LECZENIE MIODEM

Przedruk za zezwoleniem.
B. Kędzia, E. Hołderna-Kędzia „Leczenie miodem”.
Polski Związek Pszczelarski, Warszawa 1998 r.

Adres: PZP
ul. Świętokrzyska 20, 00-002 Warszawa,
tel. [phone]

Autorzy doc. dr Bogdan Kędzia i mgr Elżbieta Hołderny-Kędzia są pracownikami naukowymi
Instytutu Roślin i Przetworów Zielarskich w Poznaniu, członkami Pszczelarskiego Towarzystwa
Naukowego. Zajmują się m.in. właściwościami farmakologicznymi, mikrobiologicznymi i
leczniczymi produktów pszczelarskich. Na ten temat opublikowali kilkadziesiąt prac naukowych i
cztery monografie.

Spis treści:



Słodki i zdrowy - Ryszard Sterczyński



Skład chemiczny miodu - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia



Miód – właściwości biologiczne - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia



Miód – działanie antybiotyczne - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia



Odmiany miodu - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia



Ziołomiody - Alicja Paciorek-Kolbus



Pyłek kwiatowy - Alicja Paciorek-Kolbus



Co zamiast cukru - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia



Znaczenie miodu w odżywianiu - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia



Miód w leczeniu chorób układu pokarmowego - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia



Miód w leczeniu chorób wewnętrznych - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia



Miód w chorobach serca - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia



Miód na serce - Ryszard Sterczyński



Miód w chorobach układu oddechowego - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia



Miód w leczeniu chorób skóry - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia



Apiterapia na niepogodę - Halina Sterczyńska



Drugie życie miodu - Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia



Kosmetyczny cud? Miód! - Anna Niewiadomska



Uroda na miodzie - Alina Więckiewicz

Słodki i zdrowy

Ryszard Sterczyński

Cukry, biopierwiastki, enzymy, witaminy, aminokwasy – to wszystko znajduje się w miodzie. Od

wieków stosowany był jako środek wykrztuśny i uśmierzający kaszel. Dziś nauka potwierdza mądrość

medycyny ludowej. We wszystkich kulturach świata miód uznawany byt za lekarstwo. Wiadomo, że

wzmaga działanie naturalnych środków przeciw przeziębieniom. Właściwości lecznicze miodów są

jednak różne. Wpływ na to ma pora roku, w jakiej miód powstawał i był zbierany, sposób

przechowywania oraz kwiaty, z których pszczoły spijały nektar.

Miód akacjowy – pomaga na kłopoty żołądkowe. Dwie łyżki rozcieńczone w szklance letniej wody i

wypijane na czczo regulują trawienie, likwidują zaparcia.

Miód wielokwiatowy – dwie, trzy łyżeczki dziennie zjadane systematycznie zimą pomagają

organizmowi łatwiej znosiç wiosenne alergie.

Miód lipowy – działa rozgrzewająco i kojąco przy schorzeniach oskrzeli, zatok, kaszlu i

przeziębieniu. Jest skuteczny zwłaszcza w stanach osłabienia. Ma także właściwości uspokajające.

Miód gryczany – działa odtruwająco i uodparniająco na organizm.

Miód spadziowy – zalecany przy schorzeniach układu krążenia i kłopotach z sercem. Leczy nieżyty

górnych dróg oddechowych i gardła. Polecany też w stanach wyczerpania fizycznego i okresach

stresu.

Miód wrzosowy – pomaga przy chorobach pęcherza moczowego, nerek i prostaty. Najlepiej w ciągu

dnia popijać miód rozcieńczony w wodzie z dodatkiem soku cytrynowego i łyżeczki oliwy.

WARTO WIEDZIEĆ

-

W temperaturze powyżej 80° C, miód traci swoje lecznicze właściwości.

-

Aby miód zachował na długo swoje cenne właściwości, trzeba go przetrzymywać w

szczelnym naczyniu, w ciemnym, suchym i raczej chłodnym (do 20° C) miejscu.

-

Dobrze jest dodawać miód do naparów z ziół, np. lipy – to zwiększa efekt zdrowotny.

-

Miód lipowy pobyusza wydzielanie i odkrztuszanie śluzu. Gdy dokucza nam kaszel, możemy

zastosować inhalacje z miodu, podczas których wdycha się zawarte w nim olejki eteryczne.

-

Znajdujące się w miodzie substancje i związki chemiczne działają jak antybiotyki.

Skład chemiczny miodu

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia

Miód jest produktem o zróżnicowanym składzie chemicznym. Zależy on w dużym stopniu od rodzaju

i gatunku roślin, z których pszczoły zbierają nektar lub spadź. W różnych typach i odmianach miodu

odkryto ponad 300 składników należących do kilkunastu grup chemicznych, przy czym większość z

nich występuje w nieznacznych ilościach.

Zgodnie z Polską Normą zawartość wody w dojrzałym miodzie nie może przekraczać 20%.

Wyjątkiem jest miód wrzosowy, w którym dopuszcza się 23% wody. Większość miodów zawiera

wodę w granicach 17-18%. Spotykane są także miody o zawartości 13-15% wody (niektóre miody

nektarowe wielokwiatowe i spadziowe).

Najliczniejszą grupę związków występujących w miodzie stanowią węglowodany (średnio 77%).

Zawartość cukrów redukujących w polskich miodach nektarowych i spadziowych waha się od 67,9 do

77,7%. Przeważają cukry proste. Przeciętna zawartość glukozy wynosi 30%, a fruktozy 38%.

Sacharoza występuje w miodach odmianowych w granicach od 0,8% (miód gryczany i wrzosowy) do

7,7% (miód akacjowy). Średnio występuje ona w ilości 1,3%. Z dwucukrów redukujących w

największej ilości spotykana jest maltoza (do 5,4%), a z trójcukrów melecytoza, występująca

wyłącznie w miodach spadziowych (do 28%). Ponadto w różnych typach i odmianach miodu

stwierdzono niewielkie ilości 22 innych cukrów (m.in. trehalozy, izomaltozy, melibiozy i

gencjobiozy).

Do charakterystycznych związków powstających na skutek kwasowego rozkładu cukrów prostych,

głównie fruktozy, należy zaliczyć 5-hydroksymetylofurfunal (5-HMF).

Ważną grupę związków pochodzących z nektaru lub spadzi stanowią kwasy organiczne (0,05-1,2%),

które w zasadniczy sposób kształtują smak miodu. W największej ilości występują kwasy: glukonowy,

jabłkowy i cytrynowy. Z innych kwasów wymienić należy: mlekowy, bursztynowy, winowy,

szczawiowy, masłowy, propionowy, mrówkowy i octowy. Ponadto w miodzie spotyka się 15 innych

kwasów, w tym benzoesowy i pirogronowy.

Związki azotowe występują w miodzie w niewielkich ilościach. Zawartość białka nie przekracza

zwykle 0,5%. Są to głównie albuminy i globuliny, będące składnikami wydzieliny gruczołów

gardzielowych pszczół. Miód zawiera także niewielkie ilości wolnych aminokwasów (średnio 0,03%).

Do istotnych związków azotowych występujących w miodzie należą enzymy. Pochodzą one głównie z

wydzieliny gruczołów ślinowych pszczół. Do najważniejszych należy zaliczyć:

-

inwertazę, która powoduje rozpad sacharozy do glukozy i fruktozy, czyli wywołuje tak zwaną

inwersję,

-

amylazy: alfa-amylaza prowadzi przemianę skrobi do dekstryn, natomiast beta-amylaza ich

dalszy rozpad do maltozy (enzymy te zwane też są diastazami),

-

oksydazę glukozy – enzym powodujący utlenianie glukozy do kwasu glukonowego (w reakcji

tej powstaje także nadtlenek wodoru – związek o silnych właściwościach

przeciwdrobnoustrojowych).

W miodzie stwierdzono również występowanie kilkunastu innych enzymów, w tym lizozymu.

W omawianym produkcie występują ponadto związki o charakterze hormonalnym. Ważne zadanie

spełnia neurohormon acetylocholina. Pochodzi on z wydzieliny gruczołów gardzielowych pszczół i

występuje w ilości do 5 mikrogramów w 1 g miodu. Poza tym miód zawiera wolną cholinę, która jest

prekursorem wspomnianego hormonu.

W składzie miodu spotyka się zwykle związki flawonoidowe, reprezentowane głównie przez

kemferol, kwercetynę, apigeninę i hesperetynę. Mogą również występować antocyjany,

leukoantocyjany i katechiny.

Zasadniczą grupę połączeń, decydującą w dużym stopniu o smaku i aromacie miodu, stanowią

składniki olejków eterycznych pochodzące z nektaru. Łącznie wyodrębniono z miodu kilkadziesiąt

substancji aromatycznych, wśród których znajdują się wyższe alkohole alifatyczne, aldehydy, ketony,

estry i związki polifenolowe, m.in. aldehyd mrówkowy, octowy i izomasłowy, aceton i diacetyl.

Uważa się, że aromat i smak miodu zależy także od innych związków, takich jak kwasy organiczne,

cukry, aminokwasy, 5-HMF, garbniki i woski.

Barwa miodu uzależniona jest przede wszystkim od obecności związków karotenoidowych (głównie

beta-karotenu), ksantofilu, chlorofilu i jego pochodnych, flawonoidów i antocyjanów. Ciemnienie

miodów przypisuje się melanoidom, substancjom powstającym w wyniku reakcji cukrów, kwasu

askorbinowego (witaminy C) i aminokwasów. Na barwę miodu wpływają także substancje koloidowe

zbudowane z białek, drobin wosku pszczelego, wody i biopierwiastków.

W miodzie mogą występować w nieznacznych ilościach sterole, fosfolipidy i kwasy tłuszczowe.

Ponadto w niektórych miodach odmianowych obecne są takie związki, jak arbutyna, gwajakol,

katechina i kwas benzoesowy.

Miód zawiera niewielką ilość witamin. Zależy to głównie od obecności pyłku kwiatowego i mleczka

pszczelego. W miodzie występują zazwyczaj witaminy z grupy B w tym B1, B2, B6, kwas foliowy,

kwas nikotynowy i kwas pantotenowy. Zawartość witaminy C w miodzie wynosi przeciętnie 22 mg,

przy czym w miodzie gryczanym jej zawartość może dochodzić do 120 mikrogramów. Ponadto w

niektórych miodach stwierdzono obecność witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, głównie witaminy

A.

Poszczególne odmiany miodu różnią się zarówno liczbą, jak i zawartością biopierwiastków, która

wynosi średnio 0,3%. W miodzie znajduje się najwięcej potasu (do 4 mg/g), fosforu, magnezu i

wapnia. W nieco mniejszej ilości występuje żelazo, krzem, siarka, miedź, fluor, cynk i mangan.

Spośród innych ważnych biopierwiastków miód zawiera: kobalt, molibden, chrom i jod.

Pozostałe składniki zawarte w miodzie określa się jako domieszki. Na ogół ich zawartość w miodach

nie przekracza 1%. W pierwszym rzędzie wymienić można pyłek kwiatowy. W miodzie pszczelim

znajduje się średnio 3000 ziarn pyłku w 1 g. Miód zawiera zazwyczaj także niewielką ilość mleczka

pszczelego (średnio 1 mikrogram/g).

Należy też wspomnieć o możliwości występowania w miodzie substancji toksycznych, do których

zalicza się: hioscyjaminę i skopolaminę (nektar z bielunia i lulka czarnego), atropinę (nektar z

pokrzyku), digitoksynę (nektar z naparstnicy żółtej) oraz akonitynę (pyłek kwiatowy z tojadu).

Zatrucia u ludzi po spożyciu miodu zawierającego wymienione substancje występują jednak

niezmiernie rzadko.

Miód – właściwości biologiczne

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia

Działanie miodu na serce i układ krążenia znane jest od dawna. Dzięki dużej zawartości glukozy i

fruktozy miód jest produktem łatwo przyswajalnym przez organizm, w tym przez mięsień sercowy.

Wysoko energetyczne składniki wchłaniane są bezpośrednio do krwi już w błonie śluzowej żołądka, z

pominięciem przewodu pokarmowego. Miód w ilości 100 g dostarcza średnio 325 kcal energii.

Występująca w miodzie acetylocholina wzmacnia siłę skurczu i wydolność mięśnia sercowego.

Przyczynia się do tego także potas występujący w miodzie w stosunkowo dużej ilości.

Miód powoduje obniżenie ciśnienia tętniczego krwi, a także rozszerzenie naczyń wieńcowych.

Przyczynia się do zahamowania procesu miażdżycowego.

Wpływ miodu na układ oddechowy można wyjaśnić jego szerokim zakresem działania biologicznego.

Miód odznacza się właściwościami antybiotycznymi, przeciwzapalnymi, wykrztuśnymi i

odnawiającymi.

Za działanie przeciwdrobnoustrojowe miodu odpowiedzialny jest głównie nadtlenek wodoru. Ważną

rolę odgrywają również składniki olejków eterycznych. Efekt ten ujawnia się przede wszystkim przy

bezpośrednim kontakcie miodu ze zmienioną zapalnie błoną śluzową dróg oddechowych. Z silnym

działaniem składników olejkowych mamy do czynienia w przypadku komponentów miodowych. Dla

przykładu terpeny z ziołomiodu sosnowego wchłaniają się częściowo przez błonę śluzową górnego

odcinka dróg oddechowych, przedostają się do płuc i wydychane z powietrzem oddziałują na

drobnoustroje występujące w nabłonku śluzowym. Terpeny odznaczają się również działaniem

przeciwzapalnym.

Miód powoduje podrażnienie gruczołów wydzielniczych błony śluzowej dróg oddechowych, dzięki

czemu dochodzi do upłynnienia wydzieliny oskrzelowej. Pobudza on również ruch rzęsek aparatu

migawkowego, co ułatwia odkrztuszanie wydzieliny i usuwanie jej na zewnątrz.

Miód odznacza się również właściwościami przeciwalergicznymi. Związane jest to przede wszystkim

ze zmniejszeniem obrzęku błon śluzowych, który towarzyszy stanom alergicznym dróg oddechowych,

jak również z działaniem uodparniającym miodu.

Miód normalizuje zaburzoną czynność wydzielniczą i motoryczną żołądka. Ponadto przyspiesza

gojenie powierzchni błony śluzowej żołądka i dwunastnicy poprzez wchłanianie wody z chorej tkanki

i działanie przeciwzapalne.

Miód pobudza czynność wydzielniczą i motoryczną jelit. Po podaniu tego produktu obserwuje się

wzrost ruchów perystaltycznych jelita cienkiego i zwiększone wydzielanie soku jelitowego.

