OCENA ACYDYFIKACJI

GLEBY POD WPŁYWEM

DZIAŁAŃ

PRATOTECHNICZNYCH

Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej

Promotor: prof. Michał Kopeć

Magdalena Surdyka

Plan pracy

1. Wstęp
1.1. Ogólne zasady wapnowania
1.2. Problem zakwaszenia gleb
1.3. Cel pracy
2. Materiały i metodyka
2.1. Ogólne właściwości fizyczno – chemiczne gleby z

obszaru badań

2.2. Prace laboratoryjne
3. Wyniki i ich omówienie
4. Wnioski
5. Literatura

1. Wstęp

Wapnowanie gleb pod użytkami zielonymi jest
jednym

z

ważniejszych

elementów

nowoczesnej pratotechniki, ponieważ jedynie
w warunkach optymalnego odczynu gleby
możliwa jest produkcja dużych ilości dobrych
jakościowo

pasz

podstawowych

dla

przeżuwaczy.
Wapnowanie ma wielostronne korzyści, nie
tylko dla produkcji pasz, lecz również dla
całego ekosystemu łąkowego. Dla wzrostu i
rozwoju wartościowych traw pastewnych
najbardziej odpowiednie są gleby o odczynie
lekko kwaśnym.

Zwiększenie wartości pH powyżej 4,0 niweluje
szkodliwe działanie jonów glinu i manganu w
glebie.
Stosowanie wapnowania użytków zielonych
zlokalizowanych

na

kwaśnych

glebach

zwiększa

populację

dżdżownic.

Większa

aktywność fauny glebowej stymuluje procesy
przemiany

materii

organicznej

oraz

przyspiesza obieg azotu i fosforu. Ponadto
dżdżownice odgrywają istotną rolę we
wprowadzaniu wapnia do gleb użytków
zielonych, na których wapnowanie jest
stosowane na powierzchnię darni.

1.1. Ogólne zasady wapniowania

W wapnowaniu użytków zielonych należy
zwrócić

szczególną

uwagę

na

dobór

optymalnej dawki nawozu zależnej od pH
gleby i zawartości próchnicy. Najczęściej
kształtuje się ona na poziomie 1-1,5 t/ha w
przeliczeniu na CaO w odstępach co 4-6 lat. W
zakresie częstotliwości stosowania wapnia
podstawową

rolę

odgrywa

skład

granulometryczny gleb. Im lżejsza jest gleba,
tym należy ją częściej wapnować, lecz
mniejszymi

dawkami.

Stopniowy

efekt

odkwaszania

gleby

ma

wpływ

na

systematyczną

sukcesję

roślinności

w

kierunku

wzrostu

udziału

w

runi

wartościowych

traw

pastewnych

i

motylkowatych.

Zalecanym terminem aplikacji wapnowania na
użytki zielone jest okres pozawegetacyjny,
zwłaszcza późna jesień, wczesna wiosna,
przed ruszeniem wegetacji roślin. Nie należy
łączyć zabiegu wapnowania z aplikacją
popularnych na użytkach zielonych gnojowicy,
gnojówki

oraz

stosowaniem

nawozów

mineralnych zawierających azot w formie
amonowej. Nawóz wapniowy jest stosowany
na darń i nie może być wymieszany z glebą. Z
tego

względu

należy

wykorzystywać

możliwość

połączenia

tego

zabiegu

z

renowacją użytków zielonych, zwłaszcza przy
wykorzystaniu metody pełnej uprawy, w
ramach której można wymieszać nawóz
wapniowy z glebą.

Efekty

wapnowania

uwidaczniają

się

stosunkowo późno od momentu wykonania
zabiegu,

gdyż

wapń

wprowadzony

na

powierzchnię darni powoli przenika do
głębszych warstw gleby. Proces ten zależy od
rodzaju i dawki stosowanych nawozów, ilości
opadów, warunków wilgotnościowych i typu
gleby.

Wapń

z

formy

węglanowej

przemieszcza się w glebie w ciągu roku
przeciętnie na głębokość 2-4 cm.

W świetle upowszechniania zasad rolnictwa
zrównoważonego

wapnowanie

użytków

zielonych powinno służyć nie tylko celom
produkcyjnym, lecz również stwarzać warunki
dla

pozyskiwania

szerokiej

gamy

dóbr

ekologicznych z łąk i pastwisk. Jedną z nich jest
rola swoistego filtru, tworzącego barierę
migracji biogenów do wód. Obecność użytków
zielonych w dolinach rzek oraz obniżeniach
terenowych tworzy specyficzną strefę buforową,
dzięki której przechwytywane są składniki
biogenne

wymywane

z

pól

uprawnych,

zwłaszcza związki azotu i fosforu.

1.2. Problem zakwaszenia gleb

Jednym z podstawowych i najłatwiej
mierzalnych wskaźników żyzności gleby
jest odczyn, którego miarę stanowi pH.
Gleby

użytków

rolnych

powinny

wykazywać wartość pH w granicach 5,0 do
7,0. Wartość pH poniżej 4,5 sygnalizuje
niebezpieczeństwo degradacji gleby na
skutek zakwaszenia.

