1

materiały dla rolników

Radom 2004

Dodruk wykonano w ramach zadania zleconego MRiRW

zgodnie z decyzją HORre-401-182/04

z dnia 25.06.2004 r.

UWARUNKOWANIA STOSOWANIA

ŒRODKÓW OCHRONY ROŒLIN

W ROLNICTWIE EKOLOGICZNYM

2

Autorzy:

1. doc. dr hab. Marek Tomalak
2. prof. dr hab. Jerzy J. Lipa
3. mgr Roman Krawczyk
4. dr Marek Korbas

Instytut Ochrony Roœlin w Poznaniu

Recenzja: prof. dr hab. Mieczys³aw Górny

Projekt ok³adki: Marek Rz¹sa, RCDRRiOW w Przysieku

© Copyright by: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi

Wydawca:
Krajowe Centrum Rolnictwa Ekologicznego
- Regionalne Centrum Doradztwa Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich

w Radomiu
ul. Chorzowska 16/18, 26-600 RADOM

tel. [phone]

e-mail:[e-mail]

www.cdr.gov.pl/radom

Realizacja i druk:
GP RCDRRiOW w Radomiu
ul. Chorzowska 16/18, 26-600 RADOM

tel. [phone]

e-mail:[e-mail]

www.cdr.gov.pl/radom

ISBN 83-89060-65-5

Nak³ad: 3000 egz.

3

Spis treœci

I.

Specyfika za³o¿eñ ochrony roœlin w rolnictwie ekologicznym ....................4

II. Ogólne metody ochrony roœlin stosowane w rolnictwie ekologicznym .......5

II.1. Dzia³ania maj¹ce na celu ograniczenie wystêpowania chwastów .....5
II.2. Dzia³ania maj¹ce na celu ograniczenie wystêpowania chorób .......10
II.3. Dzia³ania maj¹ce na celu ograniczenie wystêpowania szkodników ...12

III. Analiza za³¹cznika nr II Rozporz¹dzenia Rady (EWG) 2092/91 z dnia 24

czerwca 1991 r. w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz
znakowania produktów rolnych i œrodków spo¿ywczych ..........................16

IV. Œrodki ochrony roœlin zawieraj¹ce substancje biologicznie czynne wymie-

nione w za³¹czniku nr II i dopuszczone do obrotu i stosowania w Polsce
(objête decyzjami do 6 maja 2003) .............................................................18

V. Aktualny stan prawny dopuszczania œrodków ochrony roœlin do obrotu

i stosowania w Polsce, ze szczególnym uwzglêdnieniem œrodków biologicz-
nych, biotechnicznych, pochodzenia naturalnego i ¿ywych organizmów ... 29

VI. Aspekty ekonomiczne .................................................................................29
VII. Podsumowanie ............................................................................................30

4

I. Specyfika za³o¿eñ ochrony roœlin w rolnictwie ekologicznym

Szczególn¹ cecha rolnictwa ekologicznego jest kompleksowe traktowanie pro-

cesu produkcji tak, aby dzia³ania w jednym obszarze produkcji rolniczej by³y œci-

œle powi¹zane z pozosta³ymi. Dotyczy to równie¿ ochrony roœlin, która nie jest

tutaj niezale¿nym elementem cyklu, lecz konsekwencj¹ dzia³añ podejmowanych

na innych etapach produkcji roœlinnej i czêsto równie¿ zwierzêcej. G³ównym za³o-

¿eniem ochrony roœlin w rolnictwie ekologicznym nie jest zwalczanie chorób

i szkodników, lecz stworzenie odpowiednich warunków dla prawid³owego wzro-

stu roœlin, aby czynniki te nie rozwija³y siê w uprawie, lub aby ich wp³yw na plo-

nowanie by³ minimalny. Tak wiec dzia³ania przygotowawcze i profilaktyczne po-

legaj¹ce na doborze odpowiedniego siedliska i agrotechniki, stymulowaniu roœlin

do wytwarzania substancji obronnych, przeprowadzaniu zabiegów biotechnicz-

nych oraz na stwarzaniu odpowiednich warunków do rozwoju organizmów po¿y-

tecznych, maj¹ pierwszeñstwo przed dzia³aniami interwencyjnymi. Dzia³ania in-

terwencyjne mog¹ zaœ byæ podejmowane jedynie w ostatecznoœci, w przypadku

bezpoœredniego, istotnego zagro¿enia dla plonów. Nale¿y przy tym pamiêtaæ, ¿e

zarówno stosowane metody, jak i œrodki musz¹ byæ zgodne zarówno z zasadami

rolnictwa ekologicznego, jak i istniej¹cymi w kraju przepisami prawnymi doty-

cz¹cymi dopuszczania œrodków ochrony roœlin do obrotu i stosowania.

W za³o¿eniach ogólnych przyjmuje siê, ¿e w zrównowa¿onych warunkach œro-

dowiska gospodarstwa ekologicznego zagro¿enie upraw ze strony chorób i szkod-

ników powinno byæ niewielkie. Roœliny uprawiane na w³aœciwym siedlisku reali-

zuj¹ pe³niê swoich mo¿liwoœci ¿yciowych, a wysoka bioró¿norodnoœæ œrodowi-

ska przyczynia siê do ograniczenia rozwoju populacji szkodliwych organizmów

do minimum. Wiadomo jest jednak, ¿e ju¿ same czynniki pogodowe mog¹ okreso-

wo zmieniæ warunki œrodowiskowe na szczególnie korzystne dla rozwoju organi-

zmów chorobotwórczych, lub szkodników, powoduj¹c równoczeœnie os³abienie

wigoru roœlin. Ponadto, nale¿y pamiêtaæ, ¿e aktualny udzia³ gospodarstw ekolo-

gicznych w ogólnym krajobrazie rolnictwa jest nadal niewielki. Konsekwencj¹ tego

jest sytuacja, w której stosunkowo niewielkie gospodarstwa ekologiczne otoczone

s¹ ogromnymi obszarami gospodarstw konwencjonalnych. W takim przypadku trud-

no jest powstrzymaæ sta³¹ migracjê szkodników i czynników chorobowych z ota-

czaj¹cych pól na uprawy ekologiczne. Ich naturalny potencja³ obronny mo¿e nie

wytrzymaæ takiego naporu. Dlatego niezbêdne jest przygotowanie rolników do

podejmowania dzia³añ zapewniaj¹cych skuteczn¹ ochronê ich plonów oraz zapo-

znanie ich z dostêpnym arsena³em istniej¹cych œrodków mog¹cych znaleŸæ zasto-

sowanie w tym procesie.

Podstawowe dzia³ania maj¹ce na celu ochronê roœlin w gospodarstwach ekolo-

gicznych obejmuj¹: 1. ograniczanie wystêpowania chwastów; 2. ochronê roœlin

przed chorobami oraz 3. ochronê roœlin przed szkodnikami. Ka¿dy z tych obsza-

rów dysponuje specyficznym dla siebie zakresem œrodków.

5

II. Ogólne metody ochrony roœlin stosowane w rolnictwie

ekologicznym

II.1. Dzia³ania maj¹ce na celu ograniczenie wystêpowania chwastów

W ekosystemie pól chwasty odgrywaj¹ wa¿n¹ rolê. Urozmaicaj¹ sk³ad bota-

niczny upraw, przyczyniaj¹ siê do zmniejszenia skutków erozji oraz zapobiegaj¹

wyp³ukiwaniu sk³adników mineralnych w g³êbsze warstwy gleby. Z obecnoœci¹

chwastów zwi¹zany jest równie¿ rozwój po¿ytecznych organizmów. Chwasty

wystêpuj¹ce w niewielkim nasileniu nie maj¹ szkodliwego wp³ywu na plon. Dla-

tego zachwaszczenie w rolnictwie ekologicznym nale¿y regulowaæ przez kiero-

wanie nasileniem wystêpowania chwastów, a nie przez ich ca³kowite zwalczanie.

W teorii rolnictwa ekologicznego roœlina jest chwastem, wtedy gdy roœnie w miej-

scu, w którym zaplanowaliœmy inne przeznaczenie. O zachwaszczeniu mówimy

wówczas, gdy chwast wystêpuje w nadmiarze, to znaczy powy¿ej progu szkodli-

woœci. W celu efektywnego kierowania nasileniem wystêpowania chwastów nie-

zbêdne jest zrozumienie miejsca chwastów w biocenozie oraz ich wp³ywu na ro-

œlinê uprawn¹. Czêsto najprostszy sposób ograniczenia zachwaszczenia polega na

ustaleniu jego przyczyn i ich usuniêciu, a nie na zwalczania objawów.

W rolnictwie ekologicznym kierowanie nasileniem wystêpowania chwastów

realizuje siê poprzez dzia³ania zapobiegawcze i bezpoœrednie metody ograniczaj¹-

ce zachwaszczenie. Zabiegi te dotycz¹ zarazem dzia³añ doraŸnych jak i d³ugoter-

minowych.

Dzia³ania zapobiegawcze polegaj¹ na stosowaniu p³odozmianu, siewu roœlin

dobrze zacieniaj¹cych glebê, uprawie roœlin odchwaszczaj¹cych, utrzymaniu po-

krycia gleby przez ca³y okres wegetacji przez roœliny uprawne lub œció³ki oraz

stosowanie materia³u siewnego wolnego od nasion chwastów. Mówi¹c o bezpo-

œrednich metodach ograniczaj¹cych zachwaszczenie nale¿y w szczególnoœci wy-

mieniæ stosowanie uprawek mechanicznych, wyrywanie chwastów oraz odchwasz-

czanie p³omieniowe przy u¿yciu specjalistycznych urz¹dzeñ. Dzia³ania zapobie-

gawcze oraz bezpoœrednie metody ograniczaj¹ce zachwaszczenie musz¹ siê wza-

jemnie uzupe³niaæ, a nie wykluczaæ.

Uprawa w p³odozmianie roœlin zacieniaj¹cych glebê

P³odozmian jest to dobór i nastêpstwo roœlin uprawnych na danym polu zapla-

nowane w okreœlonym czasie, dla danego obszaru gospodarstwa. W rolnictwie eko-

logicznym jest kluczowym elementem agrotechniki. W³aœciwie zaplanowany pro-

wadzi do ograniczenia wystêpowania chwastów konkurencyjnych dla roœlin upraw-

nych oraz do zachowania i podnoszenia ¿yznoœci gleby, gwarantuj¹c tym samym

uzyskiwanie zadawalaj¹cych plonów. W rolnictwie ekologicznym zaleca siê sto-

sowanie w produkcji polowej co najmniej czteroletniego p³odozmianu. Powierzch-

nia gleby podczas ca³ego okresu wegetacji powinna byæ przykryta roœlinnoœci¹,

w szczególnoœci plonem g³ównym i miêdzyplonem albo substancj¹ organiczn¹,

6

w tym w postaci kompostu, rozdrobnionej s³omy lub œció³ki z roœlin. Uprawy wra¿-

liwe na zachwaszczenie nale¿y w p³odozmianie lokalizowaæ bezpoœrednio po ro-

œlinach, które zmniejszaj¹ zachwaszczenie.

