1. Aberracje chromosomowe

Najczęstszymi aberracjami są trisomie, czyli występowanie w komórce trzech chromosomów homologicznych zamiast dwóch. Ich
przyczyną może być nieprawidłowa segregacja chromosomów w czasie podziału mejotycznego po zapłodnieniu, nieprawidłowy podział
chromosomów podczas mitotycznych rozdziałów bruzdkowania lub działanie promieniowania jonizującego. Aberracje chromosomowe
wywołują choroby takie jak zespół Downa, Pataua i Edwardsa.



Zespół Downa – przyczyną tego schorzenia jest trisomia chromosomu 21. Objawia się mongoidalnymi rysami twarzy, niskim
wzrostem, niedorozwojem umysłowym oraz niezbornością ruchów. Na zespół Downa narażone są dzieci urodzone przez
kobiety powyżej 40. r.ż, u których szanse urodzenia dziecka z tą wadą wynoszą 1 do 100.



Zespół Pataua – występowanie tej wady wrodzonej towarzyszy trisomii 13 chromosomu. Objawia się niedorozwojem
umysłowym, niezrośniętym otworem międzyprzedsionkowym w sercu, szczeliną w tęczówce, wnętrostwem i rozszczepem
wargi. Dzieci z tą wadą rzadko dożywają 3 roku życia.



Zespół Edwardsa – jego przyczyną jest trisomia 18 chromosomu. Schorzeniu temu towarzyszą niedorozwój umysłowy i
poważne nieprawidłowości w budowie wewnętrznej dziecka, które są przyczyną jego zgonu we wczesnym dzieciństwie.

2. Zaburzenia w liczbie chromosomów płci

Zaburzenia w liczbie chromosomów płci polegają na posiadaniu dodatkowego chromosomu X lub Y (u mężczyzn). Kobiety z
dodatkowym chromosomem X (trisomia chromosomu X) mają uwydatnione cechy płciowe i niską inteligencję. Z kolei mężczyźni z
dodatkowym chromosomem Y charakteryzują się większą nadpobudliwością, infantylnością i wysokim wzrostem. Tego typu zaburzenia
posiada 1 kobieta na 1000 i 1 mężczyzna na 1000. Oprócz tego zaburzenia w liczbie chromosomów płci powodują:



zespół Turnera – wiąże się z występowaniem tylko jednego chromosomu X u kobiet (monosomia chromosomu X). Osoby
cierpiące na zespół Turnera mają na ciele liczne znamiona barwnikowe, charakteryzują się niższym wzrostem, szerokim
karkiem, niedorozwojem drugorzędowych cech płciowych, w tym brakiem owłosienia łonowego i niewykształconymi
piersiami oraz są bezpłodne;



zespół Klinefeltera – przyczyną tego schorzenia jest dodatkowy chromosom X u mężczyzny (XXY). Mężczyzna cierpiący na tę
chorobę ma wydłużone kończyny oraz występuje u niego ograniczony rozwój drugorzędowych cech płciowych; ze względu na
brak spermatogenezy jest niepłodny

Mutacje punktowe

Są zmianami (tranzycjami, transwersjami lub delecjami) pojedynczego nukleotydu w DNA lub RNA. Do chorób wywołanych mutacjami
punktowymi należą:



mukowiscydoza – polega na nieprawidłowościach w procesie regulacji transportu jonów chlorkowych przez błony
cytoplazmatyczne, których przyczyną jest mutacja genu na długim ramieniu chromosomu 7 – prowadzi to do wytwarzania w
płucach dużych ilości lepkiego śluzu, częstych infekcji i niewydolności układu oddechowego;



hemofilia – jest recesywną chorobą, której przyczyną jest mutacja na chromosomie X; polega na braku krzepliwości krwi;



dystrofia mięśniowa Duchenne'a – jej przyczyną jest mutacja na chromosomie X; objawia się postępującym i nieodwracalnym
zanikiem mięśni;



anemia sierpowata – jest rodzajem anemii, której przyczyną są nieprawidłowości w budowie hemoglobiny, wynikające z
mutacji kodującego ją genu;



zespół Retta – to wynik mutacji genu na chromosomie X; schorzenie to zaliczane jest do spektrum autystycznego, a jego
objawami są zaburzenia neurorozwojowe, problemy z poruszaniem się, niepełnosprawność ruchowa i ograniczenia rozwoju
intelektualnego;



alkaptonuria – jest rzadką chorobą, związaną z defektem metabolicznym w szlaku przemian aminokwasu aromatycznego –
tyrozyny; jej objawy to ciemne zabarwienie moczu, zmiany zwyrodnieniowe stawów, uszkodzenia ścięgien i zwapnienia w
tętnicach wieńcowych.

