17.11.2010 r., godz. 12

00

Czas trwania 90 minut

Magia i właściwości bursztynu bałtyckiego

Bursztyn bałtycki jest skamieniałą, kopalną żywicą, wytworzoną przez wymarły gatunek sosny balsamicznej.
Drzewa bursztynodajne porastały obszary Bałtyku i Skandynawii, sięgając po Grenlandię i Spitsbergen. Bursztyn
jest masą bezpostaciową i porowatą, występującą w kilku odmianach barwnych: żółtej, białej, czerwonej, zielonej,
a nawet czarnej. Skład bursztynu jako mieszaniny związków chemicznych nie został do końca określony (…).
W wielu okazach zachowały się szczątki zwierząt i roślin stanowiących pozostałość świata organicznego sprzed
ponad 50 mln lat.
Od najdawniejszych wieków człowiek łączył bursztyn ze słońcem. Jest on jednym z najczęściej używanych do
wyrobu biżuterii kamieni szlachetnych. Karierę bursztynu w biżuterii rozpoczęły nadziaki, czyli bryłki bursztynu
z naturalnymi otworkami. Ludzie przewlekali ścięgna zwierzęce przez przedziurkowane kawałki i gotowymi
wisiorkami przyozdabiali swoje ciało. Z czasem człowiek nauczył się krzemiennym rylcem wiercić otworki
w blaszkowatych kawałkach jantaru. W kolejnym etapie relacji człowieka z bursztynem zaczęto nadawać
nieregularnym bryłkom bardziej regularne kształty. I tak zaczęły powstawać pierwsze paciorki (…).
Sława bursztynu bałtyckiego rozchodziła się za pośrednictwem kupców. Jako pierwsi Fenicjanie poprzez Morze
Ś

ródziemne i Atlantyk docierali do wybrzeży Jutlandii. Później Grecy i Rzymianie, a we wczesnym średniowieczu

Arabowie wędrowali przez ziemie polskie szlakiem bursztynowym w poszukiwaniu cennego jantaru.
W Grecji za czasów Homera bursztyn traktowano na równi ze złotem i kością słoniową. Rzeźbiono z niego figurki
bogów, ludzi, zwierząt oraz wyrabiano wisiory o bardzo różnorodnych kształtach. Starożytni Grecy nadali tej
skamieniałej żywicy nazwę elektron, zwracając uwagę na właściwości elektromagnetyczne bursztynu (…).
Owidiusz pisał, że „bursztyn jest gorąca łzą po poległych bohaterach”. Z kolei Sofokles bryłki bursztynu określał
jako „łzy bajecznych ptaków”. Ze względu na swe właściwości był cennym podarkiem, gdyż wyobrażano sobie, że
przyciąga uczucia i serca kochanków (…).
Rzymianie nazwali bursztyn lyncurium, czyli mocz rysia, albowiem według legendy złocisty kamień powstał ze
skamieniałego moczu tego drapieżnika. Według Pliniusza wartość bursztynu w Starożytnym Rzymie była tak duża,
ż

e za niewielką figurkę można było kupić niewolnika. W średniowieczu bursztyn uważano za pianę morską

zastygłą pod działaniem promieni słonecznych lub skamieniałą ikrę nieznanych ryb. Najwspanialszym dziełem
sztuki bursztyniarskiej jest Komnata Bursztynowa podarowana carowi Piotrowi I Wielkiemu przez króla pruskiego
Fryderyka Wilhelma I, która zaginęła podczas II wojny światowej.
Wiara w moc bursztynu ma bardzo stary rodowód. Miał zapewniać obfite połowy, szczęśliwy powrót z morza oraz
zdrowie. Do dzisiaj bursztynowe nalewki stosowane są w dolegliwościach dróg oddechowych, astmie, schorzeniach
układu trawiennego, łagodzeniu infekcji, czy w niewydolności mięśnia sercowego. Promieniowanie bursztynu
sprzyja lepszemu samopoczuciu, aktywizując siły witalne organizmu. Dzięki właściwościom magnetycznym
noszony na szyi miał leczyć niedomagania gardła, zapalenie migdałków i uderzenie krwi do głowy. Uważano, że
rany i złamania pod wpływem bursztynu szybciej się goją. Stajnie końskie okadzane bursztynem utrzymywały
zdrowotność rasowych koni i działały regeneracyjnie na ich siły.
Obecnie z bursztynu w procesie suchej destylacji otrzymuje się olej bursztynowy. Jest on środkiem antyseptycznym
i dezynfekującym. Zapachem jest zbliżony do terpentyny. Działa regenerująco na ludzką skórę, pomagając
w leczeniu oparzeń, ukąszeń owadów i grzybic. Łagodzi bóle reumatyczne i skurcze mięśni (…).
Właściwości bursztynu wykorzystuje medycyna naturalna. Bursztyn ułatwia koncentrację, poprawia pamięć,
neutralizuje promienie rentgenowskie oraz promieniowanie telewizora i komputera. Jest także pomocny
w chorobach tarczycy, górnych dróg oddechowych i niewydolności mięśnia sercowego. Ze względu na swoje
właściwości bursztyn ma także zastosowanie w preparatach kosmetycznych. Doskonale regeneruje skórę i pobudza
jej metabolizm. Ponadto rozjaśnia cerę i wygładza zmarszczki (…).
Bursztyn jest powszechnie wykorzystywany do wyrobu biżuterii. Artystyczne wyroby z bursztynu oprawiane
w srebro cieszą się dużą popularnością i znajdują wielu nabywców.
Warunkiem prozdrowotnego wpływu bursztynowej biżuterii jest to, aby była wykonana z nieoszlifowanych
kawałków.