Niektóre gatunki chwastów dostosowane s¹ pod wzglêdem wymagañ agrotech-

nicznych i biologii rozwoju do poszczególnych grup roœlin uprawnych. Czêsty

powrót tego samego gatunku uprawy lub gatunku pokrewnego na to same pole

mo¿e doprowadziæ do kumulacji okreœlonych gatunków chwastów. Nale¿y stoso-

waæ przemienn¹ uprawê roœlin nale¿¹cych do ró¿nych grup, tj. zbó¿ (ozimych i ja-

rych), okopowych, pastewnych, warzyw oraz poplonów ogranicza wystêpowanie

tych chwastów.

Niektóre gatunki chwastów wystêpuj¹ powszechnie w ró¿nych grupach roœlin

uprawnych o zbli¿onym systemie uprawy. Na przyk³ad fio³ek polny, komosa bia³a,

maruna bezwonna, rumian polny i tobo³ek polny mog¹ masowo wystêpowaæ w ro-

œlinach zbo¿owych, okopowych i str¹czkowych. Przy du¿ym nasileniu wystêpo-

wania tych gatunków nale¿y uprawiaæ roœliny z zastosowaniem szerokich miêdzy-

rzêdzi, w których mo¿na przeprowadzaæ mechaniczne zabiegi odchwaszczaj¹ce

lub wprowadziæ do p³odozmianu uprawê roœlin pastewnych, jak trawy, roœliny

motylkowe lub mieszankê roœlin motylkowych z trawami, z przeznaczeniem na

u¿ytki zielone.

Gatunki chwastów wystêpuj¹ce we wszystkich grupach roœlin uprawnych, ta-

kie jak perz w³aœciwy, nale¿y zwalczaæ przez wykonanie zespo³u mechanicznych

uprawek pielêgnacyjnych.

W rolnictwie ekologicznym zaleca siê wprowadzenie p³odozmianu przemiennego

„dwa pola” polegaj¹cego na stosowaniu dwóch ró¿nych cykli kilkuletnich.

Dzia³anie przedplonów

Roœliny motylkowate s¹ bardzo wa¿n¹ grup¹ roœlin, których udzia³ w struktu-

rze zasiewów nie powinien byæ mniejszy ni¿ 25%. Wzbogacaj¹ one glebê w azot,

maj¹ dzia³anie strukturotwórcze, poprawiaj¹ce w³aœciwoœci fizyczne gleby oraz

zwiêkszaj¹ce zawartoœæ materii organicznej w glebie. Roœliny wieloletnie drobno-

nasienne (koniczyna bia³a, koniczyna czerwona, lucerna) w wyniku dobrego ocie-

niania gleby oraz u¿ytkowania koœnego zmniejszaj¹ w szczególnoœci zachwasz-

czenie jednorocznymi chwastami nasiennymi. Roœliny motylkowe grubonasienne,

szczególnie groch i bobik, wykazuj¹ sk³onnoœæ do silnego zachwaszczenia jedno-

rocznymi chwastami nasiennymi oraz uporczywymi chwastami wieloletnimi, jak

na przyk³ad ostro¿eñ polny i mlecz polny.

Roœliny okopowe zaliczane s¹ do roœlin zmniejszaj¹cych zachwaszczenie w p³o-

dozmianie. Ze wzglêdu na uprawê w szerokich miêdzyrzêdziach i pocz¹tkowy

wolny wzrost wymagaj¹ intensywnych zabiegów pielêgnacyjnych w celu ochrony

przed zachwaszczeniem. Roœliny okopowe s¹ dobrym przedplonem dla zbó¿.

Roœliny zbo¿owe s¹ zaliczane do gorszych przedplonów. Ogólnie nale¿¹ do

roœlin zwiêkszaj¹cych zachwaszczenie w stanowisku. Dlatego zbo¿a w p³odozmia-

7

nie powinny byæ uprawiane po roœlinach odchwaszczaj¹cych. Wœród zbó¿ najbar-

dziej podatnymi na zachwaszczenie s¹ pszenica ozima i jêczmieñ jary, a najmniej

¿yto i owies. Dobrym przedplonem dla zbó¿ s¹ roœliny pastewne jednak trzeba

pamiêtaæ, ¿e ich uprawa na œwie¿o zaoranym, podmok³ym u¿ytku zielonym jest

bardziej podatna na zachwaszczenie i pora¿enie przez choroby. Uprawa roœlin zbo-

¿owych nie powinna przekraczaæ 50% w strukturze zasiewów

Roœliny pastewne nale¿¹ do bardzo wa¿nej grupy roœlin w gospodarstwie eko-

logicznym. Pomimo gorszego efektu finansowego, dzia³anie ich w p³odozmianie

jest znacz¹ce i d³ugoterminowe, poprzez korzystne oddzia³ywanie na poprawê

¿yznoœci gleby oraz istotne ograniczanie zachwaszczenia. Mieszanki roœlin motyl-

kowych z trawami dzia³aj¹ strukturotwórczo na glebê i zwiêkszaj¹ w niej zawar-

toœæ materii organicznej. Hamuj¹ równie¿ rozwój chwastów dziêki intensywnemu

zacienianiu powierzchni gleby oraz wielokrotnemu koszeniu lub wypasaniu. Na-

le¿y jednak zwróciæ uwagê na intensywnoœæ wzrostu i zagêszczenie roœlin pastew-

nych, gdy¿ po kilkuletnim u¿ytkowaniu przerzedzenie mo¿e przyczyniæ siê do za-

chwaszczenia tych upraw. Jednoroczna uprawa roœlin pastewnych (seradela z wy-

k¹ lub motylkowe z trawami) ogranicza przede wszystkim wystêpowanie chwa-

stów rozmna¿aj¹cych siê z nasion, natomiast uprawa dwuletnia skutecznie ograni-

cza wystêpowanie chwastów wieloletnich

Warzywa. Uprawa warzyw, pomimo du¿ego nak³adu pracy przy pielêgnacyj-

nych zabiegach odchwaszczaj¹cych, ma dzia³anie odchwaszczaj¹ce oraz pozosta-

wia bardzo dobre stanowisko dla innych roœlin uprawnych, szczególnie po upra-

wie prowadzonej w œció³ce organicznej, która wzbogaca glebê w próchnicê.

Uprawa roœlin w poplonach

Uprawa roœlin poplonowych jest bardzo wa¿nym elementem rolnictwa ekolo-

gicznego, gdy¿ s¹ to roœliny przykrywaj¹ce powierzchniê gleby w okresie miêdzy

upraw¹ roœlin g³ównych. Uprawa poplonów przyczynia siê do zmniejszenia wy-

stêpowania chwastów jednorocznych nasiennych.

Poplony mog¹ byæ uprawiane jako:

- miêdzyplon ozimy wysiewany jest w miesi¹cach od lipca do wrzeœnia. Do tej

uprawy nadaj¹ siê: rzepak, ¿yto, ¿yto + wyka kosmata i mieszanka gorzowska (tj.

wyka ozima, inkarnatka, ¿ycica wielokwiatowa).

- poplon œcierniskowy wysiewany w miesi¹cach od lipca do pierwszej dekady

sierpnia. Zasad¹ tutaj jest siew mieszanek roœlin, co zmniejsza ryzyko ich uprawy.

Do tej uprawy nadaj¹ siê: peluszka, wyka siewna, ³ubin, gryka, owies, facelia,

gorczyca bia³a, rzepak i rzodkiew oleista.

- wsiewki poplonowe jako uprawa wspó³rzêdna. Wsiewa siê je wiosn¹ w zbo¿a.

Wsiewki dobrze znosz¹ zacienienie, a ich intensywny wzrost nastêpuje po zbiorze

roœliny g³ównej. Do tej uprawy nadaj¹ siê roœliny motylkowe drobnonasienne i trawy

oraz ich mieszanki.

8

Zagêszczenie ³anu roœliny uprawnej

Zbyt niska obsada roœliny uprawnej zwiêksza ryzyko jej zachwaszczenia oraz

obni¿a wysokoœæ plonu. Nadmierne zagêszczenie zwiêksza zdolnoœæ konkuren-

cyjn¹ w stosunku do chwastów, jednak zwiêksza równie¿ zagro¿enie wystêpowa-

nia chorób i szkodników oraz ryzyko wylegania roœlin.

Siew pasowy polega na wykorzystaniu korzyœci siewu zagêszczonego, mini-

malizuj¹c jednoczeœnie jego wady. Ide¹ tego siewu jest wysiew nasion roœlin w kilku

zbli¿onych do siebie rzêdach, tworz¹c pas roœlin o zagêszczonym siewie. Miêdzy

pasami s¹ szerokie miêdzyrzêdzia, które s³u¿¹ do pielêgnacji mechanicznej lub

p³omieniowej.

Uprawa roœlin odchwaszczaj¹cych

Odchwaszczaj¹ce dzia³anie roœlin mo¿e zachodziæ poprzez: a) uprawê roœlin

w szerokich miêdzyrzêdziach, w których wykonuje siê intensywne pielêgnacyjne

zabiegi odchwaszczaj¹ce, b) uprawê jednorocznych roœlin pastewnych, szybko

rosn¹cych po siewie i intensywnie zacieniaj¹cych glebê, c) uprawê roœlin wielolet-

nich o du¿ej sile wzrostu i zagêszczeniu runi, d) uprawê roœlin w œció³ce, która nie

pozwala na kie³kowanie nasion, e) uprawê odmian zbó¿ o d³ugiej s³omie, f) upra-

wê odmian roœlin tworz¹cych wiêksz¹ powierzchniê blaszek liœciowych,

oraz g) allelopatiê, przy której roœliny uprawne wydzielaj¹ substancje hamuj¹-

cych kie³kowanie nasion chwastów.

Œció³kowanie gleby

Zabieg œció³kowania wykonuje siê w roœlinach uprawianych w szerokich rzê-

dach. Œció³ki ograniczaj¹ przenikanie œwiat³a do gleby i stanowi¹ trwa³¹ barierê

mechaniczn¹ dla kie³kuj¹cych nasion chwastów. Materia³ami najczêœciej wyko-

rzystywanymi do œció³kowania s¹: czarna folia polietylenowa, w³óknina polipro-

pylenowa oraz biomasa substancji organicznej nieo¿ywionej jako mulcz lub bio-

masy o¿ywionej (tzw. œció³ka ¿ywa).

