Teorie przemian kulturowych we
współczesnym świecie

Główne teorie globalizacji kultury

●

Roland Robertson –

glokalizacja

●

Ulf Hannerz -

globalna ekumena

●

Shmuel Eisenstadt -

wielość nowoczesności

●

Arjun Appadurai -

etnokrajobrazy

●

Ryszard Kapuścińśki -

kolaż kultur

I. Roland Robertson - glokalizacja

●

Termin zaczerpnięty z

japońskiego słowa dochakuka,
który początkowo oznaczał

dostosowywanie tchnik w
rolnictwie do lokalnych

uwarunkowań

●

W świecie biznesu japońskiego

oznacza ono strategię
marketingową – dostosowanie

produktu lub usługi do lokalnego
rynku, na którym są one
sprzedawane

ur. 1938

Glokalizacja =

globalne + lokalne

●

Dwa procesy –

homogenizacja

(ujednolicanie) i

heterogenizacja

(różnicowanie) zachodzą
równocześnie

●

Oba wymiary – globalny i lokalny są

nierozerwalne

●

Inne określenia:

konwergencja +

dywergencja

Wiele przykładów: Th. Friedman “Lexus I
drzewo oliwne. Zrozumieć globalizację” (2001)

II. Ulf Hannerz – globalna ekumena

TEZA 1

●

Zamiast patrzeć na konkretne
“kultury” jako na autonomiczne

byty, trzeba patrzeć na
przepływy

przepływy elementów

kultury

(języka, idei, symboli,

wartości,wzorów zachowań)

●

Globalna ekumena

= zbiór

relacji i oddziaływań kulturowych
na świecie.

Hannerz

Tradycje kulturowe powstawały w
zamkniętych wspólnotach

Polska diaspora na świecie (2008)

TEZA 2
Współczesne kultury wykraczają poza
Konkretne ramy czasowe i przestrzenne

●

Dziś dochodzi do wymiany treści w
obszarze kultury na skalę światową

TEZA 3

Przepływy kulturowe są asymetryczne

PERYFERIE

PERYFERIE

Hannerz

CENTRUM

Istnieją (nieliczne) wyjątki, np.:

TEZA 4: W każej epoce pojawiają się centra

wyspecjalizowane. Np. obecnie:

US: technologie, nauka,
kultura popularna

Francja: wyrafinowana
kuchnia, elitarna moda

Niemcy: kultura pracy

Włochy: kultura życia codziennego,
kuchnia popularna

Japonia: kultura organizacyjna

TEZA 5: są też centra regionalne

Frankofonia

1. globalna
homogenizacja

Jaka będzie przyszłość kultury?

TEZA 6: Są 4

TEZA 6: Są 4

scenariusze rozwoju globalnej ekumeny

scenariusze rozwoju globalnej ekumeny

●

4. amalgamacja kulturowa
> kreolizacja
(hybrydyzacja)

3. deformacja kulturowa:
a) filtrowanie
b) adaptacja

2.nasycenie kulturowe

Globalna homogenizacja i “nasycenie
kulturowe”

Deformacja kulturowa

“Filtrowanie”

●

Kultura Zachodu jest
przyjmowana na świecie

po przefiltrowaniu i
eliminacji wyższych

wartości i wyrafinowanych
treści

Deformacja kulturowa

●

“Adaptacja”:
zniekształcanie

przyjmowanych wartości
w celu dostosowania ich

do lokalnego kontekstu

Amalgamacja kulturowa
(kreolizacja)

●

Równorzędny dialog
między kulturami centrum

i peryferii

●

Zderzenie kultur prowadzi
do kreatywności po obu

stronach

●

Wzbogacają się zarówno
kultury peryferii jak I

centrum

III. Shmuel Eisenstadt

wielość nowoczesności

Zajmował się porównawczą
analizą cywilizacji

TEZA 1.

