„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Magdalena Krystowska

Wykorzystanie żywności jako źródła składników
odżywczych 512[01].Z1.01

Poradnik dla nauczyciela

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1

Recenzenci:
mgr inż. Małgorzata Konarzewska
mgr inż. Ewa Superczyńska



Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Ewa Wasilewska



Konsultacja:
mgr Andrzej Zych











Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 512[01].Z1.01
Wykorzystanie żywności jako źródła składników odżywczych zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu kelner.





















Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

......................................................................................................................

3

2. Wymagania wstępne

............................................................................................................

5

3. Cele kształcenia

....................................................................................................................

6

4. Przykładowe scenariusze zajęć

...........................................................................................

7

5. Ćwiczenia

............................................................................................................................

11

5.1. Zasady racjonalnego żywienia

................................................................................

11

5.1.1.Ćwiczenia

..........................................................................................................

11

5.2. Węglowodany, tłuszcze oraz białka i ich rola w organizmie człowieka

..............

13

5.2.1. Ćwiczenia

.........................................................................................................

13

5.3. Składniki mineralne i witaminy i ich rola w organizmie człowieka.

Gospodarka wodna organizmu

...............................................................................

17

5.3.1. Ćwiczenia

.........................................................................................................

17

5.4. Trawienie, wchłanianie i przemiany składników pokarmowych

.........................

19

5.4.1. Ćwiczenia

.........................................................................................................

19

5.5. Gospodarka energetyczna organizmu

....................................................................

21

5.5.1. Ćwiczenia

.........................................................................................................

21

5.6. Wartość odżywcza pożywienia. Normy żywienia i racje pokarmowe

.................

23

5.6.1. Ćwiczenia

.........................................................................................................

23

5.7. Zasady planowania i oceny jadłospisów

.................................................................

26

5.7.1. Ćwiczenia

.........................................................................................................

26

5.8. Podstawy żywienia dietetycznego

...........................................................................

28

5.8.1. Ćwiczenia

.........................................................................................................

28

6. Ewaluacja osiągnięć ucznia

...............................................................................................

30

7. Literatura

............................................................................................................................

41

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3

1. WPROWADZENIE

Przekazujemy

Państwu Poradnik dla nauczyciela, który będzie pomocny w prowadzeniu

zajęć dydaktycznych w szkole kształcącej w zawodzie kelner.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne,

−

wykaz umiejętności, jakie uczeń powinien opanować podczas zajęć,

−

przykładowe scenariusze zajęć,

−

propozycje ćwiczeń, które mają na celu wykształcenie u uczniów umiejętności
praktycznych,

−

wykaz literatury, z jakiej uczniowie mogą korzystać podczas nauki.
Wskazane jest, aby zajęcia dydaktyczne były prowadzone różnymi metodami ze

szczególnym uwzględnieniem:

−

ćwiczeń praktycznych,

−

tekstu przewodniego.
Formy organizacyjne pracy uczniów mogą być zróżnicowane, począwszy od

samodzielnej pracy uczniów do pracy w zespołach 2 – 3 osobowych.

Szczególnie ważnymi treściami, na które należy zwrócić uwagę są zagadnienia dotyczące

określania wartości odżywczej produktów żywnościowych, posługiwanie się normami
żywienia i wyżywienia, planowanie i ocena jadłospisów oraz stosowanie zasad racjonalnego
żywienia w praktyce.

W celu przeprowadzenia sprawdzianu wiadomości i umiejętności ucznia, nauczyciel

może posłużyć się zamieszczonym w rozdziale 6 zestawem zadań testowych wielokrotnego
wyboru.

W tym rozdziale podano również:

−

plan testu w formie tabelarycznej,

−

punktację zadań,

−

propozycje norm wymagań,

−

instrukcję dla nauczyciela,

−

instrukcję dla ucznia,

−

kartę odpowiedzi,

−

zestaw zadań testowych.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni należy bezwzględnie zwracać uwagę na przestrzeganie

regulaminów, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych,
wynikających z rodzaju wykonywanych prac. Z przepisami tymi należy zapoznawać uczniów
od początku trwania nauki i należy je bezwzględnie stosować.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4

Schemat układu jednostek modułowych

512[01].Z1

Podstawy żywienia, produkcji

i podawania potraw

512[01].Z1.01

Wykorzystanie żywności jako

źródła składników odżywczych

512[01].Z1.04

Wykonywanie prac

przygotowawczych związanych

z obsługą kelnerską

512[01].Z1.02

Przestrzeganie zasad higieny

podczas produkcji

i dystrybucji wyrobów

kulinarnych

512[01].Z1.03

Wykonywanie czynności

przygotowawczych

związanych z produkcją

potraw

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

korzystać z różnych źródeł informacji,

−

posługiwać się technologią informacyjną,

−

posługiwać się podstawowym oprogramowaniem komputerowym,

−

przeprowadzać proste obliczenia matematyczne,

−

wymieniać i przeliczać jednostki masy,

−

wymieniać i przeliczać jednostki energii,

−

organizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami ergonomii.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej uczeń powinien umieć:

−

rozróżnić składniki pokarmowe i określić ich wpływ na funkcjonowanie organizmu,

−

sklasyfikować produkty spożywcze pod względem wartości energetycznej i odżywczej,

−

określić normy spożycia składników pokarmowych dla określonych grup żywieniowych,

−

określić skutki nadmiaru i niedoboru składników odżywczych dla organizmu człowieka,

−

scharakteryzować proces trawienia i przemian składników odżywczych w organizmie
człowieka,

−

obliczyć podstawową i całkowitą przemianę materii,

−

obliczyć bilans energetyczny i wodny organizmu,

−

obliczyć wartość energetyczną i odżywczą potraw oraz napojów,

−

zastosować zasady racjonalnego żywienia,

−

zastosować zasady żywienia dietetycznego,

−

zaplanować i ocenić jadłospis codzienny,

−

dokonać oceny jadłospisów,

−

posłużyć się specjalistycznym oprogramowaniem komputerowym do obliczania wartości
odżywczej pożywienia,

−

skorzystać z różnych źródeł informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

7

4. PRZYKŁADOWE SCENARIUSZE ZAJĘĆ

Scenariusz zajęć 1

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania: Kelner 512[01]
Moduł:

Podstawy

żywienia, produkcji i podawania potraw

512[01].Z2.

Jednostka modułowa:

Wykorzystanie

żywności jako źródła składników

odżywczych 512[01].Z1.01

Temat: Rola i źródła witaminy C.

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności określenia znaczenia witaminy C dla organizmu

człowieka i dobrania do jadłospisów produktów będących źródłem tej witaminy

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

określić rolę w organizmie i wymienić objawy niedoboru witaminy C,

−

wymienić warzywa i owoce, które są dobrym źródłem witaminy C,

−

wyszukać w tabelach wartości odżywczej produkty, będące źródłem witaminy C,

−

obliczyć ilości produktów pokrywających dzienne zapotrzebowanie na witaminę C,

−

ułożyć jednodniowy jadłospis, który pozwoli pokryć zapotrzebowanie na witaminę C.

Metody nauczania:

−

wykład wprowadzający,

−

pogadanka,

−

praca z tekstem drukowanym, techniką JIGSAW,

−

ćwiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach 4-osobowych.