„¯ywa œció³ka” mo¿e byæ wykonana w dwojaki sposób. Pierwsza metoda po-

lega na przeznaczeniu roœlin okrywowych na mulcz. Na œció³kê przeznacza siê

roœliny wysiewane w miêdzyplonach ozimych, poplonach œcierniskowy albo wsiew-

kach poplonowych. Roœliny takie jak gorczyca bia³a, facelia, gryka wymarzaj¹c

zim¹ tworz¹ warstwê œció³ki, w któr¹ przeprowadza siê siew bezpoœredni lub sa-

dzonkowanie roœlin. Roœliny okrywowe takie jak rzepak, wyka, ¿yto, motylkowe

drobnonasienne oraz trawy nie wymarzaj¹ zim¹. Wiosn¹ roœliny te s¹ niszczone na

ca³ej powierzchni pola lub tylko w rzêdach, w których bêd¹ ros³y roœliny uprawne.

Wiosn¹, wykonuj¹c system uprawy bezorkowej przeprowadza siê siew bezpoœred-

ni lub sadzenie roœlin bezpoœrednio w œció³kê.

Druga metoda tworzenia „¿ywej œció³ki” polega na siewie roœliny okrywowej

pomiêdzy rzêdami g³ównej roœliny uprawnej. Siew roœliny okrywowej przeprowa-

dza siê w terminie 5-7 tygodni po siewie lub sadzonkowaniu roœliny plonu g³ów-

9

nego. Ta metoda jest stosowana w uprawie warzyw o d³ugim okresie wegetacji

i du¿ej wra¿liwoœci na konkurencjê innych roœlin w okresie krytycznej wra¿liwo-

œci na zachwaszczenie, reaguj¹c istotnym spadkiem wysokoœci plonu. Roœliny okry-

wowe siane w terminie póŸniejszym nie maj¹ wp³ywu na plon roœliny g³ównej.

W uprawie wspó³rzêdnej roœliny uprawnej z roœlin¹ okrywow¹ przeznaczon¹

na „¿yw¹ œció³kê” nale¿y kontrolowaæ roœliny okrywowe, aby nie stanowi³y za-

gro¿enia dla roœliny plonu g³ównego.

Œció³ka organiczna utworzona z biomasy nieo¿ywionej oprócz redukcji za-

chwaszczenia wywiera korzystny wp³yw na wzrost i rozwój roœlin uprawnych po-

przez zmianê mikroklimatu gleby w kierunku spulchniania gleby oraz utrwalania

dobrej struktury. W czasie suszy œció³ka utrzymuje ni¿sz¹ temperaturê gleby oraz

wy¿sz¹ wilgotnoœæ powietrza w jej otoczeniu.

Siew i rozwój roœliny uprawnej

W celu ograniczenia zachwaszczenia nale¿y wykorzystaæ wszystkie mo¿li-

woœci potencji ¿yciowej roœlin uprawnych, zwiêkszaj¹ce konkurencyjnoœæ w sto-

sunku do chwastów poprzez: a) wysiew zdrowego i dorodnego materia³u siew-

nego, b) wysiew materia³u siewnego wolnego od nasion chwastów, c) dobór odpo-

wiedniego terminu i techniki siewu, zapewniaj¹cy wyrównane i szybkie wschody,

d) zagêszczenie wysiewu w rzêdach w celu uzyskania optymalnej obsady roœlin,

przy zwiêkszonej szerokoœci miêdzyrzêdzi, w których stosuje siê mechaniczne pie-

lenie chwastów, e) opóŸnienie siewu roœlin ciep³olubnych (kukurydza, ziemniak) -

pozwala uzyskaæ szybszy, pocz¹tkowy wzrost roœlin w ogrzanej glebie, f) sadzon-

kowanie roœlin (szczególnie dotyczy to warzyw), g) podkie³kowywanie bulw ziem-

niaka, h) dobór roœlin bardziej konkurencyjnych dla danych warunków siedliska,

i) wysiew roœlin uprawnych w mieszankach, lub j) wysiew roœlin uprawnych w mie-

szankach odmianowych, charakteryzuj¹cych siê zró¿nicowanymi wymaganiami

dotycz¹cymi siedliska.

Stosowanie uprawek mechanicznych i innych zabiegów

Zalecenia rolnictwa ekologicznego wymagaj¹ ograniczenia do niezbêdnego mi-

nimum uprawy gleby, a w szczególnoœci uprawek po¿niwnych i orki g³êbokiej,

maj¹cych niekorzystny wp³yw na organizmy glebowe. Niemniej jednak ka¿dy rol-

nik powinien sam opracowaæ rozs¹dny plan uprawy gleby, dostosowany do wa-

runków glebowych i klimatycznych w³asnego gospodarstwa.

W pocz¹tkowym okresie funkcjonowania gospodarstwa ekologicznego wystê-

puje zazwyczaj nadmierne zachwaszczenie zarówno uci¹¿liwymi chwastami jed-

norocznymi jak i wieloletnimi. Uzyskanie pe³nej sprawnoœci gleby oraz jej ¿yzno-

œci jest procesem powolnym. Dlatego w praktyce trudno zrezygnowaæ w pocz¹t-

kowym okresie z uprawy p³u¿nej, a modyfikacja uprawy polega na p³ytszym ora-

niu i g³êbszym spulchnianiu. G³êbokoœæ orki nie powinna przekraczaæ 15 cm, a wy-

konuje siê j¹ w celu przygotowania pola do zasiewów oraz w celu ograniczenia

10

zachwaszczenia, szczególnie chwastami wieloletnimi. Najwy¿sza skutecznoœæ za-

biegów mechanicznego odchwaszczania uzyskuje siê w najm³odszych fazach roz-

wojowych chwastów. Wówczas odchwaszczaj¹ce zabiegi pielêgnacyjne przeprowa-

dza siê przy u¿yciu: brony, kultywatora, glebogryzarki, obsypnika lub opielacza.

Wyrywanie chwastów

Wyrywanie chwastów wykonuje siê wtedy, gdy roœlina uprawna zakryje miê-

dzyrzêdzia i nie ma mo¿liwoœci przeprowadzania zabiegów mechanicznych. Rêczne

pielenie roœlin jest równie¿ wykonywane, gdy roœlina uprawna ulegnie zachwasz-

czeniu w krytycznym okresie dla pielenia mechanicznego.

W sytuacji gdy roœliny uprawne ulegn¹ intensywnemu zachwaszczeniu, które

nie rokuje szans na uratowanie plonu, nale¿y zebraæ roœliny ³¹cznie z chwastami

i przeznaczyæ na kompost. Materia³ kompostowy wytworzony z roœlin chwastów

³¹cznie z ich nasionami wymaga jednak szczególnej pielêgnacji. Mo¿e on byæ

wykorzystany po oko³o roku, gdy ulegnie ca³kowitemu rozk³adowi. Komposty utwo-

rzone z biomasy chwastów i ich nasion zawieraj¹ wiêcej azotu ni¿ komposty z in-

nych odpadów roœlinnych.

Odchwaszczanie p³omieniowe

Odchwaszczanie termiczne polega na niszczeniu chwastów wysok¹ tempera-

tur¹ powstaj¹c¹ w wyniku spalania propanu w specjalistycznych palnikach. Od-

chwaszczanie termiczne ma zastosowanie g³ównie w odchwaszczaniu warzyw, cha-

rakteryzuj¹cych siê d³ugim okresem wschodów i nisk¹ konkurencyjnoœci¹ wzglê-

dem chwastów (marchew, cebula). Zabieg odchwaszczania p³omieniowego nie

polega na wypalaniu chwastów, lecz na dzia³aniu wysokiej temperatury (50-70

0

C)

na komórki roœlin powoduj¹c pêkanie œcianek komórkowych. Efektywnoœæ od-

chwaszczania p³omieniowego jest najwy¿sza gdy chwasty s¹ m³ode. Chwasty mog¹

byæ wypalane w rzêdach, krótko przed wschodami roœliny uprawnej lub w miê-

dzyrzêdziach.

II.2. Dzia³ania maj¹ce na celu ograniczenie wystêpowania chorób

Uprawa odmian roœlin odpornych na choroby

W rolnictwie ekologicznym uprawa odmian roœlin odpornych na najwa¿niej-

sze patogeny grzybowe i bakteryjne jest doskona³ym rozwi¹zaniem zmniejszenia

niebezpieczeñstwa wystêpowania chorób. Wybieraj¹c do uprawy odmiany trzeba

byæ œwiadomym, ¿e nie ma odmiany ca³kowicie odpornej na choroby. Odpornoœæ

mo¿e byæ wynikiem braku zgodnoœci w czasie miêdzy wystêpowaniem wra¿liwe-

go stanu rozwojowego roœliny uprawianej, a pojawieniem siê np. grzybów choro-

botwórczych, które w tym stadium s¹ groŸne dla roœlin i mog¹ poraziæ organy ro-

œlinne oraz wywo³aæ proces choroby. Najkorzystniej jest wysiewaæ odmiany ro-

œlin, które charakteryzuj¹ siê odpornoœci¹ prawdziw¹ uwarunkowan¹ przez odpo-

11

wiednie geny. Przyk³adem gatunku zbo¿a, którego odmiany charakteryzuj¹ siê

bardzo wysok¹ genetyczn¹ odpornoœci¹ na pora¿enie przez wa¿nych sprawców

chorób jak np. g³ownia pyl¹ca, œnieæ cuchn¹ca, m¹czniak prawdziwy czy rdza bru-

natna jest pszen¿yto. Odmiany tego zbo¿a nadaj¹ siê do uprawy w rolnictwie eko-

logicznym, poniewa¿ du¿o mniej sprawców chorób zagra¿a jemu w porównaniu

do innych gatunków zbó¿.

W uprawie warto te¿ stosowaæ odmiany, które wykazuj¹ reakcjê nadwra¿liwo-

œci. Tak¹ reakcjê obserwuje siê u niektórych odmian jêczmienia na infekcje spraw-

c¹ m¹czniaka prawdziwego. W momencie wnikania grzyba do tkanki liœcia roœlina

reaguje poprzez zamieranie komórek wokó³ zaka¿onych miejsc, co uniemo¿liwia

dalszy rozwój grzyba. W ten sposób koñczy siê proces chorobowy, poniewa¿ grzyb

do swojego rozwoju potrzebuje ¿ywych komórek. W Europie, w tym równie¿ w Pol-

sce opracowano uprawê mieszanin niektórych odmian jêczmienia. Metoda ta ma

na celu zmniejszenie wystêpowania sprawcy m¹czniaka prawdziwego i innych

chorób. Polega ona na uprawie na jednym polu trzech odmian o zró¿nicowanej

odpornoœci na choroby, a o zbli¿onym terminie dojrzewania.