Trisomia chromosomu X (zespół XXX, nadkobieta, metakobieta, nadsamica, superfemale, superkobieta) – nondysjunkcja
chromosomów płciowych. Kobieta dotknięta tym zespołem posiada dodatkowy chromosom X (XXX), tym samym posiada 47
chromosomów w kariotypie. W znaczeniu nadsamicy − osobnik o cechach fenotypowych żeńskich, często z wyjątkowo dobrze
zaznaczonymi trzeciorzędowymi cechami płciowymi.

Wada ta jest silnie związana z wiekiem matki, im większy wiek matki, tym większe prawdopodobieństwo trisomii XXX u córki.
Występuje z częstością 1/1000 urodzeń (szacuje się, że 0,1% populacji kobiet ma ten zespół) i zazwyczaj przebiega bez istotnych cech
fenotypowych lub klinicznych choroby. Trisomii X może towarzyszyć wysoki wzrost. Większość pacjentek rozwija się normalnie i nie
ma problemów z płodnością, choć zdarzają się przypadki zaburzeń miesiączkowania i obniżenia płodności. Trisomii X towarzyszy też
zwiększone ryzyko wystąpienia trudności w uczeniu się, a w niektórych przypadkach lekkie upośledzenie. U kobiet z zespołem XXX
występują dwa ciałka Barra.
Zespół XYY (zespół Jacobs) niegdyś określany jako zespół nadmężczyzny (supersamca) – zespół wad wrodzonych spowodowany
trisomią chromosomów płci z dodatkowym chromosomem Y.

Objawy i przebieg



wzrost o 7 cm wyższy niż oczekiwany,



agresja nie występuje częściej niż w przeciętnej populacji

[1][2][3][4]

,



iloraz inteligencji obniżony o 10–15 punktów względem rodzeństwa

[2][3][5]

(różnice tego typu występują jednak naturalnie

między rodzeństwem

[6]

),



zwykle płodni, potomstwo normalne

[7]

,



trudności w nauce, opóźnione zdobywanie umiejętności mowy i językowych

[2][3][4][5][8][9]

.

Epidemiologia

Częstość występowania tego zespołu wynosi 0,1% populacji mężczyzn. Na zapadalność nie wpływa wiek matki czy ojca

Daltonizm, zaburzenia rozpoznawania barw, zaburzenia wrodzone, dziedziczne, polegające na nierozpoznawaniu barwy: czerwonej
(protanopia), zielonej (deuteranopia), czerwono-zielonej (daltonizm), żółto-niebieskiej (tritanopia).

Zaburzenia rozpoznawania barw występują głównie u mężczyzn (u ok. 15%), wyjątkowo u kobiet. Daltonizm nabyty może pojawid się w
wyniku uszkodzenia siatkówki lub dróg wzrokowych (oko, nerw czaszkowy II wzrokowy), a także po stosowaniu niektórych leków.
Objawy daltonizmu



zaburzenie w postrzeganiu i rozróżnianiu poszczególnych barw



mylenie poszczególnych kolorów



dostrzeganie barw z różną intensywnością



problem z określeniem nazwy koloru



zmęczenie wzroku



krew w kale lub moczu (rzadko)

Nie istnieją środki, które mogłyby pomóc w wyleczeniu daltonizmu. Osoby cierpiące, na tego typu zaburzenie muszą nauczyć się z nim
funkcjonować. Daltonizm jednak wyklucza możliwość wykonywania niektórych zawodów, w których rozróżnianie kolorów okazuje się
być bardzo istotne.
Hemofilia jest chorobą polegającą na nieprawidłowym krzepnięciu krwi. Chorzy narażeni są na niebezpieczne krwotoki, w sytuacjach,
które dla osób zdrowych nie stanowią zagrożenia. Wbrew pozorom jednak w dzisiejszych czasach hemofilia nie skazuje na życie w
domu i rezygnację z aktywności – jesteśmy w stanie skutecznie ją leczyć i zapobiegać groźnym wylewom.

Przyczyny hemofilii

Hemofilia jest chorobą uwarunkowaną genetycznie.
To grupa trzech skaz krwotocznych, które są wynikiem niedoborów czynników krzepnięcia krwi. W zależności od czynnika, którego
brakuje w organizmie, wyróżniamy hemofilię A, B i C. Dwie pierwsze dotykają głównie mężczyzn, trzecia dotyczy obu płci jednakowo.
Istnieje również hemofilia nabyta. Jest rzadką chorobą, a jej przyczyny pozostają nie rozpoznane. Może mieć związek z chorobami
autoimmunologicznymi, nowotworami, reakcją na ciążę lub leki. Na skutek zaburzeń w krzepnięciu krwi w ciele chorego dochodzi do
licznych krwawień wewnętrznych i zewnętrznych, częste są wylewy do stawów, które nieleczone prowadzić mogą do ich deformacji.
Diagnoza możliwa jest poprzez wykonanie badań krwi, ze szczególnym uwzględnieniem wyznaczników krzepliwości krwi (aktywność
czynników krzepliwości, czas kaolinowo – kefalinowy).