Czas: 2 godziny dydaktyczne.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca znaczenia witaminy C,

−

teksty informacyjne dotyczące roli, objawów niedoboru, źródeł i norm spożycia
witaminy C,

−

komputer z rzutnikiem, dostępem do Internetu i drukarką,

−

materiały piśmiennicze.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1. Sprawy

organizacyjne.

2. Przedstawienie tematu i celów zajęć.
Faza właściwa

−

nauczyciel omawia sposób wykonania ćwiczenia, które ma na celu nabycie wiadomości
na temat roli i źródeł witaminy C, po czym dzieli uczniów na grupy,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

8

−

uczniowie w grupach opracowują zagadnienia dotyczące witaminy C – każda grupa inne
zagadnienie, grupy uzgadniają, jakie wiadomości trzeba przekazać innym grupom,

−

zostają utworzone nowe grupy – z każdej poprzedniej jeden uczeń wchodzi do grupy
nowo powstałej, w nowych grupach uczniowie przekazują sobie to, czego nauczyli się
w grupach poprzednich (eksperckich), tworzą mapę pojęciową wniesionych wiadomości,

−

uczniowie wracają do grup eksperckich i konfrontują zdobytą wiedzę,

−

uczniowie wykonują ćwiczenie: wyszukują produkty dostępne w okresie letnim
i zimowym, będące źródłem witaminy C, wykonują ich zestawienia, po czym obliczają
ilości tych produktów, jakie dostarczą dziennie 70 mg witaminy C. (ćw. 2, rozdz. 4.3.1
poradnika ucznia),

−

następnie uczniowie zostają podzieleni na grupy dwuosobowe i planują jednodniowe
jadłospisy, które pokrywają zapotrzebowanie na witaminę C, jadłospisy te zapisują na
planszach (ćw. 2. rozdz. 4.3.1. poradnika ucznia),

−

nauczyciel nadzoruje pracę uczniów, ukierunkowuje, pomaga w wykonaniu zadań,
podkreśla pozytywy, koryguje błędy, zwraca uwagę na prawidłowy wybór produktów –
źródeł witaminy C oraz prawidłowość planowanych jadłospisów,

−

uczniowie prezentują wyniki swojej pracy: wykonane plansze z zestawieniami produktów
pokrywających zapotrzebowanie na witaminę C w okresie letnim i zimowym oraz
z jadłospisami.

Zakończenie zajęć:
Uczniowie

podsumowują swoją pracę na zajęciach, określając czynności, które sprawiły

im szczególną trudność.

Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć, analizuje pracę uczniów, podkreśla elementy

pozytywne, zaangażowanie uczniów i osiągnięte efekty, a również wskazuje i omawia
popełniane błędy.

Praca domowa

Utrwalenie treści z zakresu tematyki zajęć.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

Walizka

Kosz

Co zabieram ze sobą z zajęć?

Co nie będzie mi potrzebne?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9

Scenariusz zajęć 2

Osoba prowadząca …………………………………….………….
Modułowy program nauczania: Kelner 512[01]
Moduł:

Podstawy

żywienia, produkcji i podawania potraw

512[01].Z2

Jednostka modułowa:

Wykorzystanie

żywności jako źródła składników

odżywczych 512[01].Z1.01

Temat: Zasady układania i ocena jadłospisów

Cel ogólny: kształtowanie umiejętności układania i oceny jadłospisów

Po zakończeniu zajęć edukacyjnych uczeń potrafi:

−

określić zasady układania jadłospisów,

−

scharakteryzować posiłki spożywane w ciągu dnia,

−

zaplanować jadłospisy zgodnie z zasadami.

Metody nauczania:

−

wykład wprowadzający,

−

pogadanka,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Formy organizacyjne pracy uczniów:

−

praca w grupach 4-osobowych.

Czas: 3 godziny dydaktyczne

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca zasad układania jadłospisów,

−

przykładowe jadłospisy dekadowe,

−

materiały piśmiennicze,

−

komputer z rzutnikiem.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna
1. Sprawy

organizacyjne.

2. Przedstawienie tematu i celów zajęć.
3. Omówienie zasad zestawiania posiłków oraz planowania jadłospisów.

Faza właściwa

−

nauczyciel omawia sposób wykonania ćwiczenia, które ma na celu zaplanowanie
jadłospisu dla określonej grupy zgodnego z zasadami planowania, po czym dzieli
uczniów na grupy,

−

uczniowie w grupach układają jadłospisy, które zapisują w programie Microsoft Word,
po czym dokonują ich prezentacji za pomocą rzutnika,

−

uczniowie otrzymują jadłospisy dekadowe oraz karty oceny punktowej i dokonują oceny
otrzymanych jadłospisów, a następnie oceniają jadłospisy, które sami zaplanowali
(również metodą punktową),

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

10

−

w razie konieczności uczniowie dokonują korekty zaplanowanych przez siebie
jadłospisów,

−

uczniowie dokonują oceny bezpośredniej otrzymanego jadłospisu, obliczając zawartość
wskazanych przez nauczyciela składników,

−

nauczyciel nadzoruje pracę uczniów, pomaga w wykonaniu zadań, podkreśla pozytywy,
koryguje błędy, zwraca uwagę na prawidłowość planowanych jadłospisów
i wykonywanych obliczeń,

−

uczniowie prezentują wyniki swojej pracy: wyniki oceny punktowej i bezpośredniej
otrzymanych jadłospisów.

Zakończenie zajęć:
Uczniowie

podsumowują swoją pracę, zaznaczając punkty, które sprawiły im szczególną

trudność.

Nauczyciel podsumowuje przebieg zajęć, analizuje pracę uczniów, podkreśla punkty

pozytywne, zaangażowanie uczniów i osiągnięte efekty, a również wskazuje na popełniane
błędy.
Praca domowa

Utrwalenie treści z zakresu tematyki zajęć.
Zaplanowanie jadłospisu na określoną porę roku.

Sposób uzyskania informacji zwrotnej od ucznia po zakończonych zajęciach:

Naklejenie kolorowych karteczek na planszę z ocenami lekcji:

! ☺

1 – zajęcia

nieciekawe. 2

–

zajęcia bardzo ciekawe

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

11

5. ĆWICZENIA

5.1. Zasady racjonalnego żywienia

5.1.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyszukaj na stronie www Instytutu Żywienia i Żywności zadania tej placówki

w zakresie żywienia i wyżywienia ludności w Polsce oraz określ jej znaczenie dla zdrowia
Polaków.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali indywidualnie. Szczególny nacisk należy
położyć na zwrócenie uwagi na związek pomiędzy działalnością IŻiŻ, a zdrowiem Polaków.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

wyszukać stronę www IŻiŻ;

2)

wyszukać zadania tej placówki;

3)

wykonać listę zadań w programie Microsoft Word;

4)

sformułować i zapisać wnioski na temat znaczenia IŻiŻ dla zdrowia Polaków;

5)

zaprezentować wyniki swojej pracy na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca zasad racjonalnego żywienia,

−

komputer z dostępem do Internetu i rzutnikiem,

−

arkusze papieru i mazaki.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij aforyzm, którego autorem jest znany filozof i gastronomik francuski Anthelme

