1

Jacek Szczapa
Katedra Ekonomii
Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania w Łodzi

e-mail: [e-mail]

BEZROBOCIE W POLSCE W LATACH 1990 – 2007

WPROWADZENIE

Bezrobocie jest jednym z kluczowych problemów, które występuje

we współczesnej gospodarce rynkowej. Przejawia się ono w wielu for-

mach i jest uwarunkowane szeregiem różnych czynników. Istnieją dwa

podejścia do problemu bezrobocia: przedmiotowe i podmiotowe. W

pierwszym ujęciu, bezrobocie traktowane jest jako problem ekonomiczny

zaś w ujęciu drugim, rozpatrywane jest w ujęciu społecznym, od strony

osób, które są bezrobociem dotknięte. Niezależnie od tego, jak będziemy

na zjawisko bezrobocia patrzeć, zawsze ma ono negatywne skutki, ozna-

cza utratę produkcji oraz znaczne pogarszanie się sytuacji materialnej

tych, którzy nie mają pracy

1

. W literaturze można spotkać różne definicje

bezrobocia. W stosunkowo najpowszechniej przyjmowanych definicjach,

dla określenia bezrobocia podaje się trzy charakterystyczne cechy:

2

bezrobocie dotyczy osób w wieku produkcyjnym pozostających

bez pracy, tzn. nie wykonujących pracy najemnej i nie pracujących na

własny rachunek,

bezrobocie dotyczy osób zdolnych i gotowych do podjęcia pracy

na typowych warunkach występujących w gospodarce,

bezrobocie dotyczy osób poszukujących pracy.

W Polsce zjawisko bezrobocia pojawiło się w okresie transformacji

gospodarki po 1989 r. W latach realnego socjalizmu występowało bezro-

1

J. Woś, Wprowadzenie do ekonomii, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej, Poznań 1997, s.

113

2

E. Kwiatkowski, Bezrobocie, (w:) R. Milewski, (red.) Elementarne zagadnienia ekonomii, Wy-

dawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 398

2

bocie ukryte, przejawiające się nadmiernym zatrudnieniem we wszystkich

sektorach gospodarki. Po 1989 r., gdy polska gospodarka zaczęła funk-

cjonować w ramach wolnego rynku, nadmierne zatrudnienie w prywaty-

zowanych, ale również nie prywatyzowanych przedsiębiorstwach zaczęto

bardzo szybko likwidować i bezrobocie zaczęło rosnąć w bardzo szybkim

tempie.

Celem niniejszego opracowania jest pokazanie, jak zmieniało się

bezrobocie w latach 1990 – 2007, zarówno według stopy bezrobocia, jak

również jego struktury według wieku, płci, poziomu wykształcenia, miej-

sca zamieszkania i okresu pozostawania bez pracy, ze wskazaniem pod-

stawowych przyczyn tych zmian w poszczególnych latach. Ponadto na

bazie dotychczasowego kształtowania się bezrobocia w Polsce, starano

się przedstawić największe zagrożenia dla dalszego kształtowania się sy-

tuacji na rynku pracy w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem bezro-

bocia.

STOPA BEZROBOCIA W POLSCE W LATACH 1990 –

2007

W 1989 r. w Polsce zapoczątkowane zostały procesy przemian sys-

temowych, które miały przyczynić się do wprowadzenia w gospodarce

mechanizmu rynkowego. Zmiana systemu gospodarczego z centralnie

planowanego na system rynkowy wymagała wielu przekształceń i dosto-

sowań we wszystkich dziedzinach życia gospodarczego oraz stawiała

przed transformującą się gospodarką nowe i trudne do realizacji wyzwa-

nia. Istotnym problemem w skali całego kraju w okresie transformacji

stało się nowe zjawisko, a mianowicie bezrobocie. Zniknęły, sztucznie

tworzone w okresie gospodarki centralnie planowanej, niedobory siły

roboczej i nadwyżka popytu na pracę, a pojawiła się nadwyżka podaży

pracy, która była przyczyną powiększającej się stopy bezrobocia.

