VIII Dolno

ś

l

ą

ski Konkurs Interdyscyplinarny

dla Uczniów Szkół Podstawowych

„zDolny

Ś

l

ą

zaczek”

ETAP SZKOLNY

19 pa

ź

dziernika 2010

godz. 12.00

czas trwania 60 minut

Kuratorium Oświaty we Wrocławiu • Dolnośląski Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli we Wrocławiu

Uczestnik konkursu

(wpisz czytelnie, drukowanymi literami)

Nazwisko

Imi

ę

Data urodzenia

Miejsce urodzenia

Szkoła

Klasa

TABELA ODPOWIEDZI
Zakreśl X właściwą odpowiedź. W każdym zadaniu jest tylko jedna poprawna odpowiedź.
W razie pomyłki otocz błędnie zaznaczoną odpowiedź kółkiem i jeszcze raz zaznacz X dobrą odpowiedź.

Suma uzyskanych punktów ………………………

Sprawdzaj

ą

cy …………………

Woda to niezwykła ciecz

Czemu wła

ś

ciwie przypisa

ć

,

ż

e ta ciecz ma tak wielkie znaczenie na naszej planecie, jest

wszechobecna i wszystko przenika? Składa si

ę

na to wiele osobliwych jej wła

ś

ciwo

ś

ci, których

wyliczenie zaj

ę

łoby wiele stronic. Tu jedynie podajemy kilka najwa

ż

niejszych. Jako zwi

ą

zek

chemiczny dwóch gazów – tlenu znajduj

ą

cego si

ę

w powietrzu i wodoru, najl

ż

ejszego

z wyst

ę

puj

ą

cych w przyrodzie pierwiastków – jest woda ciecz

ą

o cechach wyj

ą

tkowych. Wi

ąż

e

si

ę

jak

ż

adna inna substancja na Ziemi prawie ze wszystkimi pierwiastkami chemicznymi

w drobiny (molekuły): od najprostszych do najbardziej skomplikowanych, i pozostaje
jednocze

ś

nie w bezpo

ś

rednim kontakcie z innymi substancjami, bez

ż

adnych reakcji

chemicznych. Wiele substancji magazynuje wod

ę

bez jej zmiany, a tak

ż

e tworzy przy jej udziale

najpi

ę

kniejsze kryształy. Znaczna cze

ść

stałych substancji rozpuszcza si

ę

w wodzie. Inne

natomiast pozostaj

ą

nienaruszone. (…) Fakt,

ż

e para wodna, a wi

ę

c woda w stanie gazowym,

jest l

ż

ejsza od powietrza sprawia,

ż

e dochodzi w ogóle do tworzenia chmur. Temperatury

topnienia i parowania wody le

żą

w obszarze normalnych temperatur spotykanych na

powierzchni Ziemi. Nieprzypadkowo posługujemy si

ę

skal

ą

temperatur Celsjusza z punktem „0”

stopni odnosz

ą

cym si

ę

do punktu zamarzania i z warto

ś

ci

ą

„100” stopni odpowiadaj

ą

c

ą

wrzeniu

wody.
W sposób naturalny wyst

ę

puje ona na Ziemi we wszystkich trzech stanach skupienia,

tj. w postaci stałej, ciekłej i lotnej. Gdyby chocia

ż

tylko jedna z tych wła

ś

ciwo

ś

ci była inna,

np. je

ś

li woda w stanie stałym, tak jak wi

ę

kszo

ść

substancji, byłaby ci

ęż

sza ni

ż

w stanie ciekłym,

a wi

ę

c lód nie mógłby pływa

ć

po powierzchni wody, prawdopodobnie nie powstałoby

ż

ycie na

Ziemi. Wiele jezior, rzek i mórz byłoby zamarzni

ę

tych do dna. Pionowa wymiana wody i pr

ą

dy

morskie zanikn

ę

łyby, a cała woda Ziemi zostałaby skupiona na biegunach w postaci lodu.

