Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej

Promotor: prof. Michał Kopeć

Magdalena Surdyka

Plan pracy

1. Wstęp

1.1. Ogólne zasady wapnowania
1.2. Problem zakwaszenia gleb

1.3. Cel pracy

2. Materiały i metodyka

2.1. Ogólne właściwości fizyczno – chemiczne gleby z obszaru

badań

2.2. Prace laboratoryjne

3. Wyniki i ich omówienie
4. Wnioski

5. Literatura

1. Wstęp

Wapnowanie gleb pod

użytkami zielonymi jest

jednym z

ważniejszych elementów nowoczesnej

pratotechniki,

ponieważ

jedynie

w

warunkach

optymalnego odczynu gleby

możliwa jest produkcja

dużych

ilości

dobrych

jakościowo

pasz

podstawowych dla

przeżuwaczy.

Wapnowanie ma wielostronne

korzyści, nie tylko dla

produkcji pasz, lecz

również dla całego ekosystemu

łąkowego. Dla wzrostu i rozwoju wartościowych traw
pastewnych najbardziej odpowiednie

są gleby o

odczynie lekko

kwaśnym.

Zwiększenie wartości pH powyżej 4,0 niweluje
szkodliwe

działanie jonów glinu i manganu w glebie.

Stosowanie

wapnowania

użytków

zielonych

zlokalizowanych na

kwaśnych glebach zwiększa

populację dżdżownic. Większa aktywność fauny
glebowej

stymuluje

procesy

przemiany

materii

organicznej oraz przyspiesza obieg azotu i fosforu.
Ponadto

dżdżownice odgrywają istotną rolę we

wprowadzaniu wapnia do gleb

użytków zielonych, na

których wapnowanie jest stosowane na powierzchnię
darni.

1.1. Ogólne zasady wapniowania

W wapnowaniu

użytków zielonych należy zwrócić

szczególną uwagę na dobór optymalnej dawki
nawozu

zależnej od pH gleby i zawartości próchnicy.

Najczęściej kształtuje się ona na poziomie 1-1,5 t/ha
w przeliczeniu na CaO w

odstępach co 4-6 lat. W

zakresie

częstotliwości

stosowania

wapnia

podstawową rolę odgrywa skład granulometryczny
gleb. Im

lżejsza jest gleba, tym należy ją częściej

wapnować, lecz mniejszymi dawkami. Stopniowy
efekt

odkwaszania

gleby

ma

wpływ

na

systematyczną sukcesję roślinności w kierunku
wzrostu

udziału

w

runi

wartościowych

traw

pastewnych i motylkowatych.

Zalecanym terminem aplikacji wapnowania na

użytki

zielone

jest

okres

pozawegetacyjny,

zwłaszcza

późna jesień, wczesna wiosna, przed ruszeniem
wegetacji

roślin.

Nie

należy

łączyć

zabiegu

wapnowania z

aplikacją popularnych na użytkach

zielonych gnojowicy,

gnojówki oraz stosowaniem

nawozów mineralnych zawierających azot w formie
amonowej.

Nawóz wapniowy jest stosowany na darń

i nie

może być wymieszany z glebą. Z tego względu

należy wykorzystywać możliwość połączenia tego
zabiegu z

renowacją użytków zielonych, zwłaszcza

przy wykorzystaniu metody

pełnej uprawy, w ramach

której można wymieszać nawóz wapniowy z glebą.

Efekty wapnowania

uwidaczniają się stosunkowo

późno od momentu wykonania zabiegu, gdyż wapń
wprowadzony na

powierzchnię darni powoli przenika

do

głębszych warstw gleby. Proces ten zależy od

rodzaju

i

dawki

stosowanych

nawozów, ilości

opadów, warunków wilgotnościowych i typu gleby.
Wapń z formy węglanowej przemieszcza się w glebie
w

ciągu roku przeciętnie na głębokość 2-4 cm.

W

świetle

upowszechniania

zasad

rolnictwa

zrównoważonego wapnowanie użytków zielonych
powinno

służyć nie tylko celom produkcyjnym, lecz

również stwarzać warunki dla pozyskiwania szerokiej
gamy

dóbr ekologicznych z łąk i pastwisk. Jedną z

nich jest rola swoistego filtru,

tworzącego barierę

migracji

biogenów do wód. Obecność użytków

zielonych

w

dolinach

rzek

oraz

obniżeniach

terenowych tworzy

specyficzną strefę buforową,

dzięki której przechwytywane są składniki biogenne
wymywane z

pól uprawnych, zwłaszcza związki

azotu i fosforu.

1.2. Problem zakwaszenia gleb

Jednym z podstawowych i

najłatwiej mierzalnych

wskaźników żyzności gleby jest odczyn, którego
miarę stanowi pH. Gleby użytków rolnych
powinny

wykazywać wartość pH w granicach 5,0

do 7,0.