3

Tabela 1. Stopa bezrobocia rejestrowanego i liczba bezrobotnych w Pol-
sce w latach 1990 – 2007

Lata

Stopa bezrobocia rejestrowa-

nego

(w %)

Bezrobotni

zarejestrowani

(w tys. osób)

1990

6,5

1126,1

1991

12,2

2155,6

1992

14,3

2509,3

1993

16,4

2889,6

1994

16,0

2838,0

1995

14,9

2628,8

1996

13,2

2359,5

1997

10,3

1826,4

1998

10,4

1831,4

1999

13,1

2349,8

2000

15,1

2702,6

2001

17,5

3115,1

2002

20,0

3217,0

2003

20,0

3175,7

2004

19,0

2999,6

2005

17,6

2773,0

2006

14,9

2309,4

2007

11,4

1746,6

Źródło: Bezrobocie rejestrowane I – IV kwartał 2007 r., GUS, Warszawa, 2008.

W latach 1990 – 1993 bezrobocie gwałtownie rosło, stopa bezrobo-

cia zwiększyła się o prawie 10 pkt. proc. Przyczyną tego była zarówno

likwidacja ukrytego bezrobocia w przedsiębiorstwach, jak i spadek ogól-

nej koniunktury i popytu globalnego tak na rynkach wewnętrznych, jak i

zewnętrznych, szczególnie w krajach dawnego bloku wschodniego. Pro-

dukt krajowy brutto w latach 1990 – 1991 zmniejszał się. Ograniczenie

tego zjawiska w kolejnych latach było wprawdzie widoczne, tym nie-

mniej nie przełożyło się to na istotny wzrost zatrudnienia w gospodarce.

W Polsce wzrost gospodarczy miał, jak dotychczas przede wszyst-

kim charakter bezzatrudnieniowy. Wyjątkowe pod tym względem wydają

się być ostatnie lata, w których – na skutek wysokiego tempa wzrostu

PKB – zaobserwowano utworzenie około 2 mln nowych miejsc pracy w

rożnych sekcjach funkcjonowania gospodarki. Wynika to z faktu, iż we-

dług różnych badań, przy obecnych uwarunkowaniach instytucjonalnych

4

zatrudnienie w Polsce może wzrastać tylko wtedy, gdy dynamika PKB w

ujęciu rocznym przekracza 5%

3

. Przyczyną bezzatrudnieniowego wzrostu

gospodarczego jest postęp techniczny, wynikający z otwarcia się polskiej

gospodarki na świat po 1989 r., a co z tym związane – wzrost wydajności

pracy, która w Polsce była bardzo niska. Jednocześnie – co należałoby

podkreślić – w wielu innych krajach Europy Środkowej, w których po-

ziom wydajności pracy jest zbliżony do polskiego, wskaźniki zatrudnienia

są znacznie wyższe, podczas gdy średnia stopa wzrostu w latach 1992 –

2003 była w większości z nich niższa niż w Polsce.

Dopiero w latach 1994 – 1997 nastąpił na tyle wysoki wzrost PKB

(odpowiednio 5%, 6,9%, 5,9% oraz 6,7%), że pozwoliło to na wzrost za-

trudnienia w gospodarce i spadek stopy bezrobocia w stosunku do 1993 r.

o 6,1 pkt. proc.

4

Lata 1998 – 2003 były jednak kolejnymi latami wzrostu bezrobocia

w Polsce. Od 1998 r., w którym bezrobocie utrzymywało się na poziomie

1997 r., spowolnienie tempa wzrostu gospodarczego poniżej 5%, obniże-

nie popytu zewnętrznego w wyniku tak zwanego kryzysu rosyjskiego

oraz wejście na rynek pracy osób urodzonych w okresie drugiego powo-

jennego wyżu demograficznego, spowodowało stały wzrost bezrobocia aż

do 2003 r., w którym stopa bezrobocia osiągnęła najwyższy, nie notowa-

ny wcześniej poziom 20%, a liczba bezrobotnych znacznie przekroczyła 3

mln zarejestrowanych w urzędach pracy osób.

