MSW

T.03 Siły Zbrojne jako narzędzie polityki

Jerzy DEREŃ dr inż.

Opracowano na podstawie

ISTOTA OBRONNOŚCI RP

dr Hieronim SZAFRAN

WARSZAWA

– Listopad 2009 r.

TEZY

1. Wprowadzenie

2. Cele strategiczne w dziedzinie obronności.

2. Podstawowe założenia Obronności RP.

3. Obronność państwa w czasie pokoju.

4. Reagowanie na zagrożenia kryzysowe.

5. Obrona przed agresją zbrojną.

Literatura:

Balcerowicz B.,

Siły zbrojne w państwie i stosunkach

międzynarodowych, Wydawnictwo Naukowe
SCHOLAR, Warszawa 2006.

Huzarski M.,

Zmienne podstawy bezpieczeństwa

i obronności państwa, AON, Warszawa 2009.

Obrona narodowa w tworzeniu bezpieczeństwa III RP.

Podręcznik dla studentek i studentów, red. R.
Jakubczak, Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa
2007.

Strategia obronności Rzeczypospolitej Polskiej

(projekt), MON Departament Strategii i Planowania
Obronnego, Warszawa 2009.

OBRONNOŚĆ

-

jedna z podstawowych dziedzin działalności państwa,

mająca na celu przeciwdziałanie wszelkiego rodzaju
zagrożeniom.

Słownik terminów z zakresu bezpieczeństwa narodowego,

wyd. 4, Akademia Obrony Narodowej, Warszawa 2002, s. 83.

-

jedna z podstawowych dziedzin działalności

państwa,

realizowana przez system obronny państwa

,

mająca na celu

zapewnienie przyjętego poziomu

zdolności obronnych

(zabezpieczenia żywotnych

interesów)

przed zagrożeniami zewnętrznymi

i

możliwości wspierania realizacji interesów

narodowych

przy wykorzystaniu instrumentów

wojskowych i niemilitarnych

ZAKRESY ZNACZENIOWE

Bezpieczeństwo narodowe

Obronność

Wojskowość

EWOLUCJA MYŚLENIA O OBRONNOŚCI PAŃSTWA

•

wiele zmian w organizacji obrony narodowej

•

jest ona postrzegana w szerszych niż tradycyjnie
kategoriach, jest traktowana jako suma wszystkich
cywilnych i wojskowych przedsięwzięć mających na
celu przeciwstawienie się wszelkim potencjalnym
zagrożeniom żywotnych interesów narodowych,
zarówno militarnym, jak i niemilitarnym

•

wynika to przede wszystkim ze zmiany istoty zagrożeń
bezpieczeństwa narodowego (i międzynarodowego),
a także z konsekwentnych przeobrażeń w zakresie
i procedurach reagowania na nie

EWOLUCJA MYŚLENIA O OBRONNOŚCI PAŃSTWA

•

łączenie globalnego oglądu i wszechstronnego kontekstu
ze zintegrowanym podejściem do bezpieczeństwa w skali
międzynarodowej i narodowej

•

umiejętne wykorzystanie synergii oddziaływania
instrumentów dyplomatycznych, wojskowych
i ekonomicznych, w celu zidentyfikowania, zapobiegania i
rozwiązania konfliktów w ich wstępnej fazie

•

potrzeba modyfikacji klasycznie pojmowanego
bezpieczeństwa i oparcie go nie tylko na zdolnościach
wojskowych i wysiłkach politycznych, ale również na
nietradycyjnych składnikach bezpieczeństwa, takich jak
pomoc gospodarcza, technologiczna czy edukacyjna

1. Cele strategiczne

w dziedzinie obronności

NADRZĘDNY CEL STRATEGICZNY RP

- zapewnienie korzystnych i bezpiecznych

warunków realizacji interesów narodowych
poprzez

eliminację zewnętrznych i wewnętrznych

zagrożeń

,

redukowanie ryzyka

oraz odpowiednie

oszacowanie podejmowanych wyzwań

i umiejętne

wykorzystanie pojawiających się

szans

STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI

•

obrona niepodległości i suwerenności Rzeczypospolitej

Polskiej, jej integralności i nienaruszalności granic;