Objawy podzielić możemy na dwie grupy: zewnętrzne i wewnętrzne.

Do zewnętrznych zaliczymy wszelkie widoczne krwawienia, najczęściej z nosa oraz jamy ustnej. Wewnętrzne to m.in. powstające często
siniaki i wybroczyny, krwawienia dostawowe (głownie dotyczą stawów kolanowych, łokciowych i skokowych), krwiomocz, krwawienia
do mięśni. Leczenie hemofilii polega na podawaniu choremu preparatu brakującego w organizmie czynnika krzepliwości. Przy ostrych
krwawieniach do stawów stosuje się także leki przeciwzapalne, rehabilitację, czasem konieczne jest usztywnienie kończyny.

Życie codzienne z hemofilią

Chorzy na hemofilię nie muszą całkowicie ograniczać swojej aktywności w obawie przed wystąpieniem objawów choroby. Mitem jest,
że każde najmniejsze skaleczenie jest dla nich niebezpieczne. Prawdą jest natomiast, że powinni oni jak najbardziej ograniczyć
możliwość wywołania krwawienia oraz być odpowiednio przygotowanym na możliwość wystąpienia takiej sytuacji. Zwłaszcza rodzice
dzieci chorych na hemofilię mają trudne zadanie – warto zadbać o to, by w otoczeniu malucha nie znalazły się ostre przedmioty, kanty
stołów, czy zabawki, którymi może zrobić sobie krzywdę. Należy pamiętać o specjalnej legitymacji, lub kartce z informacją chorobie,
którą powinno się mieć zawsze blisko siebie, na wypadek, gdyby coś złego się przydarzyło. Problemem mogą być codzienne czynności,
takie jak wizyta u dentysty i np. konieczność wyrwania zęba. Dlatego warto dbać o stan jamy ustnej, również w związku z możliwością
wystąpienia krwawienia z dziąseł. Ważnym elementem powinna być dbałość o ruch, liczne ćwiczenia fizyczne oraz dieta pozwalająca
utrzymać odpowiednią wagę. Nadwaga i otyłość sprzyjają pogłębianiu się choroby, poprzez obciążanie chorych stawów. Przede
wszystkim należy dobrze poznać chorobę, by nauczyć się odpowiednio z nią walczyć i nie dopuszczać do wystąpienia objawów.

Choroba Duchenne'a, dystrofia mięśniowa Duchenne'a/Beckera (łac. dystrophia progressiva pseudohypertrophica, DMD/BMD) –
choroba genetyczna powodująca postępującą i nieodwracalną dystrofię (zanik) mięśni. Jest to najczęściej spotykana forma dystrofii
mięśniowej. Po raz pierwszy została opisana przez francuskiego neurologa Guillaume’a Benjamina Amanda Duchenne’a w roku 1861.
Występowanie

Dystrofia mięśniowa Duchenne’a/Beckera to najczęstsza prowadząca do śmierci dziedziczona recesywnie choroba sprzężona z płcią

[1]

.

Częstość występowania wynosi ok. 1:3500 urodzeń chłopców. Łagodniejsza postać – dystrofia mięśniowa Beckera (BMD) występuje z
częstością ok. 1:18000. Ze względu na sposób dziedziczenia zapadają na nią niemal wyłącznie chłopcy - istnieją pojedyncze przypadki
wystąpienia DMD u dziewczynek z zespołem Turnera(jeden chromosom X)

[2]

. W 2/3 przypadków DMD/BMD jest skutkiem mutacji

przekazywanej synowi przez matkę, która jest nosicielką defektywnego genu, w pozostałych choroba wywołana jest nowo powstałą
mutacją. Spotyka się także przypadki mozaicyzmu germinalnego.

Przyczyna

Obie postacie choroby uwarunkowane są uszkodzeniem w allelu recesywnym położonym na chromosomie X (prążek Xp21). Są to różne
mutacje genu DMD kodującego białko dystrofinę. U chorych zazwyczaj stwierdza się delecje jednego lub więcej egzonu (60%),
duplikacje (5-10%) i mutacje punktowe (30-35%). Dystrofina wraz z kompleksem innych białek łączy włókna aktynowe z błoną
komórkową, a także bierze udział w przekazywaniu sygnałów w komórkach. Jej brak powoduje uszkodzenia błony komórkowej i
nekrozę komórek mięśniowych. W DMD mutacje powodują przesunięcie ramki odczytu i całkowity brak dystrofiny w mięśniach,
natomiast w BMD występuje skrócona wersja dystrofiny, dzięki czemu choroba ma lżejszy przebieg.