W latach 2004 – 2007 bezrobocie zaczęło gwałtownie spadać. Przy-

czyn tej tendencji należałoby upatrywać w wystąpieniu dwóch podsta-

wowych czynników, mający istotny wpływ na zmiany sytuacji na krajo-

3

Wartość ta jest wyższa niż np. w USA (mniej niż 0,5%), czy UE (ok. 2,8%) (Por. Przedsiębior-

czość w Polsce, MGiP, Warszawa 2004, s. 10).

4

E. Kryńska, Dylematy polskiego rynku pracy, IPiSS, Warszawa 2001, s.163

5

wym rynku pracy. Był to, po pierwsze – dalszy szybki wzrost gospodar-

czy, który w latach 2006 – 2007 przekroczył 6% PKB oraz po drugie –

wejście Polski do Unii Europejskiej w 2004 r. oraz otwarcie granic dla

polskich pracowników przez prawie wszystkie „stare” kraje Unii. Szcze-

gólnie ten drugi element wydaje się ważny, bowiem wysoka emigracja

zarobkowa, którą ocenia się na ponad milion pracowników doprowadziła

do sytuacji, gdzie rynek pracodawcy, który istniał w Polsce od początku

transformacji zaczął zamieniać się od 2006 r. w rynek pracownika, co

wywołało sytuację coraz częstszego poszukiwania przez pracodawców

odpowiednich pracowników, rekrutujących się również spoza granic na-

szego kraju (najczęściej z Azji, chociaż kierunki poszukiwań pracowni-

ków były również znacznie bliższe, np. Ukraina).

Analizując dane pokazujące stopę bezrobocia według miejsca za-

mieszkania (tab.2), przez cały badany okres większą stopą bezrobocia

charakteryzowały się obszary miejskie. Należy jednak uwzględnić tutaj

fakt, iż dane te pokazują wyłącznie bezrobocie rejestrowane, jawne, a

całkowicie pomijają fakt istnienia na obszarach wiejskich bezrobocia

ukrytego, wynikającego z przestarzałej struktury zatrudnienia. Dostoso-

wanie liczby zatrudnionych w polskim rolnictwie do średniego poziomu

zatrudnienia w państwach Unii Europejskiej (ok. 5%) oznaczałoby ko-

nieczność przekwalifikowania ponad 3 mln osób

5

.

Tabela 2. Stopa bezrobocia według miejsca zamieszkania w Polsce w
latach 1992 – 2007 (w %)

Wyszczególnienie

Miasto

Wieś

Wyszczególnienie

Miasto

Wieś

1992

15,8

10,3

2000

16,9

14,3

1993

16,9

12,0

2001

19,6

16,7

1994

14,8

12,4

2002

21,3

17,2

1995

13,7

12,2

2003

20,9

16,6

1996

12,0

12,2

2004

19,1

16,2

5

T. Pomianek, A. Rozmus, B. Przywara, M. Bienia, Raport. Rynek pracy w Polsce i Unii Europej-

skiej, WSIiZ, Rzeszów 2005.

6

1997

11,5

9,9

2005

17,4

15,7

1998

11,1

9,9

2006

12,7

11,5

1999

15,9

14,5

2007

8,8

8,0

Źródło: Jak w tabeli 1.

Bezrobocie wśród osób pochodzących z terenów wiejskich zaczyna

dopiero być problemem w polityce rynku pracy, ukierunkowanej na wy-

równywanie dysproporcji na lokalnych i krajowym rynkach pracy. Wią-

zać się to może z procesami dostosowawczymi Polski do struktur unij-

nych. Jest jednocześnie powiązane ze zjawiskiem przechodzenia na wyż-

szy poziom efektywności gospodarowania w gospodarstwach rolnych.

