku prób. Zaznacza się to wyraźnie wśród
grupy starszych chłopców. Upośledzona jest gibkość –
testowana za pomocą próby III (skłon tułowia w przód
z siadu prostego), a także siła statyczna (próba V – zaci-
skanie ręki) oraz postawa równoważna (próba I) (Ryc.
5.). Ból stopy/stóp wpłynął na pogorszenie wyników
próby VII (testującej siłę funkcjonalną za pomocą zwisu
o ramionach ugiętych) oraz próby IX (testującej wytrzy-
małość krążeniowo-oddechową za pomocą biegu wytrzy-
małościowego)

–

oba te

wpływy

dotyczą

grupy

młod-

Ewa Barańska i inni

PRACE ORYGINALNE

340

szych chłopców. Wyraźnie widać, iż dysfunkcje narządu
ruchu wynikające z nadmiaru masy ciała przyczyniają
się do pogorszenia sprawności motorycznej tych dzieci.

Dyskusja

Rozwój sprawności motorycznych u dzieci i mło-

dzieży jest uwarunkowany m.in. takimi cechami organi-
zmu jak waga ciała czy wzrost. Jak podaje wielu bada-
czy to właśnie ich prawidłowe proporcje determinują
zdolności fizyczne. Nieprawidłowa waga ciała może
zaburzać rozwój sprawności motorycznych lub je upo-
śledzać. Nadwaga czy otyłość przyczynia się do wzrostu
siły, spowodowanej przyrostem także masy mięśniowej,
ale jednocześnie upośledza zdolności fizjologiczne orga-
nizmu, a także zaburza kontrolę ciała [9, 10].

Zdolności motoryczne obrazują zintegrowane funkcje

organizmu, biorące udział w aktywności fizycznej, które
można zmierzyć przy pomocy rzetelnych testów, takich jak
m.in. Eurofit – Europejski Test Sprawności Fizycznej, który
jest szeroko stosowany do oceny sprawności fizycznej
dzieci i młodzieży [9, 11, 12].

Grupa badaczy poddała analizie sprawność fizyczną

152 dzieci (103 chłopców i 49 dziewcząt). Zostały one
podzielone na grupy wiekowe: 6–7 lat, 8–9 lat, 10–12 lat
oraz według płci. Różnice dotyczące cech antropome-
trycznych wynikające z płci oraz odmienności w wynikach
testów sprawności motorycznej zostały opracowane przy
pomocy analizy wariancji – ANOVA. Wyznaczono także
BMI dzieci. Analiza wariancji została użyta do zobra-
zowania w jaki sposób wiek, płeć i pomiary antropome-
tryczne wpływają na szybkość oraz na długość skoku w dal
(siła eksplozywna). Autorzy nie zauważyli znaczącego
wpływu BMI na sprawność motoryczną, ale podali, że
suma grubości pięciu fałdów tłuszczowych negatywnie
koreluje z szybkością w grupie 6–7-letnich chłopców
i z długością skoku w dal w grupie 8–12-letnich dziewcząt.
Ponadto zaobserwowali znaczącą korelację cech spraw-
ności motorycznej z wiekiem oraz, że lepszą wydolność
fizyczną prezentują chłopcy. Podkreślili, że poprawa wy-
dolności w wieku 6–12 lat jest częściowo warunkowana
przez płeć i zależność ta jest wyższa u chłopców. Powód
prawdopodobnie tkwi w mniejszej ilości posiadanej przez
nich tkanki tłuszczowej [11].

Następne przeprowadzone badania również miały na

celu sprawdzić związki zachodzące pomiędzy parametrami
somatycznymi a poziomem wybranych czynników spraw-
ności fizycznej. Przebadano 3123 dzieci, w tym 1574
dziewcząt i 1549 chłopców, w wieku 10–14 lat. Zauważo-
no, iż zwiększona waga ciała wpływa negatywnie na gib-
kość, natomiast przeciwnie na siłę tułowia oraz siłę statycz-
ną (takie same rezultaty uzyskano w przedstawionych
wcześniej badaniach własnych). Otrzymano także ujemną
korelację pomiędzy nadmiarem masy ciała a wydolnością
krążeniowo-oddechową, co świadczy o pogorszeniu tej
cechy wraz ze wzrostem wagi ciała dziecka [13].