Brillat – Savarin: Losy narodów zależą od sposobu ich odżywiania się.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali w grupach dwuosobowych. Należy
zwrócić uwagę na zaakcentowanie związku pomiędzy sposobem żywienia, a zdrowiem.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

wypisać czynniki, które warunkują prawidłowe odżywianie,

2)

wypisać skutki wadliwego żywienia,

3)

wypisać korzyści wynikające z prawidłowego żywienia,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

12

4)

sformułować tezy wyjaśniające aforyzm,

5)

opracować w programie Microsoft Word plakat przedstawiający tezy,

6)

zaprezentować swoje opracowanie na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

dyskusja,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca zasad racjonalnego żywienia,

−

komputer z dostępem do Internetu i rzutnikiem,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 3

Opracuj plakat tematyczny podziału składników pokarmowych i przyporządkuj do

każdego z nich po 10 produktów występujących na rynku jako źródeł danego składnika.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali w grupach trzyosobowych. Należy
wyjaśnić uczniom pojęcie źródło składnika. Efektem pracy powinno być przedstawienie
podziału składników i wskazanie ich źródeł.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

narysować schemat podziału składników odżywczych,

2)

wypisać składniki odżywcze należące do każdej z grup,

3)

wyszukać w poradniku i literaturze produkty będące źródłami poszczególnych
składników,

4)

opracować projekt plakatu,

5)

wykonać plakat,

6)

zaprezentować plakat na forum grupy, uzasadniając wybór produktów jako źródeł
składników.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca zasad racjonalnego żywienia,

−

materiały piśmiennicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13

5.2. Węglowodany, tłuszcze oraz białka i ich rola w organizmie

człowieka

5.2.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Sporządź ilościowe wykazy produktów zawierających węglowodany przyswajalne:

skrobię i sacharozę. Wykazy przedstaw w postaci graficznej szeregując produkty według
malejącej zawartości tych węglowodanów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie sporządzili w wybranej formie graficznej
zestawienie produktów dostarczających skrobię i sacharozę pracując w grupach
dwuosobowych.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

przeanalizować tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych pod kątem
produktów zawierających węglowodany przyswajalne – skrobię i sacharozę,

2)

sporządzić wykazy produktów będących źródłem skrobi i sacharozy,

3)

wykonać plakat przedstawiający w sposób graficzny zawartości skrobi i sacharozy
w wybranych produktach,

4)

sformułować i zapisać wnioski,

5)

zaprezentować wykonane zestawienie i wnioski na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

dyskusja,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca roli węglowodanów, białek i tłuszczów w organizmie,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 2

Opracuj

ilościowy zestaw produktów, będących źródłem błonnika i przedstaw go

w postaci diagramu szeregując według malejącej zawartości. Oblicz, jakie ilości tych
produktów należałoby spożyć, aby dostarczyć do organizmu 35 g błonnika.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby wykazy produktów i diagramy uczniowie wykonali pracując
w grupach dwuosobowych, natomiast obliczenia pracując indywidualnie. Należy zwrócić
uwagę, aby w danym zestawie wystąpiły produkty z różnych grup.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

14

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

wyszukać w tabelach składu i wartości odżywczej produktów spożywczych produkty
będące dobrym źródłem błonnika,

2)

wykonać zestawienie produktów w postaci diagramu (można wykonać w programie
Microsoft Excel),

3)

wykonać obliczenia ilości produktów dostarczających 35 g błonnika,

4)

sformułować i zapisać wnioski,

5)

zaprezentować diagram i przedstawić wnioski na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

dyskusja,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca roli węglowodanów, białek i tłuszczów w organizmie,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

komputer z rzutnikiem,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 3

Sporządź diagram produktów bogatych i ubogich w niezbędne nienasycone kwasy

tłuszczowe i cholesterol.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali w grupach dwuosobowych. Należy
zwrócić uwagę, aby produkty zamieszczone w diagramie były jak najbardziej różnorodne
oraz na wskazanie we wnioskach jakiego pochodzenia produkty przeważają jako źródła
NNKT i cholesterolu.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

przeanalizować tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych pod kątem
produktów

zawierających NNKT i cholesterol,

2)

sporządzić diagramy produktów w formie plakatów,

3)

sformułować i zapisać wnioski,

4)

zaprezentować wykonane zestawienie i wnioski na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

15

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca roli węglowodanów, białek i tłuszczów w organizmie,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

materiały piśmiennicze, kalkulatory.

Ćwiczenie 4
Sporządź w formie graficznej wykazy produktów będących źródłem białka zwierzęcego
i roślinnego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracując w parach sporządzili oddzielnie wykazy
produktów pochodzenia zwierzęcego i roślinnego, zwracając szczególną uwagę na to, aby
pochodziły one z różnych grup. Należy wymagać, aby ilość źródeł była możliwie jak
największa (dostosować jednak do czasu trwania zajęć).

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

wyszukać w tabelach składu i wartości odżywczej produktów spożywczych produkty
zwierzęce i roślinne będące dobrym źródłem białka,

2)

wybrać produkty i sporządzić ich wykazy,

3)

wykonać plakat przedstawiający graficznie zawartości białka w wybranych produktach,

4)

sformułować i zapisać wnioski

5)

zaprezentować wykazy produktów i wnioski na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

materiały piśmiennicze, kalkulator.

Ćwiczenie 5

Zaproponuj 10 potraw półmięsnych i 10 potraw jarskich, w których występuje

uzupełnianie wartości odżywczej białka. Dla poszczególnych potraw wypisz produkty, które
nawzajem się uzupełniają.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali w grupach dwuosobowych. Nauczyciel
powinien wyjaśnić pojęcia: potrawy półmięsne i potrawy jarskie. Należy zwrócić uwagę na
prawidłowe wskazanie przez uczniów produktów, których białka uzupełniają się pod
względem wartości odżywczej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

16

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

wyszukać w tabelach składu i wartości odżywczej produktów spożywczych produkty
dostarczające białka roślinnego i zwierzęcego,

2)

wybrać potrawy, w których uzupełniana jest wartość odżywcza białka,

3)

wykonać zestawienie produktów uzupełniających się,

4)

zaprezentować swoje zestawy potraw na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca roli węglowodanów, białek i tłuszczów w organizmie,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

materiały piśmiennicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17

5.3. Składniki mineralne i witaminy i ich rola w organizmie

człowieka. Gospodarka wodna organizmu

5.3.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj ilościowe zestawienie pięciu produktów, które dostarczą człowiekowi 1 g

wapnia oraz pięciu produktów, które dostarczą 15 mg żelaza w ciągu dnia. Zestawienia
przedstaw w formie diagramów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali w parach. Należy zwrócić uwagę, aby
proponowane produkty były różnorodne i stanowiły jednocześnie najlepsze źródła tych
składników.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

wyszukać w tabelach składu i wartości odżywczej produkty, które są dobrym źródłem
wapnia i produkty będące źródłem żelaza,

2)

obliczyć ilości produktów, które dostarczą 1 g wapnia i 15 mg żelaza,

3)

sformułować i zapisać wnioski,

4)

zaprezentować wykonane zestawienia i wnioski na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

wykład wprowadzający,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca roli składników mineralnych w organizmie,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

materiały piśmiennicze i kalkulatory.