Dotychczasowa produktywność pracy w rolnictwie w porównaniu do in-

nych sektorów gospodarki, a także w porównaniu do rolnictwa w innych

krajach europejskich jest bowiem rażąco niska. W chwili obecnej zauwa-

żany jest proces stopniowego zwiększania się populacji osób pochodzą-

cych ze wsi i rejestrujących się, jako osoby bezrobotne. Jest to wynikiem

nadmiernego zatrudnienia w rolnictwie, przede wszystkim w gospodar-

stwach „małohektarowych”, które nie dają możliwości utrzymania się z

prowadzonej działalności

6

i produkują głównie na własne potrzeby oraz

uwarunkowań prawnych, które nie traktują tej kategorii rolników, jako

bezrobotnych. Jeżeli weźmiemy jeszcze pod uwagę niższy poziom wy-

kształcenia mieszkańców wsi w porównaniu do ludności miejskiej, to

konieczność przekwalifikowania i wprowadzenia na te tereny działalności

pozarolniczej będzie bardzo dużym wyzwaniem dla polskiego rynku pra-

cy.

STRUKTURA BEZROBOCIA W POLSCE W LATACH

1990 – 2007

6

Procesy te skutkują zwiększeniem stóp bezrobocia rejestrowanego w Polsce, szczególnie w

Polsce wschodniej, gdzie zazwyczaj obserwowane są niskie wskaźniki, porównywalne z przecięt-
nymi, liczonymi dla całego kraju. Według badań stopa bezrobocia w Polsce mogłaby ulec nawet
podwojeniu (Por. T. Pomianek, A. Rozmus, B. Przywara, M. Bienia, Raport. Rynek pracy w Pol-
sce i Unii Europejskiej, WSIiZ, Rzeszów 2005).

7

Przyjrzyjmy się teraz strukturze bezrobocia w tych badanych latach

według takich kryteriów jak: wiek bezrobotnych, płeć, miejsce zamiesz-

kania, poziom wykształcenia oraz czas pozostawania bez pracy.

Analizując dane zawarte w tab. 3 widać wyraźnie, że bezrobocie za-

równo w przeszłości, jak i w ostatnich latach dotyczyło szczególnie ludzi

młodych (do 34 roku życia), którzy stanowili ponad 50% bezrobotnych

przez cały analizowany okres, aż do 2007 r., kiedy osiągnęło poziom

46,8%. Jednocześnie należałoby podkreślić, że udział bezrobotnych poni-

żej 24 roku życia systematycznie spadał. Jednak dopiero w 2007 r. ich

odsetek spadł poniżej 20%. Udział w bezrobociu pracowników pomiędzy

25 a 34 rokiem życia pozostawał cały czas na podobnym poziomie powy-

żej 25% w całej populacji bezrobotnych. Systematycznie natomiast rósł

udział bezrobotnych powyżej 45 roku życia. W 1991 r. stanowili oni

10,4% bezrobotnych, gdy w 2007 r. ich udział wzrósł do 33,8 %. Było to

efektem zmian strukturalnych, zachodzących w polskiej gospodarce,

gdzie procesy przemian systemowych w pierwszej kolejności związane

były z likwidacją podmiotów gospodarczych oraz uwalnianiem nadmiaru

rąk do pracy, szczególnie pracowników w starszych rocznikach wieku

produkcyjnego.

