W rekonstrukcji wiæzadeÆ krzyºowych

stosowano wszczepy z rozmaitych materia-

Æów stanowiåcych protezæ wiæzadÆa. Jednak

wyniki tych operacji nie byÆy w peÆni zado-

walajåce. Dlatego metody te zostaÆy zastå-

pione przede wszystkim poprzez autoprze-

szczepy pobierane ze struktur takich jak

wiæzadÆo rzepki, ¥ciægno miæ¥nia póÆ¥ciæg-

nistego lub, smukÆego czy teº ¥ciægno

miæ¥nia prostego uda. PrawidÆowo przepro-

wadzony zabieg pozwala na odtworzenie

wÆasno¥ci mechanicznych stawu kolanowe-

go. W dalszym etapie dziæki przebudowie

autoprzeszczepy stajæ siæ on ºywå strukturå

w której po dÆuºszym okresie czasu docho-

dzi nawet do reinerwacji.

Innå metodå jest wprowadzenie allo-

przeszczepu. Jednak ze wzglædu na ko-

nieczno¥ì zastosowania procedur utrwala-

nia i sterylizacji dochodzi do pogorszenia

wÆasno¥ci biomechanicznych przeszczepu.

Do gÆosu dochodzå takºe zapalne reakcje

odczynowe. Z tego powodu allografty znaj-

dujå zastosowanie w rekonstrukcjach wie-

lowiæzadÆowych lub rewizyjnych.

WytrzymaÆo¥ì przeszczepu powinna

byì zbliºona do wytrzymaÆo¥ci wiæzadeÆ

krzyºowych. Warto¥ì maksymalnego obciå-

ºenia wiæzadÆa krzyºowego przedniego

róºnie jest podawana w literaturze. U ludzi

mÆodych stwierdzono iº maksymalne ob-

ciåºenie wynosi 1725 ± 269 N a u osobni-

ków starszych spadaÆo ono do 734 ± 266N

(8). Nowsze badania wykazujå warto¥ì

maksymalnego

obciåºenia

rzædu

2160 ± 137 N (11).

Jeden z najczæ¥ciej obecnie uºywanych

autoprzeszczepów to pasmo centralne

8 • Wiosna 2002

Morfologia przeszczepów do rekonstrukcji

wiæzadeÆ krzyºowych kolana

Morphology of the grafts for cruciate

ligaments reconstruction

Bogdan Ciszek

ZakÆad Anatomii PrawidÆowej Centrum Biostruktury

Akademia Medyczna w Warszawie

Department of Anatomy Biostructure

Center Medical University of Warsaw

Streszczenie

W pracy dokonano przeglådu wiedzy o morfologii

i biomechanicznych wÆa¥ciwo¥ciach struktur sÆuºå-

cych za materiaÆ do rekonstrukcji wiæzadeÆ krzyºo-

wych stawu kolanowego. Uwzglædniono takºe

wnioski wypÆywajåce z ostatnich doniesieñ na temat

rozwoju bioinºynierii tkankowej ¥ciægien i wiæzadeÆ.

[Acta Clinica 2002 2:8-10]

SÆowa kluczowe: wiæzadÆa krzyºowe, staw kola-

nowy, autoprzeszczepy

Summary

This review is focused on morphology and biome-

chanical features of the anatomical structures which

are used as source of graft for reconstruction of the

cruciate ligaments of the knee. Some remarks on

perspectives of the tissue engineering for tendons

end ligament reconstruction are also included.

[Acta Clinica 2002 2:8-10]

Key words: cruciate ligaments knee joint autografts

wiæzadÆa rzepki pobrane wraz z fragmenta-

mi kostnych przyczepów (5). Jego maksy-

malne obciåºenie wynosi 2300 N (9) Poda-

wane så takºe waro¥ci niºsze — 1784 ± 580

N przy ¥redniej powierzchni przeszczepu

45 mm

2

(10).

Wnikliwy opis wiæzadÆa rzepki jako

ªródÆa przeszczepu dali Basso i wsp. w pra-

cy z 2001 r. (1). Przednie pæczki wÆókien

wiæzadÆa rozpoczynajå siæ na dalszych

dwóch trzecich powierzchni przedniej

rzepki i så dÆuºsze niº pæczki poÆoºone

bardziej ku tyÆowi które rozpoczynajå siæ

na dolnej czæ¥ci powierzchni przedniej do

poziomu szczytu rzepki, ale nie prze-

chodzå na powierzchniæ tylnå. W ok.

