„

zDolny Ślązaczek” 2008/2009, etap powiatowy.

Arkusz zatwierdzony przez WKK str. 1

19.11.2008 r., godz. 12

00

Czas trwania 90 minut

Ostrów Tumski i jego niezwykła historia

Terytorium dzisiejszego Wrocławia było zamieszkane od pradawnych czasów. Przez te okolice

prowadziły bowiem wa

ż

ne szlaki handlowe: jeden z południa ku północy, to jest z Włoch i wybrze

ż

y

Adriatyku poprzez Czechy i ziemi

ę

kłodzk

ą

ku zasobnym w bursztyn brzegom Bałtyku; drugi ze wschodu

na zachód – od Rusi i wybrze

ż

y Morza Czarnego do krajów germa

ń

skich i zachodniej Europy.

Pocz

ą

tki miasta zwi

ą

zane s

ą

z Ostrowem Tumskim. Poło

ż

ony na Odrze, był wysp

ą

do 1824 roku,

kiedy to zasypano odnog

ę

rzeki przecinaj

ą

c

ą

pl. Katedralny po jego wschodniej stronie. Wybór miejsca

powstania wrocławskiego grodu nie był przypadkowy. W sposób naturalny broniła go Odra, która
jednocze

ś

nie stanowiła drog

ę

komunikacyjn

ą

i dostarczała jego mieszka

ń

com po

ż

ywienia.

Wykopaliska archeologiczne pozwoliły ustali

ć

,

ż

e Ostrów Tumski najwcze

ś

niej zamieszkany był

na obszarze od ko

ś

ciółka

ś

w. Marcina do ko

ś

cioła

ś

w. Krzy

ż

a.

Ś

lady pierwotnych osiedli na tym terenie

pochodz

ą

ce z VII-IX w. wskazuj

ą

, i

ż

były to pocz

ą

tkowo osady wiejskie, a nast

ę

pnie grodowe. Gród

i podgrodzie otoczone były wałem drewniano-ziemnych umocnie

ń

.

Ostrów był siedzib

ą

ksi

ążą

t, których zamek znajdował si

ę

w zachodniej cz

ęś

ci wyspy. Posiadał on

naturalne warunki do obrony przed najazdem wroga. Potwierdziły to wydarzenia 1241 roku, kiedy Tatarzy
opanowali obszar lewobrze

ż

nego Wrocławia, ale o zdobycie Ostrowa nie mogli si

ę

pokusi

ć

.

Mieszko I po zagarni

ę

ciu

Ś

l

ą

ska na nowo ufortyfikował Ostrów Tumski. Bolesław Chrobry by

ć

mo

ż

e st

ą

d przedsi

ę

wzi

ą

ł w 1003 roku wypraw

ę

, która przyniosła mu przej

ś

ciowe rz

ą

dy w Pradze.

W czasie jego kilkunastoletnich walk z Niemcami Wrocław cz

ę

sto był twierdz

ą

i centrum dowodzenia.

Tutaj Chrobry w 1017 roku doczekał si

ę

dobrej wiadomo

ś

ci,

ż

e Niemcza obroniła si

ę

przed wojskami

cesarza Henryka II. Ju

ż

w XI wieku Ostrów Tumski był centrum

ż

ycia politycznego, gospodarczego

i kulturalnego. Od czasów Chrobrego znajdowała si

ę

tu mennica ksi

ążę

ca. Z niej pochodz

ą

jedne

z najstarszych zachowanych monet polskich.

Od 1439 roku cała wyspa nale

ż

ała do duchowie

ń

stwa. Zgodnie z traktatem z 1504 roku Ko

ś

ciół

sprawował na Ostrowie Tumskim władz

ę

autonomiczn

ą

. Odt

ą

d, a

ż

po rok 1810, prawa miejskie nie

mogły

ś

ciga

ć

przest

ę

pcy, który przekroczył most Tumski. Równie

ż

przedstawiciele władzy

ś

wieckiej,

z ksi

ążę

tami panuj

ą

cymi wł

ą

cznie, mieli obowi

ą

zek zdj

ąć

nakrycie głowy z chwil

ą

przej

ś

cia mostu.