8

Tabela 3. Struktura bezrobocia w Polsce według wieku w latach 1991 – 2007 (w %)

Wyszcze-
gólnienie

1

9

9

1

1

9

9

2

1

9

9

3

19

94

1

9

9

5

1

9

9

6

1

9

9

7

1

9

9

8

1

9

9

9

2

0

0

0

2

0

0

1

2

0

0

2

2

0

0

3

2

0

0

4

2

0

0

5

2

0

0

6

2

0

0

7

poniżej 24
lat

35,1

34,6

34,4

34,5

34,6

31,2

30,8

30,9

31,1

28,7

29,6

29,4

27,1

25,3

22,6

22,6

19,0

25 – 34 lata

29,9

29,7

28,5

27,4

26,9

27,3

27,8

27,1

25,2

26,2

25,7

26,6

27,6

28,1

28,1

27,8

27,8

35 – 44 lata

24,6

24,8

25,2

25,3

25,1

25,8

26,4

25,8

23,6

23,6

23,9

22,2

21,2

20,5

20,4

19,9

19,3

45 – 55 lat

8,6

9,2

9,8

10,7

11,3

13,3

13,3

14,4

15,8

17,4

17,9

18,6

20,1

21,3

23,8

23,0

25,4

powyżej 55
lat

1,8

1,7

2,0

2,1

2,0

2,4

1,7

1,9

3,9

4,1

2,9

3,1

3,9

4,8

5,1

6,7

8,4

Źródło: Jak w tab. 1.

9

Biorąc pod uwagę emigrację, dotyczącą przede wszystkim ludzi

młodych, napływający na rynek pracy niż demograficzny, dużo łatwiejszy

dostęp do studiów wyższych opóźniający wejście nowych roczników na

rynek pracy oraz wprowadzenie emerytur pomostowych, problem roczni-

ków 50 + a nawet 45 + będzie coraz większy i tym samym już dzisiaj

należy myśleć o tym, jak zaktywizować tę populację bezrobotnych, gdyż

to właśnie ich dotyczy przede wszystkim najtrudniejsze do likwidacji

bezrobocie strukturalne. Stanowią oni bowiem jedną z kategorii grup

zwiększonego ryzyka. Niemałe znaczenie w tym przypadku może rów-

nież mieć problem starzenia się społeczeństwa polskiego, który przyczy-

nić się może do zwiększenia presji na wydłużanie czasu aktywności za-

wodowej, wiążącego się z zabezpieczeniem odpowiedniego poziomu

świadczeń emerytalnych.

Bezrobocie, biorąc pod uwagę płeć, zawsze dotyczyło w głównej

mierze kobiet i w ostatnich dwóch latach dysproporcja ta zaczyna się po-

głębiać (tab. 4). Mimo, że kobiety są zdecydowanie lepiej wykształcone

od mężczyzn, ich możliwości, jako pracownika pracodawcy oceniają ni-

żej, przede wszystkim ze względu na ich rolę jako matki, czyli mniejszą

dyspozycyjność, urlop macierzyński, urlop wychowawczy, częste zwol-

nienia z tytułu wychowywania dziecka. Ponadto właśnie w ich przypadku

możemy mieć do czynienia z nasileniem się przejawów dyskryminacji.

Dlatego tak istotne są programy pozwalające łączyć kobietom rolę matki

z pracą zawodową, jak choćby mało popularna jeszcze w chwili obecnej

telepraca, czy inne nietypowe formy zatrudnienia, pozwalające kobietom

samodzielnie regulować czas pracy, czy wykonywać pracę w domu, co

też wymaga od nich olbrzymiego wysiłku organizacyjnego i samodyscy-

pliny. Dla pracodawców jednak praca poza firmą, nie będąca pod bezpo-

10

średnią kontrolą wydaje się mało efektywna i dużo bardziej cenią sobie

wysoką dyspozycyjność pracownika i możliwość bezpośredniej kontroli.

Oczywiście bezrobocie wśród kobiet, podobnie jak i wśród mężczyzn

spada, jednak udział bezrobotnych kobiet wśród ogółu bezrobotnych ma

w ostatnich dwóch latach tendencję wzrostową.

Tabela 4. Struktura bezrobocia w Polsce według płci w latach 1990 –
2007 (w %)

Wyszczególnienie

Mężczyźni Kobiety

1990

49,1

50,9

1991

47,4

52,6

1992

46,6

53,4

1993

47,8

52,2

1994

47,3

52,7

1995

44,9

55,1

1996

41,7

58,3

1997

39,6

60,4

1998

47,5

58,5

1999

44,4

55,6

2000

44,8

55,2

2001

47,3

52,7

2002

48,8

51,2

2003

48,5

51,5

2004

47,7

52,3

2005

46,4

53,6

2006

43,5

56,5

2007

41,8

58,2

Źródło: Jak w tabeli 1.