Musz

ą

istnie

ć

tak

ż

e inne, jedyne w swoim rodzaju wła

ś

ciwo

ś

ci fizyko-chemiczne, które wniosły

do pierwiastka

ż

ycia co

ś

, co sprawiło,

ż

e niegdy

ś

z martwej materii mogło powsta

ć

ż

ycie.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

A

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

B

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

C

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

D

Sprawdzenie poprawno

ś

ci odpowiedzi (wypełnia nauczyciel)

W ka

ż

dej z poni

ż

szych kratek wpisa

ć

0 lub 1 zgodnie z kluczem odpowiedzi

ETAP SZKOLNY, zDolny

Ś

l

ą

zaczek

19 pa

ź

dziernika 2010 r., czas trwania 60 minut

Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny

Ś

l

ą

zaczek 2010/2011

2

Człowiek podobnie jak wszystkie organizmy

ż

ywe sam wbudowany jest w globalny obieg,

składa si

ę

w ponad 60% z wody i posiada własny jej obieg. Przerwanie kr

ąż

enia wody oznacza

ś

mier

ć

.

Woda prapierwiastek

ż

ycia

Je

ś

li porówna

ć

rol

ę

wody w naszym organizmie z rol

ą

, jak

ą

odgrywa w przyrodzie, zauwa

ż

ymy

zdumiewaj

ą

ce podobie

ń

stwo. Czym dla przyrody s

ą

takie zjawiska jak pogoda, opady,

powodzie, tym dla człowieka jest proces trawienia i pocenie si

ę

. Mgły, opary, chmury, cał

ą

pulsuj

ą

c

ą

atmosfer

ę

mo

ż

na odnale

źć

w znacznym pomniejszeniu w oddechu. Kiedy zaburzony

jest regularny, zharmonizowany rytm przyrody, załamuje si

ę

tak

ż

e nasz wewn

ę

trzny klimat,

nasze samopoczucie. Sie

ć

rzek na Ziemi przypomina ludzki krwioobieg. Obydwa s

ą

zagro

ż

one

zatruciem i mo

ż

liwo

ś

ci

ą

zakłóce

ń

. Woda gruntowa znajduje swój odpowiednik w wodzie

komórek ludzkiego ciała. Obni

ż

enie jej zawarto

ś

ci jest w obu przypadkach

ś

miertelne. Filtracj

ę

,

oczyszczanie i wykorzystanie pozostało

ś

ci, odnajdujemy w organizmie ludzkim w pracy nerek.

A to, co w wielkim obiegu wody w przyrodzie regulowane jest poprzez szat

ę

ro

ś

linn

ą

,

wypromieniowanie, pr

ą

dy morskie, temperatur

ę

, wiatr, wysokie i niskie ci

ś

nienie, w naszym

układzie wewn

ę

trznym dokonuje skomplikowana regulacja hormonów tarczycy, przysadki

mózgowej i nadnercza.
Równie

ż

lingwistycznie istnieje

ś

cisła wi

ęź

mi

ę

dzy klimatem Ziemi a nastrojem człowieka:

przyjazny, pogodny, pos

ę

pny, „kwa

ś

ny”, wylewny suchy lub burzliwy. Ludzie mog

ą

by

ć

tacy jak

pogoda. Nawet słowo „humor” maj

ą

ce swe korzenie w j

ę

zyku łaci

ń

skim oznacza „wilgo

ć

”, której

daremnie szuka

ć

by u człowieka „oschłego”.

Wod

ę

, która jest niezast

ą

pionym składnikiem naszego po

ż

ywienia, nale

ż

y dokładnie pozna

ć

,

ochrania

ć

i post

ę

powa

ć

z ni

ą

odpowiedzialnie. Je

ś

li bowiem woda jest zanieczyszczona, to

zagro

ż

one jest

ż

ycie organizmów na Ziemi, a wi

ę

c i

ż

ycie człowieka. Wszyscy musimy si

ę

przyczyni

ć

do tego, aby wodzie i jej obiegom na naszej planecie okaza

ć

szczególn

ą

trosk

ę

, aby

ta najwa

ż

niejsza składowa cz

ęść

wszelkiego istnienia nie była bezmy

ś

lnie niszczona. Chodzi tu

zarówno o nas, jak i o pokolenia, które przyjd

ą

po nas i b

ę

d

ą

zamieszkiwały pi

ę

kna planet

ę

ludzi

– Ziemi

ę

.