Ćwiczenie 2

Zaproponuj po dwa zestawy warzyw i owoców, które dostarczą w sezonie letnim

i zimowym po 70 mg witaminy C.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali parami i opracowali co najmniej dwa
zestawy warzyw i owoców, każdy na inną porę roku.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

przeprowadzić analizę zawartości witaminy C w warzywach i owocach na podstawie
tabel składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

18

2)

wykonać zestawienie warzyw i owoców na sezon letni i zimowy,

3)

obliczyć, jakie ilości wybranych przez Ciebie warzyw i owoców dostarczą człowiekowi
70 mg witaminy C,

4)

sformułować i zapisać wnioski,

5)

zaprezentować zestawienia i jadłospisy oraz wnioski na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca roli witamin w organizmie,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

materiały piśmiennicze i kalkulatory.

Ćwiczenie 3
Wykonaj

ilościowe zestawienie wybranych produktów żywnościowych, jakie trzeba

byłoby spożyć, aby uzupełnić niedobór wody w organizmie wynoszący 500 cm

3

. Produkty

uszereguj według malejącej zawartości wody.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali parami. Należy zwrócić uwagę, aby
produkty były różnorodnego pochodzenia.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

przeprowadzić analizę składu wybranych produktów na podstawie tabel składu i wartości
odżywczej produktów spożywczych,

2)

wykonać obliczenia zawartości wody w wybranych produktach,

3)

wykonać zestawienie w formie graficznej,

4)

zaprezentować zestawienie na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca gospodarki wodnej organizmu,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

materiały piśmiennicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

19

5.4.

Trawienie,

wchłanianie i przemiany składników pokarmowych

5.4.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przedstaw w postaci szczegółowych schematów przebieg trawienia białek, tłuszczów

i węglowodanów. Zaznacz na schemacie, w jakich odcinkach przewodu pokarmowego
zachodzą te procesy i jakie enzymy je przeprowadzają.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali w grupach trzyosobowych i wykonali
schematy na plakatach. Należy zwrócić uwagę, aby poszczególne etapy trawienia były
przedstawione dla każdego składnika pokarmowego oddzielnie i podkreślenie, jakie są
produkty tego procesu.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

wypisać procesy trawienne zachodzące w poszczególnych odcinkach przewodu
pokarmowego,

2)

wykonać schematy tych procesów z zaznaczeniem enzymów w nich działających,

3)

zaprezentować i porównać swoją pracę z pracami innych grup uczniów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca trawienia białek, tłuszczów i węglowodanów,

−

arkusze papieru A0,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 2

Przedstaw w postaci graficznej przemiany, jakim podlegają składniki odżywcze po

strawieniu i wchłonięciu przez ścianę jelita.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali w grupach trzyosobowych i wykonali
schematy na plakatach. Przemiany pośrednie powinny być przedstawione w jak najbardziej
syntetycznej i czytelnej formie.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

wypisać pośrednie przemiany białek, tłuszczów i węglowodanów,

2)

przedstawić graficznie te przemiany w formie plakatu,

3)

zaprezentować plakaty na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

20

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca trawienia i wchłaniania pokarmów,

−

materiały piśmiennicze, arkusze papieru A0.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

21

5.5. Gospodarka energetyczna organizmu

5.5.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Oblicz własną podstawową i całkowitą przemianę materii.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali indywidualnie i obliczyli swoją całkowitą
przemianę materii na podstawie karty do obliczania cpm uczniów.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

obliczyć własną podstawową przemianę materii wybranym sposobem,

2)

obliczyć własną całkowitą przemianę materii na podstawie instrukcji,

3)

przeanalizować wyniki i sformułować wnioski,

4)

porównać wyniki swoich obliczeń z wynikami obliczeń kolegów i sformułować wnioski,

5)

zaprezentować wyniki obliczeń oraz wnioski na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca gospodarki energetycznej organizmu,

−

instrukcje do ćwiczeń,

−

karty do obliczania całkowitej przemiany materii uczniów,

−

materiały piśmiennicze, kalkulatory.

Ćwiczenie 2

Porównaj wartości energetyczne wybranych 10 produktów spożywczych. Porównanie

przedstaw w postaci diagramu w programie Microsoft Excel. Wskaż, od czego zależy wartość
energetyczna pożywienia.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali indywidualnie i wybrali do zestawienia
produkty, z których każdy należy do innej grupy żywności.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

wypisać z tabel składu i wartości odżywczej produktów żywnościowych produkty
należące do różnych grup,

2)

wykonać diagram i sformułować wnioski,

3)

przedstawić diagram i wnioski na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

22

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca wartości energetycznych składników pokarmowych,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów żywnościowych,

−

komputer z rzutnikiem,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 3

Oblicz wartość energetyczną otrzymanego jednodniowego jadłospisu i oceń jego

prawidłowość przez porównanie z Twoją normą energetyczną oraz oblicz na tej podstawie
swój bilans energetyczny.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali indywidualnie i ocenili wartość
energetyczną wskazanego przez nauczyciela jadłospisu oraz obliczyli bilans energetyczny dla
siebie, przyjmując jadłospis za swój. Należy wymagać, aby uczniowie określili rodzaj
swojego bilansu.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

przeczytać jadłospis i wypisać produkty żywnościowe, które w nim występują,

2)

wypisać z tabel składu i wartości odżywczej produktów żywnościowych wartości
energetyczne produktów w jadłospisie,

3)

obliczyć wartość energetyczną jadłospisu,

4)

wyszukać w normach żywienia swoją normę energetyczną,

5)

przeprowadzić analizę otrzymanych wyników i sformułować wnioski.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca wartości energetycznych składników pokarmowych,

−

przykładowe jadłospisy,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów żywnościowych,

−

normy żywienia dla ludności w Polsce,

−

materiały piśmiennicze, kalkulatory.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

23

5.6. Wartość odżywcza pożywienia. Normy żywienia i racje

pokarmowe

5.6.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Porównaj skład chemiczny i wartość odżywczą wybranych produktów należących do

różnych grup artykułów żywnościowych.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się wykonanie ćwiczenia w grupach dwuosobowych i porównanie
wartości odżywczej przynajmniej pięciu produktów należących do pięciu różnych grup.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

wybrać produkty do porównania i przeprowadzić analizę ich składów na podstawie tabel
składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

2)

określić wartości odżywcze wybranych produktów,

3)

wykonać graficzną prezentację wartości odżywczej produktów,

4)

zaprezentować wyniki swojej pracy na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca wartości odżywczych produktów spożywczych,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 2

Dokonaj analizy informacji żywieniowej zamieszczonej na wybranych opakowaniach

różnych artykułów żywnościowych i określ na tej podstawie wartość odżywczą tych
artykułów.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali parami i dokonali analizy co najmniej
czterech opakowań produktów z różnych grup.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

przeanalizować informacje zamieszczone na opakowaniach wybranych artykułów,

2)

określić wartość odżywczą tych artykułów,

3)

wykonać plakat przedstawiający wartości odżywcze produktów,

4)

wykonać notatkę,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

24

5)

zaprezentować plakaty na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca wartości odżywczych produktów spożywczych,

−

opakowania wybranych artykułów żywnościowych,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 3