Główn

ą

budowl

ą

na Ostrowie Tumskim jest katedra

ś

w. Jana Chrzciciela. Powstała ona w wyniku

utworzenia przez Bolesława Chrobrego w 1000 roku biskupstwa wrocławskiego. Wielokrotnie
przebudowywana przetrwała całe wieki. Budowa obecnej, gotyckiej, rozpocz

ę

ła si

ę

w 1244 roku.

Monumentalna budowla z trójprz

ę

słowym prezbiterium i sze

ś

cioprz

ę

słowym korpusem nawowym oraz

bocznymi nawami i czterema wie

ż

ami była gotowa w 1350 roku, ale liczne prace trwały w niej jeszcze

całe dziesi

ę

ciolecia. Przybywało nowych kaplic i witra

ż

y. Zniszczenia katedry w 1945 roku oceniono na

75%, wliczaj

ą

c w to straty cennego wyposa

ż

enia z ołtarzem głównym i wielkimi organami z pocz

ą

tku

XIX wieku. Ju

ż

jesieni

ą

1945 roku

ś

wi

ą

tyni

ę

odgruzowano, a po

ś

wi

ę

cenia odbudowanej katedry dokonał

29 VII 1951 roku prymas Polski, Stefan Wyszy

ń

ski. Mimo zniszcze

ń

wojennych katedra nadal posiada

cenne zabytkowe wyposa

ż

enie. Godnym uwagi jest gotycki ołtarz główny pochodz

ą

cy ze zniszczonego

ko

ś

cioła ewangelickiego w Lubinie, najwi

ę

ksze w Polsce organy przeniesiono tu z Hali Ludowej, pi

ę

kne

witra

ż

e zaprojektowali plastycy wrocławscy, wie

ż

e zachodnie zwie

ń

czono hełmami.

Dzi

ę

ki windzie, zainstalowanej w wie

ż

y północnej, od 1995 roku, z tarasu widokowego mo

ż

na

ogl

ą

da

ć

miasto i okolice.

Opracowano na podstawie:

Zygmunt Antkowiak, Wrocław od A do Z, Wrocław 1997.

Teresa Kulak, Wrocław. Przewodnik historyczny, Wrocław 1998.

zDolny Ślązaсzek

VI DOLNO

Ś

L

Ą

SKI KONKURS DLA UCZNIÓW SZKÓŁ PODSTAWOWYCH

II ETAP - POWIATOWY

TWÓJ KOD

Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza

Cz

P

A

B

C

∑

∑

∑

∑

W

y

n

ik

s

u

m

a

ry

c

z

n

y

(w

y

p

e

łn

ia

W

K

K

)

„

zDolny Ślązaczek” 2008/2009, etap powiatowy.

Arkusz zatwierdzony przez WKK str. 2

CZĘŚĆ A

Zadania za 1 punkt

Tabela odpowiedzi
Zakreśl X właściwą odpowiedź.
W każdym zadaniu tylko jedna odpowiedź jest poprawna.
W razie pomyłki otocz błędnie zaznaczoną odpowiedź kółkiem
i jeszcze raz zaznacz X dobrą odpowiedź.

1. Z jakiego minerału słyn

ę

ły wybrze

ż

a

Bałtyku?
A. W

ę

gla.

B. Złota.
C. Bursztynu.
D. Diamentów.

2. Do lat 20-tych XIX wieku Ostrów Tumski był

A. wysp

ą

.

B. półwyspem.
C. atolem.
D. zalewem.

3. Drugi wa

ż

ny szlak handlowy przebiegaj

ą

cy przez

okolice Wrocławia prowadził
A. z północy na południe.
B. z południa na wschód.
C. ze wschodu na zachód.
D. z zachodu na południe.

4. Z jakim władc

ą

kojarzone jest zało

ż

enie

mennicy na Ostrowie Tumskim?
A. Mieszkiem I.
B. Bolesławem Krzywoustym.
C. Henrykiem II
D. Bolesławem Chrobrym.

5. Kto dokonał po

ś

wi

ę

cenia katedry

odbudowanej po zniszczeniach wojennych?
A. Papie

ż

.

B. Prezydent.
C. Prymas.
D. Król.

6. Które stwierdzenie jest fałszywe?

A. Zachodnie wie

ż

e katedry zwie

ń

czaj

ą

hełmy.

B. Organy znajduj

ą

ce si

ę

obecnie w katedrze

zostały tam po wojnie przeniesione z Hali
Ludowej.

