WARSZAWA

200

6

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

EKONOMIA

Narzędzia analizy ekonomicznej

Opracowanie: Dr Dariusz Prokopowicz

A

n

a

liz

o

w

a

n

a

z

m

ie

n

n

a

Okres

2004 2005

2003

2002

2001

2000

50

0

10

20

30

40

© Copyright by Dariusz Prokopowicz

2

Zagadnienia tematu

Zagadnienia tematu

-

szeregi czasowe danych

- dane przekrojowe
- graficzna ilustracja danych: wykresy, krzywe, równania

Dane ekonomiczne

Wskaźniki

Wielkości nominalne i realne

Istota modelu (na gruncie ekonomii)

Modele ekonomiczne a dane ekonomiczne

Uwagi o relacjach: teoria – rzeczywistość gospodarcza

Kategorie, prawa, teorie i modele ekonomiczne

3

Ilo

Ilo

ś

ś

ciowe uj

ciowe uj

ę

ę

cie analizowanych zale

cie analizowanych zale

ż

ż

no

no

ś

ś

ci

ci

Analiza ekonomiczna

Zestawy danych

ekonomicznych

Narzędzia

stosowane

w ekonomii

Modele

(teorie)

4

Zestawy danych ekonomicznych

Zestawy danych ekonomicznych

Szeregi czasowe danych

Tablice

Wykresy

(rysunki)

Szereg czasowy danych – zawiera kolejne wartości
przyjmowane przez daną zmienną w różnych momentach

5

Dane ekonomiczne

Dane ekonomiczne

Szeregi czasowe danych – pokazują jak dana wielkość
ekonomiczna zmienia się w czasie

X

Czas

(Lata)

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

Y

Zmienna

(wartość)

234,7

567,8

376,6

354,0

567,9

746,6

646,8

112,6

Wykres (rysunek) – jest graficzną ilustracją
szeregów czasowych danych

Y

X

6

Wykres

Wykres

–

–

szereg czasowy danych w

szereg czasowy danych w

formie graficznej

formie graficznej

Wykres punktowy – przedstawia określone wartości
zaobserwowane równocześnie dla dwu różnych zmiennych

Y

X

7

Wykres liniowy

Wykres liniowy

Wykreślenie linii na wykresach punktowych – połączenie zbioru
rozrzuconych punktów

A

n

a

liz

o

w

a

n

a

z

m

ie

n

n

a

Czas

8

Zale

Zale

ż

ż

no

no

ść

ść

dodatnia lub ujemna

dodatnia lub ujemna

Zale

ż

no

ść

ujemna

Y

X

Zale

ż

no

ść

dodatnia

Y

X

9

Zale

Zale

ż

ż

no

no

ść

ść

liniowa i nieliniowa

liniowa i nieliniowa

Zale

ż

no

ść

liniowa

Y

X

Zale

ż

no

ść

nieliniowa

Y

X

10

Wykresy (rysunki)

Wykresy (rysunki)

–

–

mog

mog

ą

ą

by

by

ć

ć

u

u

ż

ż

ywane do r

ywane do r

ó

ó

ż

ż

nego rodzaju

nego rodzaju

manipulacji danymi (w dziedzinie reklamy i polityce).

manipulacji danymi (w dziedzinie reklamy i polityce).

A

n

a

liz

o

w

a

n

a

z

m

ie

n

n

a

Okres

2004 2005

2003

2002

2001

2000

200

100

0

150

50

A

n

a

liz

o

w

a

n

a

z

m

ie

n

n

a

Okres

2004 2005

2003

2002

2001

2000

50

0

10

20

30

40

11

U

U

ś

ś

rednianie zbioru danych

rednianie zbioru danych

Nie ma sensu posługiwanie się tablicami dziennych

zmian cen, gdy okres analizy obejmuje 10 lat

PRZYKŁAD: średnia ruchoma na wykresach kursów akcji.

12

Średnia z każdego szeregu czasowego danych jest zawarta między
najwyższą a najniższą wartością danej zmiennej

wartości średnie „wygładzają” krótkookresowe wahania
poszczególnych zmiennych

U

U

ś

ś

rednianie zbioru danych

rednianie zbioru danych

A

n

a

liz

o

w

a

n

a

z

m

ie

n

n

a

Okres

2004

2005

2003

2002

2001

2000

50

0

10

20

30

40

13

Dane przekrojowe

Dane przekrojowe

Dane przekrojowe – pokazują, jakie wartości przyjmuje
analizowana zmienna dla poszczególnych kategorii
danych (np. państw, sektorów gospodarki) lub też ich
grup w określonym momencie.

