MSK

GLOBALIZACJA A KULTURA

Jak społeczność międzynarodowa podchodzi do różnorodności

kulturowej?

- Czy są jakieś wartości, które obowiązują uniwersalnie?

- Czy prawa człowieka są uniwersalne?

ZAGADNIENIA

1. globalizacja i nowe zjawiska kulturowe

2. różnorodność kulturowa w badaniach antropologów

3. prawa człowieka a relatywizm kulturowy

4. wielokulturowość a organizacje międzynarodowe (UNESCO, ILO)

1. GLOBALIZACJA I NOWE ZJAWISKA KULTUROWE

CECHY GLOBALIZACJI

–

proces odterytorialnienia

–

tworzenie się transnarodowej przestrzeni społecznej

–

idea ,,świata jako jednego miejsca”

–

wzajemne uwarunkowanie tego, co globalne i lokalne

–

intensyfikacja migracji

–

“renesans etniczności”

–

wielokulturowość

Czym jest dla nas

wielokulturowość?

Pytania i wyzwania stojące przed międzynarodową społecznością:

●

Jak traktować wielokulturowość?

●

Czy jest ona bogactwem (kreatywność) czy

zagrożeniem (potencjalne konflikty, Huntington)?

●

Czy każda praktyka kulturowa ma być akceptowana?

2. RÓŻNORODNOŚĆ KULTUROWA W BADANIACH

ANTROPOLOGÓW

Koncepcja relatywizmu kulturowego:

- kultury są nieporównywalne

- nie można, i nawet nie powinno się, ich zestawiać czy porównywać
w celu ich wartościowania.

- Kultury są obiektywne w tym sensie, że obyczaje i zwyczaje danej
kultury w odniesieniu do innej kultury nie są ani gorsze, ani lepsze, po
prostu są, i jako takie należy je badać, a nie dokonywać ocen z
perspektywy własnego systemu wartości

Melford E. Spiro

- jeden z krytyków współczesnego relatyzimu kulturowego, wyróżnia różne rodzaje

relatywizmu:

a)

relatywizm deskryptywny - kultura samaw sobie (a nie po prostu biologia) reguluje

sposoby postrzegania świata przez ludzi.

b) normatywny - każda kultura wytwarza własne standardy oceny

c) epistemologiczny - wszystkie społeczne i psychiczne cechy determinuje kultura

Franz Boas

Klasyczny relatywizm kulturowy powstał na bazie prac Fraza Boasa i jego

uczniów. W pierwszej połowie XX w. był to dominujący paradygmat antropologii

amerykańskiej.

- badania terenowe wśród Eskimosów. Chciał porównać środowisko naturalne

mierzone ,,obiektywnie'' z wiedzą Eskimosów o tym środowisku. Wkrótce zdał sobie

sprawę z doniosłości kultury jako siły determinującej postrzeganie

Ruth Benedict

,,Wzory kultury''

•

porównuje 3 ludy, zaliczane do ludów ,,pierwotnych'': Indian Zuni z Nowego

Meksyku, Kwakiutlów z wyspy Vancouver i Dobu z wysp Melanezji.

•

Teza: to, co jest normalnym zachowaniem w jednej kulturze, nie jest

normalne w innej. Nawet stany pyschiczne są zdeterminowane kulturowo.

•

Lud Zuni są ludem przywiązanym do rytuałów; kultura ,,apollińska” (umiarkowanie,

powściągliwość, harmonia)

•

Kwakiutlowie

kultury “dionizyjska”: emocjonalność,

żywiołowość i nieumiarkowanie

Dobu

– za największe zalety uznają wrogość i

zdradę

3. prawa człowieka a relatywizm kulturowy:

Czy prawa człowieka są uniwersalne?

Debata na temat powszechnego charakteru Praw Człowieka.