C. Gotycki ołtarz katedry pochodzi z ko

ś

cioła w

Lubinie.

D. Katedra posiada czteroprz

ę

słowe prezbiterium.

8. Katedra Wrocławska w obecnym kształcie

zbudowana jest w stylu
A. roma

ń

skim.

B. gotyckim.
C. barokowym.
D. klasycystycznym.

9. Bursztyn, po który od I wieku n.e. kupcy

wyprawiali si

ę

nad Morze Bałtyckie szlakiem

wiod

ą

cym przez Wrocław, to

A. kwarcowy piasek nadmorski, przetopiony w

wysokiej temperaturze.

B. skamieniała ropa naftowa.
C. kopalna

ż

ywica, głównie drzew iglastych.

D. skała, która powstała po wybuchu wulkanu.

10. Wie

ż

e ko

ś

ciołów góruj

ą

cych nad Ostrowem

Tumskim zabezpieczone s

ą

piorunochronami

przed skutkami wyładowa

ń

atmosferycznych.

Błyskawice, które mo

ż

emy zaobserwowa

ć

podczas burzy, s

ą

efektem zjawisk o charakterze

A. elektrycznym.
B. grawitacyjnym (zwi

ą

zanym z przyci

ą

ganiem

ziemskim).

C. magnetycznym.
D.

ś

adna z powy

ż

szych odpowiedzi nie jest

prawidłowa.

11. W przewodniku Janusza Czerwi

ń

skiego Wrocław

mo

ż

na znale

źć

plan Ostrowa Tumskiego. 2 cm

na tym planie to 200 m w rzeczywisto

ś

ci. Na

planie

tym

katedra

jest

w

przybli

ż

eniu

prostok

ą

tem o wymiarach 8 mm x 4 mm. Jej

rzeczywista powierzchnia to około:

A. 320 m

2

B. 3,2 a

C. 3 200 000 dm

2

D. 32

·

10

6

cm

2

7. Na pocz

ą

tku lat 40-tych XIII wieku Ostrów

Tumski oparł si

ę

pot

ę

dze

A. Tatarów.
B. Niemców.
C. Turków.
D. Czechów.

12. Na Ostrowie Tumskim, po

ś

rodku placu

Ko

ś

cielnego wznosi si

ę

pełen ekspresji

barokowy pomnik

ś

w. Jana Nepomucena

ż

yj

ą

cego w latach MCCCXLVIII –MCCCXCIII. Ile

lat prze

ż

ył

ś

w. Jan Nepomucen?

A. LXV B. XLV C. XXXV D. XXXXV

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

ZO

Poprawno

ść

odpowiedzi

SUMA

Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza

„

zDolny Ślązaczek” 2008/2009, etap powiatowy.

Arkusz zatwierdzony przez WKK str. 3

13. Wje

ż

d

ż

aj

ą

c do Wrocławia od strony

ś

ernik pan

Ciekawski zobaczył napis Ostrów Tumski
12 000 m. Pokonanie tej odległo

ś

ci zaj

ę

ło mu 24

minuty. Z jak

ą

ś

redni

ą

pr

ę

dko

ś

ci

ą

jechał pan

Ciekawski na Ostrów Tumski?

A. 600

min

m

B. 32

h

km

C. Wi

ę

cej ni

ż

8

s

m

, ale mniej ni

ż

8

s

m

2

1

D. 0,550

min

km

14. Zgodnie z traktatem z 1504 roku duchowie

ń

stwo

sprawowało na Ostrowie władz

ę

autonomiczn

ą

.

Podaj przykład regulacji, któr

ą

ta władza

wprowadziła.

.........................................................................

…………………………………………………….

15. Ostrów Tumski był doskonałym miejscem na

gród obronny – podaj argument potwierdzaj

ą

cy

t

ę

tez

ę

.

……………………………………………..
...............................................................

CZĘŚĆ B

Zadania za 2 punkty

16. Wypisz z tekstu dwa elementy zabytkowego wyposa

ż

enia katedry.

A. ..........................................................
B. ..........................................................

17. Podaj dwa synonimy wyrazu katedra w wyra

ż

eniu katedra gotycka.

A..........................................................
B..........................................................

18. Wypisz i nazwij nieodmienne cz

ęś

ci mowy w wypowiedzeniu: Pocz

ą

tki miasta

niew

ą

tpliwie zwi

ą

zane s

ą

z Ostrowem Tumskim.