Aktualizowane informacje o odmianach zbó¿ genetycznie odpornych na wa¿-

niejsze choroby grzybowe mo¿na znaleŸæ w Zaleceniach Ochrony Roœlin wyda-

wanych przez Instytut Ochrony Roœlin w Poznaniu, a o odmianach warzyw w opra-

cowaniu „Odmiany warzyw” – uprawy polowe i uprawy pod os³onami opubliko-

wanym przez Plantpress (Kupczyk i Loska, 2001).

Nale¿y pamiêtaæ, ¿e zachowanie pe³nej równowagi w uprawie, zapewniaj¹cej

optymalne warunki do rozwoju istotnie przyczynia siê do zwiêkszenia odpornoœci

i si³ obronnych uprawianych roœlin Ze wzglêdu na niewielk¹ dostêpnoœci œrodków

bakteriobójczych i grzybobójczych mo¿liwoœci zwalczania chorób w rolnictwie

ekologicznym s¹ bardzo ograniczone. Dlatego dzia³ania zapobiegawcze, do któ-

rych nale¿y wykorzystanie odmian odpornych maj¹ znaczenie podstawowe.

Dobór terminów siewu i zabiegów pielêgnacyjnych niekorzystnych dla

rozwoju chorób

Termin siewu dla roœlin uprawnych uzale¿niony jest od rejonu, w którym znaj-

duje siê gospodarstwo oraz od wymagañ roœliny w odniesieniu do temperatury,

wilgotnoœci i d³ugoœci okresu wegetacyjnego. Najbardziej odpowiednim terminem

do siewu jest okres, który zapewni szybkie wschody roœlin. W³aœnie takie wschody

pozwalaj¹ na zmniejszenie zagro¿enia przez ze strony patogenów mog¹cych po-

wodowaæ choroby wschodów, takie jak m.in. przed– i powschodowa zgorzel sie-

wek. Siew w czasie, gdy roœliny d³ugo kie³kuj¹ i wschodz¹ mo¿e przyczyniaæ siê

równie¿ do rozwoju wielu wa¿nych chorób podstawy ŸdŸb³a i korzeni. Zbyt wcze-

sny siew wiosn¹ mo¿e spowodowaæ szybszy rozwój sprawcy m¹czniaka prawdzi-

wego zbó¿ i traw oraz sprawcy rdzy liœciowych i septorioz liœci. Równie¿ wczesny

siew ozimy zbó¿ zwiêksza prawdopodobieñstwo uszkodzeñ. Podobnie jak w przy-

padku siewu wiosennego mo¿e nast¹piæ bujny wzrost roœlin, a to z kolei sprzyjaæ

12

bêdzie rozwojowi m¹czniaka prawdziwego. Zjawisko takie czêsto obserwuje siê

na jêczmieniu. Obfita i d³ugo zalegaj¹ca warstwa œniegu na bujnie rozwiniêtych

roœlinach mo¿e spowodowaæ rozwój sprawców pleœni œniegowej lub pa³ecznicy

zbó¿ i traw. Równie¿ w przypadku d³ugiej, ciep³ej i wilgotnej jesieni oraz zimy

istniej¹ dobre warunki do zwiêkszenia jesiennego pora¿enia roœlin zbó¿ przez czyn-

nik sprawczy ³amliwoœci ŸdŸbe³.

Zbyt wczesny i zbyt g³êboki siew oraz temperatura powietrza i gleby w grani-

cach 5 – 10

o

C s¹ czynnikami sprzyjaj¹cymi opanowaniu pszenicy ozimej przez

œnieæ cuchn¹c¹. W przypadku tej choroby wa¿ne jest równie¿ zwalczanie chwa-

stów, które mog¹ byæ gospodarzami dla tego grzyba chorobotwórczego.

Zabiegi pielêgnacyjne bezpoœrednio lub poœrednio pogarszaj¹ warunki rozwo-

ju wielu sprawców chorób poprzez zmianê wilgotnoœæ oraz zwiêkszenie dop³ywu

tlenu do gleby. Zabiegi te powinny prowadziæ do mo¿liwie szybkiego rozk³adu

resztek po¿niwnych i uniemo¿liwiaæ zbyt intensywny rozwój samosiewów. Wa¿-

ne jest, aby gleby ciê¿kie nie by³y w czasie siewu i wzrostu roœlin zbyt ubite i nie-

przepuszczalne dla wody. To zwiêksza niebezpieczeñstwo wielu infekcji grzybo-

wych. Na glebach lekkich nale¿y zaœ zadbaæ, aby nie by³y one zbyt luŸne. W ta-

kich warunkach roœliny kie³kuj¹ Ÿle i nierównomiernie, co sprzyja pora¿eniu ko-

rzeni przez sprawców chorób zgorzelowych podstawy roœlin i korzeni. Korzystny

wp³yw na zdrowie roœlin ma nawo¿enie organiczne, szczególnie zaœ nawozami

pochodzenia zwierzêcego. Hamuje ono rozwój patogenów w glebie poprzez sty-

mulowanie rozwoju antagonistycznych drobnoustrojów, wp³ywaj¹cych korzyst-

nie na ¿yznoœæ i strukturê gleby.

Przykrywanie roœlin uprawnych os³onami w czasie nasilenia

pojawu chorób

Metoda zmniejszania nasilenie wystêpowania chorób, poprzez przykrywanie

roœlin os³onami z folii, lub w³óknin mo¿e mieæ zastosowanie jedynie na niewiel-

kich powierzchniach upraw warzyw i owoców. Zabezpieczenia te stosuje siê g³ów-

nie w okresie najwiêkszego zagro¿enia ze strony spodziewanych patogenów. Ter-

min ich wprowadzenia powinien byæ ustalony na podstawie wyników prognozo-

wania. Nale¿y jednak pamiêtaæ, aby w okresie letnim os³ony takie nie prowadzi³y

do przegrzewania roœlin i niebezpiecznego wzrostu wilgotnoœci.

II.3. Dzia³ania maj¹ce na celu ograniczenie wystêpowania

szkodników

Kszta³towanie krajobrazu gospodarstwa w sposób sprzyjaj¹cy

rozwojowi i ochronie naturalnych wrogów szkodników roœlin

W gospodarstwie ekologicznym konieczne jest wspieranie po¿ytecznej dzia-

³alnoœci wrogów naturalnych poprzez w³aœciwe kszta³towanie krajobrazu w go-

spodarstwie oraz, gdy jest to niezbêdne, poprzez stosowanie naturalnych, lub bio-

logicznych œrodków ochrony roœlin. Najbardziej sprzyja wzrostowi liczby wro-

13

gów naturalnych szkodników rozwieszanie skrzynek lêgowych dla ptaków owa-

do¿ernych lub wbijanie tyczek na polach dla drapie¿nych gatunków ptaków polu-

j¹cych na gryzonie. Idealnym rozwi¹zaniem jest, gdy gospodarstwo ekologiczne

zlokalizowane jest w krajobrazie o du¿ej bioró¿norodnoœci, obfituj¹cym w kêpy

drzew, ma³e zbiorniki wodne lub pasy wiatrochronne.

Wieloletnie obserwacje wykaza³y, ¿e krzewy i zadrzewienia œródpolne bardzo

korzystnie oddzia³ywaj¹ na fitosanitarny stan przyleg³ych plantacji roœlin upraw-

nych. Zimuj¹cy w nich wrogowie naturalni migruj¹ na s¹siaduj¹ce plantacje roœlin

i redukuj¹ liczebnoœæ wystêpuj¹cych tam agrofagów.

W przypadku gdy gospodarstwo ekologiczne jest zlokalizowane w okolicy, w któ-

rej brak jest naturalnych ¿ywop³otów i zadrzewieñ nale¿y przyst¹piæ do ich zak³ada-

nia. Takie przedsiêwziêcie mo¿na sfinansowaæ korzystaj¹c z dotacji SAPARD. ¯y-

wop³oty korzystnie wp³ywaj¹ na mikroklimat plantacji lub okolicy, gdy¿ zapobiega-

j¹ sp³ywowi mas zimnego powietrza i przyczyniaj¹ siê do równomiernego rozk³adu

wilgotnoœci. Nasadzenia wiatrochronne zapobiegaj¹ ponadto nadmiernemu ruchowi

powietrza oraz stanowi¹ wa¿ne zimowiska dla po¿ytecznych owadów.

Wiele badañ wykaza³o, ¿e drapie¿ne i paso¿ytnicze owady liczniej wystêpuj¹

w uprawach mieszanych i krajobrazach zró¿nicowanych ni¿ w monokulturach i kra-

jobrazach uproszczonych gdy¿: ¿eruj¹ i paso¿ytuj¹ na wiêkszej liczbie gatunków

agrofagów liczniej wystêpuj¹cych w tych œrodowiskach w ró¿nych okresach sezonu

wegetacyjnego; utrzymuj¹ wysoki poziom reprodukcji oraz wykorzystuj¹ w upra-

wach mieszanych agrofagi, które w monokulturach normalnie nie wystêpuj¹,

Uprawa odmian roœlin odpornych na szkodniki

W gospodarstwach ekologicznych zalecana jest przede wszystkim uprawa od-

mian wykazuj¹cych odpornoœæ na g³ówne choroby i szkodniki mog¹ce wyst¹piæ

w danym rejonie. Najszerzej uwzglêdnian¹ w praktyce rolniczej jest odpornoœæ

roœlin uprawnych na paso¿ytnicze nicienie. W u¿yciu znajduje siê wiele odmian

ziemniaka, buraka i innych roœlin odpornych na nicienie korzeniowe z rodzajów

guzak i m¹twik. Stosowanie odpornych odmian ma równie¿ istotne znaczenie dla

obni¿enia ogólnej liczebnoœci szkodnika w œrodowisku. Aktualizowany wykaz

odmian ziemniaka odpornych na m¹twika ziemniaczanego mo¿na znaleŸæ w Zale-

ceniach Ochrony Roœlin.

Mniej skuteczne okaza³y siê próby stworzenia odmian odpornych na szkodniki

owadzie, choæ i tutaj odnotowuje siê wiele sukcesów. Istnieje wiele odmian drzew

owocowych o zwiêkszonej odpornoœci na nasionnicê trzeœniówkê, owocówkê œliwkó-

weczkê i inne. Producenci nasion i sadzonek bardzo rzadko jednak informuj¹ o odpor-

noœci oferowanych odmian na najwa¿niejsze szkodniki. W literaturze œwiatowej znaj-

duje siê ogromna liczba doniesieñ o wykryciu odpornoœci poszczególnych grup roœlin

na wiele szkodników owadzich, m.in. zbó¿ na mszyce, warzyw na szkodniki bulw

i korzeni, winogron na skoczki itp. Tak wiêc przy wyborze materia³u siewnego, lub

sadzeniowego nale¿y domagaæ siê od dystrybutora informacji na ten temat.