Idea praw człowieka i ich ochrony sięga co najmniej XVIII w

Do podstawowych dokumentów określających zakres działania owych praw zaliczamy:

–

Deklarację Praw Człowieka i Obywatela (Francja 1789),

–

Kartę Praw uchwaloną w formie poprawek do konstytucji USA (1791)

XX w.: Idea, aby prawa człowieka

były powszechne

-

1945 przyjęcie Karty Narodów Zjednoczonych

- proklamacja przez Zgromadzenie Ogólne ONZ

Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka w 1948

Na czym polega idea

uniwersalizmu?

Na czym polega uniwersalizm Praw Człowieka?

Na trzech podstawowych filarach:

– podmiotowości (przysługującej każdej osobie ludzkiej z racji bycia
człowiekiem),

– terytorialności (nie zależnej od kręgu cywilizacyjno-kulturowego),

– czasowości (trwającej mimo ewolucji społeczeństw i narodów)

Krytyka uniwersalizmu Praw Człowieka

●

1947 Melville J. Herskovits

●

antropolog kulturowy, przestawiciel doktryny relatywizmu

kulturowego

●

są poważne wątpliwści odnośnie powszecności praw człowieka.

●

Twierdził, że wartości i normy zachowań są relatywne wobec

systemów społecznych. Deklaracja, która wyrasta ze stadardów

społeczeństw eurpejskich nie może być skierowana i narzucona

całemu światu.

●

Częsta linia krytyki: koncepcja praw człowieka promowana przez

Zachód jako uniwersalna tak naprawdę jest przynależna wyłącznie

jego kulturze i jest nieadekwatna do innych kultur

●

Krytyka ze strony społeczeństw niezachodnich: zachodnia wizja

człowieka promowana w Deklaracji jest skrajnie

indywidualistyczna

regionalne koncepcje praw człwieka:

- prawa człowieka w systemie Rady Europy czy OBWE

- prawa człowieka w Organizacji Państw Amerykańskich

- Prawa człowieka w Organizacji Jedności Afrykañskiej/Unii Afrykańskiej

Idee Praw Człowieka Rady Europy wyznaczają przede wszystkim dwa dokumenty
prawne:

- Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4 listopada 1950
roku (wraz z 11 dodatkowymi protokołami)

- Europejska Karta Socjalna z 18 października 1961 roku

Powszechna Islamska Deklaracja Praw Człowieka

- przedstawiciele świata islamu często nawiązują do kwestii praw człowieka

- znany intelektualista islamski - Abdul Mawdudi – twierdzi że szereg praw człowieka

można wyprowadzić z Koranu (prawo do życia, bezpieczeństwo, indywidualna

wolność, sprawiedliwość i równość ludzi)

- 1980 seminarium o prawach człowieka w Kuwejcie - Sformułowano tezę, że: prawa

czlowieka pojawiły się po raz pierwszy w islamie

- 1981 konferencja pod hasłem „Islam radzi Europie” - zaproponowano „Powszechną

Islamską Deklarację Praw Człowieka” Poprawiono ją I przyjęto w 1990.

Wstęp

Przed czternastoma stuleciami islam ustanowił prawa

człowieka daleko sięgające i głęboko ugruntowane jako

ustawa, prawo

Powszechna Islamska Deklaracja Praw Człowieka

- prawa człowieka opatrzone zostały zastrzeżeniem, że muszą być zgodne z

szariatem:

art. 24: „wszystkie prawa i wolności, które w tej deklaracji się znajdują, muszą
podlegać islamskiej Scharii” oraz

art. 25: „islamska Scharia jest jedynym właściwym źródłem dla wykładni i
objaśnienia każdego artykułu tej deklaracji”

Problem równouprawnienia płci ma rozwiązywać artykuł szósty, który głosi:

„a. Kobieta jest mężczyźnie w godności równa; ma prawa i obowiązki; jest

zdolna do działań prawnych i jest finansowo niezależna; ma prawo do
zachowania nazwiska i pochodzenia.

b. Małżonek jest odpowiedzialny za utrzymanie i dobro rodziny”.