•

zapewnienie bezpieczeństwa obywateli, praw człowieka

i podstawowych wolności, a także umacniania
demokratycznego porządku publicznego;

•

zapewnienie bezpieczeństwa, ochrony i opieki nad

obywatelami polskimi przebywającymi poza granicami kraju;

•

zapewnienie możliwości aktywnego kształtowania stosunków

w otoczeniu międzynarodowym i zdolności skutecznego
działania na rzecz realizacji interesów narodowych;

•

rozwijanie partnerskiej współpracy wojskowej z innymi

państwami, zwłaszcza sąsiednimi;

STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI

• realizacja zobowiązań sojuszniczych,

wynikających z członkostwa Polski w
NATO i Unii Europejskiej;

• zaangażowanie w międzynarodowe operacje

reagowania kryzysowego, prowadzone przez
NATO, UE oraz ONZ i OBWE, zgodnie ze

Strategią udziału Sił Zbrojnych RP w operacjach
międzynarodowych

. (Prezydent)

2. Podstawowe założenia Obronności RP

Podstawowe założenia Obronności RP

•

wynikają z wartości i zasad zapisanych w Konstytucji RP

oraz z wytycznych przyjętych w narodowych
dokumentach strategicznych, w tym w

Strategii

Bezpieczeństwa Narodowego RP

oraz

Polityczno-

Strategicznej Dyrektywie Obronnej RP

•

prymat bezpieczeństwa nad innymi sferami życia,

wyrażający się dbałością o bezpieczeństwo państwa i
obywateli.

Bezpieczeństwo ma charakter niepodzielny –

jego wymiar wewnętrzny jest współzależny z zewnętrznym,
a narodowy z sojuszniczym

•

obrona państwa i udział w obronie sojuszniczej, pozostają

powinnością konstytucyjną i zobowiązaniem wynikającym
z ratyfikowanego przez RP Traktatu Waszyngtońskiego

Podstawowe założenia Obronności RP

•

państwo polskie utrzymuje ciągłą zdolność do obrony,

wykorzystując do tego wszystkie dostępne środki
i podporządkowując działania polityczne, gospodarcze,
wojskowe i dyplomatyczne

•

sprawnie działający i permanentnie doskonalony system

obronny państwa (SOP), składający się z podsystemu
kierowania bezpieczeństwem narodowym, w tym obroną
państwa oraz dwóch podsystemów wykonawczych –
militarnego i niemilitarnego

•

architektura bezpieczeństwa i obronności RP opiera się na

dwóch filarach – atlantyckim i europejskim.

Polska rozwija

swoje zdolności obronne z uwzględnieniem koncepcji
kolektywnej obrony, wsparcia ze strony sił sojuszniczych
oraz współpracy koalicyjnej

.

Ważnym elementem

wzmacniającym bezpieczeństwo i obronność państwa jest
strategiczny sojusz ze Stanami Zjednoczonymi Ameryki

Podstawowe założenia Obronności RP

•

działania na rzecz bezpieczeństwa i obrony są i będą

prowadzone przede wszystkim w układzie sojuszniczym

,

choć nie wyklucza się działań samodzielnych

•

zagrożenia bezpieczeństwa będą zwalczane u ich źródeł,

także poza granicami Polski.

Udział w operacjach poza

granicami kraju jest wyrazem sojuszniczej solidarności oraz
ma charakter prewencyjny

wobec zagrożeń o charakterze

asymetrycznym i globalnym

•

naczelnym zadaniem Sił Zbrojnych RP jest obrona państwa

i udział w obronie sojuszników

•

profesjonalizacja i transformacja Sił Zbrojnych RP

ukierunkowane są na

zwiększanie potencjału militarnego

i zdolności operacyjnych sił

oraz

wzmacnianie ich obronno-

ekspedycyjnego charakteru

Podstawowe założenia Obronności RP

•

poziom zdolności obronnych RP jest wypadkową potrzeb

narodowych i zobowiązań sojuszniczych

•

skuteczne przeciwstawienie się współczesnym

zagrożeniom wymaga integracji reagowania obronnego i
zarządzania kryzysowego. Konieczne jest skorelowanie
procedur i przedsięwzięć planistycznych oraz
doskonalenie koordynacji działań organów właściwych w
tych obszarach