14

Dobór terminów siewu i zabiegów pielêgnacyjnych niekorzystnych dla

rozwoju szkodników

W zakresie terminu siewu wa¿ne jest uwzglêdnienie indywidualnych wyma-

gañ poszczególnych odmian roœlin, zgodnie z zaleceniami producentów materia³u

siewnego. Wczesne siewy maj¹ zwykle korzystne znaczenie dla roœlin, umo¿liwia-

j¹c im odbycie stadium m³odocianego jeszcze przed okresem g³ównego nasilenia

wystêpowania chorób i szkodników typowych dla danego gatunku uprawy. Mog¹

wiêc przyczyniæ siê do zmniejszenia opanowania przez te czynniki. Przyspieszenie

wysiewu mo¿e jednak byæ niebezpieczne ze wzglêdu na zwiêkszenie zagro¿enia ze

strony niektórych grzybowych czynników chorobotwórczych. Dlatego przy podej-

mowaniu prawid³owych decyzji wa¿ne jest uwzglêdnienie informacji o nasileniu

poszczególnych gatunków szkodników i chorób w latach poprzedzaj¹cych oraz

o przebiegu warunków pogodowych panuj¹cych na danym stanowisku.

O szybkoœci i równomiernoœci wschodów w du¿ym stopniu decyduje g³êbo-

koœæ siewu. G³êbokoœæ siewu powinna byæ dostosowana do wielkoœci nasion, ilo-

œci nagromadzonych w nich substancji pokarmowych, sposobu kie³kowania i wscho-

dów oraz zapotrzebowania nasion na wódê i tlen w czasie kie³kowania. G³êbszy

siew mo¿e byæ pomocny w ograniczeniu strat nasion powodowanych przez ptaki.

Zwykle g³êbiej mo¿na siaæ jednak tylko nasiona wiêksze.

Przykrywanie roœlin uprawnych os³onami w czasie nasilenia pojawu

szkodników

Podstawowym celem stosowania os³on, szczególnie przydatnych w uprawie

warzyw, jest zapewnienie rozwijaj¹cym siê roœlinom odpowiednich warunków œro-

dowiskowych, tj. utrzymanie wilgotnoœci, podwy¿szenie temperatury i ochrona

przed wiatrem. Ró¿nego typu os³ony, takie jak siatki, w³ókniny i folie stosowane

czêsto w ogrodnictwie i sadownictwie mog¹ równie¿ spe³niaæ funkcje ochronne

przed atakami ze strony szkodników i chorób roœlin. Czêsto praktykowane jest

rozpoœcieranie siatek na koronach drzew w celu ochrony dojrzewaj¹cych owoców

przed ptakami. Lekkie w³ókniny stosowane wczesn¹ wiosn¹ do ochrony warzyw

przed przymrozkami stanowi¹ równie¿ skuteczn¹ barierê dla wielu szkodliwych

owadów. W rolnictwie ekologicznym przykrywanie m³odych roœlin tak¹ w³ókni-

n¹, lub siatkami o odpowiednio drobnych oczkach mo¿e byæ skuteczna broni¹ przed

atakami po³yœnicy marchwianki, œmietki kapuœcianki, œmietki cebulanki, bielinka

kapustnika, wgryzki szczypiorki i wielu innych uci¹¿liwych owadów. Dobre wa-

runki termiczne i wilgotnoœciowe panuj¹ce pod os³onami wiosn¹ mog¹ okazaæ siê

niekorzystne w czasie upalnego lata.

Stosowanie substancji odstraszaj¹cych, lub zwabiaj¹cych szkodniki

Substancje zapachowe mog¹ stanowiæ silne bodŸce odstraszaj¹ce szkodniki.

Zastosowanie ich ma szczególne znaczenie w przypadkach, gdy zabijanie szkod-

nika by³oby nieuzasadnione. Dotyczy to np. ssaków zaj¹cowatych i jeleniowatych

15

powoduj¹cych szkody w wyniku zgryzania i spa³owania drzew. Równie¿ przy od³a-

wianiu niektórych szkodników wykorzystuje siê pozytywne reakcje owadów na

bodŸce chemiczne. Mo¿na w ten sposób od³awiaæ np. motyle rolnicy zbo¿ówki,

piêtnówki kapustnicy i innych gatunków za pomoc¹ pu³apek wype³nionych mela-

s¹. Przynêca ona motyle w okresie oblotów i sk³adania jaj.

Reakcje owadów na sygna³y chemiczne szczególnie dok³adnie zbadano w od-

niesieniu do specyficznej grupy substancji zwanej feromonami. Substancje te wy-

dzielane s¹ przez owady w celu zwabienia partnera lub przekazania informacji o ob-

fitoœci pokarmu. Ze wzglêdu na du¿e znaczenie praktyczne wiele feromonów natu-

ralnych doczeka³o siê swoich odpowiedników syntetyzowanych sztucznie. Zarówno

jedne, jaki i drugie znalaz³y swoje szerokie zastosowanie w ochronie roœlin.

Stosowanie pu³apek, barier, emitorów impulsów elektrycznych, lub

œwietlnych

Skutecznoœæ pu³apek maj¹cych na celu zwabienie owadów do okreœlonego miej-

sca zale¿y od znajomoœci ¿ycia i zwyczajów poszczególnych gatunków oraz dosto-

sowania do nich odpowiednich urz¹dzeñ chwytnych. Pu³apki stosowane w ochronie

roœlin wykorzystywane s¹ zarówno do monitorowania pojawu szkodników, jak i do

ich bezpoœredniego zwalczania. W praktyce najczêœciej wykorzystywane s¹ ró¿nego

rodzaju tablice barwne pokryte klejem s³u¿¹cym do unieruchomienia zwabionych

osobników. Wiêkszoœæ owadów wykazuje preferencje w stosunku do niektórych d³u-

goœci fal œwietlnych. Odpowiedni dobór tablicy o takiej barwie pozwala na od³owie-

nie szkodników wystêpuj¹cych w uprawie nawet w bardzo niskiej liczebnoœci. Czê-

sto nie tylko kolor, lecz równie¿ sposób umieszczenia tablic ma wp³yw na ich sku-

tecznoœæ. Szczególn¹ grupê pu³apek lepowych stanowi¹ opaski zak³adane na pniu

drzew. S³u¿¹ one do od³awiania owadów chodz¹cych po powierzchni kory.

Innym typem pu³apek s¹ przynêty pu³apkowe. Zastosowanie ich polega na wy-

³o¿eniu ulubionego pokarmu szkodnika. Na przyk³ad dla larw chrz¹szczy sprê¿y-

kowatych (tzw. drutowców) doskona³¹ pu³apk¹ s¹ bulwy ziemniaka, lub korzenie

buraka, zakopane na g³êbokoœci 5-10 cm w glebie.

Omówione wczeœniej feromony nabieraj¹ istotnego znaczenia praktycznego

w po³¹czeniu z odpowiednimi pu³apkami. Owady zwabione do specjalnych po-

jemników zostaj¹ zabite przez znajduj¹ce siê tam œrodki owadobójcze, lub przyle-

pione do powierzchni potraktowanych odpowiednim klejem. Dziêki swojej specy-

ficznoœci pu³apki feromonowe mog¹ zapewniæ od³owienie œciœle okreœlonego ga-

tunku i stadium rozwojowego szkodnika. Wystawione w odpowiednim momencie

pozwalaj¹ na od³owienie szkodników jeszcze przed ich rozmno¿eniem i wywo³a-

niem szkód w chronionych uprawach.

Równie¿ ciemne kryjówki stanowi¹ dla wielu gatunków owadów atrakcyj-

ne miejsce bytowania. Zjawisko to wykorzystywane jest w ochronie roœlin do

przygotowywania pu³apek ko³nierzowych na pniach drzew. Ko³nierz z falistej

tektury, lub innego materia³u szczelnie opasuj¹cy pieñ drzew owocowych, lub

leœnych staje siê doskona³¹ kryjówka dla g¹sienic niektórych szkodliwych motyli

16

w czasie ich zimowania. Usuniêcie i zniszczenie tych ko³nierzy zim¹, lub wcze-

sn¹ wiosn¹ pozwala zlikwidowaæ znajduj¹ce siê w ich fa³dach szkodniki.

Stosowanie tego typu pu³apek ma zwykle ograniczony wp³yw na liczebnoœæ

populacji szkodnika na rozleg³ym obszarze. Mo¿e jednak silnie oddzia³ywaæ na

jego lokaln¹ obecnoœæ w obrêbie gospodarstwa, czy indywidualnej uprawy.

Wprowadzanie do uprawy roœlin odstraszaj¹cych, lub zwabiaj¹cych

szkodniki

Wspólny siew, lub sadzenie dwóch, a niekiedy nawet wiêcej gatunków roœlin

w celu osi¹gniêcia dodatkowych korzyœci ma d³ug¹ tradycjê w rolnictwie. Najbar-

dziej korzystne dla ochrony roœlin s¹:

- Uprawy pu³apkowe. Czasami gatunek s¹siaduj¹cej roœliny wybierany jest ze

wzglêdu na swoj¹ wiêksz¹ atrakcyjnoœæ dla szkodników, przez co s³u¿y do odci¹-

gniêcia ich od ataku na bardziej wra¿liw¹ uprawê g³ówn¹.

- Biochemiczna supresja szkodników. Niektóre roœliny wydzielaj¹ poprzez ko-

rzenie, lub organy nadziemne substancje chemiczne, które os³abiaj¹ rozwój, lub

odstraszaj¹ szkodniki, chroni¹c w ten sposób roœliny s¹siaduj¹ce.

- Przestrzenne interakcje roœlin. Niektóre wysokie, œwiat³o¿¹dne roœliny upraw-

ne mog¹ byæ wysiewane wspólnie z gatunkami niskimi, cienioznoœnymi, daj¹c w ten

sposób wy¿szy, ogólny plon z powierzchni uprawowej, a ponadto zmniejszenie

stopnia opanowania roœlin przez szkodniki.

- Korzystne œrodowiska dla po¿ytecznych organizmów. Tworzenie œrodowisk

zwanych czêsto refugiami, w których obok uprawy g³ównej wysiewane s¹ rów-

nie¿ gatunki produkuj¹ce du¿¹ iloœæ nektaru i py³ku jest przyk³adem kolejnej kate-

gorii interakcji zachodz¹cej w równoczesnej uprawie kilku gatunków roœlin. G³ówn¹

korzyœci¹ tutaj jest dostarczanie przez niektóre, towarzysz¹ce gatunki roœlin œro-

dowiska po¿¹danego przez po¿yteczne owady i inne stawonogi.