Objawy

Choroba ma charakter postępujący, początkowo zajmuje mięśnie szkieletowe, potem także mięsień sercowy – prowadząc do
kardiomiopatii. Pierwsze objawy występują w wieku 3–8 lat. Obejmują opóźniony rozwój ruchowy, kaczkowaty chód i kłopoty z
bieganiem oraz chodzeniem po schodach. Chorzy przy wstawaniu pomagają sobie rękami (objaw Gowersa). Inne objawy to:
pseudohipertrofia mięśni łydek i hiperlordoza lędźwiowa. W wieku 12 lat większość chorych nie jest już w stanie samodzielnie chodzić.
Często występuje kardiomiopatia. Średni okres przeżycia wynosi w USA 28 lat (Duchenne'a) i 45 (Beckera), najczęściej w wyniku
niewydolności oddechowej lub niewydolności krążenia. W przypadku dystrofii mięśniowej Beckera objawy występują między 5 a 25
rokiem życia, przebieg choroby jest łagodniejszy, czas życia pacjentów jest dłuższy.

Diagnostyka



badania genetyczne na obecnośd mutacji w genie kodującym dystrofinę (także badania prenatalne)



badania biochemiczne (badanie aktywności kinazy kreatynowej w surowicy)



biopsja mięśnia (cechy miopatii, brak lub nieprawidłowa dystrofina w badaniu immunocytochemicznym)



EMG



EKG



USG serca



Spirometria



Gazometria

Diagnostyka Preimplantacyjna

Diagnostyka preimplantacyjna pozwala wykryć mutację jeszcze przed implantacją zarodka w jamie macicy. W przypadku obecności
mutacji, można zrezygnować z implantacji zarodka obciążonego tą jednostką chorobową

[3]

.

Leczenie

Jak dotąd nie ma skutecznej terapii leczącej dystrofię mięśniową. Terapia sterydami we wczesnych etapach może opóźniać postęp
choroby. Nowoczesne metody rehabilitacji, połączone z zabiegami ortopedycznymi, mogą wydłużyć zdolność do utrzymywania pozycji
stojącej. Nie oznacza to jednak utrzymania zdolności samodzielnego chodzenia. Poradnictwo genetyczne powinno obejmować wszystkie
rodziny, w których stwierdzono występowanie DMD lub BMD.

Dystrofia mięśniowa to choroba budząca smutek, bo dotyka dzieci. Szczególnie przykra jest ta najcięższa, typu Duchenne’a. Chorują na
nią wyłącznie chłopcy, sprzężona jest bowiem z płcią. Zmutowany gen u chłopców wywołuje chorobę (w stosunku 1:3,500), z
dziewczynek czyni nosicielki; podobnie jak to się dzieje w przypadku hemofilii lub daltonizmu. Choroba jest dziedziczna, ale jedną
trzecią zachorowań stanowią mutacje nowe, nieprzekazane przez matkę nosicielkę. Dlaczego tak się dzieje – nie wiadomo, wiemy jak
choroba przebiega, nie wiemy dlaczego powstaje i jak ją leczyć.

Około czwartego roku życia chłopcy zaczynają mieć problemy ruchowe. Przewracają się często, a podnoszą z trudem, pomagając sobie
rękami opartymi na udach – tak zwane wstawanie „po sobie”, nie biegają, chodzą na palcach kołyszącym, kaczkowatym krokiem. Proces
ten postępuje, twardnieją i skracają się włókienka mięśniowe łydek, powodując przykurcz ścięgien Achillesa, słabną mięśnie
przykręgosłupowe i cała sylwetka ulega zniekształceniu. Dołącza się niedowład kończyn górnych, zanikają mięśnie ud i w 10–14 roku
życia chłopcy dotknięci dystrofią nie mogą już chodzić, bo nie znaleziono dotąd metody choćby hamującej procesy tej choroby.

Badania oczywiście trwają i o mięśniach – ich budowie i pracy – wiemy już bardzo dużo.