dr Janusz R. Mroczek, Uniwersytet Rzeszowski

Tekst pochodzi z Ogólnopolskiego Miesięcznika Ekologicznego „Ekonatura”, lipiec 2010, Nr 7 (80), s.6

zDolny Ślązaсzek

VIII DOLNO

Ś

L

Ą

SKI KONKURS DLA UCZNIÓW SZKÓŁ PODSTAWOWYCH

II ETAP - POWIATOWY

TWÓJ KOD

Cz

P

A

B

C

D

∑

∑

∑

∑

W

y

n

ik

s

u

m

a

ry

c

z

n

y

(w

y

p

e

łn

ia

W

K

K

)

Przepisz tutaj Twój kod znajdujący się w karcie identyfikacyjnej

„zDolny Ślązaczek” 2010/2011, etap powiatowy

Arkusz zatwierdzony przez WKK

2

Przepisz tutaj Twój kod znajdujący się w karcie identyfikacyjnej

Tabela odpowiedzi
Zakreśl X właściwą odpowiedź.
W każdym zadaniu tylko jedna odpowiedź jest
poprawna. W razie pomyłki otocz błędnie
zaznaczoną odpowiedź kółkiem
i jeszcze raz zaznacz X dobrą odpowiedź.

CZĘŚĆ A

Zadania za 1 punkt

1. W

pradawnych

czasach

bursztyn

kojarzono

A.

z księżycem.

B.

z gwiazdami.

C.

ze słońcem.

D.

z kometami.

2. Grecy nadali bursztynowi nazwę elektron

ze względu na

A. właściwości elektromagnetyczne.
B barwę czerwoną i zieloną.
C. wysoką cenę.
D. właściwości lecznicze.

3. Według ludzi średniowiecza bursztyn to

komórki jajowe

A. rysia.
B. żółwia.
C. ryby.
D. słonia.

4. Bursztynowa

komnata

związana

jest

z władcami

A.

Rosji i Austrii.

B.

Francji i Polski.

C.

Czech i Turcji.

D.

Rosji i Prus.

5. Bursztyn ze względu na swe właściwości

nie jest wykorzystywany w

A. medycynie naturalnej.
B preparatach kosmetycznych.
C. produkcji materiałów budowlanych.
D. wyrobie biżuterii.

6. Nie jest możliwe zrobienie z bursztynu
A.

oleju.

B.

nalewki.

C.

kadzidła.

D.

gumy.

7. Nalewki bursztynowej nie stosuje się w
A.

dolegliwościach dróg oddechowych.

B.

łagodzeniu jaskry.

C.

astmie.

D.

niewydolności serca.

8. Olej bursztynowy nie pomaga w leczeniu
A.

oparzeń.

B.

otyłości.

C.

reumatyzmu.

D.

grzybicy.

9. Który z wymienionych w tekście twórców

jest autorem Iliady i Odysei?

A. Owidiusz.
B. Pliniusz.
C. Sofokles.
D. Homer.

10. Drzewa bursztynodajne nie porastały

wybrzeży

A.

Morza Czarnego.

B.

Morza Bałtyckiego.

C.

Oceanu Atlantyckiego.

D.

Morza Arktycznego.

11. Znaleziona w 1803 roku bryłka bursztynu

ważyła 15 funtów (6,750 kg). Znaleziony
w 1854

roku

w

korycie

Odry

we Wrocławiu bursztyn ważył 6 funtów.
Ile to kilogramów?