- Zwiêkszenie bezpieczeñstwa uprawy poprzez zwiêkszenie ró¿norodnoœci plo-

nów. Równoczesna uprawa wiêkszej ró¿norodnoœci roœlin zwiêksza bezpieczeñ-

stwo rolnika. Jeœli szkodniki, lub niekorzystne warunki atmosferyczne obni¿aj¹,

lub ca³kowicie niszcz¹ jeden z uprawianych gatunków, lub odmian roœlin, pozo-

sta³e mog¹ nadal zapewniæ pewien plon.

III. Analiza za³¹cznika nr II Rozporz¹dzenia Rady (EWG) 2092/91

z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie produkcji ekologicznej

produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i œrodków

spo¿ywczych

Analiza wykazanych substancji biologicznie czynnych pod k¹tem

prawnej mo¿liwoœci ich stosowania w Polsce

Przedstawione poni¿ej substancje biologicznie czynne przeznaczone do stoso-

17

wania w rolnictwie ekologicznym nie obejmuj¹ szeregu tradycyjnie wykorzysty-

wanych wyci¹gów z roœlin powszechnie wystêpuj¹cych w gospodarstwie. Metody

sporz¹dzania oraz zakres stosowania tych wyci¹gów powinien byæ uzgodniony

z instruktorem, lub odpowiedni¹ jednostka certyfikuj¹c¹.

Insektycyd

Środek do smarowania ran po cięciu drzew
Insektycyd
Atraktant; wyłącznie, jeśli dopuszczony do
stosowania w połączeniu z innymi odpowied-
nimi substancjami, wymienionymi w niniej-
szym załączniku
Fungicyd
Insektycyd, akarycyd, fungicyd, inhibitor
kiełkowania
Insektycyd

Insektycyd, repelent
Insektycyd

Nazwa

Uwagi

Azadirachtyna ekstrahowana z Azadirachta
indica (miodli indyjskiej)*
(

X

) Wosk pszczeli

Żelatyna
(

X

) Hydrolizat białkowy*

Lecytyna
Olejki roślinne (miętowy, sosnowy, kminkowy)

Pyretryny ekstrahowane z Chrysanthemum
cinerariaefolium
Ekstrakt z gorzkli właściwej (Quassia amara)
Rotenon ekstrahowany z Derris ssp., Loncho-
carpus spp. i Tephrosia spp.*

II. Mikroorganizmy stosowane w biologicznym zwalczaniu szkodników

Mikroorganizmy (bakterie, wirusy

i grzyby) w szczególnoœci Bacillus thu-

ringiensis, Granulosis virus

Wy³¹cznie produkty nie modyfikowane

genetycznie w rozumieniu przepisów

o organizmach genetycznie zmodyfiko-

wanych

III. Substancje biologicznie czynne przeznaczone do stosowania w pu³apkach

lub dozownikach

Atraktant; wyłącznie w pułapkach
Środek ślimakobójczy, wyłącznie w pułap-
kach zawierających repelent przeciwko
gatunkom zwierząt wyższych. Tylko do
31.03.2006 r.
Atraktant; środek tłumiący pociag seksualny
owadów, wyłącznie w pułapkach i dozowni-
kach
Insektycyd, wyłącznie w pułapkach
z określonymi atraktantami,
tylko przeciwko Batrocera oleae i Ceratitis
capitata

(

X

)Fosforan dwuamonowy

Metaldehyd

Feromony

Pyretryny syntetyczne (tylko deltametryna
lub lambdacyhalotryna)*

I. Substancje pochodzenia roœlinnego i zwierzêcego

18

IV. Inne substancje przeznaczone do stosowania w rolnictwie ekologicznym

Miedź w formie wodorotlenku miedzi,
tlenochlorku miedzi, (trójzasadowego)
siarczanu miedzi, tlenku miedziawego*

(

X

) Etylen

Sól potasowa kwasu tłuszczowego (mydło
potasowe)
(

X

) Ałun potasowo-glinowy (kainit)

Ciecz kalifornijska (wielosiarczek wapnia)*
Olej parafinowy
Oleje mineralne*

Nadmanganian potasu

(

X

) Piasek kwarcowy

Siarka

Fungicyd
Do 01.01.2006 maksymalnie do 8 kg/ha
Od 01.01.2006 maksymalnie do 6 kg/ha
Rośliny wieloletnie:
Od 23.03.2002 do 31.12.2006 -razem do
38kg/ha
Od 01.01.2007 - 36, 34, 32, 30 kg/ha minus
suma z 4 lat na lata 2007, 2008, 2009, 2010
i następne
Do przyśpieszania dojrzewania bananów
Insektycyd

Przeciwdziała dojrzewaniu bananów
Fungicyd, insektycyd, akarycyd
Insektycyd, akarycyd
Insektycyd, akarycyd; wyłącznie w uprawie
drzew owocowych, winnic, drzew oliwko-
wych i roślin tropikalnych
Fungicyd, bakteriocyd; wyłącznie w uprawie
drzew owocowych, drzew oliwkowych
i winnic
Repelent
Fungicyd, akarycyd, repelent

----------------------------------

* celowoœæ stosowania po uzgodnieniu z upowa¿nion¹ jednostk¹ certyfikuj¹c¹

(

X

) W niektórych pañstwach cz³onkowskich tych produktów nie uwa¿a siê za œrodki ochrony roœlin

i w zwi¹zku z tym nie s¹ one objête przepisami prawa dotycz¹cymi œrodków ochrony roœlin

IV. Œrodki ochrony roœlin zawieraj¹ce substancje biologicznie

czynne wymienione w za³¹czniku nr II i dopuszczone do obrotu

i stosowania w Polsce (objête decyzjami do 6 maja 2003)

Poni¿ej przedstawiono wykaz œrodków ochrony roœlin zawieraj¹cych substan-

cje biologicznie czynne wymienione w za³¹czniku nr II Rozporz¹dzenia Rady

(EWG) 2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie produkcji ekologicznej pro-

duktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i œrodków spo¿ywczych i do-

puszczone s¹ obecnie do obrotu i stosowania w ochronie roœlin w Polsce. Dla rol-

nictwa ekologicznego wykaz ten ma jednak obecnie charakter tylko orienta-

cyjny i nie mo¿e byæ traktowany jako zalecenia. Ze wzglêdu na œcis³e wymaga-

nia przepisów dotycz¹cych rolnictwa ekologicznego konieczna jest dalsza, szcze-

gó³owa analiza tych œrodków pod k¹tem ich pe³nego sk³adu chemicznego oraz

technologii produkcji, co ze wzglêdu na tajemnicê handlow¹ do tej pory nie by³o

19

ogólnie dostêpne. Jednostk¹ organizacyjn¹ kwalifikuj¹c¹ œrodki ochrony roœlin do

stosowania w rolnictwie ekologicznym oraz prowadz¹c¹ wykaz tych œrodków jest

Instytut Ochrony Roœlin. W zwi¹zku z tym przygotowana i opublikowana zostanie

kompletna lista œrodków przeznaczonych dla rolnictwa ekologicznego. Aby zacho-

waæ swoja wartoœæ lista taka musi byæ systematycznie aktualizowana, aby uwzglêd-

niæ wszystkie nowe œrodki, które bêd¹ rejestrowane w Polsce w kolejnych latach.

W nastêpnej tabeli przedstawiono równie¿ zarejestrowane w Polsce œrodki za-

wieraj¹ce ¿ywe organizmy i spe³niaj¹ce wymagania rolnictwa ekologicznego. Dla

ka¿dego œrodka przedstawiono równie¿ zakres jego stosowania zgodnie z zatwier-

dzon¹ etykiet¹.

Œrodki ochrony roœlin zawieraj¹ce substancje i mikroorganizmy wymie-

nione w za³¹czniku II

Wosk pszczeli

Lp.

Nazwa środka ochrony

roślin oraz substancji

biologicznie czynnej

Zakres stosowania

Balsam sadowniczy PA

2

)

- woski i kwasy żywiczne

Baumwachs Pomona PA

2

)

- mieszanina wosków

Propolisad XX

,

)

- 1,2% propolanu

Tervanol PA

2

)

- mieszanina wosków

Bio Blatt 25 EC

2

)

- 25% lecytyny uzyskanej
z roślin soi

ABC przeciwko szkodni-
kom na drzewach i krze-
wach

owocowych AL.

- 0,08% pyretryny
0,2% piperonylo-butoksydu
w 1 litrze środka
ABC

przeciwko szkodni-

kom na roślinach donicz-
kowych AL

2 przeciwko

szkodnikom

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

Środek w formie maści przeznaczony do smarowania
ran drzew i krzewów, chroniący rany przed infekcją pa-
togenów i powodujący szybsze gojenie się ran
Środek w formie maści przeznaczony do smarowania
ran drzew i krzewów, chroniący rany przed infekcją pa-
togenów i powodujący szybsze gojenie się ran
Środek w formie pasty do smarowania ran drzew i krze-
wów powstałych w czasie szczepienia i innych uszko-
dzeń mechanicznych
Środek w formie maści przeznaczony do smarowania
ran drzew i krzewów, chroniący rany przed infekcją pa-
togenów i powodujący szybsze gojenie się ran

Fungicyd: mączniak prawdziwy na warzywach i rośli-
nach ozdobnych

Insektycyd o działaniu kontaktowym i żołądkowym do
zwalczania mszyc, owocówek, zwójek na roślinach sa-
downiczych w uprawach amatorskich. Na roślinie dzia-
ła wgłębnie.

Insektycyd o działaniu kontaktowym i żołądkowym, do
zwalczania mszyc, mączlika szklarniowego, wciornast-
ków w amatorskiej uprawie roślin ozdobnych w donicz-
kach. Na roślinie działa wgłębnie.

Lecytyna

Pyretryny ekstrahowane z Chrysanthemum cinerariaefolium

20

ABC przeciwko szkodni-
kom na roślinach ozdob-
nych AL.

ABC

przeciwko szkodni-

kom
na warzywach (P) AL.
AgrEvo

- przeciwko

owadom na drzewach
i krzewach owocowych AL.
AgrEvo - przeciwko
owadom na roślinach
doniczkowych AL

2)

AgrEvo - przeciwko
owadom na roślinach
ozdobnych AL.