Miód wykazuje wyraźnie lecznicze działanie na wątrobę i drogi żółciowe. Ze względu na dużą ilość

glukozy i fruktozy jest on łatwo przyswajalny przez ten organ. Glukoza zawarta w miodzie, oprócz

odżywiania komórek wątrobowych, odgrywa także dużą rolę w procesach odtruwania organizmu. W

wyniku łączenia związków toksycznych z kwasem glukuronowym i pirogronowym powstają

połączenia łatwo rozpuszczalne w wodzie, które wydalane są z organizmu wraz z moczem. Natomiast

fruktoza prawie całkowicie wykorzystywana jest do syntezy glikogenu, zwiększając w ten sposób jego

zapas w wątrobie. Prowadzi to do przyspieszenia przemiany materii w tkankach, a także do

wzmocnienia czynności ochronnej i odtruwającej wątroby. Poza tym występująca w miodzie cholina

obniża poziom lipidów w wątrobie oraz zwiększa wydzielanie żółci.

Dzięki niskiej zawartości białka oraz jonów sodu i chloru, miód wykazuje korzystne działanie na nerki

i drogi moczowe. Przyczynia się do usuwania obrzęków pochodzenia sercowego i naczyniowego.

Rozszerza naczynia krwionośne nerek, zwiększając filtrację kłębkową. Ma to szczególne znaczenie w

tych schorzeniach nerek, którym towarzyszy zmniejszone wydzielanie moczu. Poza tym przyczynia

się do usuwania obrzęków pochodzenia mózgowego. Zapobiega także tworzeniu się piasku i kamieni

w nerkach i pęcherzu moczowym.

Duża zawartość cukrów redukujących, takich jak glukoza i fruktoza oraz niewielka ilość sacharozy,

czynią miód pomocnym w leczeniu cukrzycy. Cenna jest przede wszystkim obecność fruktozy, cukru

łatwo przyswajalnego przez chorych na cukrzycę. Korzystny wpływ na metabolizm węglowodanów w

organizmie wykazuje ponadto acetylocholina oraz niektóre biopierwiastki, szczególnie cynk i chrom.

Działanie na skórę

Miód dzięki szybkiemu przenikaniu przez skórę zaopatruje tkanki w glukozę oraz inne substancje

energetyczne. W przypadku ran przyczynia się do szybkiego ich oczyszczenia z produktów przemiany

materii i elementów martwiczych. Przejawia także właściwości przeciwbólowe, przeciwzapalne i

odnawiające, dzięki czemu prowadzi do szybkiego ziarninowania i naskórkowania rany.

Miód z dobrymi wynikami stosuje się również w przypadku ropiejących ran i oparzeń. Powoduje on

szybkie oczyszczanie rany z ropnej wydzieliny, a także umożliwia dostęp makrofagów do chorych

miejsc, dzięki cze-mu następuje niszczenie drobnoustrojów chorobotwórczych, szczególnie

gronkowców i paciorkowców. Nie dopuszcza także do tworzenia się pęcherzy i blizn

pooparzeniowych.

Warto także dodać, że miód nie sprzyja powstawaniu próchnicy zębów. Stwierdzono, że wzrost

paciorkowców Streptococcus mutans, będących główną przyczyną próchnicy, hamowany jest przez

nadtlenek wodoru obecny w miodzie. Ze względu na niewielką zawartość sacharozy (przeciętnie

1,3%) drobnoustrój ten nie jest także w stanie wytworzyć nalotu nazębnego, czynnika warunkującego

rozwój próchnicy zębów.

Miód – działanie antybiotyczne

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia

Miód posiada bogate właściwości biologiczne, do których należą działania antybiotyczne i

konserwujące, a także inne, mające pozytywny wpływ na skórę i narządy wewnętrzne.

Działanie antybiotyczne

Jedną z cenniejszych właściwości miodu jest jego działanie na bakterie chorobotwórcze dla człowieka.

Przede wszystkim wymienić tutaj wypada ziarniaki Gram-dodatnie, takie jak gronkowce

(Staphylococcus aureus) i paciorkowce (Streptococcus pyogenes, S. pneumoniae, S. mutans) oraz

pałeczki Gram-ujemne (Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae, Proteus vulgaris, Salmonella typhi,

Shigella dysenteriae, Pseudomonas aeruginosa). Poza tym miód działa na laseczki wąglika (Bacillus

anthracis), prątki gruźlicy (Mycobacterium tuberculosis), rzęsistka pochwowego (Trichomonas

vaginalis) oraz chorobotwórcze dla człowieka grzyby drożdżoidalne z rodzaju Candida.

Zdania na temat wrażliwości miodu na ogrzewanie i na warunki przechowywania są podzielone. Na

ogół przyjmuje się, że ogrzewanie miodu w temperaturze wyższej od 60o C powoduje całkowite

zniszczenie zawartych w nim substancji antybiotycznych. Poza tym uważa się, że miody

przechowywane w temperaturze pokojowej tracą po 6 miesiącach połowę swojej aktywności

antybiotycznej, a po 1,5 roku zanika ona prawie całkowicie.

Aktywność antybiotyczną miodu określa się za pomocą wartości inhibinowej, wyrażonej liczbami od

0 do 5. Miody hamujące rozwój wzorcowego szczepu gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus

209 P FDA) w stężeniu 50% mają wartość inhibinową 0, hamujące wzrost szczepu przy stężeniu 25%

wartość inhibinową 1, przy stężeniu 12,5% wartość inhibinową 2, a przy stężeniu 1,56% lub niższym

wartość inhibinową 5.

Wysoką aktywnością antybiotyczną (wartości inhibinowe 4 i 5) charakteryzują się miody spadziowe

ze spadzi iglastej, miody nektarowo-spadziowe, a także niektóre miody odmianowe, na przykład

gryczany i lipowy. Do średnio aktywnych (wartość inhibinowa 3) zalicza się miód wielokwiatowy i

miód spadziowy ze spadzi liściastej. Niską aktywnością antybiotyczną (wartość inhibinowa od 0 do 2)

odznaczają się między innymi miody: rzepakowy, akacjowy i wrzosowy.

Aktywność antybiotyczna miodu zależy od czynników fizykochemicznych i chemicznych.

Podstawowymi mechanizmami zabezpieczającymi miód przed rozwojem drobnoustrojów są czynniki

fizykochemiczne. Należy tu wymienić wysokie ciśnienie osmotyczne, spowodowane dużym

stężeniem cukrów (średnio 77%), oraz kwaśny odczyn środowiska, wywołany obecnością kwasów

organicznych (średnie pH = 4,1). W tych warunkach rozwój bakterii i drożdży osmofilnych jest

całkowicie zahamowany.

Do substancji chemicznych odpowiedzialnych za antybiotyczne działanie miodu należy zaliczyć

przede wszystkim oksydazę glukozy. Enzym ten wprowadzany jest do miodu przez pszczoły wraz z

wydzieliną gruczołów gardzielowych. Należy wyjaśnić, że jest on często utożsamiany z inhibiną,

chociaż obecnie pod pojęciem tym kryją się różne czynniki i substancje antybiotyczne obecne w

miodzie. Wymieniony enzym powoduje powstawanie z glukozy nadtlenku wodoru. Związek ten,

zwany potocznie wodą utlenioną, odznacza się silnym działaniem antybiotycznym. Wystarczy

nadmienić, że już w stężeniach 3-10 mg/ml powoduje on zniszczenie wszystkich chorobotwórczych

bakterii, grzybów, wirusów i pierwotniaków.

W naturalnym miodzie reakcja powstawania nadtlenku wodoru zachodzi bardzo wolno. Aktywność

antybiotyczna świeżego, nie rozcieńczonego miodu jest z tego względu niska. Natomiast po

rozcieńczeniu miodu wodą powstawanie nadtlenku wodoru zachodzi z dużą szybkością. Dla przykładu

aktywność antybiotyczna rozcieńczonego miodu jest od 6 do 220 razy wyższa w porównaniu z

miodem nie rozcieńczonym.

Do innych substancji antybiotycznych wytwarzanych przez pszczoły i wprowadzanych przez nie do

miodu należą lizozym i apidycyna. W wielu miodach odmianowych występują także substancje

antybiotyczne pochodzące z nektaru roślin olejkowych i spadzi drzew iglastych, takich jak tymol,

eukaliptol, mentol, pinen i kamfen, poza tym związki flawonoidowe (kemferol, kwercetyna,

apigenina), garbniki katechinowe oraz kwas benzoesowy.

Działanie konserwujące

Wśród licznych zalet miodu na jednym z pierwszych miejsc należy wymienić jego działanie

konserwujące. Nasiona wielu roślin po rocznym przechowywaniu w miodzie w temperaturze

pokojowej odznaczają się nie zmienionym wyglądem i wysoką zdolnością kiełkowania, natomiast

produkty pochodzenia zwierzęcego jeszcze po 4 latach przechowywania w miodzie zachowują

świeżość i wszystkie właściwości organoleptyczne. Jaja kurze, których powierzchnię zakażono

pałeczkami okrężnicy i salmonelli, zanurzone w miodzie i badane po 4 miesiącach wykazywały

świeżość, a posiewy z ich białka i żółtka nie wykazywały obecności drobnoustrojów.

Liczne badania dowodzą, że drobnoustroje będące przyczyną psucia się produktów żywnościowych

giną w krótkim czasie w wyniku bezpośredniego kontaktu z miodem. Proces całkowitego zniszczenia

bakterii i grzybów, trwa od kilku godzin do kilku dni. Miód można uznać zatem za lepszy środek

konserwujący od niektórych substancji stosowanych w praktyce, takich jak benzoesan sodu czy kwas

sorbowy.

Użycie miodu pszczelego do przedłużania trwałości produktów spożywczych nie znalazło

zastosowania, zarówno ze względów ekonomicznych, jak i praktycznych. W piśmiennictwie można

znaleźć natomiast dane dotyczące konserwowania różnych tkanek za pomocą 50% roztworów

wodnych miodu. Zadowalające wyniki uzyskano, przeszczepiając zwierzętom kości piszczelowe

konserwowane miodem. Na podstawie tych badań opracowano nową metodę konserwowania

transplantatów kostnych.

Podjęto również próby zastosowania miodu jako środka konserwującego w okulistyce. Badania

wykazały, że stosowanie stężonych roztworów, a nawet miodu nie rozcieńczonego, pozwalało na

przechowywanie transplantatów przez 6 miesięcy. Należy dodać, że ten sposób konserwacji pozwalał

na zachowanie w stanie nie zmienionym delikatnych struktur komórkowych oka. Stwarza to

możliwości wykorzystania miodu jako środka konserwującego również w innych dziedzinach

medycyny.

Odmiany miodu

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia

Prezentujemy odmiany miodu, jego komponenty i preparaty.

Miody odmianowe

Według polskiej normy rozróżnia się trzy typy miodu: miód nektarowy, wytwarzany z nektaru roślin,

wydzielanego z nektarników kwiatowych lub pozakwiatowych; miód spadziowy, wytworzony ze

spadzi zebranej z pędów roślin, oraz miód nektarowo-spadziowy, wytworzony przez pszczoły

częściowo z nektaru, a częściowo ze spadzi.

Polska norma wyróżnia ponadto następujące odmiany miodu: nektarowy rzepakowy, nektarowy

akacjowy, nektarowy lipowy, nektarowy gryczany, nektarowy wrzosowy, nektarowy wielokwiatowy,

nektarowo-spadziowy, spadziowy ze spadzi liściastej i spadziowy ze spadzi iglastej.

Na mniejszą skalę otrzymywane są także odmianowe miody nektarowe zbierane przez pszczoły z

różnych roślin uprawnych, w tym roślin leczniczych. Otrzymuje się je wszędzie tam, gdzie większe

obszary w okolicy pasiek są obsiane roślinami jednego gatunku, a miód pozyskiwany jest zaraz po

zakończeniu ich kwitnienia. Z ważniejszych należy wymienić: tymiankowy, szałwiowy,

macierzankowy, nostrzykowy, mniszkowy, miętowy, malinowy, kasztanowy, lawendowy,

koniczynowy, walerianowy i z drzew owocowych.

Miodowe komponenty

Cennymi właściwościami leczniczymi odznaczają się miodowe komponenty, zwane ziołomiodami.

Produkty te, wytworzone przez pszczoły z syropu cukrowego i wyciągów ziołowych, odznaczają się

większą skutecznością leczniczą od miodów odmianowych, często także lepszym smakiem i

aromatem. Do bardziej znanych miodowych komponentów tej grupy zalicza się ziołomiody: głogowy,

sosnowy, świerkowy, rumiankowy, tymiankowy, pokrzywowy, nagietkowy, aloesowy i aroniowy.

Do miodowych komponentów zaliczyć należy także miody ziołowe, które otrzymuje się przez

podawanie pszczołom roztworu miodu pszczelego z dodatkiem surowców roślinnych. Przez

odpowiednie łączenie miodów z produktami roślinnymi, na przykład miodu nektarowego ze świeżym

sokiem brzozowym (Betulamel), otrzymuje się miodowe komponenty o wysokich walorach

leczniczych.

Preparaty

Często spotykaną formą preparatów są połączenia miodu nektarowego z innymi produktami

pszczelimi, takimi jak pyłek kwiatowy, propolis i mleczko pszczele. Oto kilka przykładów: miód

pszczeli z pyłkiem kwiatowym (5% pyłku kwiatowego w miodzie), meliprop (miód z dodatkiem 1%

wyciągu propolisowego), miód z mleczkiem pszczelim (0,8% mleczka pszczelego w miodzie) oraz

melipropolen (mieszanina 4,3% pyłku kwiatowego, 0,4% propolisu i 0,3% mleczka pszczelego w

miodzie).

Poza tym produkowane są miody nektarowe z dodatkiem 1% koncentratów ziołowych. Należą do

nich: miód z melisą, miód z aronią, miód z podbiałem, miód z lukrecją i miód z pokrzywą.

Wytwarzane są również miody lecznicze w postaci płynnej, takie jak miód pszczeli podbiałowy, miód

pszczeli koperkowy i miód pszczeli prawoślazowy oraz syropy z miodem pod nazwą Apipulmol i

Apitussic.

Z innych preparatów warto wymienić miód aloesowy z aronią (Mel Aloe cum Aroniae) oraz miód

pszczeli nektarowy z sokiem jeżówki purpurowej (Mel cum succus Echinacae).

Ziołomiody

Alicja Paciorek-Kolbus

Miodowe komponenty zwane ziołomiodami charakteryzują się różnymi właściwościami leczniczymi,

mają też niekiedy lepszy smak i aromat niż tzw. miody odmianowe. Apiterapia, czyli leczenie miodem

i innymi produktami pszczelimi, takimi jak pyłek kwiatowy, propolis (kit pszczeli), mleczko pszczele,

jad pszczeli, jest znana i stosowana od wieków.