Francja

USA

Niemcy

Polska

2005

2004

2003

2002

2001

2000

1999

14

Graficzne uj

Graficzne uj

ę

ę

cie danych przekrojowych

cie danych przekrojowych

0

20

40

60

80

100

120

1

2

3

4

5

6

7

8

9

Czas

Z

m

ie

n

n

a

e

k

o

n

o

m

ic

z

n

a

Polska

Niemcy

USA

Francja

15

Wska

Wska

ź

ź

niki

niki

Wskaźnik wyraża względną wartość danej zmiennej
odniesioną do jej wartości w okresie podstawowym
(bazowym).

Porównujemy wielkości nie odwołując się do jednostek miary

Przykład:
91 – 100
404 – x x = ...

16

Wykorzystanie wska

Wykorzystanie wska

ź

ź

nik

nik

ó

ó

w cen jako

w cen jako

wielko

wielko

ś

ś

ci przeci

ci przeci

ę

ę

tnych

tnych

- do uzyskania jednego miernika zmian cen różnych
czynników niezbędne jest skonstruowanie średniej ceny.

Dwa metale (miedź i srebro) – łączymy dwa szeregi czasowe

Np. relatywny udział miedzi i srebra w kosztach produkcji

Wybór wagi (jednego względem innych, jednego w całości) suma
równa jedności = 1

0,2 + 0,8 = 1

Udział w

produkcji

17

Inne przyk

Inne przyk

ł

ł

ady wska

ady wska

ź

ź

nik

nik

ó

ó

w

w

Wskaźnik cen detalicznych – jest obliczany na
podstawie cen koszyka dóbr (i usług) nabywanych
przez typowe gospodarstwo domowe.

Procentowy wzrost tego wskaźnika w okresie 12 miesięcy jest
najczęściej używaną miarą inflacji (w Wielkiej Brytanii).

18

Konstrukcja wskaźnika:

obliczenie wskaźników cen dla każdej grupy (różnych) produktów

wagi nadawane poszczególnym dobrom odzwierciedlają ich
względne znaczenie w wydatkach

Lp.

Warto

ść

bezwzgl

ę

dna

Waga

(poziom

istotno

ś

ci)

Obliczony

wska

ź

nik

Interpretacja

1

23

1

23

Czynnik o umiarkowanym
znaczeniu

2

45

1,5

67,5

Czynnik o bardzo du

ż

ym

znaczeniu

3

33

0,5

16,5

Czynnik o niewielkim znaczeniu

19

Wyciągnięcie średniej ważonej ze wskaźników cen
różnych grup produktów.

Wskaźniki płac w przemyśle przetwórczym – będące średnią
ważoną płac w poszczególnych gałęziach przemysłu
przetwórczego.

Wskaźnik akcji 30 przedsiębiorstw FTSE – publikowany
przez Financial Times - obliczany jako średnia (cen) kursów
akcji notowanych na giełdzie londyńskiej.

W Polsce: WIG, WIG20, TECHWIG, ...

Wskaźnikami posługujemy się również mierząc inne
wielkości, np. wskaźnik produkcji przemysłowej, który jest
równy średniej ważonej ilości dóbr produkowanych.

20

Wielko

Wielko

ś

ś

ci nominalne i realne

ci nominalne i realne

Przykłady:

Płace (koszty) realne i nominalne

Inflacja w ujęciu nominalnym i realnym

Stopy procentowe (w bankach) – nominalne i realne

Koszty mierzone w jednostkach pieniężnych określane
są mianem kosztów nominalnych.

Koszty realne są obliczane przez skorygowanie
kosztów nominalnych o zmiany poziomu cen.

21

Tylko przy zerowej inflacji zmiany wskaźników
nominalnych i realnych są identyczne.

Siła nabywcza pieniądza – kiedy rośnie cena dobra, mówimy
że spada siła nabywcza pieniądza, gdyż za 100 zł możemy
nabyć mniej dóbr.

Siła nabywcza pieniądza – jest to wskaźnik ilości dóbr, które
można nabyć za jednostkę pieniężną.

22

Sposoby mierzenia zmian wielko

Sposoby mierzenia zmian wielko

ś

ś

ci

ci

ekonomicznych

ekonomicznych

zmiana absolutna (wyrażona w określonych [konkretnych]
jednostkach),

zmiana procentowa (wyrażona w % zmiany danej wielkości
nie podając jednostek).

Stopa wzrostu – danej zmiennej jest to zmiana procentowa
jej poziomu w danym okresie (najczęściej w ciągu roku).

23

Istota modelu (na gruncie ekonomii)

Istota modelu (na gruncie ekonomii)

Model odzwierciedla uproszczony obraz rzeczywistości, który
zawiera jedynie najistotniejsze dla danego zagadnienia elementy.

Model jest to świadome uproszczenie rzeczywistości, dzięki
któremu możemy wyodrębnić kluczowe elementy problemu,
analizować ich wzajemne zależności i formułować prawa.