Kolejni autorzy sprawdzili wzajemną relację pomię-

dzy sprawnością fizyczną, czynnikami związanymi ze
stylem życia oraz otyłością u dużej grupy dzieci z nad-

wagą i otyłością (715 osób). Średni wiek dzieci wynosił:
wśród dziewcząt 9,4 lat, a wśród chłopców 9,5 lat. Ba-
dacze określili sprawność fizyczną używając do jej oce-
ny czterech testów, w tym Europejski Test Sprawności
Fizycznej – Eurofit. W przypadku obu płci wykazano te
same wartości dotyczące wieku, masy ciała, wzrostu
i BMI, jednakże dziewczęta miały wyższy poziom pod-
skórnej tkanki tłuszczowej w porównaniu z chłopcami.
Być może dlatego lepszy poziom sprawności fizycznej
prezentowali chłopcy. Zaobserwowano związek pomię-
dzy nadmierną masą ciała a siłą statyczną, a także szyb-
kością. Udowodniono również, że oprócz siły statycznej,
czynniki takie jak sprawność aerobowa, siła eksplozyw-
na i szybkość biegu, pokazały, że zwiększenie lub
zmniejszenie ryzyka bycia otyłym, co jest ściśle powią-
zane z poziomem sprawności fizycznej dziewcząt i chłop-
ców w wieku od 7 do 12 lat [14].

Oprócz analizy różnic dotyczących sprawności mo-

torycznej w obrębie płci oraz jak stopień otyłości dziec-
ka wpływa na wyniki prób sprawnościowych, autorzy
zwracają uwagę także na zależności postawy ciała od
budowy somatycznej i ich wpływ na motoryczność [8,
15, 6, 16].

W wyniku badań własnych okazało się, że niespełna

połowa badanej grupy (47,27%) nie miała żadnych pro-
blemów związanych z narządem ruchu. Następnie, naj-
więcej dzieci, bo 13, miała problem z płaskostopiem, 12
z koślawością kolan, u 3 osób występowała asymetria
tułowia (asymetria wyrostków kolczystych kręgosłupa
i trójkątów taliowych), u dwójki dzieci ból kolan, u ko-
lejnej dwójki ból stóp, natomiast problem z odstającymi
łopatkami i skoliozą tylko po jednym dziecku.

Przeprowadzone badania innych autorów na 70 dzie-

ciach z nadwagą i otyłością pokazują, że wraz ze wzrostem
stopnia otyłości wzrasta także nasilenie i częstość wystę-
powania nieprawidłowości w postawie ciała. Badacze poda-
ją, że u takich dzieci zmniejsza się sprawność i wydolność
fizyczna, obniża się poziom cech motorycznych, powstają
przeciążenia w układzie kostno-stawowym, co sprzyja za-
burzeniom statyki ciała i powstaniu wadliwej postawy.
Również zauważyli nasilone płaskostopie i koślawość ko-
lan. Ostrowska i współ. twierdzą, że do asymetrii w obrębie
tułowia może dojść w wyniku przyrostu znacznej ilości
tkanki tłuszczowej i w efekcie przeciążenia układu kostno-
stawowo-więzadłowego. Gromadząca się tkanka tłuszczo-
wa znacznie obciąża kręgosłup doprowadzając do zmiany
jego krzywizn [8].

Badania przeprowadzone w latach 1989–1990 na 123

dzieciach otyłych również donoszą o wysokim odsetku
przypadków pacjentów z płaskostopiem i koślawością
kolan [16].

Autorzy, którzy przebadali 395 dzieci, w tym 210

dziewcząt i 185 chłopców, w wieku od 7 do 13 lat oce-
niali linię wyrostków kolczystych kręgosłupa, łopatki,
trójkąty taliowe, miednicę oraz kręgosłup, wszystko
w płaszczyźnie strzałkowej. Dzieci zostały podzielone
w odniesieniu do ich płci, wieku oraz do otrzymanych
wartości czynnika BMI – na kategorie wagowe: niedo-

Otyłość i wynikające z niej problemy narządu ruchu a sprawność motoryczna …

PRACE ORYGINALNE

341

wagę, normalną masę ciała, nadwagę i otyłość. Wykazano,
że dzieci z nadwagą mają powiększoną kifozę piersiową
oraz lordozę lędźwiową w porównaniu ze zdrowymi
dziećmi. Jednakże rezultaty tych badań dowodzą na rozpo-
wszechnianie się zaburzeń posturalnych zarówno u dzieci
z nadmiarem masy ciała, jak i u tych zdrowych. Ponadto
podkreślono, iż pogłębienie krzywizn kręgosłupa w płasz-
czyźnie przednio-bocznej jest większe u dzieci z nadwagą
i otyłością [6].