Wartość pH poniżej 4,5 sygnalizuje

niebezpieczeństwo degradacji gleby na skutek
zakwaszenia.

Zakwaszenie gleby

może wynikać z warunków

naturalnych jak i z

działalności człowieka. Ponad

90% gleb w Polsce wytworzonych jest na

kwaśnych

skałach naniesionych przez lodowce. Na terenach
tych

następuje intensywne wymywanie składników

zasadowych.

Szczególnie narażone na to zjawisko

są obszary o większej rocznej sumie opadów. Do
przyczyn

antropogenicznych

zaliczyć

można

odprowadzanie

składników zasadowych wraz z

plonami

roślin, stosowanie nawozów azotowych,

kwaśne deszcze.

Zakwaszenie

powoduje

zmniejszenie

przyswajalności składników pokarmowych roślin,
zwłaszcza fosforu, magnezu i molibdenu. Ponadto
następuje ich wymywanie do głębszych warstw gleb.
Zakwaszenie gleb powoduje

również zmniejszenie

zawartości próchnicy w glebie. To z kolei wiąże się
ze zniszczeniem

zdolności buforowych gleby. W ten

sposób zwiększa się ruchliwość składników, które
stają się niebezpieczne w

większych ilościach.

Głównie dotyczy to jonów metali ciężkich i glinu
ruchomego.

1.3. Cel pracy

Celem pracy jest ocena

wpływu nawożenia,

które było prowadzone od prawie 50 lat.

2.1. Ogólne właściwości fizyczno –
chemiczne gleby z obszaru badań

Materiał glebowy potrzebny do badań pobrano z
Czarnego Potoku k/Krynicy, gdzie prowadzone
jest

wieloletnie

statystyczne

doświadczenie

łąkowe. Zostało ono założone przez prof.
Kazimierza Mazura w roku 1967. Znajduje

się u

podnóża Jaworzyny Krynickiej, w południowo-
wschodnim masywie Beskidu

Sądeckiego, na

wysokości 720 m n.p.m., na stoku o nachyleniu
7

°.

Znajdująca się na tym obszarze gleba powstała
z piaskowca magurskiego, zaliczona

została do

gleb

brunatnych

kwaśnych,

o

składzie

granulometrycznym gliny lekkiej.

Wyodrębniono

trzy

charakterystyczne

poziomy

genetyczne:

darniowy (0-20 cm), brunatnienia (21-46 cm)
oraz rumoszu

skały macierzystej (47-75 cm).

Ruń łąkową zaliczono do typu bliźniczki psiej
trawki i kostrzewy czerwonej ze znacznym
udziałem roślin dwuliściennych.

Doświadczenie założono jesienią 1967 roku,
metodą

losowych

bloków

w

pięciu

powtórzeniach, obejmujące osiem obiektów
nawozowych. Powierzchnia poletek wynosi 42
m

2

(6 x 7 m).

Wybrane

właściwości gleby przed założeniem

doświadczenia:

2.2. Prace laboratoryjne

Na

badanej

glebie

wykonano

następujące

analizy:

1)

pH

2)

Kwasowość hydrolityczna

3)

Pojemność sorpcyjna

Pobrany

materiał glebowy wysuszono oraz

przesiano przez sito.

Ad 1) pH

Do 144

probówek odważono po 10 g gleby. 76

zadano 25 cm

3

wody destylowanej, a do drugiej

połowy 25 cm

3

roztworu 1 molowego KCl.

Wymieszano oraz zostawiono na 24h.

Po

upływie 24h ponownie wymieszano oraz

zmierzono

wartości pH za pomocą pehametru.

Ad 2) Kwasowość hydrolityczna

Do 72 butelek o

pojemności 250 ml odważono

po 20 g gleby. Zadano je 50 cm

3

1 molowego

roztworu octanu sodu i

wstrząsano na aparacie

rotacyjnym przez 1h. Po godzinie

zawartość

butelek

przesączono do kolbek stożkowych.

Następnie pobrano pipetą 25 cm

3

przesączu do

innej kolbki i zmiareczkowano roztworem NaOH
o

stężeniu 0,1 mol · dm

-3

wobec fenoloftaleiny

do

słabo różowego zabarwienia.

Ad 3) Pojemność sorpcyjna

Do 72 butelek o

pojemności 250 ml odważono

po 10 g gleby. Zadano je 50 cm

3

1 molowego

roztworu

HCl

i

wstrząsano

na

aparacie

rotacyjnym przez 1h. Po godzinie

zawartość

butelek

przesączono do kolbek stożkowych.

Następnie pobrano pipetą 25 cm

3

przesączu do

innej kolbki i zmiareczkowano roztworem NaOH
o

stężeniu 0,1 mol · dm

-3

wobec indykatora

Tashiro do zmiany zabarwienia z fioletowego na
zielone.

Dziękuję za uwagę.