Odważ takie ilości wybranych produktów z pięciu grup, które stanowią Twoją dzienną

rację pokarmową i podziel je na porcje. Oblicz, w jakim procencie produkty te pokryją Twoje
dzienne zapotrzebowanie na energię, białko i witaminę C.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali parami, wybrali po jednym produkcie
z każdej z pięciu grup, odważyli ilość równoważną racji pokarmowej i podzielili ją na porcje.
Należy zwrócić uwagę na prawidłowość wykonania obliczeń pokrycia zapotrzebowania na
energię i składniki odżywcze przez ilości produktów, jakie zostały odważone.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

wybrać produkty z pięciu grup i wielkości ich porcji,

2)

wyszukać w literaturze swoją rację pokarmową dla wybranych produktów,

3)

wyszukać z norm żywienia swoje normy na energię, białko i witaminę C,

4)

odważyć produkty i podzielić je na porcje,

5)

wykonać obliczenia pokrycia % zapotrzebowania na podane składniki odżywcze,

6)

zaprezentować porcje produktów, wyniki obliczeń i wnioski na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

metoda przewodniego tekstu,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca wartości odżywczych produktów spożywczych,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

normy żywienia dla ludności w Polsce,

−

materiały piśmiennicze, kalkulatory,

−

produkty spożywcze (produkty zbożowe, warzywa i owoce, wędliny, mleko i jego
przetwory, tłuszcze i słodycze)

−

waga do odważenia produktów, miski do odważania produktów, talerze do
zaprezentowania produktów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

25

Ćwiczenie 4

Dokonaj oceny Twojego pięciodniowego jadłospisu z punktu widzenia kosztów

wyżywienia i wartości odżywczej produktów w nim występujących i na tej podstawie
zaklasyfikuj go do określonego poziomu ekonomicznego.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie, pracując indywidualnie, przeanalizowali swoje
pięciodniowe jadłospisy i zaklasyfikowali je do określonego poziomu ekonomicznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

napisać swój pięciodniowy jadłospis,

2)

przeprowadzić analizę swojego jadłospisu,

3)

zaklasyfikować jadłospis do odpowiedniego poziomu ekonomicznego,

4)

sformułować wnioski,

5)

zaprezentować wnioski na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca wartości odżywczych produktów spożywczych,

−

materiały piśmiennicze.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

26

5.7. Zasady planowania i oceny jadłospisów

5.7.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj drugie śniadania zabierane do szkoły dla młodzieży w wieku 16 – 18 lat na

okres 5 dni w sezonie wiosennym.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali indywidualnie. Należy zwrócić
szczególną uwagę na prawidłowość planowanych śniadań oraz występowanie w nich
produktów sezonowych.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

przeanalizować przykładowe jadłospisy,

2)

zaplanować II śniadania na okres pięciu dni,

3)

wykonać tabelaryczne zestawienie tych jadłospisów,

4)

zaprezentować wyniki pracy na forum grupy z uzasadnieniem doboru produktów.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

przykładowe jadłospisy,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj jednodniowe jadłospisy dla: osoby wykonującej pracę siedzącą i dla osoby

wykonującej ciężką pracę fizyczną.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali w parach, zaplanowali jadłospisy
i wykazali różnice między nimi. Należy zwrócić uwagę na wyraźne zróżnicowanie produktów
występujących w obydwu jadłospisach oraz na przestrzeganie zasad planowania jadłospisów.

Sposób wykonania ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

zaplanować jadłospisy,

2)

wykonać tabelaryczne zestawienie zaplanowanych jadłospisów,

3)

wskazać różnice pomiędzy jadłospisami i sformułować wnioski,

4)

zaprezentować opracowane jadłospisy oraz wnioski na forum grupy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

27

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

pogadanka,

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca zasad planowania i oceny jadłospisów,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 3

Oceń wskazany jadłospis metodą punktową i bezpośrednią zakładając, że jest on

przeznaczony dla kobiet ciężarnych. Jeżeli będzie to konieczne, zaproponuj kierunki poprawy
tego jadłospisu.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali w parach. Należy zwrócić uwagę na
prawidłowość przeprowadzonych obliczeń i poprawność propozycji poprawy jadłospisów.

Sposób

wykonania

ćwiczenia:

Uczeń powinien:
1)

dokonać oceny punktowej jadłospisu na podstawie karty oceny punktowej,

2)

obliczyć wartość energetyczną jadłospisu oraz zawartość białka, żelaza i witaminy C
korzystając z programu komputerowego np. Dietetyk,

3)

wyszukać normy na energię i obliczane składniki dla kobiet ciężarnych w normach
żywienia,

4)

dokonać oceny jadłospisu metodą bezpośrednią, obliczając dla wartości energetycznej
i każdego ze składników odchylenie od normy, które nie może być większe niż ±10%,

5)

zaproponować kierunki poprawy w przypadku zbyt dużych odchyleń,

6)

sformułować wnioski,

7)

zaprezentować wyniki pracy i wnioski na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

praca z tekstem,

−

metoda przewodniego tekstu,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca zasad planowania i oceny jadłospisów,

−

przykładowe jadłospisy,

−

karta punktowej oceny jadłospisu,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

normy żywienia dla ludności w Polsce,

−

komputer, program Dietetyk.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

28

5.8. Podstawy żywienia dietetycznego

5.8.1. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zaplanuj trzydniowy jadłospis dla osoby chorej będącej na diecie łatwostrawnej.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali indywidualnie. Szczególną uwagę należy
zwrócić na właściwy dobór produktów oraz technik kulinarnych.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

przeanalizować założenia diety łatwostrawnej,

2)

zaplanować trzydniowy jadłospis,

3)

zaprezentować jadłospis na forum grupy uzasadniając dobór produktów oraz technik
kulinarnych.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca żywienia dietetycznego,

−

materiały piśmiennicze.

Ćwiczenie 2

Oceń otrzymany jadłospis metodą bezpośrednią zakładając, że jest on przeznaczony dla

diety niskotłuszczowej.

Wskazówki do realizacji
Nauczyciel powinien omówić sposób wykonania ćwiczenia. Proponuje się, aby

uczniowie pracowali w parach. Szczególną uwagę należy zwrócić na sposób oceny jadłospisu.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:
1)

przeanalizować założenia diety niskotłuszczowej,

2)

wykonać obliczenia korzystając z komputera z programem np. Dietetyk,

3)

dokonać oceny jadłospisu,

4)

zaprezentować wyniki obliczeń i ocenę jadłospisu na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

29

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca żywienia dietetycznego,

−

komputer z oprogramowaniem np. programem Dietetyk.

Ćwiczenie 3

Opracuj zestaw produktów i potraw, jakie powinny stosować w żywieniu osoby

zagrożone miażdżycą. Uzasadnij swój wybór.

Wskazówki do realizacji
Przed przystąpieniem do realizacji nauczyciel powinien omówić sposób wykonania

ćwiczenia. Proponuje się, aby uczniowie pracowali indywidualnie. Uczeń powinien uzasadnić
dobór produktów i potraw.

Sposób

wykonania

ćwiczenia

Uczeń powinien:

1)

przeanalizować założenia diety,

2)

przeprowadzić analizę składu proponowanych produktów na podstawie tabel składu
i wartości odżywczej produktów spożywczych,

3)

wykonać tabelaryczne zestawienie z wyszczególnieniem produktów dozwolonych
i zabronionych według załączonego wzoru,

4)

zaprezentować swój zestaw na forum grupy.