Właściwości lecznicze miodu doceniali starożytni, np. Hipokrates wykorzystywał miód do zwalczania

gorączki. W późniejszych wiekach również znani uzdrowiciele, jak Hildegarda z Bingen (XI/XII w.) i

Paracelsus (XV/XVI w.) uwzględniali w swoich metodach leczenia i recepturach różnych leków

właśnie miód i inne produkty pszczele. Przy okazji warto dodać, że pionierami w hodowli pszczół byli

Kreteńczycy i Egipcjanie, natomiast już w epoce kamiennej miód był znany jako środek słodzący.

Według opinii fachowców miodowe komponenty zwane ziołomiodami są produktami bogatszymi

składnikowo od miodów nektarowych i spadziowych. Mają bowiem w swoim składzie witaminy i

biopierwiastki oraz substancje czynne pochodzenia roślinnego (z ziół). Specjaliści doceniają też ich

właściwości lecznicze.

W celu uzyskania ziołomiodu (w warunkach hodowlanych) podaje się pszczołom w podkarmiaczkach

specjalną pożywką. Jest ona przygotowywana z ziół lub soków owocowych. Dla pszczół stanowi

nektar, który wprowadzają do wola, następnie dodają swoje enzymy i hormony, a potem zagęszczają

go w komórkach plastra do konsystencji naturalnego miodu.

Ziołomiody można kupić w wielu sklepach na terenie całego kraju. Produkty te są sprzedawane w

słoikach, ich zawartość wynosi ok. 250 g.

Do bardziej znanych miodowych komponentów zalicza się następujące ziołomiody:

-

aloesowy - reguluje procesy trawienne, można go stosować w zaparciach, gdyż ma działanie

łagodnie przeczyszczające;

-

aroniowy - można go wykorzystywać w leczeniu nadciśnienia tętniczego i w niewydolności

układu krążenia;

-

głogowy - polecany w celu wzmocnienia serca, obniżenia ciśnienia krwi, działa też

wspomagająco na układ krążenia;

-

miętowy - ma działanie przeciwskurczowe i dezynfekujące, można go stosować w stanach

zapalnych błon śluzowych jamy ustnej, w paradontozie;

-

nagietkowy - do stosowania przy bólach mięśni, zębów i w nerwobólach reumatycznych,

zapobiega szkorbutowi, reguluje skurcze pojawiające się w przewodzie pokarmowym;

-

pokrzywowy - można go stosować w przypadkach różnego rodzaju krwawień, w anemii,

krzywicy, zapaleniu pęcherza moczowego, nerek, moczeniu się dzieci;

-

rumiankowy - dezynfekuje, jest pomocny w stanach zapalnych przewodu pokarmowego;

-

sosnowy - polecany w nieżytach nosa, gardła, krtani, oskrzeli, ma działanie wykrztuśne i

przeciwbakteryjne, bywa wykorzystywany w syropach dla dzieci i dorosłych;

-

tymiankowy - wzmaga apetyt, działa moczopędnie, napotnie i wiatropędnie, można go

stosować w chorobach zakaźnych - zwiększa bowiem w takich przypadkach liczbę białych

ciałek we krwi.

Jeśli zamierzamy stosować ziołomiody w celach leczniczych, warto skonsultować to z lekarzem,

szczególnie wtedy, gdy cierpimy na poważne schorzenia. Należy też pamiętać, że zdarzają się

przypadki alergii na miód i miodowe komponenty.

Pyłek kwiatowy

Alicja Paciorek-Kolbus

Bywa nazywany cudowną odżywką, ponieważ stanowi kompozycję wielu ważnych dla organizmu

człowieka składników odżywczych.

Zbieraniem pyłku zajmują się pszczoły zbieraczki, które gromadzą go w ulu. Część pyłku przenoszą

do komórek plastra, gdzie pyłek dojrzewa, przechodząc fermentację mlekową, która zostaje

zakończona po dodaniu miodu. W ten sposób powstaje pierzga – preparat białkowo-witaminowy.

Pyłek kwiatowy zawiera 22 składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego odżywiania człowieka i

zachowania zdrowia. Ma w swoim składzie białka, aminokwasy, witaminy, makro- i mikroelementy,

dlatego też nazywa się go często cudowną odżywką. Zawiera więcej wartościowych substancji od

miodu. Jest stosowany w leczeniu wielu schorzeń, działa ogólnie wzmacniająco.

Dzięki swojej dużej wartości biologicznej może być wykorzystywany u dzieci w różnych chorobach

wywołanych zaburzeniami w odżywianiu, brakiem apetytu czy opóźnionym rozwojem. W przypadku

dzieci anemicznych pyłek kwiatowy wpływa na przyrost czerwonych ciałek krwi, poprawia również

ich ogólny stan zdrowia. Poleca się go ludziom dorosłym, rekonwalescentom i osobom wykonującym

ciężką pracę fizyczną, ponieważ działa regenerująco, powoduje przyrost wagi, zwiększa apetyt,

poprawia sprawność fizyczną i umysłową (ułatwia przyswajanie wiadomości). Mogą go też stosować

w swojej diecie sportowcy, gdyż wzmacnia ich siły.

Badania wykazują, że pyłek kwiatowy ma duże znaczenie dla schorzeń przewodu pokarmowego.

Reguluje procesy trawienne, m.in. łagodzi skutki ostrych zaparć. Wpływa na wielkość i skład flory

bakteryjnej przewodu pokarmowego. Działa ochronnie na tkankę wątrobową, wspomaga jej

odbudowę. Dlatego można go stosować w stanach zapalnych wątroby (ostrym i przewlekłym), w

początkowym stadium jej marskości.

Kuracje pyłkowe obniżają w surowicy krwi aktywność aminotransferazy alaninowej i

asparaginianowej, fosfatazy alkalicznej i bilirubiny.

Pyłek kwiatowy łagodzi i zmniejsza objawy głodu alkoholowego, dlatego też stosuje się go w leczeniu

alkoholizmu. Wykazano jego pozytywne działanie na psychikę człowieka, ponieważ poprawia nastrój,

przywraca optymizm, zmniejsza nadmierną nerwowość. Można go stosować uzupełniająco podczas

terapii antydepresyjnej.

Znane jest też jego działanie wzmacniające na naczynia krwionośne. Dzięki zawartości rutyny

zapobiega pękaniu szczególnie najdrobniejszych naczyń i uelastycznia je. Poprawia krążenie,

przeciwdziałając zmianom miażdżycowym naczyń mózgowych. Można go używać w profilaktyce

wylewów krwi do mózgu. Pyłek kwiatowy wspomaga też funkcje serca.

Ponadto stabilizująco stosuje się pyłek kwiatowy w profilaktyce i leczeniu chorób gruczołu

krokowego (prostaty).

Dzięki kuracjom pyłkowym można uzupełnić niedobory organizmu, gdyż wpływają one na przemianę

materii. Zawartość cystyny (aminokwasu) w pyłku powoduje, że jest on polecany przy problemach z

łamiącymi się paznokciami i pękaniem kącików ust.

Zaleca się przeprowadzanie kuracji pyłkowej dwa razy w roku – wiosną (gdy organizm jest osłabiony)

i jesienią (w celu uodpornienia na przeziębienia). Przyjmuje się wtedy preparat przez 2-3 miesiące,

potem należy zrobić przerwę tej samej długości i kurację powtórzyć.

Pyłek kwiatowy można kupić w postaci preparatu gotowego do spożycia w sklepach zielarskich i ze

zdrową żywnością.

Przed zastosowaniem gotowego pyłku kwiatowego należy zapoznać się z ulotką informacyjną

dołączoną do opakowania. Pamiętajmy również, że mogą zdarzać się uczulenia na pyłek kwiatowy i

wówczas należy przerwać kurację pyłkową.

Co zamiast cukru

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia

Ludzie od zawsze lubili słodycze. Dziś, oprócz cukru i miodu, masz do wyboru kilkanaście innych

substancji. Poznaj ich wady i zalety.

Przez stulecia do nadawania słodkiego smaku potrawom stosowano cukier i miód. Dziś istnieje wiele

innych substancji, które są dla nich alternatywą. Zwolennicy słodzików cenią je przede wszystkim za

brak kalorii, co jest istotne dla osób stosujących odchudzające diety i dbających o linię. Są też

zdrowsze dla zębów, bo nie stanowią pożywki dla rozwoju bakterii powodujących próchnicę. Często

są dużo słodsze od klasycznego cukru, a więc satysfakcjonujący smak można uzyskać, stosując nawet

niewielką ich ilość. Większość substancji słodzących innych niż cukier i miód lekarze zalecają

diabetykom, ponieważ nie powodują, tak jak cukier, gwałtownego wzrostu poziomu insuliny we krwi.

Z kulinarnego punktu widzenia ważny jest wpływ słodzików na procesy technologiczne, jakie

zachodzą podczas przygotowywania potrawy. Niektóre z nich, np. poliole, powodują zatrzymanie

wilgoci w wyrobach piekarniczych, a to zapobiega wysychaniu wypieków. Przeciwnicy słodzików

uważają natomiast, że ich nadmierne stosowanie może sprzyjać problemom przewodu pokarmowego.

Istnieją też hipotezy, że słodziki mogą być odpowiedzialne za obniżenie nastroju, bóle głowy i

bezsenność. Dlatego zawsze warto czytać etykiety ze składem użytych substancji! Ze słodzików

powinny zrezygnować kobiety w ciąży, małe dzieci, osoby starsze (ich organizmy są szczególnie

podatne na działania niepożądane) i chorzy na fenyloketonurię.

Ile to kalorii?

1 łyżeczka cukru (5 g) 20 kcal

1 łyżeczka fruktozy (5 g) 20 kcal

1 łyżeczka miodu (7 g) 23 kcal

1 tabletka słodzika 0 kcal

Zero kalorii, mnóstwo słodyczy

Tzw. intensywne środki słodzące nie zawierają kalorii i zapewniają słodki smak już w niewielkich

stężeniach. Wśród nich najczęściej stosuje się: acesulfam K, aspartam, sacharynę. Są wytwarzane

sztucznie poprzez syntezę chemiczną.

ASPARTAM

Właściwości Jest 160–200 razy słodszy niż powszechnie stosowany cukier. Dodatkowo wzmacnia

aromaty, zwłaszcza cytrusowe.

Wady Preparaty zawierające w swoim składzie aspartam nie mogą być stosowane przez osoby chore

na fenyloketonurię (choroba dziedziczna, polegająca na zaburzeniach metabolizmu), gdyż są źródłem

fenylolaniny – aminokwasu, który u chorych nie może ulec prawidłowym przemianom, powodując

pojawienie się toksycznych dla młodego organizmu związków. Słodziki składające się z aspartamu

mogą być stosowane do przyrządzania tych potraw, których temperatura przygotowywania nie

przekracza 100 st. W wyższej temperaturze powstają szkodliwe dla organizmu substancje, a na

dodatek aspartam traci swe słodzące właściwości. Nie można stosować go więc do wypieku ciast i

ciasteczek, a także do słodzenia napojów zalewanych wrzątkiem. Z upływem czasu słodycz aspartamu

ulatnia się.

Zalety Aspartam nie zawiera kalorii. Jest tani, nie wymaga stosowania w dużych ilościach. Nadaje się

dla diabetyków.

ACESULFAM K

Właściwości Jest 200 razy słodszy od cukru, podnosi również smak i zapach potraw. Jego

właściwości słodzące wzrastają w mieszankach z aspartamem. Dlatego też acesulfam K sprzedaje się

najczęściej w słodkich kompozycjach.

Wady Acesulfam nie ma działań ubocznych, może jednak dawać gorzkawy posmak.

Zalety Jako substancja słodząca jest stabilniejszy termicznie od aspartamu, co oznacza, że nie ulega

rozkładowi w wysokiej temperaturze.

SACHARYNA

Właściwości 300–500 razy słodsza od cukru. Właściwości słodzące ulegają spotęgowaniu przy

jednoczesnym zastosowaniu sacharyny z aspartamem.

Wady Sacharyna ma lekko gorzkawy, metaliczny posmak. Z tego powodu nie każdemu przypadnie do

gustu.

Zalety Często stosowana w cukrzycy jako zamiennik cukru, bezkaloryczna, stabilna w wysokiej

temperaturze (do 150 st. C). Nie ulega żadnym przemianom w organizmie, nie kumuluje się, jest w

całości wydalana z organizmu.

Dobre do wypieków

Drugą szeroko stosowaną grupę substancji słodzących stanowią poliole: 1 g polioli dostarcza 2,4 kcal,

czyli prawie o 40 proc. mniej niż 1 g cukru. Do tej grupy zaliczamy m.in.: sorbitol, mannitol, izomalt,

maltitol, laktikol oraz ksylitol. Poliole występują w przyrodzie (śliwki, gruszki, jabłka, brzoskwinie,

figi), są też wytwarzane na drodze syntezy chemicznej.

SORBITOL

Właściwości O 50 proc. słodszy od cukru. Używany do czekolad, cukierków, lodów, gum do żucia,

dżemów, owoców kandyzowanych, dietetycznych środków spożywczych.

Wady Zbyt duże spożycie czasami powoduje biegunki i zaburzenia trawienia. Może się magazynować

w organizmie cukrzyków i powodować problemy neurologiczne.

Zalety Ma wysoką zdolność utrzymywania wilgotności, co zapobiega nadmiernemu wysychaniu

słodkich wypieków. Daje też efekt chłodzący, dlatego stosuje się go w cukierkach miętowych i

przeciwkaszlowych.

KSYLITOL (CUKIER BRZOZOWY)

Właściwości Ksylitol jest podobnie słodki jak cukier.

Wady Zbyt duże spożycie może doprowadzić do wystąpienia biegunek. Nie nadaje się on do

stosowania z substancjami żelującymi np. żelatyną, gdyż osłabia siłę ich działania. Galaretki się nie

zsiadają.

Zalety Ksylitol nie tylko słodzi, ale też pomaga w utrzymywaniu wilgotności produktu, wiążąc wodę.

Jest odporny na temperaturę. Daje też uczucie świeżości i chłodu.

MALTITOL

Właściwości Odznacza się właściwościami bardzo podobnymi do białego cukru. Smakuje jak cukier i

jest niemal (w 90 proc.) tak samo słodki.

Wady Nie zauważono żadnych szkodliwych skutków, jednak przy nadmiernym spożyciu może

wystąpić efekt przeczyszczający.

Zalety Jest odporny na działanie wysokiej temperatury, można więc stosować go do pieczenia i

gotowania. Jako zamiennik cukru używany jest w tych samych proporcjach. Może być stosowany

przez cukrzyków, ponieważ nie powoduje gwałtownego wzrostu poziomu cukru we krwi.

MANNITOL

Właściwości Mannitol jest w 60 proc. tak słodki jak cukier. Często stosuje się go do produkcji gumy

do żucia, czekolad, dietetycznych środków spożywczych, lodów, cukierków.