A. 2,2 kg

B. 0,450 kg

C. 2,7 kg

D. 2,5 kg

12. Mapa

Szlak

Bursztynowy

Budapeszt-

Kraków została wydana w skali 1:125 000.
Długość trasy rowerowej z Budapesztu do
Krakowa przez Bańską Szczawnicę na
Słowacji liczy 400 km. Długość tej trasy na
podanej mapie to

A. 0,320 m

B. 32 dm

C. 320 mm

D. 3020 m

13. Bursztyn to kopalina. Średnia wydajność

złoża to 0,2 kg bursztynu z tony złoża. Ile
ważyło złoże, z którego wydobyto 500 kg
bursztynu?

A. 2,5 t

B. 25000 kg

C. 250 t

D. 2500 t

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

Poprawność odpowiedzi

Suma

„zDolny Ślązaczek” 2010/2011, etap powiatowy

Arkusz zatwierdzony przez WKK

3

Przepisz tutaj Twój kod znajdujący się w karcie identyfikacyjnej

14. Aktualny kurs dolara: 1 dolar to 3,08 zł.

Roczną

wartość

polskiego

eksportu

wyrobów z bursztynu szacuje się na
300 mln

dolarów.

Podana

kwota

w złotówkach (według danego kursu) to

A. około 924 000 tys. zł.
B. około 92 400 tys. zł.
C. około 9 240 tys. zł.
D. 9240 mln gr.

15. Po oszlifowaniu bursztyny ważyły 5,28 kg.

Ile ważyły przed szlifowaniem, jeśli
w trakcie obróbki straciły 0,12 swojej
masy?

A. 44 kg
B. 60 kg
C. 0,006 t

D. 440 dag

_______________________________________________________________________________

CZĘŚĆ B

Zadania za 2 punkty

16. Maksymalnie w dwóch zdaniach zdefiniuj słowo magia.
………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

17. Podaj dwa argumenty potwierdzające magiczną moc bursztynu bałtyckiego.
………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………………

18. Ile waży sześcienna kostka wykonana z bursztynu o krawędzi długości 2 cm (1cm

3

bursztynu

waży 8,448 g).

Odp. ………………………………………………………………………………………………….........

19. Broszka z bursztynu kosztuje 40 zł, a bursztynowy naszyjnik 80 zł. Ile kupiono naszyjników i ile

kupiono broszek, jeżeli razem zapłacono 480 zł (liczba broszek była co najmniej równa liczbie
naszyjników). Podaj trzy rozwiązania zadania.

Odp. ………………………………………………………………………………………………………

„zDolny Ślązaczek” 2010/2011, etap powiatowy

Arkusz zatwierdzony przez WKK

4

Przepisz tutaj Twój kod znajdujący się w karcie identyfikacyjnej

CZĘŚĆ C

Zadania za 3 punkty

20. W Skandynawii odkryto jedne z najstarszych pokładów drzew bursztynowych. Wymień trzy

kraje skandynawskie.

A.

……………………….

B. ……………….……….

C. ……………….……….

21. Średnia cena jednego z trzech wyrobów jubilerskich z bursztynu wynosi 122,80 zł. Po dołożeniu

bursztynowej broszki średnia cena wzrosła do 140 zł. Ile kosztowała bursztynowa broszka?

Odp. ……………………………………………………………………………………………….…..…..

CZĘŚĆ D

Zadania za 4 punkty

22. Według legendy rzymskiej, bursztyn to mocz rysia. Wymień 2 dolnośląskie legendy i jednym

zdaniem określ ich problematykę.

A. ……………………..................................................................................................................................

………………………………………………………..…………………………………………………

B. ……………………………………………….………….……………………………………………....

……………………………………………………………………………..............................................

23. Ze zdania Bursztyn ma duże znaczenie przy wyrobie biżuterii. wypisz rzeczowniki, określ ich

liczbę i przypadek.

A. …………………………………………………………………………………………………………..

B. …………………………………………………………………………………………………………..

C. …………………………………………………………………………………………………………..

D. …………………………………………………………………………………………………………..

24. Tomek z Olą w czasie wakacji zbierali na plaży bursztyny. Po powrocie do pensjonatu,

w którym mieszkali, wszystkie zebrane bursztyny rozsypały się po podłodze. Tomek podniósł

9

1

z nich, a Ola tylko osiem bursztynów. Razem zebrali

7

1

wszystkich bursztynów. Ile bursztynów

pozostało na podłodze?

Odp.

……………………………………………………………………………………………………..