Mięśnie zbudowane są ze specjalnego rodzaju komórek o długości nawet kilku centymetrów, zwanych włóknami mięśniowymi.
Komórka taka ma wrzecionowato wydłużony kształt, składa się z błony, mnóstwa rozproszonych jąder oraz tysięcy włókienek
mięśniowych wypełnionych miofibrylami. Miofibryle tworzą dwa rodzaje białek – aktynę i miozynę – i to dzięki nim włókienka
mięśniowe mogą się kurczyć i rozkurczać, odpowiadając na sygnał przekazywany przez nerwy. Jądra zawierają kod genetyczny –
informację w jakiej kolejności trzeba wiązać aminokwasy, by powstały konkretne białka, a otaczająca całość błona nie pozwala
enzymom przedostawać się na zewnątrz, a jonom wapnia wnikać do wnętrza komórki. Tym konkretnym, pełniącym szczególną rolę
białkiem jest dystrofina. To właśnie brak tego białka powoduje dystrofię mięśniową typu Duchenne’a: jony wapnia przedostają się do
komórki, powodując jej martwicę, a enzymy przenikają do osocza krwi (surowicy) – chorobę rozpoznaje się m.in. badając zawartość
enzymów w surowicy

O wiele łagodniejszą postać ma dystrofia mięśniowa typu Beckera. Przyczyną nie jest brak dystrofiny, lecz jej nieprawidłowość, inny
ciężar cząsteczkowy niż tej właściwej. Objawia się później (między 5 a 12 rokiem życia), chorzy są długo sprawni, a pierwszym
objawem jest przerost łydek i kurcze mięśniowe.

Poza tym rozróżnia się inne rodzaje tej choroby: twarzowo-łopatkowo-ramieniową, strzałkowo-łopatkową, obręczowo-kończynową,
obwodową i oczno-gardzielową. Bywa, że dołącza dystrofia mózgu, powodując upośledzenie umysłowe. Uczeni do dzisiaj nie doszli, co
łączy tkankę mózgową z mięśniową. Doktor Kerin Campbel z Uniwersytetu Iowa ogłosił, że tym łącznikiem, a zarazem sprawcą
choroby jest białko, które nazwane zostało dystroglikanem. Czy jest to początek skutecznej walki z chorobą dopiero czas pokaże.

Na razie stosuje się ćwiczenia rehabilitacyjne, aby wzmacniać mięśnie oddechowe, bo wskutek ich osłabienia każda infekcja oskrzeli i
płuc staje się zagrożeniem dla życia. Stosuje się aparaty i gorsety przedłużające samodzielne poruszanie się, wydłuża ścięgna Achillesa.
Czynione są też próby pobudzenia regeneracji mięśni chorego chłopca poprzez przeszczep mięśni ojca (mioblastów z hodowli tkankowej
mięśni pochodzących od ojca), nie wiadomo jeszcze, czy jest to metoda skuteczna.

W Seulu przeprowadza się transplantacje komórek mięśniowych od zdrowego dawcy – metodę opracował amerykański neurolog Peter
Law. I chociaż operacja jest bardzo droga, to jeśli okaże się skuteczna, w szybkim tempie przejmą ją chirurdzy na całym świecie i cena
spadnie.

A swoją drogą jak niesłychanie precyzyjnie muszą współdziałać wszystkie elementy naszego organizmu, skoro brak jednego rodzaju
białka wywołuje tak katastrofalne skutki.

Dystrofia mięśniowa Douchenne’a:
• Opóźnienie rozwoju ruchowego – jest to pierwszy objaw, dziecko zaczyna później chodzić, po 18tym miesiącu życia.
• Utrudnione bieganie i szybkie chodzenie – często w wieku 3-5 lat.
• Trudności we wchodzeniu po schodach
• Częste upadki
• Przy wstawaniu z pozycji siedzącej, dziecko jakby „wspina się po sobie”
Ważne jest, iż objawy mają charakter symetryczny. Z czasem pojawiają się:
• zaniki mięśni – często współistnieją z przerostami
• przerosty rzekome albo prawdziwe, najczęściej przerostowi ulegają mięsnie łydek.
• chód - zaczyna stawać się niezgrabny, kaczkowaty.
• nadmierna lordoza lędźwiowa - czyli nadmierne wygięcie dolnej części pleców do przodu
• chodzenie na palcach zamiast na całej stopie
Z czasem choroba postępuje, w wieku około 8-9lat pojawiają się:
• przykurcze mięsni, głownie łydek.
Przykurcze te pogłębiają się z czasem i bez odpowiedniego leczenia i rehabilitacji szybko doprowadzają do unieruchomienia. Chorzy
często przestają chodzić około 12 roku życia i umierają przez 20 rokiem życia najczęściej z powodu zaburzeń oddychania,
spowodowanych przez osłabienie mięśni oddechowych lub z powodu zaburzeń krążenia związanych z kardiomiopatią rozstrzeniową.
Obecne jest także lekkie obniżenie sprawności intelektualnej.

Dystrofia mięśniowa Beckera:
Ma bardzo podobne objawy, ale tempo pojawiania się jest wolniejsze, a intensywność zdecydowanie mniejsza. Dzieci zaczynają
najczęściej chorować w późniejszym wieku, bo pierwsze objawy pojawiają się w 5-15 roku życia. Dystrofia mięśniowa Beckera nie
wpływa na długość życia chorych, jest ona taka sama jak w pozostałej populacji osób nie mających DM Beckera.