•

nieprzewidywalność współczesnego świata wymaga

wyprzedzającego planowania

w stosunku do

hipotetycznych wariantów zagrożeń, elastyczności
reagowania odpowiednio do charakteru, skali i miejsca
zagrożeń

oraz kompleksowego podejścia do spraw

bezpieczeństwa i obronności państwa

•

koncepcja obronności zakłada podejmowanie określonych

zadań strategicznych, odpowiednio do stanów
funkcjonowania państwa: pokoju, kryzysu i wojny

STRATEGICZNE CELE RP W DZIEDZINIE OBRONNOŚCI

•

realizacja zobowiązań sojuszniczych, wynikających

z członkostwa Polski w NATO i Unii Europejskiej;

•

zaangażowanie w międzynarodowe operacje reagowania

kryzysowego, prowadzone przez NATO, UE oraz ONZ i
OBWE, zgodnie ze

Strategią udziału Sił Zbrojnych RP w

operacjach międzynarodowych

.

3. Obronność państwa w czasie pokoju

OBRONNOŚĆ PAŃSTWA W CZASIE POKOJU

sprowadza się do realizacji dwóch rodzajów działań

strategicznych:

•

utrzymywania sprawności i doskonalenia SOP,
zintegrowanego z sojuszniczym systemem
bezpieczeństwa

oraz

•

kształtowania środowiska międzynarodowego na rzecz
realizacji interesów narodowych

ZADANIA W RAMACH UTRZYMYWANIA SPRAWNOŚCI

I DOSKONALENIA SOP

-

prowadzenie analiz i ocen zagrożeń bezpieczeństwa

międzynarodowego i narodowego;

-

wyprzedzające planowanie obronne obejmujące

planowanie strategiczno-operacyjne i programowanie
obronne;

-

doskonalenie wspólnych (narodowych i sojuszniczych)

procedur działania w sytuacjach kryzysowych i w czasie
wojny oraz udział w planowaniu obronnym NATO;

-

zwiększanie zdolności Sił Zbrojnych RP do szybkiego

reagowania na bezpośrednie zagrożenie bezpieczeństwa
państwa, w tym zwiększenie ich zdolności do prowadzenia
samodzielnych działań;

ZADANIA W RAMACH UTRZYMYWANIA SPRAWNOŚCI

I DOSKONALENIA SOP

- utrzymywanie i doskonalenie zintegrowanego systemu

kierowania bezpieczeństwem narodowym, w tym obroną
państwa;

-

utrzymywanie zdolności do wprowadzania stosownych

do skali i charakteru zagrożeń wyższych stanów gotowości
obronnej państwa;

-

zapewnienie warunków do przyjęcia na swoim terytorium

Sojuszniczych Sił Wzmocnienia (SSW) poprzez realizację
zadań militarnego i niemilitarnego wsparcia państwa
gospodarza (HNS);

-

zapewnienie ochrony ludności, w tym przed

pozamilitarnym użyciem środków masowego rażenia;

ZADANIA W RAMACH UTRZYMYWANIA SPRAWNOŚCI

I DOSKONALENIA SOP

-

zapewnienie ochrony infrastruktury krytycznej, środowiska

naturalnego i dziedzictwa narodowego;

-

utrzymanie gotowości do realizacji zadań produkcyjnych

i usługowych określonych w Programie Mobilizacji
Gospodarki (PMG);

-

utrzymywanie niezbędnego poziomu rezerw państwowych

i osobowych na potrzeby SZ RP;

-

edukację w zakresie bezpieczeństwa i obronności

oraz patriotyczne wychowanie społeczeństwa.