11

Tabela 5. Struktura bezrobocia w Polsce według poziomu wykształcenia w latach 1991 – 2007 (w %)

Wyszczególnienie

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

Podstawowe

30,0

31,2

32,3

32,4

32,1

33,8

34,0

34,0

33,1

33,4

32,6

32,5

32,4

32,3

32,4

32,5

32,3

Zawodowe

37,4

38,4

38,3

39,0

39,0

38,5

38,4

38,1

38,2

37,0

36,6

36,2

35,5

33,7

32,6

30,9

29,6

Średnie technicz-
ne

22,4

21,0

20,4

20,1

20,2

20,0

19,9

20,2

20,7

20,8

21,4

21,2

21,2

21,9

21,9

22,0

22,1

Średnie ogólne

7,2

7,1

6,9

6,8

7,2

6,4

6,3

6,1

6,0

6,2

6,2

6,2

6,5

7,0

7,6

8,5

9,1

Wyższe

3,0

2,3

2,1

1,7

1,5

1,3

1,4

1,6

2,0

2,6

3,2

3,9

4,4

5,1

5,5

6,1

6,9

Źródło: Jak w tab. 1.

Poziom wykształcenia ma zdecydowany wpływ na ryzyko pozosta-

wania bez pracy. Pracownicy z wykształceniem podstawowym, czyli bez

kwalifikacji, przez cały analizowany okres stanowili ponad 30% ogółu

bezrobotnych (tab.5) W latach 2006 – 2007 znacznie zmalało bezrobocie

wśród pracowników z wykształceniem zawodowym (w stosunku do 1991

r. o 7,8 pkt. proc.). Pracownicy z wykształceniem średnim technicznym

praktycznie nie zmienili swojego udziału w ogólnej liczbie poszukują-

cych pracy, natomiast zaczął rosnąć udział bezrobotnych absolwentów

liceów ogólnokształcących i tych, którzy ukończyli szkoły wyższe. Wy-

nika to przede wszystkim ze wzrostu liczby osób kończących szkoły

średnie o profilu ogólnym i studia wyższe. Przez wiele lat szkoły zawo-

dowe były zamykane i nabory do nich były ograniczane, a szkolnictwo

wyższe promowano z uwagi na możliwość ograniczenia wypływu bezro-

botnych młodych ludzi na rynek pracy. Wydłużanie okresu edukacji było

jednym z podstawowych instrumentów przeciwdziałania bezrobociu w

okresach wcześniejszych, o czym już wspominano. Generalnie młodzież

kończąca szkoły o profilu ogólnym decydowała się na zdobycie zawodu

poprzez ukończenie studiów wyższych, gdyż w tym upatrywali szansę

dalszej kariery zawodowej.

Podstawowy problem stanowią bezrobotni długookresowo, którzy

pozostają bez pracy powyżej 12 miesięcy. W badanym okresie większość

wśród nich stanowiły kobiety (tab.6). Biorąc pod uwagę wszystkich dłu-

gotrwale bezrobotnych, w 2007 r. kobiety stanowiły prawie 2/3 wszyst-

kich długookresowo poszukujących pracy (64,9%). Jest to wynikiem te-

go, że trudniej decydują się one na nawet czasową emigrację zarobkową,

szczególnie – jeśli posiadają już rodzinę lub konsekwencją obserwowa-

13

nych wśród pracodawców i wspomnianych już wcześniej praktyk dys-

kryminacyjnych.