Wady Zbyt duże spożycie preparatu może prowadzić do występowania biegunek.

Zalety Nie chłonie wody, zapobiega tworzeniu się brył i zlepianiu cukru.

Wzięte z natury

FRUKTOZA

Właściwości Poza sztucznie wytwarzanymi środkami słodzącymi, słodki smak potrawom nadaje także

fruktoza, która jest naturalnym cukrem owocowym, sprzedawanym pod postacią drobnych

kryształków. Fruktoza ma niski ID (indeks glikemiczny), a więc nie powoduje szybkiego wzrostu

poziomu insuliny do krwi ani jego szybkiego spadku, dzięki czemu u osób ja stosujących rzadziej

pojawiają się nagłe ataki głodu.

Wady W porównaniu z innymi substancjami słodzącymi jest dosyć droga.

Zalety Podczas stosowania fruktozy nie obserwuje się nadmiernego wydzielania insuliny przez

trzustkę, dzięki czemu nie jest ona obciążona ponad swoje możliwości. Z tego powodu stosowanie

cukru owocowego zalecane jest dla cukrzyków, bo podnosi poziom glukozy we krwi w znacznie

mniejszym stopniu niż klasyczny cukier. Oznacza to, że po wypiciu szklanki herbaty posłodzonej

fruktozą poziom glukozy we krwi osiągnie znacznie niższe wartości niż po wypiciu herbaty z taką

samą ilością zwykłego cukru.

MIÓD

Właściwości Nie jest jedynie źródłem „pustych kalorii”, tak jak klasyczny biały cukier. Zawiera

glukozę i fruktozę (cukry proste), glutaminę (aminokwas, który odpowiada za poprawę odporności,

hamowanie procesów zapalnych jelit podczas trwania radio- i chemioterapii), witaminy z grupy C, K i

B, olejki eteryczne, enzymy regulujące przebieg procesów biochemicznych w naszym organizmie.

Swoje terapeutyczne właściwości miód zachowuje w temperaturze niższej niż 50 stopni. Najlepiej

spożywać go w czystej postaci lub z płynami o temperaturze maksymalnie ok. 40 stopni, dlatego nie

powinno się dodawać go do gorącej herbaty lub mleka.

Wady Miód jest wysokokaloryczny: 100 g dostarcza aż 320–330 kcal. Należy szczególnie zadbać o

to, by w pobliżu miodu nie znalazły się żadne mocno aromatyczne substancje, ponieważ miód łatwo

chłonie zapachy. Równie silnie miód chłonie wodę. W przypadku przechowywania w nieszczelnym

naczyniu górna warstwa może ulec rozrzedzeniu. Wtedy to dochodzi do rozwoju drożdży

odpowiedzialnych za procesy fermentacji. Jednocześnie pozostawienie go, np. w niezakręconym

dokładnie słoiku spowoduje nadmierne wysychanie i częściową utratę aromatu i smaku.

Zalety Miód jest bardzo trwały. Można go przechowywać nawet przez dwa lata. Spożywany

systematycznie wzmacnia układ immunologiczny i pomaga w zwalczaniu infekcji, hamuje rozwój

drobnoustrojów, działa regenerująco. Jego pozytywne działanie dotyczy praktycznie całego

organizmu.

CUKIER

Właściwości Znany wszystkim „biały cukier” to w 95 proc. sacharoza, a więc cukier składający się z

glukozy i fruktozy. Otrzymywany z buraków cukrowych, najczęściej sprzedawany jest pod postacią

drobnych kryształków. Służy przede wszystkim do nadawania słodkiego smaku potrawom i napojom,

w przetworach – jako środek konserwujący.

Wady Nazywany jest często „słodkim zabójcą”: spożywany w nadmiarze przyczynia się m.in. do

powstawania cukrzycy. Stanowi również doskonałą pożywkę dla bakterii w jamie ustnej, prowadząc

do rozwoju próchnicy zębów. Jest źródłem „pustych kalorii”, a więc nie wnosi do organizmu

praktycznie nic, poza sporą dawką kalorii. Nadmiar cukru spożywanego w ciągu dnia odkłada się w

naszym organizmie pod postacią tłuszczu. Powoduje także nadmierne wydzielanie insuliny, a więc

tzw. hiperinsulinemię, która jest odpowiedzią na podwyższony poziom glukozy we krwi. Wiąże się to

z wystąpieniem zespołu niewrażliwości tkanek na insulinę. Mamy wtedy do czynienia z sytuacją, gdy

organizm produkuje więcej insuliny niż naprawdę potrzebuje, a tkanki nie reagują na jej pojawienie

się w sposób prawidłowy. Hiperinsulinemia jest również jednym z głównych czynników

odpowiedzialnych za wystąpienie cukrzycy typu II.

Zalety Jest tani, szeroko dostępny.

Znaczenie miodu w odżywianiu

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia

Miód jest cennym produktem w żywieniu różnych grup osób, zwłaszcza małych dzieci, sportowców,

osób wykonujących ciężką pracę fizyczną i umysłową, rekonwalescentów i osób starszych. Włączenie

go do codziennego pożywienia ma także swoje uzasadnienie. Przydatność miodu w różnych grupach

wiekowych

W fachowym piśmiennictwie znaleźć można dane na temat stosowania miodu w żywieniu dzieci

przedwcześnie urodzonych oraz dzieci z niedowagą, zaburzeniami odżywczymi i brakiem łaknienia. U

dzieci z zaburzeniami odżywiania i biegunką dobre efekty uzyskiwano, podając im mleko z odwarem

ryżowym i miodem. Miód wpływał także korzystnie na dzieci z obniżonym poziomem hemoglobiny i

krwinek czerwonych. Podawanie miodu zwiększało apetyt, przybieranie na wadze i polepszało obraz

krwi. Miód przeciwdziałał także zaparciom, wzdęciom, sprzyjał wyrzynaniu się zębów, zapobiegał

wymiotom, a także wywierał łagodne działanie uspokajające i nasenne.

Należy jednak zaznaczyć, o czym już wspomniano wcześniej, że miód mimo wielu korzystnych cech

może u niemowląt i małych dzieci z niewykształconym systemem immunologicznym prowadzić do

zatruć pokarmowych. Stwierdzono bowiem, że w miodzie mogą występować przetrwalniki bakterii

tlenowych Bacillus larvae, a także przetrwalniki bakterii beztlenowych Clostridium perfringens i

Clostridium difficile. W sprzyjających warunkach są one w stanie wywołać ostre zakażenie przewodu

pokarmowego.

Energetyczne i odżywcze walory miodu cenione są przez sportowców. Produkt ten wzmacnia

potencjał fizyczny i wytrzymałość zawodników, zarówno w czasie treningu, jak i w trakcie zawodów.

Spożycie go po wysiłku umożliwia w krótkim czasie ustąpienie objawów zmęczenia i szybką odnowę

wydatkowanej energii. Badania wykazały, że miód przyjmowany pomiędzy zawodami lub w

przerwach meczów pozwalał na podwyższenie efektywności i lepszą tolerancję ponownego wysiłku.

Liczni autorzy wskazują na przewagę miodu nad innymi produktami spożywczymi podawanymi

sportowcom. W ocenie produktów przynoszących szybko dużą ilość energii, bez wywoływania

dolegliwości trawiennych lub innych reakcji ubocznych, miód w skali 1-10 otrzymał 9 punktów,

glukoza - 7,5, cukier nierafinowany - 6, a cukier rafinowany - tylko 4,5 punktu. Korzystne działanie

miodu uzasadniają także badania efektywności zawodników. Po podaniu miodu efektywność oceniono

na 48%, podczas gdy po podaniu fruktozy, glukozy lub sacharozy była ona zauważalna w granicach

15-20%.

Warto w tym miejscu dodać, że o ile glukoza i fruktoza zawarte w miodzie są przez organizm ludzki

przyswajalne całkowicie, to sacharozę przyswaja on tylko częściowo, a przy zaburzeniach przemiany

materii mogą z niej powstawać nawet substancje toksyczne.

Miód jako środek bogaty w składniki budulcowe, energetyczne i regulujące stosowany jest z

powodzeniem w żywieniu młodzieży szkolnej, studentów, rekonwalescentów, osób niedożywionych i

ludzi starszych. Miód najszybciej ze wszystkich produktów naturalnych uzupełnia niedobory

energetyczne organizmu. Dzięki temu prawie natychmiast usuwa stan obniżonej zdolności do pracy (z

powodu spadku poziomu glukozy we krwi) i utrzymuje odpowiedni poziom energii przez wiele

godzin.

Badania wykazały, że przyjmowanie miodu w ilości 1 g/kg masy ciała dziennie przez miesiąc,

podwyższa fizyczną zdolność do pracy o 14%. Po 2 miesiącach przyjmowania miodu w tej samej

ilości stwierdzono jeszcze korzystniejsze wskaźniki, w przeciwieństwie do miodu sztucznego, który

nie miał żadnego wpływu na parametry określające fizyczną zdolność do pracy.

Miód w diecie odchudzającej, dzięki korzystnemu wpływowi na przemiany metaboliczne, pracę

wątroby i dostarczanie organizmowi w niewielkiej dawce niezbędnej ilości kalorii, zapewnia uczucie

sytości.

Przy niedowadze z kolei ważna jest duża przyswajalność miodu i jego wysoka wartość odżywcza.

Przyjmowany systematycznie przyczynia się do szybkiego przyrostu masy ciała i chroni przed jej

obniżeniem.

Także u rekonwalescentów cenne jest dostarczenie za pośrednictwem miodu znacznej ilości kalorii

bez obciążenia układu pokarmowego. Ponadto działa on stymulująco na mięsień sercowy,

odnawiająco na komórki wątrobowe, przeciwzapalnie na błonę śluzową żołądka i jelit, moczopędnie,

a także łagodnie uspokajająco.

Podawanie miodu jest szczególnie cenne w przypadku osób w starszym wieku. Badania lekarzy

rosyjskich wskazują, że w procesie starzenia się organizmu dochodzi do obniżenia aktywności tkanki

łącznej i zdolności odtruwającej wątroby, upośledzenia czynności układu moczowego, a także

zmniejszenia zdolności adaptacyjnych i odporności na zakażenia. Dzieje się to przede wszystkim na

skutek obniżenia w organizmie zawartości niezbędnych witamin, aminokwasów i biopierwiastków.

Miód poprzez zawarte w nim substancje pozwala na uzupełnienie ważnych dla życia składników, a co

za tym idzie, usuwa lub łagodzi wiele wymienionych zaburzeń.

Miód w leczeniu chorób układu pokarmowego

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia

Miód daje dobre efekty lecznicze w zapaleniu żołądka (gastritis) oraz chorobie wrzodowej żołądka i

dwunastnicy. Charakteryzuje się on właściwościami normalizowania upośledzonej czynności

wydzielniczej i ruchowej żołądka w tych schorzeniach. Ponadto przyspiesza gojenie zmienionej

zapalnie błony śluzowej żołądka i dwunastnicy. Miód powoduje stopniowe zmniejszanie bólu i

pobudliwości nerwowej, ustępowanie nudności i zgagi, a także poprawę snu i łaknienia. W wielu

przypadkach zapalenia i choroby wrzodowej żołądka leczenie miodem pozwala na uzyskanie lepszych

wyników niż w przebiegu tradycyjnej terapii tych schorzeń. Istnieją dowody na to, że miód skutecznie

ochrania błonę śluzową żołądka przed szkodliwym działaniem alkoholu.

W tym miejscu należy zaznaczyć, że obecnie za czynnik wywołujący zarówno zapalenie żołądka, jak i

chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy, przyjmuje się zakażenie bakteriami beztlenowymi

Helicobacter pylori. A zatem leczniczy wpływ miodu w tych schorzeniach musi mieć związek z jego

niekorzystnym oddziaływaniem na ten drobnoustrój.

Miód reguluje czynność wydzielniczą i motoryczną jelit. Dzięki temu stosowany jest w przypadku

zapalenia jelita grubego ze skłonnością do biegunek, a także w zapaleniu jelita cienkiego, zwłaszcza u

dzieci. Miód poprzez pobudzenie perystaltyki jelit wykazuje łagodne działanie przeczyszczające i z

tego względu jest cennym środkiem w leczeniu przewlekłych zaparć.

Miód stosuje się z powodzeniem w przypadku zapalenia żołądka i jelit (enteritis) zarówno u dzieci,

jak i osób dorosłych. Produkt ten okazał się skuteczny w zakażeniach wywołanych przez bakterie:

Salmonella, Shigella, enteropatogenne Escherichia coli i Klebsiella, a także w zakażeniach

rotawirusem typu ludzkiego (HRV). Miód podawany doustnie w płynie elektrolitowym wyraźnie

skracał czas trwania biegunek i wysokiej gorączki do 58 godzin, w porównaniu do klasycznej metody

leczenia tego typu schorzenia, polegającej na podawaniu glukozy i elektrolitów we wlewach

dożylnych i stosowaniu antybiotyków, trwającej 93 godziny. Dobre efekty uzyskano także w trakcie

leczenia nieswoistych, przewlekłych biegunek. Po 4 miesiącach terapii 83% chorych uznano za

wyleczonych. Wyraźną poprawę stwierdzono również u 78% pacjentów z wrzodziejącym zapaleniem

okrężnicy.

Miód okazał się skutecznym lekiem w wielu schorzeniach wątroby i dróg żółciowych. Stosuje się go

samodzielnie, a także łącznie z podstawową terapią w przypadku wirusowego i przewlekłego

zapalenia wątroby, marskości wątroby, schorzeniach pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych,

kamicy żółciowej, w trakcie długotrwałego przyjmowania leków, zatrucia ołowiem i innymi metalami

ciężkimi oraz nadużywania alkoholu. Stwierdzono ponadto korzystne działanie miodu u chorych na

żółtaczkę mechaniczną. W wyniku leczenia uzyskuje się zwiększenie przepływu żółci, lepsze

opróżnianie pęcherzyka żółciowego i obniżenie poziomu bilirubiny.

Sposoby podawania i dawkowania

Miód stosowany jest jako środek pomocniczy lub podstawowy w leczeniu zapalenia żołądka. Liczne

badania kliniczne wskazują na normalizowanie przez miód niewłaściwej czynności wydzielniczej i

motorycznej żołądka. W postaci niedokwaśnej tego schorzenia miód powoduje wzrost kwasowości

poprzez zwiększenie wytwarzania kwasu solnego i pepsyny oraz wzmożenie czynności ruchowej

żołądka. W tym celu miód przyjmuje się 3 razy dziennie, w postaci zimnego roztworu w wodzie lub

naparze z ziół, na 10-15 minut przed posiłkiem. Roztwór należy wypić szybko. W efekcie uzyskuje się

zwiększenie wydzielania soku żołądkowego na skutek drażniącego działania zimnego roztworu.