AgrEvo - przeciwko
owadom na warzywach
AL.
Spruzit 04 EC
- 4% pyretryny
16% piperonylo-butoksydu

Spruzit DP
- 0,3% pyretryny naturalnej
1% piperonylo-butoksydu

Biobit 3,2 WP

2

)

- 3,2 % kryształów Bacillus
thuringiensis var. Kurstaki
Dipel 3,2 WP

2

)

- 3,2%

kryształów i przetrwalników
Bacillus thuringiensis
var.kurstaki
w 1 litrze środka
Ekotech 15 OF

2

)

- 15% kryształów Bacillus
thuringiensis var. kurstaki

Ekotech Pro 075

OF

2

)

- 75 g kryształów Bacillus
thuringiensis var. kurstaki
w 1 l środka

Insektycyd o działaniu kontaktowym i żołądkowym, do
zwalczania mszyc, mączlika szklarniowego, wciornast-
ków w roślinach ozdobnych uprawianych przez amato-
rów w mieszkaniach, na balkonach i w ogrodach. Na
roślinie działa wgłębnie.
Insektycyd o działaniu kontaktowym i żołądkowym do
zwalczania mszyc, gąsienic, pchełek na warzywach w upra-
wianych amatorskich. Na roślinie działa wgłębnie.
Insektycyd o działaniu kontaktowym i żołądkowym do zwal-
czania mszyc, owocówek, zwójek na roślinach sadowniczych
uprawianych amatorskich. Na roślinie działa wgłębnie.
Insektycyd o działaniu kontaktowym i żołądkowym, do
zwalczania mszyc, mączlika szklarniowego, wciornast-
ków w amatorskiej uprawie roślin ozdobnych w donicz-
kach. Na roślinie działa wgłębnie.
Insektycyd o działaniu kontaktowym i żołądkowym, do
zwalczania mszyc, mączlika szklarniowego, wciornast-
ków w roślinach ozdobnych uprawianych przez amato-
rów w mieszkaniach, na balkonach i w ogrodach. Na ro-
ślinie działa wgłębnie.
Insektycyd o działaniu kontaktowym i żołądkowym do
zwalczania mszyc, gąsienic, pchełek na warzywach w upra-
wianych amatorskich. Na roślinie działa wgłębnie.
Insektycyd do stosowania w uprawach amatorskich do
zwalczania mączlika szklarniowego, mszyc, wciornast-
ków, gąsienic zjadających liście, kwieciaka jabłkowca,
kwieciaka malinowca, kistnika malinowca oraz innych
Insektycyd do zwalczania szkodników w uprawach wa-
rzyw

Insektycyd: gąsienice motyli w uprawach warzywni-
czych i zielarskich

Insektycyd o działaniu żołądkowym. Gąsienice niektó-
rych motyli w leśnictwie (brudnice, poproch cetyniak,
zwójka zieloneczka, piędziki, strzygonia choinówka,
kuprówka rudnica). Do opryskiwania aparatura agro-
lotniczą.
Insektycyd o działaniu żołądkowym. Gąsienice niektórych
motyli w leśnictwie (brudnice, poproch cetyniak, zwójka
zieloneczka, piędziki, strzygonia choinówka, kuprówka
rudnica). Do opryskiwania aparatura agrolotniczą.
Jak wyżej

Mikroorganizmy

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

21

Foray 02,2 UL

2

)

- 2,2%

kryształów Bacillus thurin-
giensis var. kurstaki

Foray 03 UL

2

)

- 3,3%

kryształów Bacillus thurin-
giensis var. kurstaki

Foray 04 UL

2

)

- 4,24%

Bacillus thuringiensis var.
kurstaki
Thuricide 02 UL

2

)

- 2,4%

Bacillus thuringiensis var.
kurstaki

Novodor 02 SC

2)

- 2%

kryształów Bacillus thurin-
giensis subsp. tenebrionis
Carpovirusine SC

2

)

- 6,7

x10

12

Baculovirus GV

Polagrocyna PC

2)

- 10

11

-12

bakterii Agrobacte-

rium radiobacter szczep
K84

Polagrocyna w płynie SL

2

)

- 10

8

bakterii Agrobacterium

radiobacter szczep K-84
w 1 ml środka
Contans

- Coniothynum

minitans - pasożytniczy
grzyb
Polyversum
- Pythium oligandrum -
grzyb pasożytniczy

Preferal
- pasożytniczy grzyb -
Paecilomyces fumosoroseus

PG

- żylica olbrzymia

(Phlebiopsis gigantea) -
grzyb saprofityczny

Insektycyd o działaniu żołądkowym. Gąsienice niektó-
rych motyli w leśnictwie (brudnice, poproch cetyniak,
zwójka zieloneczka, piędziki, strzygonia choinówka, ku-
prówka rudnica). Do opryskania aparatura agrolotniczą.
Insektycyd o działaniu żołądkowym. Gąsienice niektó-
rych motyli w leśnictwie (brudnice, poproch cetyniak,
zwójka zieloneczka, piędziki, strzygonia choinówka,
kuprówka rudnica). Do opryskiwania aparatura ULV.
Jak wyżej

Insektycyd o działaniu żołądkowym. Gąsienice niektó-
rych motyli w leśnictwie (brudnice, poproch cetyniak,
zwójka zieloneczka, piędziki, strzygonia choinówka,
kuprówka rudnica). Do opryskiwania aparatura ULV.
Insektycyd przeznaczony do zwalczania stonki ziemnia-
czanej w uprawach rolniczych, warzywniczych i roślin zie-
larskich do stosowania aparaturą naziemna i agrolotniczą.
Insektycyd do zwalczania motyli zwójkowatych (owo-
cówka jabłkóweczka, owocówka śliwkóweczka) w upra-
wach sadowniczych . Działanie żołądkowe.
Środek bakteriobójczy do ochrony korzeni podkładek
drzew owocowych (zwłaszcza pestkowych) i krzewów
róż przed guzowatością korzeni. Stosowany w procesie
zaprawiania korzeni i nasion podkładek przed sadze-
niem. Musi być zastosowany profilaktycznie przed po-
rażeniem korzeni.
Jak wyżej

Środek grzybobójczy przeznaczony do ochrony korze-
ni drzew i podstawy pędu roślin przed zgnilizną twar-
dzikową
Środek do ochrony strefy korzeniowej przed chorobami
grzybowymi. Skuteczny przeciwko zgorzeli zgnilako-
wej, fuzariozie, fytoftorozie, szarek pleśni, zgniliźnie
twardzikowej, rizoktoniozie, mączniakom prawdziwym
i rzekomym na roślinach ozdobnych oraz warzywnych
Środek w formie granulatu rozpuszczanego w wodzie,
przeznaczony do zwalczania mączlika szklarniowego na
roślinach warzywnych i ozdobnych uprawianych pod
osłonami
Środek przeznaczony do sztucznego zakażania pnia-
ków sosny grzybem konkurencyjnym wobec spraw-
ców chorób

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

22

Feromony

Miedź w formie wodorotlenku miedzi, tlenochlorku miedzi, (trójzasadowego) siarczanu

miedzi, tlenku miedziawego*

PG-Agromaster

-grzyb

saprofityczny - żylica
olbrzymia (Phlebiopsis
gigantea)
PG-Fungler

- żylica

olbrzymia (Phlebiopsis
gigantea) - grzyb saprofi-
tyczny
PG-IBL

- żylica olbrzymia

(Phlebiopsis gigantea) -
grzyb saprofityczny
PG-Poszwald

- żylica

olbrzymia (Phlebiopsis
gigantea) - grzyb saprofi-
tyczny

Appeal 04 PA
- 4% cyflutryny
0,1% kodlemone
Dyspenser feromonowy
- Adoxodor

2)

Enarodor Dyspenser

2)

Pomodor Dyspenser

2)

Pułapka Feromonowa
Medchem-1

2)

Pułapka Feromonowa
Medchem-2

2)

Spilodor Dyspenser

2)

Champion 50 WP

3

)

- 50% miedzi w postaci
wodorotlenku miedziowego

Cuproxat 345 S.C.
- 190 g miedzi w postaci
trójzasadowego siarczanu
miedziowego
w 1 litrze środka

Jak wyżej

Jak wyżej

Jak wyżej

Jak wyżej

Środek przeznaczony do przywabiania i zwalczania sam-
ców owocówki jabłkóweczki

Substancje wabiące samce zwójki siatkóweczki

Substancje wabiące samce zwójki koróweczki
Substancje wabiące samce owocówki jabłkóweczki
Substancje wabiące samce owocówki śliwkóweczki –
przeznaczona do prognozowania pojawu i terminu zwal-
czania szkodnika
Substancje wabiące samce owocówki jabłkóweczki –
przeznaczona do prognozowania pojawu i terminu zwal-
czania szkodnika
Substancje wabiące samce wydłubki oczateczki

Fungicyd o działaniu kontaktowym stosowany zapobie-
gawczo do ochrony niektórych upraw rolniczych, wa-
rzywnych i sadowniczych przed chorobami grzybowy-
mi i bakteryjnymi. Chroni ziemniaki przed zarazą ziem-
niaczaną, ogórek przed bakteryjną kanciastą plamisto-
ścią i antraknozą dyniowatych, fasolę przed antraknozą
fasoli, jabłoń przed parchem, czereśnię, morelę, śliwę
i wiśnię przed rakiem bakteryjnym drzew owocowych.
Preparat o działaniu kontaktowym do stosowania zapo-
biegawczego w ochronie ziemniaka, upraw sadowni-
czych i warzywnych przed chorobami grzybowymi
i bakteryjnymi. Zwalcza zarazę ziemniaka, parcha ja-
błoni, bakteryjną kanciastą plamistość ogórka, bakte-
ryjną cętkowatość pomidora oraz zarazę ziemniaczaną
w pomidorach.

32.

33.

34.

35.

36.

37.

38.
39.
40.

41.

42.

43.

44.

23

Olej parafinowy

Funguran EASY 50 WP
- 50% miedzi w postaci
wodorotlenku miedziowego

Funguran-OH 50 WP

-

50% miedzi w postaci
wodorotlenku miedziowego
Kocide 101

WP

- 50% miedzi w postaci
wodorotlenku miedziowego

Mag 50 WP
- 50% miedzi w postaci
wodorotlenku miedziowego
Miedzian 50 WG

2

)

- 50%

miedzi w postaci tlenochlor-
ku miedziowego

Miedzian 50 WP

2)

- 50%

miedzi w postaci
tlenochlorku miedziowego
Miedzian Extra 350 S.C.