Zakwaszenie gleby może wynikać z warunków
naturalnych jak i z działalności człowieka.
Ponad 90% gleb w Polsce wytworzonych jest
na kwaśnych skałach naniesionych przez
lodowce.

Na

terenach

tych

następuje

intensywne

wymywanie

składników

zasadowych. Szczególnie narażone na to
zjawisko są obszary o większej rocznej sumie
opadów. Do przyczyn antropogenicznych
zaliczyć można odprowadzanie składników
zasadowych wraz z plonami roślin, stosowanie
nawozów azotowych, kwaśne deszcze.

Zakwaszenie

powoduje

zmniejszenie

przyswajalności

składników

pokarmowych

roślin,

zwłaszcza

fosforu,

magnezu

i

molibdenu. Ponadto następuje ich wymywanie
do głębszych warstw gleb. Zakwaszenie gleb
powoduje również zmniejszenie zawartości
próchnicy w glebie. To z kolei wiąże się ze
zniszczeniem zdolności buforowych gleby. W
ten

sposób

zwiększa

się

ruchliwość

składników, które stają się niebezpieczne w
 większych ilościach. Głównie dotyczy to
jonów metali ciężkich i glinu ruchomego.

1.3. Cel pracy

Celem

pracy

jest

ocena

wpływu

nawożenia, które było prowadzone od
prawie 50 lat.

2.1. Ogólne właściwości
fizyczno – chemiczne gleby z
obszaru badań

Materiał glebowy potrzebny do badań
pobrano z Czarnego Potoku k/Krynicy,
gdzie

prowadzone

jest

wieloletnie

statystyczne

doświadczenie

łąkowe.

Zostało

ono

założone

przez

prof.

Kazimierza Mazura w roku 1967. Znajduje
się u podnóża Jaworzyny Krynickiej, w
południowo-wschodnim masywie Beskidu
Sądeckiego, na wysokości 720 m n.p.m.,
na stoku o nachyleniu 7°.

Znajdująca się na tym obszarze gleba
powstała

z

piaskowca

magurskiego,

zaliczona została do gleb brunatnych
kwaśnych, o składzie granulometrycznym
gliny

lekkiej.

Wyodrębniono

trzy

charakterystyczne

poziomy

genetyczne:

darniowy (0-20 cm), brunatnienia (21-46 cm)
oraz rumoszu skały macierzystej (47-75 cm).
Ruń łąkową zaliczono do typu bliźniczki psiej
trawki i kostrzewy czerwonej ze znacznym
udziałem roślin dwuliściennych.

Doświadczenie założono jesienią 1967
roku, metodą losowych bloków w pięciu
powtórzeniach,

obejmujące

osiem

obiektów

nawozowych.

Powierzchnia

poletek wynosi 42 m

2

(6 x 7 m).

Wybrane

właściwości

gleby

przed

założeniem doświadczenia:

2.2. Prace laboratoryjne

Na badanej glebie wykonano następujące
analizy:

1)

pH

2)

Kwasowość hydrolityczna

3)

Pojemność sorpcyjna

Pobrany materiał glebowy wysuszono oraz
przesiano przez sito.

Ad 1) pH

Do 144 probówek odważono po 10 g gleby.
76 zadano 25 cm

3

wody destylowanej, a

do drugiej połowy 25 cm

3

roztworu 1

molowego

KCl.

Wymieszano

oraz

zostawiono na 24h.
Po upływie 24h ponownie wymieszano
oraz zmierzono wartości pH za pomocą
pehametru.

Ad 2) Kwasowość hydrolityczna

Do 72 butelek o pojemności 250 ml
odważono po 20 g gleby. Zadano je 50 cm

3

1

molowego

roztworu

octanu

sodu

i

wstrząsano na aparacie rotacyjnym przez 1h.
Po godzinie zawartość butelek przesączono
do kolbek stożkowych. Następnie pobrano
pipetą 25 cm

3

przesączu do innej kolbki i

zmiareczkowano roztworem NaOH o stężeniu
0,1 mol · dm

-3

wobec fenoloftaleiny do słabo

różowego zabarwienia.

Ad 3) Pojemność sorpcyjna

Do 72 butelek o pojemności 250 ml
odważono po 10 g gleby. Zadano je 50 cm

3

1

molowego roztworu HCl i wstrząsano na
aparacie rotacyjnym przez 1h. Po godzinie
zawartość butelek przesączono do kolbek
stożkowych. Następnie pobrano pipetą 25
cm

3

przesączu

do

innej

kolbki

i

zmiareczkowano roztworem NaOH o stężeniu
0,1 mol · dm

-3

wobec indykatora Tashiro do

zmiany zabarwienia z fioletowego na zielone.

Dziękuję za uwagę.