W zapaleniu żołądka z podwyższoną kwasowością miód, po rozpuszczeniu w ciepłej wodzie,

przyjmuje się 3 razy dziennie, na 1,5-2 godziny przed jedzeniem. Sposób ten pozwala na znaczne

osłabienie czynności wydzielniczej błony śluzowej żołądka, a co za tym idzie – obniżenie zawartości

kwasu solnego i pepsyny w soku żołądkowym. Powolne wypicie ciepłego roztworu miodu przyczynia

się do rozszerzenia ścian komórkowych błony śluzowej oraz zmniejszenia ich napięcia, co w

konsekwencji prowadzi do rozcieńczenia śluzu w żołądku i szybkiego wchłaniania miodu bez

podrażnienia błony śluzowej.

W nadkwaśnej, jak i niedokwaśnej postaci zapalenia żołądka, leczenie miodem prowadzi się

najczęściej przez 2 miesiące, stosując od 100 do 200 g miodu dziennie, to jest 5-10 łyżek stołowych.

Proponuje się rozdzielenie tej dawki miodu na 3 części i podawanie według schematu: rano i

wieczorem po 30-60 g, w ciągu dnia 40-80 g, na 1,5-2 godziny przed posiłkiem rannym i

popołudniowym oraz 3 godziny po kolacji. Miód należy rozpuścić w 1/2 lub całej szklance ciepłej

wody.

W wyniku leczenia uzyskuje się zmniejszenie bólu, pobudliwości nerwowej, polepszenie snu, a w

przypadku nadkwaśności dodatkowo ustąpienie nudności i zgagi. Specjaliści twierdzą, że za pomocą

miodu można uzyskać pozytywne wyniki leczenia większości przypadków zapalenia żołądka.

Liczni apiterapeuci wskazują na lepsze działanie miodu w wymienionych schorzeniach po

rozpuszczeniu go w naparach z surowców zielarskich, takich jak kwiat nagietka, ziele dziurawca,

kwiat i liść podbiału oraz nasiona lnu.

W wyniku leczenia miodem choroby wrzodowej żołądka i dwunastnicy uzyskuje się często znacznie

lepsze efekty niż przy zastosowaniu tradycyjnej terapii. Lekarze bułgarscy uzyskali na przykład

znaczne polepszenie stanu zdrowia w wielu ciężkich przypadkach choroby wrzodowej. W trakcie

podawania miodu obserwowano złagodzenie wielu objawów towarzyszących tej chorobie:

zmniejszenie bólu i pobudliwości nerwowej, ustępowanie zgagi i odbijania oraz poprawę snu i

łaknienia. W rezultacie uzyskano wzrost masy ciała, poprawę obrazu krwi, a także normalizację stolca

i wydzielania soku żołądkowego.

W chorobie wrzodowej żołądka z podwyższoną i obniżoną kwasowością oraz w chorobie wrzodowej

dwunastnicy, miód przyjmuje się w identyczny sposób jak w przypadkach zapalenia żołądka.

Dawkowanie miodu prowadzi się również według tego samego schematu.

Dobre efekty daje także łączne stosowanie kilku produktów pszczelich, to jest miodu, propolisu, pyłku

kwiatowego i mleczka pszczelego. Ze względu na złożony mechanizm powstawania choroby,

najlepsze efekty daje jednoczesne stosowanie kilku metod leczenia, takich jak apiterapia,

fizykoterapia, kąpiele. Bardzo ważne jest przestrzeganie diety, wyeliminowanie alkoholu oraz ostrych

przypraw. Korzystne jest także przyjmowanie miodu rozpuszczonego w naparze z liści szałwii lub w

soku z aloesu.

Na podstawie badań farmakologicznych stwierdzono, że miód pobudza czynność jelita cienkiego i

zwiększa wydzielanie soku jelitowego. Działanie to jest najsilniejsze po zastosowaniu 12,5% roztworu

miodu, natomiast roztwory zawierające wyższe stężenia tego produktu obniżają wydzielanie soku

jelitowego i hamują perystaltykę jelit. Rozcieńczony miód zapewnia również właściwe ukrwienie jelit,

niezbędne do ich prawidłowej motoryki, wytwarzania soku jelitowego i transportu składników

odżywczych do krwi. W celu przeczyszczającym miód w ilości 1 łyżki stołowej można przyjmować

po rozpuszczeniu w wodzie, soku jabłkowym, a także w naparze z liści senesu.

W przypadku zapalenia jelita grubego miód podaje się 3 razy dziennie, w ilości 1-2 łyżek stołowych

(60-120 g), przed jedzeniem, rozpuszczony w wodzie lub soku jabłkowym do gęstej konsystencji.

Roztwór powinien mieć temperaturę pokojową.

Miód w leczeniu chorób wewnętrznych

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia

Miód stanowi także cenny środek w leczeniu zapalenia jelita cienkiego, zwłaszcza u dzieci. W tym

schorzeniu szczególnie skutecznie działa on po rozpuszczeniu w soku jabłkowym lub naparach z

surowców zielarskich, takich jak ziele krwawnika, liść pokrzywy, kwiat nagietka i ziele tysiącznika.

W nieżytach jelit u małych dzieci stosuje się mocną herbatę z łyżeczką miodu i karmienie 2 razy

dziennie utartym jabłkiem.

W tym miejscu należy jednak wspomnieć o publikacjach w fachowych czasopismach zachodnich o

możliwości zatruć niemowląt, nawet śmiertelnych, toksyną tężcową obecną w miodzie. Toksyna ta

wytwarzana była przez przetrwalniki bakterii beztlenowych.

Clostridium tetani obecnych w miodzie. Badania własne nie potwierdziły tych doniesień, wykazały

jednak występowanie w miodzie licznych przetrwalników bakterii beztlenowych, w tym

chorobotwórczych dla człowieka. Stąd nie powinno się podawać miodu niemowlętom, które nie mają

jeszcze w pełni wykształconego układu odpornościowego i obecność drobnoustrojów beztlenowych

może wywołać u nich biegunki. Dzieci starsze i dorośli nie są narażeni na tego rodzaju zagrożenia.

W chorobach wątroby i dróg żółciowych miód stosuje się samodzielnie lub łącznie z podstawową

terapią. Najczęściej przyjmuje się go w ilości 1-2 łyżek stołowych 3 razy dziennie (60-120 g), na

godzinę przed jedzeniem, po rozpuszczeniu w 1/2 szklanki ciepłej wody, soku jabłkowego lub naparu

z ziół. Dzieciom podaje się miód 3 razy dziennie po łyżeczce od herbaty (maksymalnie 30 g dziennie).

Czas leczenia wynosi 2-3 miesiące, a po 1-2-miesięcznej przerwie terapię można kontynuować.

W niektórych schorzeniach wątroby i dróg żółciowych miód połączony w równych częściach z

sokiem z cytryny i olejem z oliwek stosuje się 3 razy dziennie po łyżce stołowej przed jedzeniem. Po

zażyciu preparatu wskazane jest położenie się na prawym boku na 25-30 minut.

W leczeniu kamicy żółciowej jako czynnik wspomagający działa napar z ziela biedrzeńca i owoców

dzikiej róży z łyżeczką miodu, przyjmowany 2-3 razy dziennie. Do przygotowania naparu używa się

po łyżce stołowej powyższych ziół.

Dobre wyniki leczenia miodem uzyskano w przypadku zakażeń przewodu pokarmowego u niemowląt

i małych dzieci, a także w ostrym zapaleniu żołądkowo – jelitowym u dzieci w wieku szkolnym.

Użycie miodu było skuteczne zarówno w zakażeniach wywołanych przez bakterie (Salmonella,

Shigella, enterotoksyczne pałeczki Escherichia coli, Klebsiella), jak i wirusy (rotawirusy typu

ludzkiego i adenowirusy). W obu przypadkach miód stosowano doustnie w stężeniu 2% w płynie

elektrolitowym. W wyniku leczenia uzyskano wyraźne skrócenie czasu trwania biegunek w

porównaniu z klasyczną metodą leczenia tego schorzenia, polegającą na łącznym podawaniu glukozy i

elektrolitów we wlewie dożylnym i stosowaniu antybiotyków.

Do leczenia schorzeń żołądkowo – jelitowych odpowiednie są następujące miody odmianowe:

akacjowy, nostrzykowy, mniszkowy, macierzankowy i tymiankowy. Szczególny wpływ w stanach

skurczowych żołądka i jelit mają miody: lawendowy, słonecznikowy, tymiankowy, miętowy oraz

melisowy. W zaburzeniach łaknienia celowe jest stosowanie miodu miętowego, w zaparciach –

miodów spadziowych i z drzew owocowych, natomiast w biegunkach – miodu koniczynowego.

Korzystny wpływ na przebieg leczenia schorzeń wątroby i dróg żółciowych mają szczególnie miody:

miętowy, słonecznikowy i mniszkowy, a także rzepakowy, malinowy i wielokwiatowy.

Liczni specjaliści zwracają uwagę na znaczenie miodowych komponentów w chorobach przewodu

pokarmowego. Wartościowym środkiem pomocniczym w zapaleniu żołądka, zwłaszcza na tle

nerwowym, są ziołomiody: świerkowy, rumiankowy i pokrzywowy. Pomocniczo w chorobie

wrzodowej żołądka i wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego stosowany jest ziołomiód rumiankowy.

Wykazuje on cenne działanie lecznicze także w nieżycie jelit u dzieci i dorosłych, wzdęciach oraz

bolesnych kolkach jelitowych u niemowląt.

Systematyczne przyjmowanie ziołomiodów, przede wszystkim rumiankowego, normalizuje czynność

wątroby, przyspiesza proces jej wyleczenia, zwłaszcza u chorych z wirusowym zapaleniem wątroby, a

także w stanach zapalnych wątroby wywołanych długotrwałym przyjmowaniem leków.

Leczenie innych chorób wewnętrznych

Miód stosowany jest także wspomagająco w chorobach układu moczowego, takich jak ostre i

przewlekłe zapalenie nerek, zapalenie pęcherza moczowego i miedniczek nerkowych, przewlekłe

owrzodzenie pęcherza moczowego, kamica nerkowa i pęcherza moczowego, a także nietrzymanie

moczu u osób starszych. Przyjmowanie miodu prowadzi w wielu przypadkach do uzyskania znacznej

poprawy stanu zdrowia. Miód stosowany w miejsce glukozy umożliwia także usuwanie obrzęków

spowodowanych niewydolnością nerek.

W schorzeniach układu moczowego miód przyjmuje się 3 razy dziennie na 45-60 minut przed

jedzeniem po rozpuszczeniu w ciepłej wodzie, przy czym dawka dzienna wynosi od 50 do 80 g, a

niekiedy 120 g. Poleca się dodawanie miodu do naparów z następujących surowców zielarskich:

kwiatu podbiału, liści borówki brusznicy, owoców dzikiej róży oraz kwiatu wrzosu. Szklankę naparu

przygotowuje się na ogół z 1 łyżki stołowej surowca.

Miód zapobiega tworzeniu się piasku i kamieni w nerkach i pęcherzu moczowym. W schorzeniach

tych korzystne jest przyjmowanie miodu w naparze z ziela biedrzeńca i owocu dzikiej róży w ilości 2-

3 szklanek ciepłego płynu dziennie. Niektórzy apiterapeuci polecają w kamicy nerkowej mieszaninę

oleju z oliwek, soku cytrynowego i miodu.

W schorzeniach nerek, dróg moczowych i gruczołu krokowego poleca się przyjmowanie

następujących miodów odmianowych: wrzosowego, akacjowego i lipowego.

W przypadku schorzeń zapalnych układu moczowego i kamicy moczowej korzystne jest także

przyjmowanie ziołomiodu pokrzywowego i rumiankowego. Cenne działanie wykazuje miód ziołowy

Betulamel wytwarzany z soku brzozowego. Łączy on w sobie moczopędne i odtruwające działanie

miodu i składników roślinnych, dzięki czemu może być stosowany w zapaleniu nerek, kamicy

moczowej i zaburzeniach przemiany materii. Do łagodnych środków moczopędnych zalicza się także

miód z dodatkiem 1% koncentratu z pokrzywy.

Miód wykorzystuje się u chorych na cukrzycę. Najczęściej podaje się go zamiast cukru w ilości 25-30

g dziennie. W każdym przypadku przyjmowanie miodu należy jednak konsultować z lekarzem.

Najbardziej odpowiednie dla diabetyków są miody zawierające dużą ilość fruktozy, takich jak

akacjowy, gryczany, lipowy, koniczynowy i malinowy. Działanie wspomagające w cukrzycy

wykazuje także ziołomiód pokrzywowy oraz miód z dodatkiem 1% koncentratu z pokrzywy.

Należy zaznaczyć, że miód jest dobrym środkiem zapobiegawczym i leczniczym w niedokrwistości

spowodowanej niedoborem żelaza. Miód podwyższa poziom hemoglobiny we krwi na skutek tego, że

żelazo w nim obecne, mimo niewielkiej zawartości (1 mg w 100 g miodu) jest przez organizm ludzki

dobrze przyswajalne. Dla porównania można podać, że z miodu jest ono przyswajalne w 60%,

podczas gdy z produktów spożywczych tylko w granicach 10-25%.

Warto także wspomnieć o miodzie z dodatkiem 1% koncentratu z pokrzywy jako środku

remineralizującym, uzupełniającym braki biopierwiastków w organizmie, a także stymulującym

przemianę materii. Miód z dodatkiem 1% koncentratu z aronii może być natomiast stosowany, dzięki

dużej ilości witamin, u rekonwalescentów i osób ogólnie osłabionych.

Ostatnio mówi się o korzystnym działaniu miodu w chorobach nowotworowych. Z jednej strony ma

on wzmagać działanie cytostatyków, a z drugiej strony zmniejszać możliwości przerzutów komórek

nowotworowych do innych tkanek.

Miód w chorobach serca

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia

Miód niezależnie od odmiany i miejsca pochodzenia charakteryzuje się korzystnym działaniem na

serce i układ krążenia. Zwiększa siłę skurczu i wydolność mięśnia sercowego, rozszerza naczynia

wieńcowe serca i polepsza krążenie. Miód obniża ciśnienie tętnicze krwi, działa przeciwarytmicznie

oraz zwiększa diurezę.

W terapii miód stosuje się przede wszystkim jako środek wspomagający podstawowe leczenie.

Samodzielnie miód podawany jest w lekkich schorzeniach, początkowych fazach procesu

chorobowego lub zapobiegawczo.

Najczęściej miód stosuje się w leczeniu nerwicy oraz zaburzeń akcji serca. W wyniku

systematycznego przyjmowania miodu ustępują subiektywne objawy choroby, takie jak ból w okolicy

serca, zmęczenie i napięcie nerwowe. Pojawia się lepsze samopoczucie i spokojniejszy sen.