Na koniec 2007 r., długookresowo poszukujący pracy mężczyźni

stanowili 35,1%. Ten rodzaj bezrobocia jest zazwyczaj najtrudniejszy do

likwidacji czy choćby ograniczenia, gdyż w dużej mierze barierę stanowi

samo podejście długotrwale bezrobotnych do problemu poszukiwania

pracy. Są to najczęściej osoby o niskim poziomie wykształcenia, co wy-

daje się istotnym problemem jeśli chodzi o możliwości ich przekwalifi-

kowania. Z uwagi na to, że są to przede wszystkim kobiety, presja środo-

wiska na poszukiwanie przez nie pracy jest dużo niższa, niż w stosunku

do mężczyzn, gdyż pełnią one wtedy funkcję gospodyń domowych i zaj-

mują się wychowywaniem dzieci. Ponadto długotrwale bezrobotni bardzo

często nie wierzą w możliwość znalezienia pracy, tym bardziej, że często

są traktowani przez ewentualnych pracodawców, jako pracownicy gorszej

kategorii. Wśród długotrwale bezrobotnych, a przynajmniej tak zareje-

strowanych w urzędach pracy, są osoby faktycznie pracujące „na czarno”,

które się rejestrują, aby nie stracić prawa do bezpłatnej opieki zdrowotnej.

W 2007 r., kiedy liczba ofert pracy skierowanych do bezrobotnych znacz-

nie się zwiększyła, bezrobotni nagminnie zgłaszają się do urzędów pracy

ze zwolnieniami lekarskimi, by nie zostali uznani za osoby odmawiające

podjęcia zatrudnienia, bo to pozbawiłoby ich prawa do bezpłatnej opieki

lekarskiej. Jednocześnie cały czas są zatrudnieni w sposób nielegalny.

Tabela 6. Struktura bezrobocia w Polsce według czasu pozostawania bez
pracy w latach 1992 – 2007 (w %)

14

Lata

Czas trwania bezrobocia

Lata

Czas trwania bezrobocia

do 3

m-cy

3-6

m-cy

6-12

m-cy

pow.

12

m-cy

do 3

m-cy

3-6

m-cy

6-12

m-cy

pow.

12

m-cy

1992

17,2

15,7

21,9

45,2

2000

22,0

15,5

17,9

44,6

1993

17,6

15,7

21,8

44,9

2001

20,1

14,8

17,6

47,5

1994

18,1

15,1

22,6

44,2

2002

18,6

13,0

17,2

51,2

1995

21,1

17,1

24,4

37,4

2003

19,6

12,4

15,5

52,5

1996

22,1

15,5

21,3

41,1

2004

20,1

12,2

15,5

52,2

1997

21,6

12,0

22,1

44,3

2005

21,9

13,3

14,6

50,2

1998

27,2

15,7

16,7

40,4

2006

22,8

13,4

14,5

49,3

1999

23,6

16,3

21,4

38,7

2007

27,1

14,0

13,8

45,1

Źródło: Jak w tabeli 1.

PODSUMOWANIE

Mimo znacznego obniżenia stopy bezrobocia w Polsce w 2007 roku

należy cały czas prowadzić działania zmierzające do dalszego ogranicza-

nia bezrobocia i przeciwdziałania jego ponownemu wzrostowi, pamięta-

jąc o błędach i dobrych programach, realizowanych w omawianych la-

tach. Na początku lat 90 – tych walkę z bezrobociem prowadzono za po-

mocą coraz to nowych programów polityki rynku pracy. Ustalono, że

jednocześnie należy podejmować działania osłonowe, gospodarcze oraz

aktywizujące i realizować je. Zakładano, że bezrobocie generowane przez

sektor państwowy wchłaniane będzie przez rosnący szybko sektor pry-

watny, a ewentualne nadwyżki siły roboczej będą zagospodarowywane

przez interwencję państwa na rynku pracy

7

. Nie przyniosło to jednak

oczekiwanych efektów i bezrobocie nadal wzrastało. W latach 1994 –

1997 zaczęto wprowadzać ulgi inwestycyjne, które doprowadziły do

szybszego wzrostu gospodarczego oraz wzrostu inwestycji, co przyczyni-

ło się do spadku stopy bezrobocia. Realizowana po 1997 r. polityka

schładzania gospodarki osłabiła tempo wzrostu PKB i ograniczanie inwe-

7

M. Kabaj, Strategie i programy przeciwdziałania bezrobociu w Unii Europejskiej i w Polsce,

Warszawa 2004, Wydawnictwo Naukowe Scholar, s.114-118

15

stycji, w wyniku czego nastąpił kolejny kryzys zatrudnienia i polityki

rynku pracy.