Tekst za:

Frederic Vester, „WODA =

ś

YCIE,

cybernetyczna ksi

ąż

ka o

ś

rodowisku z opisem 5-ciu obiegów wody”, PKE, Kraków 1992

____________________________________________________________________________
ZADANIA

1. Wska

ż

sformułowanie prawdziwe.

A. Woda wi

ąż

e si

ę

prawie ze wszystkimi

pierwiastkami chemicznymi.

B. Woda

nie

jest

pierwiastkiem

chemicznym.

C. Woda nie wi

ąż

e si

ę

z pierwiastkami

chemicznymi.

D. Woda wchodzi w reakcj

ę

ze wszystkimi

pierwiastkami chemicznymi.

2. Para wodna jest
A. ci

ęż

sza od powietrza.

B. l

ż

ejsza od powietrza.

C. ma tak

ą

sam

ą

g

ę

sto

ść

co powietrze.

D. ma g

ę

sto

ść

wi

ę

ksz

ą

od powietrza.

3. W 100 stopniach Celsjusza woda
A. krzepnie.
B. zamarza.
C. topi si

ę

.

D. wrze.

ETAP SZKOLNY, zDolny

Ś

l

ą

zaczek

19 pa

ź

dziernika 2010 r., czas trwania 60 minut

Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny

Ś

l

ą

zaczek 2010/2011

3

4. Gwałtowne obni

ż

enie zawarto

ś

ci

wody w organizmie mo

ż

e skutkowa

ć

A. zapaleniem migdałków.
B. lepszym samopoczuciem.
C. szybk

ą

ś

mierci

ą

.

D. wzrostem wagi ciała.

5. Za

oczyszczanie

organizmu

odpowiedzialna/e jest (s

ą

)?

A. Tarczyca.
B. Nerki.
C. Trzustka.
D. Przysadka mózgowa.

6. Zaburzenie rytmu przyrody wpływa

na nasze

A. finanse.
B. ambicje.
C. talenty.
D. samopoczucie.

7. Wyraz dwóch to
A. rzeczownik.
B. przymiotnik.
C. czasownik.
D. liczebnik.

8. Wska

ż

informacj

ę

fałszyw

ą

.

A. Chmur

ę

tworzy

skroplona

para

wodna, zawarta w powietrzu.

B. Chmury tworz

ą

si

ę

w atmosferze na

ró

ż

nej wysoko

ś

ci nad powierzchni

ą

Ziemi.

C. Chmury mog

ą

si

ę

tworzy

ć

tylko

w ci

ą

gu dnia.

D. Zachmurzenie

jest

jednym

ze

składników pogody.

9. Słowo humor nie okre

ś

la człowieka

A. wesołego.
B. oschłego.
C. radosnego.
D. zadowolonego.

10. Według Frederica Vestera
A. woda równa si

ę

ż

ycie.

B. woda równa si

ę

szcz

ęś

cie.

C. woda równa si

ę

bogactwo.

D. woda równa si

ę

marzenia.

11. Przywołany tekst napisany jest
w stylu
A. literackim.
B. popularno-naukowym.
C. urz

ę

dowym.

D. publicystycznym.

12. Wska

ż

informacj

ę

fałszyw

ą

.

A. Woda to zwi

ą

zek chemiczny dwóch

gazów.

B. Woda w stanie gazowym jest l

ż

ejsza

od powietrza.

C. Woda wyst

ę

puje w trzech stanach

skupienia.

D. Woda w stanie stałym jest ci

ęż

sza ni

ż

w stanie ciekłym.

13. W sklepie zabrakło mineralnej
wody do picia.
Podmiot w tym zdaniu wyra

ż

ony jest

w
A. mianowniku liczby pojedynczej.
B. mianowniku liczby mnogiej.
C. dopełniaczu liczby pojedynczej.
D. dopełniaczu liczby mnogiej.

