50

RADIO RETRO

Lata trzydzieste

Świat Radio Styczeń 2008

z wyjścia tej lampy jest skierowana

poprzez dodatkowe uzwojenie L4

z powrotem na wejście (sprzężenie

magnetyczne uzwojeń L3 i L4),

w układzie następują drgania zbli-

żone do częstotliwości pośredniej.

Sygnał małej częstotliwości jest

wydzielony w obwodzie anodo-

wym poprzez transformator małej

częstotliwości (13). Wysokość tonu

CW, jako różnica sygnału często-

tliwości pośredniej i częstotliwości

generacji samowzbudnego detek-

tora, jest regulowana kondensato-

rem 14.

Ostatnia lampa pracuje jako

wzmacniacz małej częstotliwości,

zasilając wysokoomowe słuchawki

włączone wprost do obwodu ano-

dowego.

Zasilanie obwodu anodowego

odbywa się z baterii 140–150 V (po-

bór prądu 20-30 mA), zaś żarzenie

z baterii 4 V (pobór prądu 2 A).

W poniższym spisie elementów

numerowi podzespołu odpowiada

oznaczenie na schemacie (

rysunek

1):

1. lampa CO-95 lub CO-124 (2

szt.)

2. lampa IIO-74 lub CO-118 (2

szt.)

3. oporniki 2-3 MΩ (2 szt.)

5. oporniki 1 kΩ (2 szt.)

6. opornik 30 kΩ (1 szt.)

7. kondensator 150 pF (2 szt.)

8. kondensator 320 pF (2 szt.)

9. kondensatory 20 nF (3 szt.)

10. kondensator 2 µF (1 szt.)

11. dławik w.cz. (2 szt., opis poni-

żej)

12. dławik m.cz. (1 szt., opis poni-

żej)

Odbiornik na pasma amatorskie

Superheterodyna KF

Dopiero później, wraz z po-

jawieniem się „ekranowanych”

lamp, nastała era odbiorników su-

perheterodynowych (trzeci rodzaj

przemiany, który po modyfika-

cjach przetrwał do dzisiaj; są to tak

zwane układy z pośrednią prze-

mianą częstotliwości).

Ponieważ wielu Czytelników in-

teresuje się historią radia oraz kon-

strukcją starych, przedwojennych

odbiorników (niektórzy nawet bu-

dują repliki), postanowiliśmy wy-

brać z rosyjskiego pisma „Radio-

front” z 1932 roku (podziękowania

dla SP6LB za udostępnienie) opis

wykonania superheterodyny na

fale krótkie.

Na

rysunku 1 przedstawiamy

schemat konstrukcji prostego od-

biornika superheterodynowego

KF, przystosowanego do odbioru

sygnałów telegraficznych.

Pierwszy blok na schemacie to

detektor, którego główna część

tworzy wejściowy obwód rezo-

nansowy. Jest to wymienny obwód

zapewniający pracę na wszystkich

pasmach fal krótkich. Zmianę czę-

stotliwości pracy na poszczegól-

nych zakresach zapewnia obroto-

wy kondensator zmienny. Tworzy

on, razem z głównym uzwojeniem

cewki L, obwód rezonansowy, któ-

rego zadaniem jest „wyłowienie”

odbieranej stacji. Cewka ta jest

sprzężona z anteną poprzez cewki

Lant i Loc (cewka reakcyjna, dzię-

ki której część sygnału z wyjścia

lampy jest z powrotem podana na

wejście lampy).

Dzięki trzem wymiennym ze-

społom cewek i współpracującemu

kondensatorowi o pojemności 120

pF odbiornik pokrywa pasma od

18 do 78 m.

Na wyjściu pierwszej ekrano-

wanej lampy znajduje się obwód

anodowy L1C1, nastrojony na

częstotliwość pośrednią 60 kHz

(5000 m). Z tą cewka jest sprzężony

kolejny obwód L2C2, tworzący

dwuobwodowy filtr pośredniej

częstotliwości. Druga lampa, tak-

że ekranowana, pracuje w torze

wzmacniacza p.cz. Ten tor po-

średniej częstotliwości, decydują-

cy selektywności odbiornika oraz

o czułości, jest odekranowany od

reszty układu (promieniowania

generatora).

W obwodzie anodowym dru-

giej lampy znajduje się trzeci ob-

wód p.cz. (L3C3), z którego sygnał

poprzez kondensator (7) jest skie-

rowany na detektor – trzecią lam-

pę. Dzięki temu, że część sygnału

Na początku lat 30. ubiegłego wieku krót-

kofalowcy wykorzystywali na pasmach KF

odbiorniki z reakcją 0V…, a potem 1V…

i 2V…, czyli z bezpośrednią przemianą

częstotliwości.

Rys. 1.

51

Świat Radio Styczeń 2008

13. transformator m.cz. o prze-

kładni 1:2 (1 szt.)

14. kondensator zmienny 500 pF

Liczby zwojów poszczególnych

cewek:

Nr zakres L a

L k

L o

1

18-32

3

4

2

2

40-44

7

10

2

3

40-78

8

14

3

Uzwojenia są nawinięte drutem

o średnicy 0,5 mm izolowanym

bawełną na okrągły, ponacinany

kartonik, a odległość pomiędzy

uzwojeniami wynosi 4 mm (jeden

z takich zespołów cewek jest wi-

doczny obok odbiornika).

Uzwojenia cewek L1, L2 i L3

mają indukcyjność po 21 mH i są

nawinięte licą 0,1 mm po 2320 zwo-

jów na wyfrezowane karkasy z su-

chego drewna. Lica cewek L1 i L2

zawiera po 10 drutów, zaś cewka L3

– 11 drutów. Na cewce L3 znajduje

się uzwojenie L4 zawierające 400

zwojów takiego samego przewodu.

Wartości kondensatorów ob-

wodów p.cz. C1, C2, C3 wynoszą

po 300 pF (dobrane do rezonansu

z uzwojeniami na częstotliwość

pośrednią).

Dławiki w.cz. (11) mają 100

zwojów drutu 0,2 mm w bawełnie

i są nawinięte na ebonitowe kor-

pusy o średnicy 15 mm i długości

90 mm.

Kolejny dławik m.cz. (12) ma

600 zwojów drutu 0,1 mm w ba-

wełnie i jest nawinięty w 10 sekcji

na ebonitowe wyfrezowane korpu-

sy o średnicy zewnętrznej 27 mm

(w 10 rowków po 2,5 mm, odstęp

2,5 mm; głębokość nacięcia do śred-

nicy 9 mm) i długości 60 mm.

Montaż odbiornika przedstawia

rysunek 2.

Parametry zastosowanych lam-

py (produkcji radzieckiej):



CO-118: trioda, Uż=4 V, Jż=1 A,

Ua=240 V, Us=-3 V, Ja=6 mA



CO-124: tetroda, Uż=4 V, Jż=1

A, Ua=160 V, Us=-1,5 V, Us2=80

V, Ja=10 mA, Js2=3 mA

Andrzej Janeczek

Rys. 2.