Cywilizacje nieustannie

się zmieniają

(pod wpływem

wewnętrznej dynamiki I kontaktu
z innymi cywilizacjami)

TEZA 2

Nie ma jednej ,,nowoczesnej'' cywilizacji Zachodu

–

polemika z autorami tj. Francis Fukuyama

TEZA 3 Ekspansja Zachodu wywołuje

różne efekty na świecie

Nie ma 1 wzorca narzucania wartości zachodnich

światu. Różne są rekacje kultur lokalnych; zależnie od:

a) momentu wyjścia społeczności z izolacji (np. Wpływy

brytyjskie w Indiach, francuskie w Afryce równikowej)
b) poziomu rozwoju
c) siły lokalnych wizji i znaczenie elit
d) sposobu rekacji na zmianę społeczną (poziom
tradycyjnalizmu i ksenofobii)

IV. Arjun Appadurai -

etnokrajobrazy

Teoria globalnych przepływów kulturowych

Wybrane tezy:
1.

Globalizacja wymusza rewizję pojęć stosowanych do

opisu świata

(trzeba odrzucić wiele terminów tj. naród,

kultura regionalna, gdyż są one związane z określonym

miejscem)

–

Zjawisko deterytorializacji

(oderwanie kultur od

konkretnego terytorium), które warunkują 2 czynniki:

rozwój mediów elektronicznych oraz masowe migracje

2. Globalizacja nie oznacza westernizacji. Kultura
zachodnia ulega przekształceniom

–

indygenizacja:

ulokalnienie

–

Globalna kultura jest przystosowywana do lokalnych

kontekstów (procesy interpretacji, mutacji, adaptacji
treści globalnych)

–

Dotyczy do muzyki, sztuki, wzorów mieszkania,

wzorów konsumpcji, polityki I in.

3. W wielu miejscach na świecie zagrożeniem nie jest
amerykanizacja, ale ekspansja regionalnych centrów
4. Diaspory I wielokulturowość są wyzwaniem dla państw

narodowych
5. Współczesny świat tworzą tzw.

etnokrajobrazy

(nowego typu wspólnoty międzykulturowe).
6. Metropolie stają się pełne etnokrajobrazów ,,kultur

peryferyjnych”

Etnokrajobrazy

Ludność karaibska w Londynie

Notting Hill Festival w Londynie

V. Ryszard Kapuściński -

Świat jako kolaż

kultur

Podjął polemikę z najważniejszymi teoretykami kultury

Podjął polemikę z najważniejszymi teoretykami kultury (Fykuyamą,

Huntingtonem, McLuhanem)

Wybrane tezy:

Wybrane tezy:

1. problemem naszych czasów jest

kryzys wyobraźni

2. mimo częstoch kontaktów międzykulturowych, dominuje dziś

postawa

,,odrzucenia Obcego”

3.

pasja poznawania innych kultur nie jest powszechna

4. Historię relacji Europejczyków z ,,Innymi'' można

podzielić na 4 okresy:

●

epokę kupców i posłów

- do XV w.

●

epokę wielkich odkryć geograficznych

: grabieży i

podbojów

●

epokę humanizmu

- otwarcia na Innych

●

epokę zapoczątkowaną przez

Oświecenie.

●

e.

Teza 5. Cywilizacja Zachodu dobiega

końca

- eksplozja demograficzna w krajach rozwijających się
- przedstawiciele innych cyzilizacji stają się częśćią o
Europy

Podsumowanie

Zjawiska kulturowe w erze globalizacji:

1. homogenizacja kultur
2. wzrost znaczenia lokalnych kultur
3. wzajemna zależność czynników globalnych i

lokalnych
4. deterytorializacja kultur
5. transnarodowa przestrzeń społeczna

Bibliografia

●

Sztompka, Socjologia, 2002, rozdz. 26 “Globalizacja”

●

Robertson, R. (1992) Globalization: Social Theory and Global Culture

●

Hannerz, U. (1989) Notes on the global ecumene, ,,Public culture'', t.1, nr

2, s. 66-75.

●

Eisenstadt, S. (2011) ,,Utopia i nowoczesność. Porównawcza analiza

cywilizacji”, Oficyna Naukowa, 2011.

●

Appadurai, A. (2005) Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary

globalizacji.