14. O kim

ś

, kto jest w gor

ą

cej wodzie

k

ą

pany, mówimy, gdy jest on

A. pogodny.
B. wybuchowy.
C. spokojny.
D. nieprzyst

ę

pny.

15. Czuł si

ę

jak ryba w wodzie, to

przykład
A. metafory.
B. uosobienia.
C. porównania.
D. epitetu.

16. Wiele

substancji

magazynuje

wod

ę

bez jej zmiany, a tak

ż

e tworzy

przy

jej

udziale

najpi

ę

kniejsze

kryształy.
Wypowiedzenie to jest zdaniem
A. pojedynczym nierozwini

ę

tym,

B. pojedynczym rozwini

ę

tym,

C. zło

ż

onym podrz

ę

dnie,

D. zło

ż

onym współrz

ę

dnie.

ETAP SZKOLNY, zDolny

Ś

l

ą

zaczek

19 pa

ź

dziernika 2010 r., czas trwania 60 minut

Wojewódzka Komisja Konkursowa, zDolny

Ś

l

ą

zaczek 2010/2011

4

17. Jaka

głoska

nie

wyst

ę

puje

w wyrazie ciecz?
A. Samogłoska.
B. Spółgłoska nosowa.
C. Spółgłoska ustna.
D. Spółgłoska twarda.

18. Który z podanych wyrazów byłby
ostatni w słowniku?
A. Woda.
B. Wodny.
C. Wodowanie.
D. Wodomierz.

19. W wyrazie znaczenie wyst

ę

puje

A. tyle samo liter co głosek.
B. wi

ę

cej głosek ni

ż

liter.

C. o dwie głoski mniej ni

ż

liter.

D. o jedn

ą

głosk

ę

mniej ni

ż

liter.

20. Powierzchnia jeziora Garda we
Włoszech ma 370 km

2

, a jeziora

D

ą

bie w Polsce 56 000 000 m

2

. O ile

powierzchnia

jeziora

Garda

jest

wi

ę

ksza

od

powierzchni

jeziora

D

ą

bie?

A. Około 7 razy
B. O 314 km

2

C. Około 6 razy
D. O 3 140 000 m

2

21. Woda stanowi 0,6 masy ciała
dorosłego

człowieka.

Ile

wa

ż

y

człowiek, w którego organizmie jest
3960 dag wody?
A. 79,2 kg

B. 660 000 g
C. 6 800 dag
D. 66 kg

22. W

czasie

ulewnego

deszczu

grunt

pokryła

warstwa

wody

o grubo

ś

ci 10 mm. Ile litrów wody

spadło

na 6

arow

ą

prostok

ą

tn

ą

działk

ę

?

A. 60 000 litrów.
B. 600 litrów.
C. 6 000 litrów.
D. 600 000 litrów.

23. Akwarium o wymiarach 600 mm
x 40 cm x 0,5 m wypełniono wod

ą

do

0,6 jego wysoko

ś

ci. Ile wody nale

ż

y

dola

ć

,

aby

wypełni

ć

0,75

jego

obj

ę

to

ś

ci?

A. 180 dm

3

B. 18 l
C. 1800 ml
D. 18 hl

24. Suszenie grzybów polega na
odparowaniu zawartej w nich wody.
Prawdziwki po ususzeniu trac

ą

0,92

swojej masy. Ile prawdziwków trzeba
zebra

ć

, aby otrzyma

ć

1kg suszonych

grzybów?
A. 12 500 g
B. 1,08 kg

C. 14 kg
D. 1000 dag

25. Wyciek z kranu jednej kropli
wody na sekund

ę

daje upływ 700 cm

3

wody w ci

ą

gu godziny. Woda kapała

z kranu z podan

ą

pr

ę

dko

ś

ci

ą

przez

trzy dni. Ile wody wyciekło z kranu?
A. 500,4 l
B. 50,4 l
C. 5000400 cm

3

D. 5,4 m

3