A. ..........................................................
B. ..........................................................

19. Ze zdania: Mimo zniszcze

ń

wojennych katedra nadal posiada cenne zabytkowe

wyposa

ż

enie wypisz podmiot i nazwij go.

Podmiot

Nazwa podmiotu

20. Mapka przedstawia przebieg koryta Odry w okolicach Wrocławia oraz Barycz, jeden

z odrza

ń

skich dopływów. Przyjrzyj si

ę

jej uwa

ż

nie i wykonaj nast

ę

puj

ą

ce polecenia:

A. Rozpoznaj brzegi rzeki, wpisuj

ą

c na mapce cyfr

ę

1 na prawym brzegu Baryczy oraz cyfr

ę

2 na

jej lewym brzegu.

B. Okre

ś

l poło

ż

enie Wrocławia wzgl

ę

dem tej rzeki, wpisuj

ą

c w poni

ż

szym zdaniu nazwy

wła

ś

ciwych kierunków geograficznych (Uwaga: nazwy kierunków podaj w pełnym brzmieniu, nie

stosuj ani polskich, ani mi

ę

dzynarodowych skrótów).

Wrocław poło

ż

ony jest na ………………………………….. od

ź

ródeł Baryczy oraz na

………………………………………. od uj

ś

cia tej rzeki.

21. Woda płyn

ą

ca korytem Odry znajduje si

ę

na jednym z etapów nieustannego kr

ąż

enia

wody w przyrodzie. W trakcie tego obiegu mo

ż

e ona wielokrotnie zmienia

ć

swoj

ą

posta

ć

,

przechodz

ą

c ze stanu ciekłego w stan stały lub lotny.

Podziel wymienione opady i osady atmosferyczne według stanu, w jakim znajduje si

ę

tworz

ą

ca je woda.

deszcz, gołoled

ź

, grad, m

ż

awka, rosa, szron,

ś

nieg

Stan wody

Przykłady opadów i osadów atmosferycznych

stały

ciekły

16

P

1

2

17

P

1

2

18

P

1

2

19

P

1

2

20

P

1

2

21

P

1

2

Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza

„

zDolny Ślązaczek” 2008/2009, etap powiatowy.

Arkusz zatwierdzony przez WKK str. 4

CZĘŚĆ C

Zadania za 3 punkty

22. W tek

ś

cie wyst

ę

puj

ą

imiona lub nazwiska wa

ż

nych postaci historycznych. Wypisz trzy

i przyporz

ą

dkuj im odpowiednie godno

ś

ci (tytuły)

Imi

ę

lub nazwisko

Godno

ść

(tytuł)

23. Z wypowiedzenia: Historia miasta niew

ą

tpliwie zwi

ą

zana jest z Ostrowem Tumskim

wypisz rzeczowniki, nazwij ich przypadek, w którym wyst

ę

puj

ą

w tym zdaniu.

Rzeczownik

Przypadek

24. W programie wycieczki dla uczniów klasy szóstej zwiedzaj

ą

cych Ostrów Tumski zaplanowano

obejrzenie katedry

ś

w. Jana Chrzciciela i ko

ś

cioła

ś

w. Idziego. Wszyscy uczestnicy wycieczki

mieli mo

ż

liwo

ść

obejrzenia jednego lub obu obiektów. Katedr

ę

zwiedziło

24

11

wszystkich

uczestników wycieczki, a ko

ś

ciół

24

17

wszystkich uczestników wycieczki. Jaka cz

ęść

uczniów

klasy szóstej zwiedziła katedr

ę

i ko

ś

ciół

ś

w. Idziego?

Zadanie za 4 punkty

25. Pan Ciekawski spaceruj

ą

c po Ostrowie Tumskim naliczył,

ż

e w czasie 25 minut przeszedł 1750

kroków. Oblicz z jak

ą

ś

redni

ą

pr

ę

dko

ś

ci

ą

w

h

km

spacerował pan Ciekawski, je

ż

eli długo

ść

jednego kroku stanowi

5

2

jednego metra.

23

P

1

2

3

24 P
1

2

3

25

P

1

2

3

4

22

P

1

2

3

Przepisz tutaj swój kod znajdujący się we wkładce do arkusza