Uniwersalizm praw człowieka-

konkluzja

nie ma zgody co do powszechności praw czlowieka - sa takie kraje, ktore uznaja

koncepcje praw czlowieka jako imperialne dazenie Zachodu do narzucenia innym

kulturom systemu wartosci i norm spolecznych.

Więcej:

Przybyszewski Krzysztof (2010) Prawa Człowieka w kontekstach kulturowych

4.

wielokulturowość a organizacje międzynarodowe

UNESCO

- jednym z priorytetów:

chronienie różnorodności kulturowej

świata

- pierwsze projekty dotyczyły

tradycyjnych sfer kultury.

Powstały

wyspecjalizowane instytucje: W 1946 r. założono Międzynarodową Radę

Muzeów, a w 1949 Międzynarodową Radę Muzyki.

- W 1953 r. UNESCO opublikowało 1 część nowej serii zatytułowanej
,

,Jedność i Różnorodność Kulturowa".

-

projekt ,,Mutual Appretiation of Eastern and Western Cultures"

- W

1966

Konferencja Generalna przyjęła ,,

Deklarację Zasad

Międzynarodowej Współpracy Kulturowej'

'- każda kultura ma swoją wartość,

Przykłady działań:

W 1972 r. UNESCO przyjęło 10-letni plan badań nad niepisanymi tradycjami
Afryki i promowania języków afrykańskich.

Zorganizowano pierwszy Festiwal Sztuki Pacyfiku i 2 serie badań nad
Ameryką Łacińską.

Filozofia UNESCO

- popieranie różnorodności kulturowej świata

- wyrażona została explicite w 1982 r. na Swiatowej Konferencji w Meksyku (MONDIACULT)

- Przyjęto wspólną definicję kultury:

"kultura powinna być postrzegana jako zespół cech duchowych i materialnych, intelektualnych

i uczuciowych, charakteryzujących społeczeństwo lub grupę społeczną i ze obejmuje ona,

oprócz sztuki i literatury, sposoby zycia, formy wzajemnego współzycia, systemy wartości,

tradycje i wierzenia"

doktryna relatywizmu kulturowego

Zmiana stanowiska UNESCO

wobec równości kultur

Powody:

a) upowszechnienie uniwersalnej koncepcji praw czlowieka
zwlaszcza po koncu Zimnej Wojny

b) włączenie do wspólnoty międzynarodowej krajów

rozwijających się

c) rozwój mediow – informacje o innych kulturach I

praktykach kulturowych

wielokulturowość a organizacje międzynarodowe

Międzynarodowa Organizacja Pracy (ILO)

Jakie standardy pracy powinny obowiązywać w globalnym świecie?

Problem pracy dzieci

Konwencje ILO dotyczące ochrony praw dzieci w pracy:

- Konwencja o wieku minimalnym (nr. 138) (minimum age for admission to

employment and work) (1973 r.)

- Konwencja o najgorszych formach pracy dzieci (nr. 182) (1999 r.)

Sprzeciw wobec Konwencji 138 zgłosiło wiele krajów spoza kręgu
Zachodu. Konflikt ten pokazał, że nie ma zgody na wspólną definicję pracy
dzieci. Stworzono więc kolejną konwencję, która skupia się wyłącznie na

walce z najgorszymi przypadkami wykorzystywania dzieci w pracy.

Podsumowanie

Jedno z ważniejszych pytań, które stoją dziś przed społecznością międzynardową:

Czy kultura Zachodu jest/może być uniwersalna?

S. Huntington

„W sensie normatywnym wiara w uniwersalność Zachodu zakłada, iż cały świat
powinien przyjąć zachodnie wartości, instytucje i zwyczaje, bo są one wyrazem
najwyższych, najbardziej oświeconych, liberalnych, racjonalnych, nowoczesnych i
najbardziej cywilizacyjnych osiągnięć kultury (...). Zachodni uniwersalizm jest
niebezpieczny dla świata, może bowiem doprowadzić do wielkiej międzykulturowej
wojny między państwami – ośrodkami cywilizacji”

Zderzenie cywilizacji,, s. 477-478.