Miód wykorzystywany jest jako środek wspomagający w niewydolności serca. Z dobrym skutkiem

stosowany jest on u chorych z przewlekłym sercem płucnym.

Dobre efekty po podaniu miodu obserwowano także w chorobie niedokrwiennej serca. Miód

przyjmowany przez dłuższy czas hamuje rozwój procesu miażdżycowego, zmniejsza lub eliminuje

całkowicie dolegliwości towarzyszące dusznicy bolesnej, a także zmniejsza szkodliwe oddziaływanie

glikozydów nasercowych na organizm człowieka.

Korzystne działanie miodu stwierdzono w przypadku choroby nadciśnieniowej. Wykorzystuje się to z

powodzeniem u kobiet w ciąży cierpiących na nadciśnienie tętnicze, które nie mogą zażywać leków

syntetycznych.

Sposoby podawania i dawkowanie

Najczęściej w przypadkach chorób serca i naczyń przyjmuje się 1-2 łyżki stołowe miodu 3 razy

dziennie, po rozpuszczeniu w 1/2 szklanki ciepłej wody. Zakładając, że 1 łyżka miodu waży średnio

20 g, odpowiada to 60-120 g dziennie. Najlepiej jest przyjmować miód na godzinę przed lub godzinę

po posiłku. Czas trwania leczenia wynosi przeciętnie 6 tygodni.

Według niektórych specjalistów miód powinno się rozpuszczać w naparach z surowców

witaminowych i flawonoidowych, takich jak owoc głogu i owoc dzikiej róży, zwłaszcza w chorobie

nadciśnieniowej i przy osłabieniu mięśnia sercowego. Do szklanki ostudzonego naparu,

przygotowanego z łyżki stołowej owoców i 1/2 l wody, dodaje się 1-2 łyżki stołowe miodu i pije po

pół szklanki, 3 razy dziennie. Osoby nie tolerujące bezpośredniego spożywania miodu, mogą go

rozpuszczać w przegotowanym i ostudzonym mleku. Nie wskazane jest natomiast u osób chorych na

serce przyjmowanie miodu z gorącą herbatą lub innymi gorącymi płynami, ze względu na działanie

napotne.

Nieco inne dawkowanie miodu zaleca się w chorobie nadciśnieniowej i w miażdżycy naczyń

wieńcowych. Miód zmieszany w równych częściach z sokiem ze świeżych warzyw (buraki, marchew,

chrzan) pije się po pół szklanki, 3-4 razy dziennie przed jedzeniem. Kurację prowadzi się przez 2

miesiące. Sposób ten traktuje się jako uzupełniający podstawowe leczenie.

O pomyślnych wynikach leczenia w dużym stopniu decyduje zastosowanie odpowiedniej dla danego

schorzenia odmiany miodu. W leczeniu nerwicy oraz zaburzeń akcji serca najkorzystniejsze są miody

o wysokiej zawartości terpenów, takie jak lawendowy, kozłkowy, melisowy, kasztanowy i

nostrzykowy. Działanie obniżające ciśnienie tętnicze krwi wykazuje miód lipowy i nostrzykowy. Z

kolei w leczeniu miażdżycy stosuje się miody: gryczany, spadziowy ze spadzi z drzew iglastych,

rzepakowy i malinowy.

Korzystną rolę w leczeniu chorób serca i naczyń krwionośnych odgrywają również miodowe

komponenty (ziołomiód głogowy i pokrzywowy) oraz miody nektarowe z dodatkiem 1% koncentratu

z aronii i melisy.

Miód na serce

Ryszard Sterczyński

Produkty pszczele stosuje się w profilaktyce chorób serca i w łagodzeniu ich objawów. Przede

wszystkim dlatego, że większość z nich obniża ciśnienie krwi.

MLECZKO PSZCZELE – zawiera acetylocholinę, która nia krwionośne i prowadzi w ten sposób do

obniżenia ciśnienia krwi. Mleczko pszczele zmniejsza również zawartość cholesterolu we krwi,

zwłaszcza frakcji LDL, czyli „złego” cholesterolu. W zaawansowanej miażdżycy poprawia ukrwienie

mięśnia sercowego, naczyń w nogach i mózgu. Jad pszczeli i pierzga również obniżają ciśnienie krwi.

PROPOLIS – prawdopodobnie (bo nie ma na ten temat jednoznacznych wyników badań) obniża

poziom cholesterolu, a także trójglicerydów we krwi. Ponadto przeciwdziała zlepianiu się płytek krwi.

PYŁEK KWIATOWY – dzięki zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych, flawonoidów i

kwasów trójterpenowych obniża poziom cholesterolu (zwłaszcza LDL) i zapobiega zlepianiu się

płytek krwi, spowalniając w ten sposób rozwój miażdżycy. Podaje się go po zawale, przy

nadciśnieniu, przy zaburzeniach krążenia mózgowego. Jest pomocny w leczeniu depresji u osób

starszych, którym brakuje sił i energii do życia.

MIÓD – podobnie jak mleczko pszczele, zawiera acetylocholinę, a w efekcie również obniża ciśnienie

krwi. Aby wspomóc serce, warto sięgnąć przede wszystkim po miód rzepakowy, który dzięki

szczególnie dużej zawartości cukrów prostych jest łatwo przyswajalny. Oprócz acetylocholiny zawiera

potas i magnez, korzystnie wpływające na pracę serca i normujące ciśnienie.

Co istotne, produkty pszczelarskie mogą być przyjmowane niezależnie od właściwej kuracji, jako jej

uzupełnienie i wzmocnienie.

Dwie łyżki miodu dodane do szklanki naparu z kwiatów lipy, liści melisy lub szyszek chmielu działaj

ą uspokajająco, pomagają zasnąć. Można też łączyć miód z wyciągami z głogu czy waleriany.

Miód w chorobach układu oddechowego

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia

W chorobach dolnych dróg oddechowych, m.in. w zapaleniu oskrzeli, miód stosowany jest ze względu

na jego właściwości wykrztuśne. Zauważono, że zdolność miodu do upłynniania i usuwania na

zewnątrz wydzieliny oskrzelowej potęguje się przy dodaniu do naparów z następujących surowców

zielarskich: korzeni omanu wielkiego, prawoślazu i lukrecji, liści babki zwyczajnej, szałwii i podbiału,

ziela miodunki, tysiącznika, bylicy pospolitej, lebiodki i tymianku oraz kwiatu koniczyny czerwonej.

Powyższe zioła można stosować oddzielnie lub w postaci mieszanek. Poza tym przyjmuje się miód

rozpuszczony w wodzie, ciepłym mleku, sokach z owoców i warzyw oraz w połączeniu z syropem z

cebuli i wyciągiem z propolisu.

Ostatnio w stanach zapalnych gardła stosuje się płukanie 5% roztworem miodu ogrzanym do

temperatury 37-43oC. Zabieg wykonuje się 3-4 razy dziennie. Jego zadaniem jest nawilżenie błon

śluzowych, ich lepsze ukrwienie i pobudzenie czynności gruczołów wydzielniczych. Do tego celu

można stosować także zwykłe rozpylacze.

Do leczenia ostrego i przewlekłego zapalenia oskrzeli równolegle z kuracją doustną stosuje się

inhalacje oraz jonoforezę z użyciem miodu.

Miód od dawna stosuje się w zapaleniu płuc. Kuracja przy użyciu miodu ma w tym przypadku

zazwyczaj charakter wspomagający podstawową terapię. Bardzo cenione w tym schorzeniu są napary

z surowców zielarskich o działaniu wykrztuśnym i napotnym z dodatkiem miodu. Podobnie jak w

innych schorzeniach dróg oddechowych, w zapaleniu płuc stosuje się również miód z dodatkiem

soków owocowych i warzywnych, a także propolisu. W trakcie kuracji obserwuje się ustępowanie

kaszlu, poprawę obrazu krwi, a także przyrost masy ciała i polepszenie ogólnego samopoczucia

chorego.

Do leczenia schorzeń dolnych dróg oddechowych służą szczególnie następujące miody odmianowe:

lipowy, koniczynowy, lawendowy, tymiankowy, szałwiowy, macierzankowy i ze spadzi z drzew

iglastych.

Wspomagająco w schorzeniach dolnych dróg oddechowych (zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc)

stosowany jest ziołomiód sosnowy i świerkowy.

Pomocne jest także stosowanie miodu w gruźlicy płuc. Nieswoistą rolę miodu w tym schorzeniu

wyjaśnić można jego działaniem ogólnie wzmacniającym i podwyższającym odporność organizmu na

zakażenie. Miód łączy się zazwyczaj z sokami z rzodkwi, chrzanu, aloesu, jak również z innymi

produktami o działaniu wzmacniającym i wykrztuśnym, takimi jak czerwone wino, zmielone orzechy

włoskie, kakao. Cenne właściwości wspomagające leczenie gruźlicy wykazują miody spadziowe.

Chorym na gruźlicę poleca się także picie naparów z surowców zielarskich o działaniu wykrztuśnym,

a mianowicie: liścia podbiału, korzenia omanu i kwiatu białej pokrzywy z dodatkiem miodu.

Włączenie miodu do terapii wspomagającej leczenie gruźlicy płuc pozwala na złagodzenie kaszlu,

polepszenie obrazu krwi, wzrost łaknienia oraz poprawę ogólnego samopoczucia chorego.

Korzystne działanie miodu w kaszlu polega na zwiększeniu sekrecji gruczołów oraz upłynnieniu

wydzieliny oskrzelowej. Prowadzi to w efekcie do usunięcia wydzieliny z dróg oddechowych.

Stosowanie miodu jest cenne, zwłaszcza u dzieci, gdyż pozwala na ustąpienie nawet bardzo

uporczywego kaszlu. Szczególnie korzystne jest dodawanie do miodu naparów z surowców

zielarskich łagodzących podrażnienia i rozrzedzających śluz, takich jak liść szałwii, liść podbiału, liść

i korzeń prawoślazu, ziele tymianku, ziele lebiodki, owoc kopru włoskiego i kwiat lipy. Miód można

także przyjmować po rozpuszczeniu w wodzie, mleku, sokach owocowych i warzywnych lub w

odwarze z cebuli.

Działanie wykrztuśne wykazują także miody odmianowe: lipowy, koniczynowy, tymiankowy,

nostrzykowy i ze spadzi z drzew iglastych.

Dawkowanie

Zazwyczaj w chorobach układu oddechowego miód przyjmuje się doustnie w ilości 4-6 łyżek

stołowych dziennie (80-120 g), w 3 dawkach. Dzieciom podaje się odpowiednio mniejszą ilość, na

ogół 3-6 łyżeczek od herbaty na dobę (25-50 g).

Najczęściej miód przyjmuje się po rozpuszczeniu w ciepłej wodzie, mleku lub herbacie z cytryną, w

proporcji 1-2 łyżki stołowe miodu na szklankę płynu, na godzinę przed jedzeniem. Powyższą kurację

stosuje się przez 1-2 miesiące i powtarza po upływie miesiąca (2-3 razy w ciągu roku).

Miodowe komponenty (ziołomiody) przyjmuje się 3 razy w ciągu dnia po rozpuszczeniu w wodzie lub

mleku w ilości 25-50 g na dobę (niekiedy 60 g na dobę), co odpowiada w przybliżeniu 2-3 łyżkom

stołowym. Najodpowiedniejsze w schorzeniach górnych i dolnych dróg oddechowych są ziołomiody:

sosnowy, świerkowy i rumiankowy.

Podwyższenie siły działania miodu można uzyskać, przyjmując go łącznie z naparami z surowców

zielarskich, sokami z owoców i warzyw, sokiem z aloesu, a także innymi produktami odżywczymi i

pszczelimi.

Napar przygotowuje się na ogół z 1-2 łyżek stołowych rozdrobnionego surowca (lub mieszanki

ziołowej), zalewa szklanką wrzątku i po odsączeniu i ostudzeniu dodaje 1-2 łyżki stołowe miodu.

Otrzymany napar przyjmuje się w ilości 1/4 lub 1/2 szklanki 2-3 razy dziennie, zwykle przed

jedzeniem.

Miód łączy się z sokami z owoców i warzyw najczęściej w proporcji 1:1 i zażywa 2-3 razy dziennie

po łyżce stołowej (dorośli) lub małej łyżeczce od herbaty (dzieci).

W handlu dostępny jest ponadto miód z dodatkiem 1% koncentratu z podbiału. Odznacza się on

działaniem osłaniającym, ściągającym i przeciwzapalnym w lekkich stanach zapalnych gardła i krtani,

a także łagodzącym kaszel i ułatwiającym odkrztuszanie. Podobne działanie wykazują miody

lecznicze w postaci płynnej, a mianowicie: podbiałowy, prawoślazowy i koperkowy, przeznaczone

między innymi dla dzieci. Produkowane są także syropy o właściwościach przeciwkaszlowych i

wykrztuśnych pod nazwą Apipulmol (dla dorosłych) i Apitussic (dla dzieci).

W chorobach układu oddechowego szczególnie skuteczne jest stosowanie miodu sekcyjnego lub

plastrowego. Leczniczo poleca się żucie kęsów tych produktów przez 15 minut, 4-6 razy dziennie,

przez 7-14 dni. Po ustąpieniu ostrych objawów wskazane jest kontynuowanie kuracji poprzez żucie

miodu plastrowego jeden raz dziennie i przyjmowanie łyżki stołowej świeżego miodu wraz z

posiłkami.

Stosowanie miodu plastrowego kilka razy dziennie, przez 3-4 dni przed okresem kwitnienia roślin,

pozwala na złagodzenie objawów towarzyszących pyłkowicy.

Dobre wyniki leczenia schorzeń układu oddechowego uzyskuje się także przy zastosowaniu terapii

wziewnej. W inhalacjach termicznych łyżkę stołową miodu zalewa się szklanką wrzącej wody i

powstały aerozol wdycha przez nos w ciągu 5-7 minut, najlepiej wieczorem, przez 12-15 dni.

Przy użyciu aparatury ultradźwiękowej wykonuje się 1 lub 2 zabiegi dziennie, trwające 5-7 minut,

przez 10-20 dni, wykorzystując do tego celu 20-30% roztwory miodu. W razie potrzeby po 6

tygodniach cykl leczenia powtarza się. Leczenie schorzeń alergicznych rozpoczyna się od niewielkich

dawek miodu, które w trakcie terapii wziewnej stopniowo ulegają zwiększeniu. Do zabiegów używane

są roztwory miodu w wodzie, fizjologicznym roztworze chlorku sodowego, w naparach z

odpowiednich surowców zielarskich, a także często wzbogacane innymi produktami pszczelimi

(propolis, mleczko pszczele) lub witaminami (A, C, B1).