Zalecane metody nauczania – uczenia się:

−

praca z tekstem,

−

ćwiczenia.

Środki dydaktyczne:

−

literatura z rozdziału 7 dotycząca żywienia dietetycznego,

−

tabele składu i wartości odżywczej produktów spożywczych,

−

kartki papieru, mazaki.

Tabela do ćwiczenia 3. Produkty i potrawy dozwolone i zabronione w diecie osób zagrożonych miażdżycą.

Dozwolone Zabronione

Grupa

produktów

Produkty Potrawy Produkty Potrawy

Produkty
zbożowe

Warzywa

Owoce

Mięso, drób,
ryby

Mleko i jego
przetwory

Tłuszcze

Słodycze

Napoje

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

30

6. EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Przykłady narzędzi pomiaru dydaktycznego

TEST 1

Test jednostopniowy do jednostki modułowej: „Wykorzystanie żywności
jako źródła składników odżywczych”.

Test składa się z 24 zadań wielokrotnego wyboru.

Punktacja zadań: 0 lub 1 punkt

−

za każdą prawidłową odpowiedź uczeń otrzymuje 1 punkt,

−

za złą odpowiedź lub jej brak uczeń otrzymuje 0 punktów.

Proponuje się następujące normy wymagań dla otrzymania ocen szkolnych:

−

dopuszczający – za rozwiązanie co najmniej 10 zadań,

−

dostateczny – za rozwiązanie co najmniej 13 zadań,

−

dobry – za rozwiązanie co najmniej 18 zadań,

−

bardzo dobry – za rozwiązanie co najmniej 22 zadań.

Klucz odpowiedzi: 1. a, 2. c, 3. b, 4. d, 5. c, 6. a, 7. b, 8. d, 9. a, 10. c, 11. d,
12. b, 13. a, 14. c, 15. d, 16. b, 17. a, 18. a, 19. d, 20. c, 21 c, 22 b, 23 c, 24 d.

Plan testu

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia ucznia)

Kategoria

celu

Poziom

wymagań

Poprawna

odpowiedź

1 Rozróżnić składniki pokarmowe

B P a

2 Określić wpływ składników pokarmowych na

funkcjonowanie organizmu (tłuszcze)

B P c

3 Określić wpływ składników pokarmowych na

funkcjonowanie organizmu (węglowodany)

B P b

4 Wskazać źródła składników pokarmowych

i określić ich wpływ na funkcjonowanie
organizmu (witaminy)

B P d

5 Wskazać źródła składników pokarmowych

(składniki mineralne)

A P c

6 Określić skutki niedoboru składników

odżywczych dla organizmu (białka)

B P a

7 Określić skutki nadmiaru składników

odżywczych dla organizmu (tłuszcze)

B P b

8 Określić skutki nadmiaru składników

odżywczych dla organizmu (węglowodany)

B P d

9 Określić skutki niedoboru składników

odżywczych dla organizmu (witaminy)

B P a

10 Określić skutki niedoboru składników

odżywczych dla organizmu (składniki mineralne)

B P c

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

31

11 Sklasyfikować produkty spożywcze pod

względem wartości odżywczej

B P d

12 Sklasyfikować produkty spożywcze pod

względem wartości odżywczej

B P b

13 Określić normy spożycia składników

odżywczych – normy żywienia

C P a

14 Określić normy spożycia produktów

spożywczych – racje pokarmowe

B P c

15 Scharakteryzować proces trawienia i przemian

składników odżywczych

B P d

16 Obliczyć podstawową przemianę materii

C P b

17 Określić całkowitą przemianę materii

B P a

18 Określić bilans energetyczny

B P a

19 Określić wartość odżywczą potraw i napojów

B P d

20 Zastosować zasady racjonalnego żywienia

B P c

21 Zastosować zasady racjonalnego żywienia

B P a

22 Zastosować zasady żywienia dietetycznego

B P b

23 Zaplanować jadłospis całodzienny

A P c

24 Dokonać oceny jadłospisów

B P d

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

32

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu, co najmniej z jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Zapoznaj uczniów ze sposobem rozwiązywania rodzaju zadań zamieszczonych w teście.

3.

Wyjaśnij uczniom sposób zakreślania odpowiedzi na karcie odpowiedzi
oraz postępowania w przypadku udzielenia odpowiedzi błędnej.

4.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy podczas rozwiązywania zadań
testowych.

5.

Daj uczniom możliwość zadania ewentualnych zapytań dotyczących sposobu
rozwiązywania testu i udziel na nie odpowiedzi.

6.

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia testu.

7.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zestawy zadań testowych.

8.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te zadania, które
sprawiły uczniom największe trudności. Omów te zadania z uczniami.

9.

Opracuj wnioski dotyczące dalszego procesu kształcenia.

Instrukcja dla ucznia

1.

Przeczytaj uważnie instrukcję.

2.

Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.

3.

Zapoznaj się z zestawem zadań testowych. Test składa się z 24 zadań wielokrotnego
wyboru obejmujących materiał nauczania całej jednostki modułowej. Tylko jedna
odpowiedź jest prawidłowa.

4.

Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Prawidłową odpowiedź
zaznacz przez postawienie x w odpowiedniej rubryce. Jeżeli się pomylisz, zaznacz błędną
odpowiedź kółkiem, a następnie zaznacz odpowiedź prawidłową.

5.

Czytaj każde zadanie co najmniej dwukrotnie. Jeżeli nie znasz odpowiedzi, przejdź do
następnego zadania, a do trudniejszego fragmentu powrócisz później.

6.

Na rozwiązanie

testu

masz

45

minut.

Powodzenia

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

zestaw zadań testowych,

−

karta odpowiedzi.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

33

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH 1

1. Składnikami budulcowymi są:
a)

białka,

wapń i żelazo.

b)

tłuszcze,

wapń i cynk.

c)

węglowodany, fosfor i żelazo.

d) witaminy, fosfor i cynk.

2. Związkami zawartymi w tłuszczach zwierzęcych podnoszącymi poziom cholesterolu we

krwi są:

a) kwasy tłuszczowe nienasycone.

b)

bioflawonoidy.

c) kwasy tłuszczowe nasycone.

d) izomery cis kwasów tłuszczowych.

3. Wzdęcia wywołane nietolerancją laktozy mogą być spowodowane spożywaniem:
a)

warzyw

strączkowych.

b)

mleka

słodkiego.

c)

sera

twarogowego.

d)

grzybów.

4. Osobie,

która

źle widzi o zmierzchu polecisz spożywanie dużej ilości ryb morskich,

masła i wątroby jako źródeł witaminy:

a)

C.

b)

K.

c)

B

2

.

d)

A.

5. Mleko i sery są najlepszym źródłem:
a)

żelaza.

b)

jodu.

c)

wapnia.

d)

magnezu.

6. Niedobór białka u dzieci i młodzieży może być przyczyną:

a) zahamowania wzrostu i rozwoju umysłowego.

b)

spadku

odporności i niedowidzenia o zmierzchu.

c) zahamowania wzrostu i cukrzycy typu I.

d)

próchnicy

zębów i szorstkości skóry.

7. Nadmierna

ilość spożywanego tłuszczu może być przyczyną:

a)

cukrzycy.

b)

miażdżycy.

c)

próchnicy.

d)

osteoporozy.