ZADANIA

KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA MIĘDZYNARODOWEGO

NA RZECZ REALIZACJI INTERESÓW NARODOWYCH

-

zapewnienie

Polsce

silnej pozycji międzynarodowej oraz

możliwości skutecznego promowania polskich interesów

na

arenie międzynarodowej, poprzez usprawnianie działania
mechanizmów sojuszniczych, skuteczności instytucji
międzynarodowych i prawa międzynarodowego, rozwój
przyjaznych stosunków z partnerami i sąsiadami,
wspieranie procesów transformacji w Europie Środkowej i
Wschodniej;

-

umacnianie mechanizmów kontrolnych

w dziedzinie

nieproliferacji BMR

, materiałów i technologii podwójnego

zastosowania

oraz w obszarze kontroli

zbrojeń

,

udział w działaniach na rzecz promocji demokracji i

poszanowania praw człowieka oraz

zaangażowanie w

międzynarodowe wysiłki

na rzecz ochrony środowiska;

ZADANIA

KSZTAŁTOWANIA ŚRODOWISKA MIĘDZYNARODOWEGO

NA RZECZ REALIZACJI INTERESÓW NARODOWYCH

-

wydzielenie i utrzymywanie sił i środków do udziału

w sojuszniczych operacjach reagowania kryzysowego,
operacjach humanitarnych i poszukiwawczo-ratowniczych

, a

także w możliwych

operacjach koalicyjnych, bilateralnych i

narodowych

;

-

aktywne oddziaływanie na potencjalne źródła zagrożeń

związanych z globalnym terroryzmem

, poprzez

prewencyjną

politykę zagraniczną i społeczno-ekonomiczną

, włącznie

z gotowością do uczestnictwa

w akcjach antyterrorystycznych

i kontrterrorystycznych

.

4. Reagowanie na zagrożenia kryzysowe

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

•

RP podejmie działania zmierzające do jak najszybszego

opanowania kryzysu/konfliktu

w celu zminimalizowania jego

skutków i przywrócenia stanu sprzed kryzysu

, a w

szczególności

zapobieżenia przerodzenia się kryzysu w

bezpośrednie zagrożenie wojenne dla Polski lub jej sojuszników

•

władze państwowe podejmują decyzje o rozpoczęciu realizacji

określonych przedsięwzięć zawartych

w Planie Reagowania

Obronnego RP

lub stosownych planach zarządzania

kryzysowego

•

osiągnięcie

stosownego do skali zagrożenia

poziomu

gotowości obronnej państwa oraz stworzy warunki do
uruchomienia sił i środków

, w tym Sił Zbrojnych RP

w celu wsparcia działań reagowania kryzysowego

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

•

w przypadku wystąpienia kryzysu w dalszym otoczeniu

międzynarodowym, gdy dojdzie do zaangażowania NATO lub
UE, RP jest gotowa do

udziału w operacji w ramach działań

prewencyjno-

stabilizacyjnych w składzie sił sojuszniczych

•

zaangażowanie Sił Zbrojnych RP

zgodnie z

Strategią udziału Sił

Zbrojnych RP w operacjach międzynarodowych

•

użycie sił zbrojnych w połączeniu z instrumentami

dyplomatycznymi, gospodarczymi oraz organizacjami
pozarządowymi

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

•

w razie pojawienia się sytuacji kryzysowej w bezpośrednim

otoczeniu Rzeczypospolitej Polskiej

podjęte zostaną – zarówno

w wymiarze narodowym, jak i w ramach reagowania
sojuszniczego

–

kompleksowe działania polityczno- militarne i

niemilitarne

, mające na celu

zmniejszenie napięcia i

rozładowanie kryzysu

•

uruchomione zostaną mechanizmy reagowania NATO

,

w tym

procedury konsultacyjne, zdolności wojskowe oraz środki
reagowania kryzysowego

w ramach NCRS.