24

Przyk

Przyk

ł

ł

ad:

ad:

Liczba osób korzystających z metra
(cena i czynniki pozacenowe) np.
prawo popytu

Rys. Krzywa popytu

(prawo popytu)

D

D

P

C

e

n

a

Wielko

ść

popytu

Q

D

Zmiana wielko

ś

ci popytu

(pozacenowe czynniki s

ą

stałe).

Przesuni

ę

cie funkcji

popytu (wpływ
czynników
pozacenowych: dobra
substytucyjne,
komplementarne,
opakowanie,
dystrybucja, reklama).

25

Funkcja analizowanej zmiennej

Funkcja analizowanej zmiennej

Pytanie:

W jaki sposób zmienia się liczba pasażerów w następstwie zmian
każdego z wymienionych w modelu czynników.

Rozmiary

zapotrzebowania na

przejazdy metrem

=

f

* (cena biletu metra, opłata za taksówk

ę

, cena

benzyny, cena biletu na autobus, ...)

Przychody z

usług metra

=

f

(cena biletu metra, opłata za taksówk

ę

, cena

benzyny, cena biletu na autobus, ...)

Cena

biletu

X

Liczba

pasa

ż

erów

X

=

Cena

biletu

Ś

Ś

Ś

Świat rzeczywisty jest zbyt skomplikowany, aby

wiat rzeczywisty jest zbyt skomplikowany, aby

wiat rzeczywisty jest zbyt skomplikowany, aby

wiat rzeczywisty jest zbyt skomplikowany, abyśśśśmy potrafili

my potrafili

my potrafili

my potrafili

uwzgl

uwzgl

uwzgl

uwzglęęęędni

dni

dni

dnićććć wszystkie jego elementy w budowanych modelach

wszystkie jego elementy w budowanych modelach

wszystkie jego elementy w budowanych modelach

wszystkie jego elementy w budowanych modelach

.

26

Modele ekonomiczne a dane ekonomiczne

Modele ekonomiczne a dane ekonomiczne

Zastosowanie teorii polega na użyciu jej do
sformułowania podstawowych zależności między
analizowanymi zmiennymi.

Teoria

Rzeczywistość

27

Empiryczne potwierdzenie teorii

Empiryczne potwierdzenie teorii

Ekonomia, podobnie jak astronomia jest w zasadzie
nauką nieeksperymentalną (w odróżnieniu od fizyki czy
chemii).

Analizy w ekonomii przeprowadzane są zwykle
wieloetapowo:

Wpływ ceny na wielkość popytu

Wpływ poszczególnych czynników pozacenowych

28

Ekonometria

Ekonometria

Ekonometria (ekonomia + matematyka + statystyka).

Ekonometria – to dział ekonomii zajmujący się mierzeniem
związków między badanymi wielkościami przy wykorzystaniu
danych ekonomicznych.

29

Teorie ekonomiczne a rzeczywisto

Teorie ekonomiczne a rzeczywisto

ść

ść

Etapy powstania teorii ekonomicznej:

Obserwacja danego zjawiska i sformułowanie problemu

Skonstruowanie teorii lub modelu

Weryfikacja wniosków wynikających z teorii, dokonana na
podstawie danych ekonomicznych

30

Kategorie, prawa, teorie i modele ekonomiczne

Kategorie, prawa, teorie i modele ekonomiczne

Kategorie ekonomiczne

to: pieniądz, rynek, towar,

wartość, płaca, popyt, podaż, kapitał, inflacja.

31

Prawa ekonomiczne

Prawa ekonomiczne

Prawa ekonomiczne

to podstawowe, ustalone zależności

między cechami zjawisk ekonomicznych.

Powinno się je formułować: zazwyczaj, na ogół, w
większości przypadków i mają swój specyficzny charakter:

obiektywne

– działają niezależnie od naszej woli i świadomości

żywiołowe

– ich przebieg nie musi zgodny z naszym

oczekiwaniem, często nas zaskakuje

statyczne

– ujawniają się w czasowym działaniu

historyczne

– mają swoje źródła w historii i razem z nią się

zmieniają

32

Teorie ekonomiczne

Teorie ekonomiczne

Teorie ekonomiczne

to tworzenie ze sobą praw

ekonomicznych w jakiejś postaci i są one punktem

wyjścia dla polityki ekonomicznej kraju.

33

Model ekonomiczny

Model ekonomiczny

-

to uproszczony obraz rzeczywistości gospodarczej.

Gospodarstwa

domowe

Prz edsi

ę

biorstwa

Dochody cz ynników produkcji

Usługi cz ynników produkcji

Dobra

kapitałowe dla

prz edsi

ę

biorstw

Wydatki

inwestycyjne

Osz cz

ę

dno

ś

ci

Dobra i usługi d la gospodarstw domowych

Wydatki gospodarstw domowych na dobra i usługi

Instytucje finansowe

(w tym banki)