8

Problemy z ograniczaniem bezrobocia generują również nieela-

styczne przepisy prawa pracy, które chronią pracowników przed zwolnie-

niem, a tym samym zniechęcają przedsiębiorców do zwiększania zatrud-

nienia, gdyż w razie późniejszego ich zwalniania muszą oni ponieść do-

datkowe koszty związane z długim okresem wypowiedzenia umowy o

pracę lub obowiązkiem wypłacania odprawy. Dodatkowo bardzo wysokie

koszty pracy zachęcają do zatrudniania pracowników na czarno.

9

Popra-

wa sytuacji na rynku pracy w Polsce w latach 2004 – 2007 była wynikiem

zarówno otwarcia się krajów Unii Europejskiej na pracowników z no-

wych państw członkowskich i wysokiej, bo ponad milionowej emigracji,

jak i nadal utrzymującego się wysokiego wzrostu gospodarczego. Obni-

żenie wzrostu gospodarczego i prawdopodnie nie tak już wysokiej emi-

gracji w następnych latach, może spowodować kolejny wzrost bezrobocia

w naszym kraju, tym bardziej, jak wspomniano wyżej, mamy cały czas

nie rozwiązany problem zatrudnienia na wsi, które znacznie przewyższa

wskaźniki starych państw Unii.

Generalnie, aby zmniejszyć bezrobocie należy wpłynąć na czynniki,

które je kształtują. Według E. Kryńskiej przede wszystkim należałoby się

skoncentrować na poprawie funkcjonowania mechanizmu rynku pracy

poprzez zwiększanie mobilności siły roboczej, rozwój pośrednictwa i

poradnictwa zawodowego, ograniczenie dostępu do zasiłków dla bezro-

botnych oraz ograniczenie przywilejów związkowych

10

.

8

Ibidem.

9

D. Filar, A. Rzońca, G.Wójtowicz (red.), Ekonomia po polsku, CeDeWu.Pl. Wydawnictwo Fa-

chowe, Warszawa 2007, s.103-109

10

E. Kryńska, J.Suchecka, B. Suchecki, Prognoza podaży i popytu na pracę w Polsce do roku

2010, IPiSS, Warszawa 1998, s.43

16

BIBLIOGRAFIA
1.

Filar D., Rzońca A., Wojtowicz G., [red.], Ekonomia po polsku, CeDeWu.Pl.
Wydawnictwo Fachowe, Warszawa 2007

2.

Kabaj M., Strategie i programy przeciwdziałania bezrobociu w Unii Europej-
skiej i w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2004

3.

Kryńska E., Dylematy polskiego rynku pracy, IPiSS, Warszawa 2001,

4.

Kryńska E., Suchecka J., Suchecki B., Prognoza podaży i popytu na pracę w
Polsce do roku 2010, IPiSS, Warszawa 1998

5.

Kwiatkowski E., Bezrobocie, [w:], Elementarne zagadnienia ekonomii, Red.
naukowy R. Milewski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003,

6.

Pomianek T, Rozmus A, Przywara B, Bienia M, Raport. Rynek pracy w Polsce
i Unii Europejskiej, WSIiZ, Rzeszów 2005

7.

Przedsiębiorczość w Polsce, Ministerstwo Gospodarki i Pracy, Warszawa 2004

8.

Woś J., Wprowadzenie do ekonomii, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej,
Poznań 1997