NA TERYTORIUM RP
•

wprowadzony zostanie, adekwatny do skali zagrożenia,

stopień

alarmowy oraz/lub stan gotowości obronnej państwa czasu
kryzysu

•

organy administracji publicznej oraz Siły Zbrojne RP realizują

rekomendowane

przedsięwzięcia i procedury podwyższania

zdolności do działania oraz wskazane zadania z planów
operacyjnych

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

•

W RAZIE ESKALACJI KRYZYSU

•

wprowadzony zostanie w państwie

stan wyjątkowy, a w

ostateczności – stan wojenny

, wraz z przewidzianymi dla niego

postanowieniami, w tym z

ogłoszeniem częściowej lub

powszechnej mobilizacji i powołaniem Naczelnego Dowódcy Sił
Zbrojnych

•

RP dążyć będzie do

osiągnięcia pełnej gotowości sił osłony

strategicznej

, a także

sił i środków przeznaczonych do

zabezpieczenia działań sił zbrojnych własnych i sojuszniczych
w ramach HNS

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA WEWNĄTRZKRAJOWEJ SYTUACJI

KRYZYSOWEJ,

•

gdy użycie innych sił i środków jest niemożliwe lub może

okazać się niewystarczające,

Minister Obrony Narodowej może

przekazać do dyspozycji wojewody pododdziały lub oddziały Sił
Zbrojnych RP

.

Działają one zgodnie ze swym przygotowaniem

specjalistycznym

, realizując

zadania z zakresu zarządzania

kryzysowego, w tym: zadania poszukiwawczo-ratowniczych,
ewakuacji, likwidacji skażeń chemicznych i biologicznych, prac
z użyciem specjalistycznego sprzętu technicznego lub
materiałów wybuchowych znajdujących się na wyposażeniu Sił
Zbrojnych

.

•

przekazane pododdziały lub oddziały funkcjonują w swoim

składzie etatowym lub jako doraźnie tworzone zgrupowania
zadaniowe

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

W RAMACH DZIAŁAŃ PROWADZONYCH W OBRONIE PRZED

TERRORYZMEM

•

RP podejmie

– zarówno

samodzielnie, jak i w ramach

reagowania sojuszniczego

–

kompleksowe działania militarne i

niemilitarne

, mające na celu

przeciwdziałanie zagrożeniu,

zmniejszenie lub likwidację jego skutków

W PRZYPADKU POZYSKANIA INFORMACJI O POTENCJALNYM

ZAGROŻENIU W POLSCE,

•

uruchomione zostaną

narodowe procedury zarządzania

kryzysowego

, w tym wprowadzone będą

odpowiednie stopnie

gotowości alarmowej

dla sił i środków zarządzania kryzysowego

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

•

W PRZYPADKU WYSTĄPIENIA ATAKU TERRORYSTYCZNEGO
NA OBIEKTY I SYSTEMY INFRASTRUKTURY KRYTYCZNEJ
PAŃSTWA,

•

uruchomione zostaną

procedury

realizacji zadań zawartych

w

NSPK, planach reagowania kryzysowego i planach ochrony

infrastruktury krytycznej

•

organy właściwe do spraw zarządzania kryzysowego

uruchomią niezbędne siły i środki

w celu likwidacji skutków

ataków terrorystycznych, wzmocnienia ochrony obiektów
infrastruktury krytycznej państwa oraz przeciwdziałania
kolejnym atakom

terrorystycznym

•

działania służb państwowych odpowiedzialnych za zwalczanie

terroryzmu mogą być wspierane przez siły i środki wydzielane
przez siły zbrojne

•

w zależności od skali zagrożenia terrorystycznego lub

zaistniałej sytuacji kryzysowej,

Rada Ministrów podejmie

uchwałę o skierowaniu do Prezydenta RP
wniosku o wprowadzenie stanu wyjątkowego na części lub
całym obszarze RP

REAGOWANIE NA ZAGROŻENIA KRYZYSOWE

POLSKA GOTOWA JEST DO UDZIAŁU W SOJUSZNICZYCH I
MIĘDZYNARODOWYCH DZIAŁANIACH ANTYTERRORYSTYCZNYCH
I KONTRTERRORYSTYCZNYCH POZA OBSZAREM KRAJU

•

będą one mogły przybrać formę

operacji wojskowej

lub

wsparcia

udzielonego władzom państwowym w łagodzeniu skutków ataku

terrorystycznego

5. Obrona przed agresją zbrojną

OBRONA PRZED AGRESJĄ ZBROJNĄ

Dla Polski

każda wojna będzie miała charakter obronny i odbywać się

będzie w układzie sojuszniczym.