8. Przyczyną otyłości jest nadmierne spożywanie:
a)

białka.

b)

wapnia.

c)

błonnika.

d)

sacharozy.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

34

9. Osoba,

która

często się przeziębia i cierpi na chorobę dziąseł zwaną szkorbutem ma

niedobór:

a)

witaminy

C.

b)

magnezu.

c)

witaminy

K.

d)

żelaza.

10. Kruchość i łamliwość kości są objawem niedoboru:
a)

żelaza.

b)

magnezu.

c)

wapnia.

d)

jodu.

11. Mleko można zastąpić w jadłospisach:
a)

mięsem.

b)

masłem.

c)

jajami.

d)

serem.

12. Duża wartość odżywcza ryb morskich wynika z zawartości białka i:
a)

witaminy

C.

b)

NNKT.

c)

kwasu

foliowego.

d)

kwasu

szczawiowego.

13. Zawartość witaminy C w 100g pomidorów wynosi 25mg. Dzienna norma spożycia tej
witaminy dla osoby dorosłej (70mg) zostanie pokryta w przypadku spożycia następującej
ilości pomidorów:
a)

280

g.

b)

245

g.

c)

225

g.

d)

250

g.

14. Racją pokarmową o najniższym koszcie i jednocześnie o najniższym marginesie
bezpieczeństwa w zakresie deficytowych składników odżywczych jest racja:
a)

B.

b)

C.

c)

A.

d)

D.

15. W wyniku przemian pośrednich, białka zostają wykorzystane do:

a) regulowania perystaltyki jelit.

b)

dostarczania

energii.

c) utrzymania stałej ciepłoty ciała.

d) budowy komórek i tkanek.

16. Podstawowa przemiana materii mężczyzny o masie ciała 80 kg wynosi na dobę:
a)

1860

kcal.

b)

1920

kcal.

c)

1740

kcal.

d)

2060

kcal.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

35

17. Całkowita przemiana materii jest największa u osoby, która:

a) wchodzi po schodach.

b)

pływa.

c)

biega.

d)

tańczy.

18. Do powstania ujemnego bilansu energetycznego organizmu przyczynia się zwiększona

aktywność fizyczna i spożywanie produktów z mniejszą zawartością:

a)

wapnia.

b)

węglowodanów.

c)

witamin.

d)

cholesterolu.

19. Najwyższą wartość odżywczą ma potrawa zawierająca największą ilość:
a)

tłuszczu

i

cukru.

b) skrobi i sacharozy.

c) kwasu szczawiowego i fitynowego.

d) witamin i składników mineralnych.

20. W jadłospisie dla kobiet ciężarnych trzeba uwzględnić zwiększoną ilość:
a)

tłuszczu

i

fosforu.

b)

sacharozy

i

żelaza.

c) białka i wapnia.

d) laktozy i fluoru.

21. W jadłospisach dla osób wykonujących ciężką pracę fizyczną trzeba przewidzieć większą

ilość potraw z:

a)

mąki i kasz.

b)

warzyw

gotowanych.

c)

chudego

drobiu.

d)

jaj.

22. Produktami i potrawami zabronionymi w diecie łatwostrawnej są:
a)

brokuły,

cielęcina, jabłka.

b)

sałata,

kurczak, jajo na twardo.

c)

jogurt,

cielęcina, twaróg, chudy.

d)

budyń z kalafiora, śmietanka, masło.

23. W całodziennym jadłospisie powinny znaleźć się produkty:

a) co najmniej z dwóch grup.

b) z trzech grup.

c)

ze

wszystkich

grup.

d) z jednej grupy.

24. Nieprawidłowym zestawem śniadaniowym jest kanapka złożona z bułki z dodatkiem:
a)

ryby

wędzonej i sałaty.

b) szynki i ogórka kiszonego.

c) sera podpuszczkowego i pomidora.

d) jaja na twardo i majonezu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

36

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……………………………………………………………………..

Wykorzystanie żywności jako źródła składników odżywczych

Zaznacz prawidłową odpowiedź:

Numer zadania

Odpowiedź Punkty

1. a

b c

d

2. a

b c

d

3. a

b c

d

4. a

b c

d

5. a

b c

d

6. a

b c

d

7. a

b c

d

8. a

b c

d

9. a

b c

d

10. a b c d

11. a b c d

12. a b c d

13. a b c d

14. a b c d

15. a b c d

16. a b c d

17. a b c d

18. a b c d

19. a b c d

20. a b c d

21. a b c d

22. a b c d

23. a b c d

24. a b c d

Razem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

37

Test 2: Zadanie typu próba pracy

Zadanie:
Przeprowadź ocenę wskazanego jadłospisu metodą bezpośrednią obliczając wartość
energetyczną oraz zawartość białka, witaminy C i żelaza. W przypadku niezgodności z normą
dokonaj poprawy ocenianego jadłospisu. Ocenę możesz przeprowadzić korzystając
z programu Dietetyk.

Punktacja zadań: 0 – 4 punkty
Za

każde prawidłowo przeprowadzone działanie uczeń otrzymuje 1 lub 2 punkty, za brak

lub działanie wykonane nieprawidłowo 0 punktów. Suma punktów możliwych do uzyskania
wynosi 30.

Proponowane normy wymagań – uczeń otrzyma następujące oceny szkolne:

−

dopuszczający – za uzyskanie co najmniej 14 punktów,

−

dostateczny – za uzyskanie co najmniej 19 punktów,

−

dobry – za uzyskanie co najmniej 24 punktów,

−

bardzo dobry – za uzyskanie co najmniej 28 punktów.

Plan testu i klucz odpowiedzi

Nr

zad.

Cel operacyjny

(mierzone osiągnięcia

ucznia)

Kat.
celu

Poziom

wymagań

Poprawne działania

Punkty

1 Wypisać normy na energię,

białko, witaminę C i żelazo

A

P

Uczeń wypisał poprawnie
0-4 norm.(za każdą
wypisaną normę 1 punkt)

0-4

2 Skorzystać z tabel wartości

odżywczej produktów

B P

Wyszukał i wypisał
z tabel wartości
energetyczne oraz
zawartości białka,
witaminy C i żelaza
w produktach (za każdą
wypisaną wartość 1
punkt)

0-4

Obliczył wartości
energetyczne
poszczególnych
produktów i zsumował je

0-2

3 Obliczyć wartość

energetyczną jadłospisu

C

P

lub obliczył wartości
energetyczne
poszczególnych
produktów, lecz nie
zsumował

0-1

Obliczył zawartości
białka w poszczególnych
produktach i zsumował je

0-2

4 Obliczyć zawartość białka

w jadłospisie

C

P

lub obliczył zawartości

0-1

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

38

białka w poszczególnych
produktach, lecz nie
zsumował.
Obliczył zawartości
witaminy C
w poszczególnych
produktach i zsumował je

0-2

5 Obliczyć zawartość witaminy

C w jadłospisie

C

P

lub obliczył zawartości
witaminy C
w poszczególnych
produktach, lecz nie
zsumował.

0-1

Obliczył zawartości
żelaza w poszczególnych
produktach i zsumował je

0-2

6 Obliczyć zawartość żelaza

w jadłospisie

C

P

lub obliczył zawartości
żelaza w poszczególnych
produktach, lecz nie
zsumował.