Najlepsze efekty podczas leczenia chorób układu oddechowego za pomocą miodu uzyskuje się w tak

zwanej terapii kompleksowej, w której łącznie z doustnym przyjmowaniem miodu stosuje się go w

postaci inhalacji oraz miejscowo w postaci jonoforezy. Doustnie przyjmuje się miód w ilości 50-100 g

dziennie, w 4-5 dawkach w postaci ciepłego roztworu wodnego. Do inhalacji wykorzystuje się 50%

roztwór miodu w wodzie, który w ilości 15 ml podaje się za pomocą inhalatora ultradźwiękowego co

drugi dzień. Co drugi dzień wykonuje się także jonoforezę. Kuracja trwa 1-3 miesiące.

Miód w leczeniu chorób skóry

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia

Leczenie chorób skóry i błon śluzowych

Według danych fachowego piśmiennictwa zachodniego miód okazał się skutecznym środkiem w

zakażeniach chirurgicznych. U chorych z zakażonymi ranami pooperacyjnymi, przewlekłymi

owrzodzeniami i ropniami miód dawał lepsze efekty lecznicze w porównaniu z powszechnie

stosowanymi antybiotykami. Ponadto stosowanie miodu na oddziałach chirurgicznych skutecznie

zabezpieczało przed zakażeniami ran szczepami szpitalnymi oraz pozwalało na wykonanie

przeszczepów skóry i amputacji kończyn bez powikłań. Stwierdzono, że działa on nie tylko na

ropotwórcze bakterie tlenowe, takie jak Staphylococcus aureus i Pseudomonas aeruginosa, ale

również na wiele gatunków bakterii beztlenowych, między innymi na formy wegetatywne zgorzeli

gazowej Clostridium perfringens.

Miód stosowany jest przez zachodnich chirurgów także w leczeniu ran oparzeniowych. Dla przykładu

2-tygodniowe leczenie miodem oparzeń zabezpieczało je w 87% przed zakażeniem, w porównaniu do

10% ran oparzeniowych leczonych srebrową pochodną sulfadiazyny. Zauważono przy tym, że miód

wspomaga proces gojenia rany na drodze oczyszczania jej z chorej tkanki, tworzenia zdrowej tkanki

ziarninowanej, wchłaniania płynu obrzękowego i ropy, a także zabezpieczenia przed wtórnym

zakażeniem drobnoustrojami.

Z fachowego piśmiennictwa lekarskiego wynika, że miód stosowany jest w leczeniu owrzodzeń na tle

cukrzycowym, zakażonych ran odleżynowych i nowotworowych, szczególnie u ludzi starszych, a

także owrzodzeń zgorzelinowych i gruźliczych. Przykładem może być pacjent z raną odleżynową na

kostce, która mimo długotrwałego leczenia powiększała się i groziła amputacją nogi. Codzienne

nakładanie na ranę miodu pod opatrunek z gazy już po kilku dniach spowodowało zmniejszenie się

rany o około 1 cm. Z czasem dno rany uległo ukrwieniu i zaczęło pokrywać się ziarniną. Po 3

miesiącach rana się zagoiła.

Wykazano również, że miód pomaga w leczeniu aktywnych form trądu, a mianowicie przyspiesza

gojenie przewlekłych owrzodzeń, zwłaszcza stóp, a także eliminuje przykry zapach towarzyszący tej

chorobie. Działanie to przypisuje się pochodnym fruktozy obecnym we fragmentach wosku

występujących w miodzie.

Ponadto miód odznacza się dużą skutecznością w leczeniu owrzodzeń troficznych skóry, żylakowych

owrzodzeń podudzi, martwicy tkanek na różnym tle, a także schorzeń alergicznych skóry, między

innymi świerzbiączki, liszajów i wyprysków.

Właściwości lecznicze miodu wykorzystywane są w chorobach błon śluzowych, szczególnie w

stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej i przyzębia, paradontozie oraz schorzeniach jamy ustnej

i dziąseł na tle grzybiczym (pleśniawki u dzieci).

Miód pomocny jest w terapii guzów krwawnicowych (hemoroidów), a także schorzeń

ginekologicznych, takich jak stany zapalne pochwy, szyjki macicy i przydatków oraz nadżerki szyjki

macicy.

Z dużym powodzeniem zastosowano miód w okulistyce, szczególnie w przypadku zakażeń oczu

wywołanych przez drobnoustroje, takich jak ostre pęcherzykowate zapalenie spojówek i rogówki,

poopryszczkowe zbliznowacenie rogówki oraz ropne zapalenie brzegów powiek.

Kolejnym przykładem może być zastosowanie miodu do regeneracji błony bębenkowej uszkodzonej

w trakcie długotrwałego zakażenia bakteryjnego. W ropnych schorzeniach skóry stosuje się między

innymi świeży, płynny miód w postaci opatrunków otwartych lub zamkniętych, zmienianych 2 razy

dziennie przez okres około 2 tygodni. W ranach odleżynowych miód stosuje się pod suchy opatrunek

co 2 lub 3 dni. Także w okulistyce wykorzystywany jest miód płynny, zakraplany w ilości 1-2 kropli

do worka spojówkowego lub nanoszony na dolną część spojówki, 2-3 razy dziennie, przez okres kilku

tygodni.

W trakcie leczenia miejscowego schorzeń skóry i błon śluzowych wskazane jest przyjmowanie miodu

do wewnątrz. W ostrym zapaleniu błony śluzowej nosa poleca się żucie kęsów miodu plastrowego, a

w stanach zapalnych i zakażeniach błony śluzowej jamy ustnej powolne ssanie kawałków

skrystalizowanego miodu, kilka razy dziennie. Sprawdzonym sposobem w leczeniu paradontozy jest

smarowanie i masowanie dziąseł tym produktem.

W bakteryjnych zakażeniach skóry, przede wszystkim paciorkowcem hemolizującym (Streptococcus

haemolyticus) lekarze rosyjscy polecają picie przez dłuższy czas naparu z ziół o działaniu

przeciwzapalnym, gojącym i antybiotycznym. W skład mieszanki ziołowej wchodzi kłącze tataraku,

korzeń lukrecji, ziele serdecznika, liść pokrzywy, koszyczek rumianku i kwiat nagietka. Napar

przygotowuje się z łyżeczki od herbaty mieszanki i szklanki wody. Po ostudzeniu do szklanki naparu

dodaje się łyżkę stołową miodu i wypija po jedzeniu.

Do leczenia chorób skóry i błon śluzowych służą także wodne roztwory miodu. Dla przykładu 30%

roztwory wykorzystuje się do płukania w stanach zapalnych błony śluzowej jamy ustnej, gardła,

krtani, oczu i pochwy, natomiast 50% roztwory do pędzlowania jamy ustnej w pleśniawkach u dzieci,

na ogół 3-4 razy dziennie.

Miód przeznaczony do płukania można także rozpuszczać w ostudzonych naparach lub odwarach z

odpowiednich surowców zielarskich. Dobre efekty uzyskuje się na przykład, stosując napar z

koszyczków rumianku z miodem (łyżeczka na szklankę naparu) do płukania w stanach zapalnych

jamy ustnej, dziąseł i gardła oraz odwar z kory dębu (50 g miodu na litr odwaru) do masażu lub

płukania dziąseł w paradontozie.

Inną formę stanowią okłady z 20-40% wodnych roztworów miodu, stosowane w przypadku ran,

ropnych schorzeń skóry i chorób oczu. Wodne 30% roztwory miodu stosuje się w postaci kąpieli

miejscowych o temperaturze ciała i czasie trwania 20-30 minut, z przeznaczeniem do leczenia ran i

oparzeń. W rozległych schorzeniach skóry, chorobach kobiecych i guzach krwawnicowych

przeprowadza się kąpiele ogólne, używając 4-6 łyżek miodu na jedną kąpiel trwającą 15-20 minut. Do

leczenia wrzodziejącego zapalenia jelita grubego stosuje się wlewy doodbytnicze z 7,5% wodnych

roztworów miodu.

Dość często stosowaną formą leczenia jest jonoforeza przy użyciu świeżych 10-50% wodnych

roztworów miodu. Zabiegi wykonuje się raz dziennie lub co drugi dzień, w czasie 15-20 minut, przez

okres 2-4 tygodni. Wskazaniami do jonoforezy są między innymi następujące schorzenia: ostre

zapalenie błony śluzowej nosa, uszkodzenie błony bębenkowej, zapalenie zatok przynosowych, ostre

zapalenie gardła, stany zapalne gałki ocznej oraz stany zapalne pochwy i szyjki macicy.

Dobrą ilustracją tego sposobu leczenia może być skuteczne zastosowanie jonoforezy u trzyletniego

chłopca do regeneracji błony bębenkowej zniszczonej w dużym stopniu w wyniku zakażenia

gronkowcem złocistym. Miód w postaci 20% wodnego roztworu podawano za pomocą obu elektrod, z

których jedną umieszczono w małżowinie usznej, a drugą w okolicy dolnej części kręgosłupa szyjnego

lub na policzku z przeciwnej strony. Zabiegi wykonywano codziennie w ciągu 10-15 minut w 2

seriach trwających po 15 dni, z 7-dniową przerwą, stosując prąd elektryczny o natężeniu 0,5-1,5 mA.

Terapia zakończyła się całkowitym odtworzeniem błony bębenkowej.

Apiterapia na niepogodę

Halina Sterczyńska

Miód to tradycyjny środek od lat stosowany w celu podniesienia odporności. W wielu rodzinach picie

letniej wody z miodem to codzienny rytuał.Miód jest źródłem cennych substancji. Zawiera m.in.

mikro- i makroelementy, witaminy, kwasy organiczne, białka i enzymy. W jego skład wchodzą także

tzw. inhibiny. To właśnie im miód zawdzięcza swoje działanie bakteriobójcze. Co ciekawe, w wyniku

skomplikowanych reakcji chemicznych aktywność antybiotyczna miodu wzrasta od 6 do 220 razy,

jeśli… rozcieńczymy go z wodą. Miodowe kuracje warto wzbogacać roślinnymi, sięgając po takie

zioła, jak lipa, aronia, jeżówka i aloes.

Nie tylko miód

Również inne, choć mniej znane produkty pszczele mogą być pomocne w podnoszeniu odporności

organizmu.

-

Mleczko pszczele – któremu przypisuje się właściwości przeciwwirusowe, poleca się

osłabionym i przemęczonym. Przyspiesza również gojenie ran i łagodzi stany zapalne błony

śluzowej.

-

Propolis – stymuluje układ odpornościowy, działa również antybiotycznie, m.in. na

paciorkowce i gronkowce. Ważnymi substancjami obecnymi w propolisie są pochodzące z

żywic tzw. flawonoidy.

-

Pyłek kwiatowy – dzięki zawartości cynku i selenu pobudza odporność organizmu,

zapobiegając infekcjom wirusowym. Pomocny jest również w niedokrwistości.

Choć i inne pszczele produkty są niewątpliwie bardzo zdrowe, ostrożnie powinni je stosować ludzie

skłonni do alergii. Z jednej strony miód stosuje się w leczeniu, np. kataru siennego, z drugiej

natomiast, niektóre osoby mogą być uczulone na zawarte w nim związki. Dlatego jeśli po spożyciu

miodu odczuwamy dolegliwości, skontaktujmy się z lekarzem.

PRZEPISY NA WZMOCNIENIE

1. Do szklanki przegotowanej i ostudzonej wody dodać łyżkę miodu, wymieszać i pozostawić na 3

godziny w chłodnym miejscu. Dodać pół łyżeczki soku z cytryny i wypić.

2. Do 10 dag miodu dodać cztery drobno pokrojone ząbki czosnku i wymieszać. Całość zamknąć w

słoiku i na miesiąc odstawić do lodówki. Zażywać 1 łyżkę dziennie.

Uwaga! Aby zawarte w miodzie inhibiny zadziałały, nie wolno podgrzewać go powyżej 50

0

C. Żeby

nie stracił cennych właściwości, nie należy łączyć go z wrzącym mlekiem ani dodawać do gorącej

herbaty.

Drugie życie miodu

Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia

Piszemy o pożytkach z miodu w kosmetyce i weterynarii. Omawiamy także przypadki, kiedy istnieją

przeciwwskazania do stosowania miodu.

Miód w kosmetyce

Miód zajmuje ważne miejsce w kosmetyce leczniczej. Dzięki wysokim wartościom odżywczym

wzbogaca on skórę w substancje biologicznie aktywne, m.in. w glikogen. Podwyższa napięcie skóry,

czyni ją miękką i gładką. Ze względu na właściwości higroskopijne wchłania substancje wydzielane

przez skórę. Wykazuje działanie odkażające. Na drodze osmozy powoduje wzmożenie przepływu

krwi w tkance skórnej, polepszając jej odżywianie. Skóra nabywa w ten sposób elastyczności,

zmarszczki ulegają wygładzeniu. Miód usuwa złuszczony naskórek, działa oczyszczająco i leczniczo,

szczególnie w przypadku skóry źle ukrwionej i o rozszerzonych porach.

Do najbardziej wartościowych i znanych kosmetyków zalicza się maseczki, kremy i kąpiele miodowe.

Maseczki obok miodu zawierają zazwyczaj żółtko jaja kurzego, sok z cytryny, glicerynę, spirytus,

mąkę pszenną lub owsianą i produkty mleczne (świeżą śmietankę, twarożek homogenizowany,

jogurt). W ich skład mogą wchodzić także zmielone surowce zielarskie (nasiona słonecznika, korzeń

prawoślazu), witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E) i karoten (prowitamina A). Zwykle po

nałożeniu maseczki na skórę twarzy po 15 minutach zmywa się ją letnią wodą.

Maseczki miodowe działają oczyszczająco, zmiękczająco i leczniczo, a także zapobiegają

powstawaniu zmarszczek. Stosuje się je zarówno do skóry suchej, jak i zanieczyszczonej o

rozszerzonych porach.

Kremy miodowe stosuje się przede wszystkim do cery suchej i do masażu kosmetycznego. Zawierają

one zwykle wosk, oleje roślinne, np. z kiełków pszenicy, i witaminy rozpuszczalne w tłuszczach.

Do kąpieli odżywiających i tonizujących skórę używa się od 200 do 500 g miodu na wannę (ok. 40 l

wody). Niekiedy poleca się dodanie do kąpieli 1 l mleka. Kąpiel o temperaturze 37-40oC nie powinna

być dłuższa niż 10 minut.

Z innych preparatów kosmetycznych zawierających w swym składzie miód wymienić należy okłady,

pasty, emulsje, mleczka, balsamy, płyny i wody miodowe oraz utrwalacze do włosów.

Kosmetyczny cud? Miód!