-

działania SZ RP prowadzone będą od samego początku w składzie
wielonarodowych zgrupowań sojuszniczych

rozwiniętych na

terytorium RP

.

W PRZYPADKU GWAŁTOWNEJ ESKALACJI KRYZYSU,

SZ RP będą prowadziły samodzielne działania obronne do czasu

przybycia wsparcia sojuszniczego (COP) Art5.

,

koncentrując się na

opóźnianiu działań przeciwnika i zatrzymaniu jego

natarcia najdalej na strategicznej rubieży obrony

ZADANIA STRATEGICZNE:
-

uruchomienie systemu mobilizacyjnego rozwinięcia SZ RP, -

przegrupowanie ich do rejonów operacyjnego przeznaczenia

-

podjęcie stosownych działań w celu zapobieżenia konfliktowi

i doprowadzenia do rozwiązania kryzysu

OBRONA PRZED AGRESJĄ ZBROJNĄ

we wczesnym stadium konfliktu

-

wykorzystanie jednostek Sił Wysokiej Gotowości

do

zademonstrowania determinacji państwa i społeczeństwa oraz
politycznej woli przeciwstawienia się zaistniałemu zagrożeniu

.

Poziom zaangażowania

jednostek Sił Niższej Gotowości zależeć

będzie od rozwoju sytuacji

w przypadku stwierdzenia symptomów agresji i konieczności

wzmocnienia obrony narodowej przez Sojusznicze Siły
Wzmocnienia,

SZ

RP wejdą w skład zgrupowania obronnego połączonych sił

sojuszniczych pod dowództwem koalicyjnym

w celu jej odparcia

i uniemożliwienia rozwinięcia działań ofensywnych na terytorium
Polski;

przegrupowanie i włączenie SSW do SOP nastąpi po decyzji właściwych

władz NATO

, które realizować będą uprzednio

przedsięwzięcia

wynikające ze strategii odstraszania

OBRONA PRZED AGRESJĄ ZBROJNĄ

działania Narodowych Sił Rezerwowych

będą wspierać siły sojusznicze

, wykonując

zadania obronne na terenie

kraju (w tym zabezpieczenie funkcjonowania infrastruktury krytycznej
państwa) i współdziałając z elementami podsystemu niemilitarnego
SOP

Podsystem niemilitarny SOP

podejmie działania ukierunkowane na:

•

utrzymanie potencjału obronnego państwa poprzez ochronę

ludności i majątku narodowego,

•

zapewnienie skutecznego funkcjonowania administracji
i gospodarki w warunkach wojny,

•

zaspakajanie podstawowych potrzeb ludności

•

udzielanie wszechstronnego wsparcia siłom zbrojnym (własnym

i sojuszniczym).

OBRONA PRZED AGRESJĄ ZBROJNĄ

Realizacja militarnych i niemilitarnych przedsięwzięć, prowadzonych na

rzecz:

•

podnoszenia gotowości Sił Zbrojnych RP,

•

przejścia na wojenny system kierowania,

•

przejścia gospodarki do funkcjonowania w czasie wojny, w tym

realizacji zadań wynikających z Programu Mobilizacji Gospodarki;
zapewnienia ochrony ludności,

•

podnoszenia zdolności obronnej państwa,

•

utrzymania pozycji państwa w systemie bezpieczeństwa

międzynarodowego

Powyższe zadania mogą być realizowane

równolegle w trybie

nakazowym lub

stosownie do

przygotowanych zestawów zadań

ujętych w planach operacyjnych.

Dla ich realizacji niezbędne jest zapewnienie wszechstronnego

współdziałania na wszystkich szczeblach organizacyjnych
poszczególnych elementów SOP

.