1

4

zbadanych przypadków grupa wÆókien roz-

poczynaÆa siæ na tylnej powierzchni szczytu

rzepki. TworzyÆy one swego rodzaju grze-

bieñ na tylnej powierzchni wiæzadÆa o sze-

roko¥ci i grubo¥ci od 2 do 5 mm. Grzebieñ

ten moºe wystæpowaì tylko po jednej stro-

nie. WiæzadÆo rzepki szerokie i cienkie

w czæ¥ci górnej dziæki zmianie przebiegu

wÆókien staje siæ dystalnie wåskie i grube.

WÆókna w czæ¥ci przedniej wiæzadÆa prze-

biegajå pod kåtem 2 st., a w warstwach tyl-

nych 4 st. do osi pionowej.

Szczyt rzepki nie zawsze wyznacza li-

niæ ¥rodkowå wiæzadÆa. Najczæ¥ciej jest

przemieszczony przy¥rodkowo. Uwzglæd-

niì to naleºy przy pobieraniu pasma cen-

tralnego do przeszczepu.

Dogodnym materiaÆem do wykonania

przeszczepu jest ¥ciægno miæ¥nia póÆ-

¥ciægnistego. WytrzymaÆo¥ì na zerwanie

okre¥lona warto¥ciå obciåºenia maksymal-

nego wynosi 12016 ± 50N (3). Natomiast

uºycie poczwórnego przeszczepu ze ¥ciæ-

gien miæ¥nia smukÆego i póÆ¥ciægnistego

podnosi obciåºenie maksymalne do war-

to¥ci 4108 ± 200N (2).

Istotne znaczenie majå wymiary ¥ciæg-

na miæ¥nia póÆ¥ciægnistego.

Uwaºa siæ ºe do przeszczepu najlepiej

nadajå siæ ¥ciægna o ¥rednicy ponad 7 mm,

polu przekroju co najmniej 11 mm

2

i dÆu-

go¥ci co najmniej 60 mm. Te dane moºna

okre¥liì badaniem rezonansu magnetyczne-

go (7).

Róºne kombinacje tych ¥ciægien bædå

miaÆy wÆasno¥ci mechaniczne zaleºne od

sposobu konstrukcji przeszczepu i pola

przekroju. Zastosowanie wstæpnego rozciå-

gania ma zmniejszyì zwiotczenie prze-

szczepu po operacji. Jednak w przypadku

przeszczepów z pasma centralnego rzepki

nie stwierdzono poprawy wyników odleg-

Æych po zastosowaniu tej procedury (4).

Swego rodzaju podsumowaniem tych

rozwaºañ jest porównanie wytrzymaÆo¥ci

szeregu przeszczepów z wytrzymaÆo¥ciå

wiæzadÆa krzyºowego przedniego które

przyjæto za 100%. Badania te przeprowa-

dzono w Katedrze i Klinice Ortopedii AM

w Gdañsku (12). Stwierdzono ºe wytrzy-

maÆo¥ì poczwórnego przeszczepu ze ¥ciæg-

na miæ¥nia póÆ¥ciægnistego wynosi 229%,

przeszczepu podwójnego 130%, pasma

centralnego ¥ciægna rzepki 114%, pasma

przy¥rodkowego ¥ciægna rzepki 107%, poje-

dyñczego przeszczepu z m. póÆ¥ciægnistego

725, ¥ciægna miæ¥nia smukÆego 49%, dystal-

nej czæ¥ci pasma biodrowo-piszczelowego

47%, podwójnego ¥ciægna miæ¥nia pode-

szwowego 18%, a przeszczepu pojedyñcze-

go z tego ¥ciægna 10%.