Wnioski

1. Wzrastający stopień otyłości u dzieci wpływa ne-

gatywnie na sprawność fizyczną, mierzoną za pomocą
testu Eurofit.

2. Problemy narządu ruchu wynikające z otyłości

wpływają na obniżenie poziomu cech motorycznych.

Piśmiennictwo

1. Januszewicz P., Sygit M.: Otyłość u dzieci i młodzieży –

epidemia XXI wieku? Przegl. Med. Uniw. Rzeszow.,
2003, 1, 4, 421-425.

2. Kochman D., Czerwionka-Szaflarska M.: Analiza jakości

życia dzieci i młodzieży z otyłością prostą. Ped. Pol.,
2004, 79, 1, 49-56.

3. Maciejczyk M., Cempla J., Gradek J.: Rozwój soma-

tyczny chłopców otyłych i o przeciętnym stopniu otłusz-
czenia w okresie od 9. do 12. roku życia. Now. Lek.,
2005, 74, 5, 597-602.

4. Tatoń J.: Pandemia otyłości: potrzeba społecznego pro-

gramu prewencji opartej na dowodach naukowych. Med.
Metabol., 2001, 1, 3-6.

5. Jansen W., Raat H., Zwanenburg E., Reuvers I.: A school

based intervention to reduce overweight and inactivity in
children aged 6-12 years: study design of a randomized
controlled trial. BMC Public Health, 2008, 8, 257-266.

6. Grabara M., Pstrągowska D.: Ocena postawy ciała

dziewcząt i chłopców w świetle wskaźnika względnej
masy ciała (BMI). Med. Sport., 2008, 24, 4, 231-239.

7. Szymura J., Cempla J.: Wydolność fizyczna 9–10-letnich

dziewcząt o różnym poziomie otłuszczenia. Now. Lek.,
2003, 72, 4, 271-276.

8. Ostrowska B., Barczyk K., Hawrylak A.: Postawa ciała u

dzieci z nadwagą i otyłością. Now. Lek., 2002, 71, 2-3,
160-163.

9. Malina R. M., Beunen G.P., Classens A.L.: Fatness and

physical fitness of girls 7 to 17 years. Obes. Res., 1995,
3, 3, 221-231.

10. Osiński W.: Antropomotoryka. AWF, Poznań 2000.
11. Milanese Ch., Bortolami O., Bertucco O.: Anthropometry

and motor fitness in children aged 6-12 years. J. Hum.
Sport Exerc., 2010, 5, 2, 265-279.

12. Artero EG., España-Romero V., Castro-Piñero J.: Reli-

ability of field-based fitness tests in youth. Int. J. Sports
Med., 2011, 32, 3, 159-169.

13. Maciaszek J.: Związki czynników sprawności fizycznej –

związanych ze zdrowiem, badanych testem Eurofit –
z wysokością, masą oraz otłuszczeniem ciała u dzieci
poznańskich w wieku 10-14 lat. Rocz. Nauk. AWF Pozn.,
2000, 49, 9, 91-105.

14. Ara I., Sanchez-Villegas A., Vicente-Rodriguez G.: Phy-

sical Fitness and Obesity Are Associated in a Dose-
Dependent Manner in Children. Ann. Nutr. Metab., 2010,
57, 251–259.

15. Wieczorek M., Walasek L.: Wpływ otyłości i nadwagi na

narząd ruchu. Valetudinaria – Post. Med. Klin. Wojsk.,
2007, 12, 1, 51-54.

16. Lizis P., Szmigiel Cz., Kasperczyk T., Całka- Lizis T.,

Emmerich W., Szczygieł P.: Postawa ciała i metody jej
oceny pod red. Ślężyński J., AWF Katowice, 1992, 99-
108.

Adres do korespondencji:
Ewa Barańska
Zakład Fizjoterapii
ul. 28 czerwca 1956r. 135/147

61-545 Poznań