Kobiety nosicielki zmutowanego genu DMD najczęściej nie mają żadnych objawów. Rzadko cierpią z powodu łagodnych bólów mięsni,
osłabienia ich siły, lekki i umiarkowane przykurcze mięsni. W badaniach laboratoryjnych mogą mieć zwiększone stężenie kinazy
kreatynowej. Mogą też być zagrożone wystąpieniem kardiomiopatii rozstrzeniowej.

Przyczyn choroby jest mutacja genu DMD obecnego na chromosomie płciowym X, najczęściej jest to delecja kilku eksonów.
Uszkodzenie genu, czyli „przepisu” na białko - dystrofinę powoduje albo brak tego białka (jak w DM Douchenne’a) albo jej niewłaściwą
budowę (jak w DM Beckera). Dystrofina jest białkiem obecnym w dużej ilości mięśniach i małej ilości w mózgu, stąd też i
charakterystyczne objawy choroby.
Ponieważ gen jest umiejscowiony na chromosomie X, chorują wyłącznie chłopcy. Kobiety są nosicielkami genu, to znaczy, że przenoszą

dalej mutację na następne pokolenie, same nie chorując. Czasem mogą mied bardzo dyskretne objawy takie jak np. przerost mięśni
łydek, podwyższone stężenie kinazy kreatynowej we krwi, osłabienie mięśni, są również zagrożone wystąpieniem kardiomiopatii.

Galaktozemia – choroba genetyczna, dziedziczona w sposób autosomalnie recesywny, objawiającą się niemożnością przekształcenia
galaktozy w glukozę.

W większości przypadków spowodowana jest brakiem enzymu galaktozo-1-fosforanourydylo-transferazy (G-1-PUT). Gen tego enzymu
- GALT - znajduje się w locus 9p13. Inną przyczyna choroby może być brak galaktokinazy. Gen GALK1 odpowiedzialny za powstawanie
galaktokinazy znajduje się w locus 17q24. Galaktokinaza przekształca galaktozę do galaktozo-1-fosforanu, który pod wpływem G-1-
PUT przechodzi w urydynodifosforan galaktozy. Brak galaktokinazy prowadzi do akumulacji galaktozy i galaktitolu, jest to łagodna
forma galaktozemii. Zahamowanie metabolizmu galaktozy na etapie galakto-1-fosforanu prowadzi do jego gromadzenia, a w efekcie
kompetycyjnego hamowania przemian galaktozy wraz ze wszystkimi tego następstwami(m.in. niedobór ATP).

Dzieci dotknięte galaktozemią źle się rozwijają, po spożyciu mleka wymiotują i cierpią na biegunkę, często mają powiększoną wątrobę,
chorują na żółtaczkę. Zachodzi też możliwość rozwoju zaćmy, upośledzenia umysłowego i przedwczesnego zgonu wywołanego
uszkodzeniem wątroby.

Leczenie choroby polega na wczesnym wykluczeniu galaktozy z diety, co powoduje cofnięcie się wszystkich objawów z wyjątkiem
opóźnienia w rozwoju umysłowym, które jest nieodwracalne. Jednakże nawet pomimo właściwej diety zastosowanej przed ukończeniem
pierwszego miesiąca życia dziecka często dochodzi do zaburzeń neurologicznych i obniżenia IQ.

Fenyloketonuria, genetycznie uwarunkowany niedobór enzymu (hydroksylazy fenyloalaniny) uniemożliwiający przemianę
fenyloalaniny w tyrozynę (aminokwasy). Gromadzona we krwi nadmierna ilość fenyloalaniny i produktów jej rozpadu (np. kwasu
fenylopirogronowego) prowadzi do uszkodzenia mózgu.

Objawy: znacznego stopnia upośledzenie rozwoju umysłowego i motorycznego. Niedobór melaniny jest przyczyną bardzo jasnej skóry,
włosów i tęczówek (bielactwo wrodzone). Poza tym mogą występować drgawki (padaczka), zaburzenia chodu, postawy, ruchy
atetotyczne, zesztywnienie stawów.

W moczu obecne duże ilości kwasu fenylopirogronowego, jest to podstawa do szybkiego postawienia diagnozy. Do wczesnej
diagnostyki służy test Guthriego, który wykonywany jest u wszystkich noworodków w Polsce.

Postęp choroby można zatrzymać ograniczając zawartość fenyloalaniny w pokarmach i zastępując ją tyrozyną (hydrolizaty kazeiny).

Jest to choroba, w której ciało chorego nie wytwarza wystarczającej ilości enzymu, który nazywa się oksydazą homogentyzynianową
(w języku angielskim skrót HGAO). Alkaptonuria jest chorobą uwarunkowaną genetycznie.