W ostatnich latach podjæto próby stwo-

rzenia przeszczepów wiæzadeÆ w kulturach

tkankowych (6). Po namnoºeniu ludzkich

fibroblastów z wiæzadeÆ krzyºowych pobie-

ranych ¥ródoperacyjnie wykonuje siæ swego

rodzaje odlew z mieszaniny bydlæcego oso-

cza pÆodowego, bydlæcego kolagenu i na-

mnoºonych komórek. Odlew ten jest przy-

czepiany do bloczków zdemineralizowanej

ko¥ci. Nastæpnie hodowla prowadzona jest

w warunkach statycznego rozciågania lub

cyklicznego obciåºania. Stwierdzono ºe

zwÆaszcza przy zastosowaniu cyklicznego

obciåºenia dochodzi po 10 dniach do orga-

nizacji kolagenu w sposób przypominajåcy

Tom 2, Numer 1 • 9

Morfologia przeszczepów

jego falisty ukÆad w naturalnym wiæzadle.

Badanie te stwarzajå perspektywæ wytwa-

rzania sztucznych ale biologicznie aktyw-

nych przeszczepów wiæzadeÆ, mogåcych

byì istotnym uzupeÆnieniem wspóÆczesnych

metod leczniczych.

Pi¥miennictwo

1. Basso O., Johnson D.P., Amis A.A.: The anatomy

of the patellar tendon Knee Surg. Sports Traumatol.

Arthrosc 2001 9:2 – 5.

2. Brown Ch., Steiner M.E., Carson E.W.: The use

of hamstring tendon for anterior cruciate ligament

reconstruction: Technique and results Clin Sports

Med. 1993 12:723 – 756.

3. Butler D.L.: Anterior cruciate ligament: Its nor-

mal respose and replacement J Orthop Res

1989 7:910 – 921.

4. Ejerhed L., Kartus J., Kohler K., Sernert

N. i wsp.: Preconditioning patellar tendon auto-

grafts in arthroscopic anterior cruciate ligament re-

construction: a prospective randomized study. Knee

Surg. Sports. Traumatol. Arthrosc. 2001 9:6 – 11.

5. Fu F.H., Bennett C.H., Lattermann C., Benja-

min Ma C. Current Trends in anterior cruciate liga-

ment reconstruction. Part 1: Biology and biomecha-

nics of reconstruction Am J Sports Med. 1999 27:

821 – 830.

6. Goulet F., Rancourt D., Rejean C., Germain L.

i wsp.: Tendons and ligaments in Lanza R.P., Lan-

ger R., Vacanti J.: Principles of tissue engineering

Academic Press San Diego 2000 str. 711 – 722.

7. Hamada M., Shino K., Mitsuoka T., Abe N.

i wsp.: Cross sectional area measurement of the se-

mitendinosus tendon for anterior cruciate ligament

reconstruction. Arthroscopy 1998 14:696 – 701.

8. Noyes F.R. Grood E. S: The strengh of the ante-

rior cruciate ligament in humans and rhesus mon-

keys: age related and species related changes. J Bone

Joint Surg 1976 58A:1074.

9. SchatzmannL., Brunner P. Staubli H.U., Effect

of cyclic preconditioning on the tensile properties of

humean quadriceps tendons and patellar ligaments

Knee Surg Sport Traum Arthrosc 1998 6:S56 – S61.

10. Wilson T.W., Zafuta M.P., Zobitz M.: A biome-

chanical analysis of matched bone-patellar ten-

don-bone annd double looped semotendinosus and

gracilis tendon grafts Am J Sports Med.

1999 27:202 – 207.

11. Woo S. L-Y, Hollis J.M., Adams D.J.et al.: Ten-

sile properties of the human femur-anterior cruciate

ligamentibia complex: The effects of specimen age

and orientation. Am J Sports Med. 1991

19:217 – 225.

12. Zarzycki W. Mazurkiewicz S., Wi¥niewski P.:

Badania nad wytrzymaÆo¥ciå przeszczepów do re-

konstrukcji wiæzadÆa krzyºowego przedniego Chir

Narz Ruch Ortop. Pol. 1999 64:293 – 302.

Adres do korespondencji/ Address for correspon-

dence: Bogdan Ciszek, ZakÆad Anatomii PrawidÆo-

wej Centrum Biostruktury, Akademia Medyczna

w Warszawie, ChaÆubiñskiego 5, 02 – 004 Warsza-

wa, [e-mail]

Acta Clinica

10 • Wiosna 2002