Anna Niewiadomska

Nie ma chyba kobiety, która choć raz nie skorzystała z jego dobroczynnych właściwości. Nie

posmarowała spierzchniętych ust słodką maseczką, nie poleniuchowała w wannie wypełnionej

mleczno-miodową pianą… Nic dziwnego – miód to prawdziwy cudotwórca.

Kleopatra, królowa Egiptu, znana z zamiłowania do pielęgnowania urody, polecała dodawać go do

kąpieli z oślego mleka. Po takim zabiegu jej skóra była bardzo gładka. Poppea, urodziwa żona Nerona,

okładała maseczkami z miodu twarz i ciało, by dłużej zachować młodość. Recepty na urodę z

zastosowaniem bursztynowego smakołyku z ula przetrwały stulecia. Kiedy w XIX w. powstawały

pierwsze fabryki kosmetyków, miód był jednym z podstawowych składników produkowanych

masowo preparatów. Dziś wraca w wielkim stylu.

Uroda na słodko

Miód to prawdziwy koktajl zdrowia. Wzięty pod lupę, szokuje liczbami, bo znaleziono w nim prawie

300 (!) cennych składników. Oprócz wielu witamin z grupy B, zawiera m.in. tak potrzebną skórze

witaminę C i E, a do tego A, D i K, kwas foliowy, nikotynowy, mangan, miedź, cynk i kobalt. Tylko

dzięki tym ostatnim pierwiastkom stymuluje produkcję przeciwciał w organizmie i zwiększa jego

możliwości obronne (dlatego zaleca się go przy infekcjach).

W kosmetyce miód jest ceniony ze względu na zdolności przeciwzapalne, antybakteryjne,

antywirusowe i regeneracyjne. Dzięki zdolności szybkiego przenikania przez skórę, zaopatruje tkanki

w glukozę i inne substancje biologicznie czynne. Działa szybko, co docenia każda kobieta.

Potrzebujesz nawilżenia i chcesz rozpocząć wojnę ze zmarszczkami? Poszukaj kremu z miodem, bo

dzięki witaminom A, C i E świetnie odmładza skórę i niszczy wolne rodniki, a do tego pobudza jej

metabolizm, poprawia ukrwienie i zdolność zatrzymywania wody. Masz podrażnioną cerę, na której

od czasu do czasu pojawi się wyprysk? Miód, dzięki witaminie H, zapobiegnie stanom zapalnym, ukoi

skórę i ogranicza powstawanie na niej niedoskonałości.

Kosmetyk z ula potrafi też rozjaśniać cerę, przyspieszyć mikrokrążenie w naczyniach włosowatych,

dzięki czemu skóra szybko odzyskuje ładny koloryt, zmiękczyć i uelastycznić naskórek…. Aż żal nie

skorzystać z jego dobrodziejstw.

Uwaga alergicy. Miód może uczulać! Zarówno po jego spożyciu, jak i po aplikacji na skórę zdarzają

się przykre dolegliwości (wysypka, swędzenie). Zwykle jest to reakcja na pyłek określonej rośliny i

częściej występuje, kiedy samodzielnie stosujemy miód do upiększania, niż w wypadku gotowych

kosmetyków, ale warto zrobić próbę alergiczną, szczególnie jeśli masz wrażliwą skórę.

Dzień pod znakiem miodu

Rano zafunduj skórze pobudzający prysznic z dodatkiem nawilżającego żelu pod prysznic Soraya

Bogactwo Miodu. Kosmetyk pachnie ciepłym mlekiem z miodem i dobrze się pieni. Potem

energicznie wytrzyj się ręcznikiem i wmasuj w skórę Miód do ciała z serii Eco Care Bielenda –

idealny, kiedy walczysz z przesuszonym naskórkiem. W dłonie, kolana i usta, czyli strefy specjalnej

troski, możesz wetrzeć uniwersalny krem Oriflame z wyciągiem z plastra miodu. Błyskawicznie koi

skórę i zabezpiecza ją przed wysuszeniem i pierzchnięciem. Wśród kremów do twarzy wart polecenia

jest choćby ten z miodowej serii Nuxe. Komfortowy i bardzo delikatny, sprawdzi się w pielęgnowaniu

skóry całej rodziny. Oprócz łagodzącego miodu z leśnych choinek, zawiera też wyciągi z leśnych

owoców, które dbają o płaszcz hydrolipidowy skóry.

Jeśli twoje usta są szczególnie wrażliwe na zmiany temperatury, noś w torebce podręczny balsam do

ust, np. Tisane z woskiem pszczelim, miodem oraz ziołami i używaj go tak często, jak potrzebujesz

(nie oblizuj potem warg!). Na koniec dnia zafunduj sobie odprężającą kąpiel z dodatkiem Kremu do

kąpieli Milk&Honey Gold Oriflame, a na deser podaruj skórze prawdziwy przysmak, czyli krem do

ciała Kokos i Miód marki Olos. Wygląda jak grecki jogurt polany miodem i obsypany kokosowymi

wiórkami, cudownie pachnie i przywraca ciału komfort. Po takich zabiegach na pewno będziesz spać

słodko.

Jak to się robi na salonach?

Miód rozgościł się na dobre w salonach urody i SPA. Spotkasz go w postaci peelingów, miodowych

masek do twarzy, czy kremów, które kosmetyczka wciera w ciało, a potem owija je w folie i koce, by

dobroczynne składniki pod wpływem ciepła szybciej wniknęły w skórę. Hitem ostatnich miesięcy jest

zabieg hammam (m.in. w ofercie Kosmetycznego Instytutu Dr Irena Eris). W muzułmańskiej tradycji

hammamy to łaźnie, w których toczy się życie towarzyskie. Kobiety traktują je jak kawiarnię i salon

piękności w jednym – zażywają tam kąpieli, chodzą do sauny, na masaże, depilują ciało, plotkują, piją

herbatę i oddają się błogiemu relaksowi. W Polsce odbywa się to podobnie – najpierw czeka cię sauna,

gdzie oczyścisz się z toksyn, potem prysznic, namydlenie skóry na marmurowym łożu i miodowy

peeling wygładzający. Kosmetyczka spłukuje go wodą z pielęgnacyjnym mleczkiem, a następnie

zaprasza cię do kąpieli, urozmaiconej wodnym masażem. Kiedy ty rozluźniasz się i wyciszasz, ona

nakłada ci na twarz maseczkę i robi masaż dłoni. Finał zabiegu to masaż całego ciała i stóp na bazie

wonnego olejku i pyszny owocowy koktajl, który pozwoli ci wrócić do rzeczywistości.

Domowe recepty

Kosmetyki na bazie miodu możesz też zrobić sama. Jednym z najpopularniejszych i najprostszych jest

maseczka na spierzchnięte usta. Wystarczy nałożyć grubą warstwę miodu na wargi, odczekać

kwadrans, a potem zlizać słodki przysmak. Taki zabieg sprawdza się zwłaszcza zimą, kiedy usta pod

wpływem mrozu i wiatru szybko stają się suche i pękają. Aby wspomóc działanie maseczki, możesz

wcześniej zrobić delikatny peeling ust, masując je zwilżoną szczoteczką do zębów.

Miód zdaje egzamin również w kąpieli. George Sand, ukochana Chopina, by mieć delikatną skórę,

mieszała go z solą i śmietaną, wlewała roztwór do wanny i zażywała kąpieli w parującej wodzie. Jej

przepis do tanich jednak nie należy, bo potrzeba do niego aż pół kilograma miodu, ? l śmietanki i 30

dkg soli. Zamiast tego możesz do wody o temperaturze 37 stopni wlać 100 g miodu i zanurzyć się na

20 minut. Taka kąpiel przywraca siły witalne, ale trzeba po niej spłukać ciało pod prysznicem. Ci,

którzy lubią zdecydowane aromaty, mogą połączyć miód z wywarem z pędów sosny. Kilkanaście

młodych pędów zalewa się 2 litrami wody, gotuje przez 10 min pod przykryciem, potem studzi,

przecedza i wlewa do wanny, wypełnionej do połowy gorącą wodą (temp. 37 stopni), dodając 200 g

miodu. Kąpiel działa uspokajająco, moczopędnie, zmniejsza też bóle reumatyczne. Powinna trwać

maksymalnie 20 min.

Jeśli chcesz użyć miodu jako maseczki do twarzy lub ciała, pamiętaj, że lubi on towarzystwo

śmietanki, mleka, kurzego jajka, twarożku albo soku z cytryny. Przy skórze suchej sprawdza się

maska z 3 łyżek miodu, 3 łyżek śmietanki i 2 żółtek, którą aplikuje się na kwadrans albo jeszcze

prostsza - duet 2 łyżek miodu i 2 łyżek śmietanki, połączonych i pozostawionych na skórze na 10

minut. Skórze tłustej albo mieszanej pomoże maseczka oczyszczająca: łyżkę miodu wymieszaj z taką

samą ilością mielonych migdałów i 2 łyżkami płatków owsianych. Dodaj sok z cytryny, by masa stała

się wilgotna. Delikatnie rozmasuj na skórze i spłucz wodą. Gdy chcesz wygładzić i rozjaśnić twardą

skórę na łokciach albo piętach, zmieszaj 2 łyżki miodu z łyżką soku z cytryny. Wcieraj w ciało, potem

spłucz letnią wodą.

Włosy też lubią miód, szczególnie, jeśli mają odcień blond. Chcesz, by był jeszcze jaśniejszy? Do litra

ciepłej wody wlej łyżeczkę miodu, trochę soku z cytryny i dokładnie wymieszaj. Po umyciu włosów

szamponem spłucz je słodkim roztworem i wysusz.

Możesz też zafundować włosom odżywkę, która sprawia, że stają się gładkie i delikatne. Wymieszaj

100 miodu z oliwą z oliwek (1 do 3 łyżek w zależności od suchości włosów i skóry głowy), nałóż

maskę na wilgotne włosy i pozostaw na pół godziny (najlepiej pod czepkiem albo ręcznikiem). Potem

umyj włosy szamponem jak zwykle.

Na koniec prawdziwy deser dla skóry, czyli łyżeczka miodu wymieszana ze startym jabłkiem.

Nawilża i bardzo dobrze wygładza, a do tego rozpieszcza zmysły aromatami. Aplikuje się ją na twarz,

dekolt i szyję i na kwadrans zapomina o troskach dnia codziennego.

Uroda na miodzie

Alina Więckiewicz

Miód wygładza i rozjaśnia skórę. Działa odżywczo i regenerująco, a przy tym pięknie pachnie. Jest

chętnie wykorzystywany przez firmy kosmetyczne. Starożytni Egipcjanie stosowali miód do leczenia

otwartych ran, skaleczeń, oparzeń, a nawet do balsamowania zmarłych. Także w apteczce Hipokratesa

można było znaleźć wiele preparatów na bazie miodu.

Swoją popularność miód zawdzięcza właściwościom odżywczym i leczniczym. Produkty pszczele

wykazują działanie bakteriobójcze, regeneracyjne, a także detoksykacyjne. Stymulują układ

immunologiczny i metabolizm komórkowy.

Siła działania

Działanie lecznicze i kosmetyczne miodu wynika w dużym stopniu z zawartości witamin i

mikroelementów, enzymów i kwasów organicznych. Zestaw tych składników jest uwarunkowany

pochodzeniem miodu. Najczęściej spotykane są witaminy z grupy B (B1, B2, B5, B6), kwas foliowy,

kwas nikotynowy, kwas pantotenowy, witaminy C, D, K, A.

W miodzie występują również kwasy organiczne: glukozowy, jabłkowy, cytrynowy, mlekowy i

bursztynowy. W jego składzie znajdują się też związki o charakterze hormonalnym: acetylocholina i

cholina oraz związki flawonoidowe.

Jak miód działa na skórę?

1. Wygładza ją i odżywia.

2. Tworzy na powierzchni skóry płaszcz hydrofilowy, który utrzymuje wilgoć i zapobiega

wysychaniu naskórka.

3. Działa przeciwzapalnie.

4. Regeneruje skórę.

Naturalne i pachnące

Wiele preparatów na bazie miodu stosuje się w kosmetyce leczniczej (np. w terapii trądziku).

Wykorzystuje się tu jego działanie antyseptyczne oraz zdolność szybkiego przenikania przez skórę.

Miód pobudza także metabolizm skóry, dzięki czemu jest ona lepiej ukrwiona. Docenia się również

jego bardzo przyjemny aromat.

Miód jest składnikiem wielu preparatów kosmetycznych do pielęgnacji skóry (zwłaszcza suchej i

dojrzałej) oraz włosów (zniszczonych zabiegami fryzjerskimi, suchych). Znajdziemy go w kremach do

twarzy, balsamach i mleczkach do ciała, peelingach kosmetycznych, mydłach, talkach, kremach do

rąk, płynach do kąpieli i pod prysznic, maseczkach, szamponach, balsamach i odżywkach do włosów.

W kosmetykach bardzo często łączony jest z mlekiem (w mleczkach do kąpieli), z wyciągiem z aloesu

i d-panthenolem (w odżywkach do włosów), z rozdrobnionymi łupinami orzecha lub z solami

mineralnymi (peelingi kosmetyczne).

W salonach kosmetycznych można także skorzystać z zalet miodu, wybierając zabieg na ciało lub na

twarz. I tak na przykład zabieg „Miód i róża" (Dermika) wykorzystuje połączone działanie miodu

wielokwiatowego i olejku z róży. Jednym z jego elementów jest nakładana na ciało maska z miodu.

Zabieg działa na skórę odżywczo i regenerująco. Niektóre salony kosmetyczne mają w swojej ofercie

też „Magic honey" (Gerards). To peeling na bazie miodu akacjowego i miodu z kasztanowca, w

połączeniu z solą z Morza Martwego i olejami roślinnymi.

Najpierw próba

Z dobroczynnego działania miodu można skorzystać w zaciszu domowym, przygotowując

samodzielnie np. maseczki na twarz, na włosy czy też peeling miodowy (przepisy na te zabiegi -

poniżej). Trzeba jednak uważać, by nie podgrzewać miodu zbyt mocno (nie przekraczać 40o C).

Warto pamiętać o wcześniejszym przeprowadzeniu próby uczuleniowej ze względu na możliwość

wystąpienia reakcji alergicznej (taką próbę można przeprowadzić, smarując miodem np. przedramię

lub okolice za uchem).

Przypominamy, że dobry miód krystalizuje się po kilku miesiącach, nie tracąc nic ze swoich cennych

właściwości. Jeśli pozostaje płynny - jego skład jest niewłaściwy.

Szczególne znaczenie w pielęgnacji skóry i włosów ma propolis, czyli kit pszczeli. Ekstrakty

propolisu regenerują uszkodzony naskórek, działają przeciwtrądzikowo, zapobiegają nadmiernemu

przetłuszczaniu się skóry.