0-1

7 Obliczyć % pokrycia

zapotrzebowania na energię,
białko, witaminę C i żelazo

C PP

Obliczył prawidłowo %
pokrycia
zapotrzebowania na
energię, białko, witaminę
C i żelazo (za każdy
obliczony składnik 1
punkt).

0-4

8 Ocenić jadłospis

C P

Ocenił jadłospis pod
względem wartości
energetycznej oraz
zawartości białka,
witaminy C i żelaza (za
każdy oceniony składnik
1 punkt).

0-4

9 Dokonać poprawy jadłospisu

D PP

Poprawił jadłospis
w zakresie zawartości
witaminy C i żelaza (za
każdy poprawiony
składnik 1 punkt).

0-2

Razem 30

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

39

Karta odpowiedzi

Ocena jadłospisu metodą bezpośrednią

Imię i nazwisko …………………………………………………………………

Przeprowadź ocenę wskazanego jadłospisu metodą bezpośrednią obliczając wartość
energetyczną oraz zawartość białka, witaminy C i żelaza. W przypadku niezgodności z normą
dokonaj poprawy ocenianego jadłospisu. Ocenę możesz przeprowadzić korzystając
z programu Dietetyk.

Jadłospis:

Śniadanie I

Obiad

musli

80

g

Zupa

pomidorowa

z

ryżem

mleko

100

g

wywar

z

kości 200

g

pieczywo

razowe

100

g

koncentrat

pomidorowy

8

g

masło

8

g

cebula

5

g

ser podpuszczkowy

40 g

masło roślinne

3

g

szynka

30

g

śmietana 18 %

20 g

pomidor

50

g

mąka

pszenna 3

g

kawa naturalna

7 g

ryż

15 g

mleko

50

g

nać

pietruszki 1

g

cukier

10

g

Dorsz

smażony sauté

Kolacja

dorsz świeży, filet

110 g

Pieczywo

białe

100

g

mąka pszenna

6 g

Pieczywo razowe

100 g

olej rzepakowy

16 g

Masło roślinne

20

g

Ziemniaki

z

wody

Szynka gotowana

30 g

ziemniaki

200 g

Ser topiony

50 g

Surówka z młodej kapusty

Rzodkiewki

50

g

kapusta

150

g

Ogórek świeży

50

g

nać pietruszki

10 g

Sałata

20

g

olej

sojowy

5

g

Herbata

cukier

3 g

Cukier

10

g

Kompot

ze

śliwek

śliwki węgierki

100 g

cukier

30 g

Ocena jadłospisu metodą bezpośrednią

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

40

Przebieg testowania

Instrukcja dla nauczyciela

1.

Ustal z uczniami termin przeprowadzenia sprawdzianu co najmniej z jednotygodniowym
wyprzedzeniem.

2.

Zapoznaj uczniów z rodzajem zadania oraz z zasadami punktowania.

3.

Zapoznaj uczniów ze sposobem rozwiązywania zadania typu próba pracy.

4.

Daj uczniom możliwość zadania ewentualnych zapytań dotyczących sposobu
rozwiązywania zadania i udziel na nie odpowiedzi.

5.

Zapewnij uczniom możliwość samodzielnej pracy podczas rozwiązywania zadania.

6.

Kilka minut przed zakończeniem sprawdzianu przypomnij uczniom o zbliżającym się
czasie zakończenia pracy.

7.

Zbierz karty odpowiedzi oraz zadania.

8.

Przeprowadź analizę uzyskanych wyników sprawdzianu i wybierz te części zadania,
które sprawiły uczniom największe trudności. Omów te fragmenty z uczniami.

9.

Opracuj wnioski dotyczące dalszego procesu kształcenia.

Instrukcja dla ucznia

1. Przeczytaj

uważnie instrukcję.

2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Przeanalizuj

treść zadania.

4. Przemyśl sposób rozwiązania zadania.
6. Rozwiązując zadanie pracuj samodzielnie.
8. Na

rozwiązanie zadania masz 180 minut.

Powodzenia!

Materiały dla ucznia:

−

instrukcja,

−

treść zadania,

−

karta odpowiedzi,

−

tabele wartości odżywczej produktów żywnościowych,

−

normy żywienia dla ludności w Polsce.

Energia

[kcal]

Białko

[g]

Witamina C

[mg]

Żelazo

[mg]

Produkt

lub

potrawa

Ilość

[g]

w

100g

obliczona w

100g

obliczona w

100g

obliczona w

100g

obliczona

1.

………

2………..

3.

………

4.

………

Razem

Norma
spożycia

%
pokrycia
normy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

41

7. LITERATURA

1.

Cybulska B., Łukaszewska T.: Dietetyka. WSiP, Warszawa 1990

2.

Gawęcki J. (red.): Białka w żywności i żywieniu. Wydawnictwo Akademii Rolniczej
w Poznaniu, Poznań 1997

3.

Gawęcki J. (red.), Mossor – Pietraszewska T.(red.): Kompendium wiedzy o żywności,
żywieniu i zdrowiu. PWN, Warszawa 2006

4.

Gawęcki J., Jeszka J.: Żywienie człowieka. PWN, Warszawa 1995

5.

Gawęcki J. (red.), Hryniewiecki L.(red.): Żywienie człowieka. Podstawy nauki
o żywieniu. PWN, Warszawa 1998

6.

Hasik J.(red.), Gawęcki J.(red.): Żywienie człowieka zdrowego i chorego. PWN,
Warszawa 2000

7.

Kunachowicz H., Nadolna I., Iwanow K., Przygoda B.: Wartość odżywcza wybranych
produktów spożywczych i typowych potraw. PZWL, Warszawa 1997

8.

Kunachowicz H., Czarnowska – Misztal E., Turlejska H.: Zasady żywienia człowieka.
WSiP, Warszawa 2000

9.

LewińskiW., Prokop J., Skirmuntt G., Walkiewicz J.: Biologia 1, Operon, Gdynia 2004

10.

Superczyńska E., Żylińska – Kaczmarek M.: Zasady żywienia. REA, Warszawa 2004

11.

Szewczyński J., Skrodzka Z.: Higiena żywienia. PZWL, Warszawa 1995

12.

Wądołowska L., Bandurska – Stankiewicz E.: Wybrane zagadnienia
z dietetyki.Wydawnictwo ART., Olsztyn 1998

13.

Ziemlański Ś.: Podstawy prawidłowego żywienia człowieka. Zalecenia żywieniowe dla
ludności w Polsce. Instytut Danone, Warszawa 1998

14.

Ziemlański Ś., Panczenko – Krasowska B.: Podstawowe zalecenia żywieniowe. IŻiŻ,
Warszawa 1998

15.

http//www.izz.waw./pl

16.

Czasopisma:

Żywność, żywienie, prawo i zdrowie. IŻiŻ, Warszawa

Żywienie człowieka i metabolizm. IŻiŻ, Warszawa

Nowa medycyna. Wydawnictwo medyczne Borgis

Literatura metodyczna

1. Niemierko B.: Pomiar wyników kształcenia, WSiP S.A., Warszawa 1999.
2. Okoń W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Wydawnictwo Akademickie Żak,

Warszawa 2003

3. Plewka Cz.: Metodyka nauczania teoretycznych przedmiotów zawodowych, cz. I i II,

Wyd. ITEE, Radom 1999.