W sytuacji, kiedy poziom enzymu HGAO nie jest na prawidłowym poziomie, kwas homogentyzynowy nie jest rozkładany i odkłada
się w organizmie chorego. Jego część jest usuwana z moczem, reszta jest odkładana w organizmie w postaci toksycznej. Rezultatem jest
ochronoza – niebiesko-czarna pigmentacja tkanki łącznej, w tym kości, chrząstek czy skóry. Zjawisko to jest spowodowane
odkładaniem się pigmentu, który ma kolor ochry (odcień pomarańczowego). Najczęściej osoby chore nie są świadome swojej choroby
przez długi czas. Dopiero ok. 40 roku życia pojawiają się symptomy. Pierwsze oznaki choroby mogą przejawiać się w ciemnym
zabarwieniu pieluszek u niemowląt, jednak najczęściej choroba pozostaje w ukryciu aż do lat późniejszych.

Alkaptonuria i ochronoza wpływają na:



Układ kostny (kości i chrząstki) – do najbardziej narażonych należą kolana, ramiona i biodra; zazwyczaj dochodzi do
artropatii – schorzeń stawów; z powodu obecności pigmentu, chrząstki stają się kruche i w rezultacie ostatecznie rozpadają się;



Układ sercowo-naczyniowy (serce i naczynia krwionośne) – najczęściej choroba dotyka zastawki mitralne i aorty; granulki
ochrono tyczne obecne w organizmie powodują zwapnienie lub stwardnienie zastawek; pokłady pigmentu mogą też prowadzić
do powstawania blaszek miażdżycowych, które mogą powodować odkładanie cholesterolu i tłuszczu;



Układ moczowy-płciowy (genitalia, układ moczowy oraz jego organy) – u mężczyzn choroba najczęściej dotyka prostaty
przez formowanie się w niej kamienia z powodu pokładów pigmentu w organizmie;



Układ oddechowy (drogi oddechowe i organy umożliwiające oddychanie) – pokłady pigmentu najczęściej znajdują się w
chrząstkach krtani, tchawicy oraz skrzelach.



Narząd wzroku – zazwyczaj nie ma większego wpływu na narząd wzroku, jednak u osób po czterdziestym roku życia możliwa
jest pigmentacja białej części oka.



Skóra – objawy najbardziej widoczne są w miejscach na skórze, które wystawiane są na działanie promieni słonecznych oraz w
pobliżu gruczołów potowych; pojawiają się czarno-niebieskie kropki a pot może zabarwiać ubrania na brązowo.



Inne narządy, jak np. zęby, ośrodkowy układ nerwowy (mózg i rdzeń kręgowy) czy gruczoły wydzielania wewnętrznego
(produkujące hormony), mogą także zostać dotknięte chorobą. Jednak najbardziej uporczywe dolegliwości to artropatia
(choroba stawów objawiająca się puchnięciem i przerostem kości) oraz odbarwienia skóry.

Chorobę można najczęściej stwierdzić na podstawie:



Uczucia dyskomfortu w stawach;



Odbarwień skórnych;



Historii chorób w rodzinie;



Zbadania komórek skóry;



Badania moczu (u chorych na alkaptonurię, mocz odstawiony na kilka godzin zmienia barwę na browowawo-czarną).

Poziom kwasu HGA można zmniejszyć, obniżając ilość odłożonego w tkankach pigmentu za pomocą diety ubogiej w białko,
zwłaszcza w aminokwasy, fenyloalaninę (która występuje w aspartamie) oraz przyjmując dawki tyrozyny. Także symptomy choroby
(artropatia, choroba sercowo-naczyniowa, odbarwienia skóry) leczone są w miarę możliwości.

Z racji, że jest to choroba genetyczna, jest przekazywana przez rodziców na dziecko. Aby jednostka chorobowa została przekazana,
oboje rodziców muszą posiadać gen, odpowiedzialny za wywoływanie choroby. Ponieważ gen ten nie zawsze powoduje powstanie
choroby, niektórzy mogą być tylko jego nosicielami, nie cierpiąc na chorobę i nie doświadczając jej symptomów. Jeśli oboje rodzice są
nosicielami genu powodującego alkaptonurię, dziecka ma szanse 1 na 4, ze będzie chore. Musi bowiem odziedziczyć gen zarówno od
ojca, jak i od matki. Właśnie tą koniecznością odziedziczenia gen od obojga rodziców, tłumaczy się rzadkość występowania choroby
oraz fakt, że zdarza się, że jedno dziecko w rodzinie jest chore, podczas gdy drugie nie ma objawów choroby.

Niestety – przebieg alkaptonurii pozostaje niezmieniony i jest ona chorobą nieuleczalną. Pomimo choroby, długość życia chorych nie
odbiega znacznie od średniej długości życia ogółu populacji. Także przyczyny zgonów zbliżone są do tych występujących w
społeczeństwie.

Dorośli chorujący na alkaptonurię, często muszą być poddani przeszczepowi bioder, ramion lub stawów. Ponieważ jest to choroba
niezwykle, pozostaje nieznana i nierozumiana przez społeczeństwo, lecz także przez wielu lekarzy, którzy z racji rzadkiego
występowania nie spotkają się z nią podczas swojej całej kariery medycznej. Według badań, alkaptonuria dotyka mniej niż jedną na
250000 osób.

Niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej (G-6-PD) to najczęściej występujący rodzaj zaburzeń enzymatycznych w krwinkach
czerwonych (erytrocytach).

G-6-PD jest pierwszym enzymem pentozowego cyklu przemiany glukozy. Defekt tego związku powoduje zmniejszenie zredukowanego
glutationu, który ma za zadanie ochraniać erytrocyt przed utlenieniem jego składników. W następstwie tego struktura hemoglobiny ulega
zniszczeniu, następuje utrata hemu, a łańcuch globiny łączy się z błoną komórkową i powstają ciała wtętowe (Heinza). Krwinki
zawierające ciałka Heinza łatwiej ulegają rozpadowi w śledzionie.

Niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej jest wadą wrodzoną, dziedziczy się w sposób dominujący związany z płcią (z
chromosomem X). Anomalia przenoszona jest z matki na syna, zawsze chory będzie mężczyzna. U kobiet będących nosicielkami
defektu, aktywność enzymu wynosi około połowę normy, a krwinki czerwone są odporne na zarażenie zarodźcem malarii. U mężczyzn
prawdopodobieństwo wystąpienia hemolizy, jak również jej nasilenia zależy od wielkości niedoboru enzymu.

Indukcja niedoboru G-6-PD
Niedobór G-6-PD może być indukowany lekami o dużym potencjale oksydacyjno-redukcyjnym, np. leki przeciwmalaryczne
(chlorochina), sulfonamidy, dapson, nitrofurantoina, witamina C w dużych dawkach, polopiryna, witamina K (głównie u noworodków).
Hemoliza polekowa występuje 1-3 dni od rozpoczęcia podawania leku. Następuje szybkie obniżenie wartości hemoglobiny, powodując
niekiedy objawy wstrząsu. Epizody hemolityczne mogą wywołać również niektóre związki chemiczne (np. błękit metylenowy,
trinitrotoluen), zakażenia wirusowe (wirus Ebsteina-Barr, wirus zapalenia wątroby typu B - HBV) czy bakteryjne (Salmonella, E. Coli,
Streptococcus). Spożycie bobu lub nasion roślin strączkowych (fawizm) powoduje powstanie gwałtownych i niekiedy groźnych dla
życia objawów, takich jak: bóle głowy, bóle w okolicy lędźwiowej, żółtaczkę, wymioty, niedokrwistość, hemoglobinurię (stan
określający obecność wolnej hemoglobiny w moczu).

Postacie kliniczne niedoboru G-6-PD
Niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej przebiega pod różnymi postaciami klinicznymi:
Klasa I - chorzy z bardzo małą aktywnością enzymu, < 10%, z objawami przewlekłej hemolizy
Klasa II - chorzy ze znacznym niedoborem G-6-PD, z przejściową hemolizą
Klasa III - chorzy z umiarkowanym niedoborem, 10-60% normy, z przejściową hemolizą indukowaną lekami lub zakażeniem

Objawy niedoboru G-6-PD
Objawy związane z hemolizą są następujące: żółtaczka, bladość, ciemny kolor moczu, niekiedy ból brzucha lub okolicy lędźwiowej. U
około 5% osób z niedoborem G-6-PD już w okresie noworodkowym może ujawnić się hiperbilirubinemia czyli podwyższony poziom
bilirubiny we krwi. Taki stan jest przyczyną żółtaczki jąder podkorowych mózgu i wymaga wykonania transfuzji wymiennej.
Rozpoznanie opiera się na oznaczeniu aktywności G-6-PD. Poza tym we krwi obwodowej występują ciałka Heinza w cytoplazmie
erytrocytów.

Leczenie niedoboru G-6-PD

Leczenie opiera się głównie na przetaczaniu krwinek czerwonych. Z powodu częstych i ciężkich epizodów hemolizy wykonuje się
splenektomię, zabieg usunięcia śledziony. Koniecznym działaniem jest unikanie czynników wywołujących hemolizę. Kobiety będące
heterozygotami pod względem niedoboru G-6-PD w okresie ciąży i karmienia piersią nie powinny przyjmowad leków, które mogłyby
spowodowad hemolizę u ich dzieci.