-

350g miedzi w postaci
tlenochlorku miedziowego
w 1 litrze środka

AD Super Oil 83 EC
- 83% oleju parafinowego

Atpolan 80 EC

- 76% oleju

parafinowego
11-13

Floril 019 AL

- 18,9 g oleju

parafinowego
w 1 litrze środka
Para Sommer 75 EC
- 75% oleju parafinowego

Paroil 95 SC

2

)

- 95% oleju parafinowego

Preparat o działaniu kontaktowym do stosowania zapo-
biegawczego w ochronie ziemniaka, chmielu, roślin sa-
downiczych i warzywnych przed chorobami grzybowy-
mi i bakteryjnymi
Jak wyżej

Preparat o działaniu kontaktowym do stosowania zapo-
biegawczego w ochronie upraw rolniczych, sadowni-
czych i warzywnych przed chorobami grzybowymi
i bakteryjnymi
Jak wyżej

Fungicyd o działaniu kontaktowym do stosowania za-
pobiegawczego w ochronie upraw rolniczych, sadowni-
czych, warzywnych i roślin ozdobnych przed choroba-
mi grzybowymi i bakteryjnymi, służy również do zapra-
wiania.
Jak wyżej

Fungicyd o działaniu kontaktowym do stosowania za-
pobiegawczego w ochronie roślin rolniczych, sadowni-
czych, warzywnych i ozdobnych przed chorobami grzy-
bowymi i bakteryjnymi oraz do odkażania parapetów
i przejść w uprawach pod osłonami.

Adiuwant – środek wspomagający przeznaczony do łącz-
nego stosowania z cieczą użytkową niektórych środków
ochrony roślin – zwiększa zwilżenie powierzchni rośli-
ny, zmniejsza zmywalność przez opady deszczu oraz
zwiększa skuteczność środka głównego.
Adiuwant – środek wspomagający przeznaczony do łącz-
nego stosowania z cieczą użytkową niektórych środków
ochrony roślin – zwiększa zwilżenie powierzchni rośli-
ny, zmniejsza zmywalność przez opady deszczu oraz
zwiększa skuteczność środka głównego.
Insektycyd o działaniu kontaktowym do zwalczania szkod-
ników drzew i krzewów ozdobnych uprawianych w grun-
cie przez amatorów. Na roślinie działa powierzchniowo.
Środek przeznaczony do zwalczania przędziorków na
owocowych drzewach pestkowych w okresie wczesno-
wiosennym
Insektycyd o działaniu powierzchniowym przeznaczo-
ny do ochrony drzew owocowych przed przędziorkiem
owocowcem i misecznikiem śliwowym

45.

46.

47.

48.

49.

50.

51.

52.

53.

54.

55.

56.

24

Siarka

Olej mineralny

Piasek kwarcowy

Promanal 012 AL

2

)

- 12 g oleju parafinowego
w 1 litrze środka

Promanal 60 EC

2

)

- 60% oleju parafinowego

Ikar 95 EC

2

)

- 95% oleju mineralnego
SAE 10/95

Olbras 88 EC

2

)

- 88% kwasów tłuszczowych
porafinacyjnych
Olemix 84 EC

- 84% oleju

mineralnego DSA

Sunspray 850 EC

2

)

- 850 g oleju mineralnego
w 1 litrze środka

Repentol 6 PA

2)

- piasek kwarcowy zawie-
szony w półpłynnej zawiesi-
nie o głównym składniku -
glinka malarska

Siarkol Extra 80 WP

2

)

- 80% siarki

Tiotar 80 WP
- 80% siarki

Tiotar 800 S.C.
- 800 g siarki
w 1 litrze środka
Tiowol 800 SC

2

)

- 800 g siarki
w 1 litrze środk

Insektycyd o działaniu kontaktowym przeznaczony do
amatorskiej ochrony drzew owocowych i krzewów
ozdobnych, zwalcza miseczniki, ochojniki, mszyce
i skoczki. Na roślinie działa powierzchniowo.
Jak wyżej

Adiuwant – środek wspomagający przeznaczony do
łącznego stosowania z cieczą użytkową niektórych ni-
skoobjętościowych środków owadobójczych w leśnic-
twie. Zwiększa przyczepność środka owadobójczego
do powierzchni liści, zapobiega zmywaniu przez opa-
dy, ogranicza odparowywanie i znoszenie środka.
Adiuwant stosowany łącznie z innymi środkami ochro-
ny roślin, zwiększający skuteczność oprysków.

Adiuwant stosowany łącznie z innymi środkami
ochrony roślin, zwiększający skuteczność oprysków.
Ułatwia wnikanie środków do rośliny i zwiększa sku-
teczność jego działania, przy jednoczesnym obniże-
niu dawki stosowania.
Insektycyd przeznaczony do zwalczania mszyc, do sto-
sowania na plantacjach nasiennych ziemniaka w celu
ochrony roślin przed wirusami. Środek wykazuje rów-
nież działanie odstraszające.

Środek o działaniu odstraszającym, przeznaczony do
ochrony młodych drzew iglastych i liściastych w leśnic-
twie oraz drzew owocowych przed zgryzaniem ich przez
roślinożerne ssaki (jeleniowate i zającowate).

Fungicyd: stosowany zapobiegawczo do zwalczania
mączniaków prawdziwych w uprawach rolniczych, wa-
rzywnych, sadowniczych, roślinach ozdobnych, zielar-
skich oraz w szkółkach leśnych.
Fungicyd: stosowany zapobiegawczo do zwalczania
mączniaków prawdziwych w uprawach rolniczych, wa-
rzywnych, sadowniczych, roślinach ozdobnych, zielar-
skich oraz w szkółkach leśnych.
Jak wyżej

Fungicyd: stosuje się zapobiegawczo do zwalczania
mączniaków prawdziwych w uprawach rolniczych, wa-
rzywnych, roślinach ozdobnych oraz zielarskich.

57.

58.

59.

60.

61.

62.

63.

64.

65.

66.

67.

25

Fungicyd o działaniu kontaktowym stosowany do zabie-
gów zapobiegawczych i interwencyjnych w zwalczaniu
niektórych chorób grzybowych roślin ozdobnych (mącz-
niak prawdziwy, mączniak rzekomy, fytoftoroza, zgo-
rzel zgnilakowa, fuzarioza, rizoktonioza).
Środek odstraszający w formie kulek nasączonych sub-
stancja zapachową. Przeznaczony do ochrony upraw sa-
downiczych przed zgryzaniem przez roślinożerne ssa-
ki, zwłaszcza jeleniowate i zającowate.
Szkodliwe owady (wciornastki, miniarki) na roślinach
ozdobnych pod osłonami. Na owada działa kontaktowo
i żołądkowo. Na roślinie działa wgłębnie Uszkadza sys-
tem nerwowy owada.

Adiuwant – środek wspomagający przeznaczony do łącz-
nego stosowania z cieczą użytkową niektórych nisko-
objętościowych środków ochrony roślin w leśnictwie.
Zwiększa przyczepność środka owadobójczego do po-
wierzchni liści, zapobiega zmywaniu przez opady, ogra-
nicza odparowywanie i znoszenie środka.
Adiuwant stosowany łącznie z innymi środkami ochro-
ny roślin (np. Biospin 120 EC), zwiększający skutecz-
ność oprysków.
Insektycyd o działaniu kontaktowym i żołądkowym,
przeznaczony do zwalczania mączlika szklarniowego,
wciornastków, mszyc i innych owadów szkodliwych
w amatorskiej uprawie roślin ozdobnych
Wirusy, bakterie i grzyby chorobotwórcze na roślinach:
oprócz bezpośredniego oddziaływania na czynniki cho-
robotwórcze stymuluje mechanizm odpornościowy ro-
ślin. Do opryskiwania roślin i zaprawiania nasion wa-
rzyw i roślin ozdobnych.
Chorobotwórcze grzyby i bakterie oraz owady w upra-
wach roślin warzywnych i ozdobnych. Zalecany do
ochrony roślin przed mączniakiem rzekomym dyniowa-
tych, mączniakiem prawdziwym ogórka, kanciastą bak-
teryjną plamistością ogórka, bakteryjną cętkowatością
pomidora, szarą pleśnią na sałacie, śmietkami, połyśni-
cą marchwianką, pchełkami, mszycami oraz innymi
szkodnikami i sprawcami chorób.
Grzyby i bakterie chorobotwórcze na roślinach warzywnych
i ozdobnych. Wzmacnia również system obronny roślin przed
czynnikami chorobotwórczymi. Można go stosować do
zwalczania mączniaka rzekomego dyniowatych, bakteryj-
nej kanciastej plamistości ogórka, mączniaka prawdziwego
baldaszkowych oraz zarazy ziemniaka na pomidorze.

Antifung 20 SL

2

)

- 20% biohumusu

Arbin Dosierfix XX
- naturalne tłuszcze i oleje

Biospin 120 S.C.
- 120 g spinosadu (produkt
naturalny z grupy makrocy-
klicznych laktonów)
w 1 litrze środka
Dedal 90 EC

2

)

- 90% oleju roślinnego

Olejan 85 EC

2

)

- 85% oleju rzepakowego

Bio Insekt AL

2

)

- 0,8% oleinianu potasowego

Biochikol 020 PC

- 20g

chitozanu

Bioczos BR

2

)

- 10 g miazgi czosnkowej
w otoczce parafiny

Biosept 33 SL

2

)

- 33% ekstraktu z nasion
i miąższu grejpfruta

68.

69.

70.

71.

72.

73.

74.

75.

76.

Inne substancje pochodzenia naturalnego

26

1) Środek n i e j e s t d o p u s z c z o n y do stosowania w strefie ochrony p o ś r e d n i e j źródeł

i ujęć wody.

2) Środek j e s t d o p u s z c z o n y do stosowania na terenie uzdrowisk i otulin parków narodowych

Środki zawierające żywe organizmy

Nazwa środka ochrony

roślin oraz nazwa i charak-

terystyka żywego organizmu

Lp.

Zakres stosowania

1

4

2

1.

2.

3.

Owinema
- Steinernema feltiae -
pasożytniczy nicień
Entonem
- Steinernema feltiae –
pasożytniczy nicień
Larvanem
- Heterorhadbilis megidis -
pasożytniczy nicień

Pasożytniczy nicień przeznaczony do zwalczania mu-
chówek ziemiórkowatych w uprawach roślin warzyw-
nych i ozdobnych pod osłonami oraz w pieczarkarniach
Pasożytniczy nicień przeznaczony do zwalczania mu-
chówek ziemiórkowatych w uprawach roślin warzyw-
nych i ozdobnych pod osłonami oraz w pieczarkarniach
Pasożytniczy nicień przeznaczony do zwalczania larw
opuchlaków i pędraków chrabąszczowatych w uprawach
roślin warzywnych i ozdobnych pod osłonami

Insektycyd przeznaczony do zwalczania mszyc w ama-
torskich uprawach kwiatów na balkonach i w ogrodach.

Nematocyd, fungicyd przeznaczony do ochrony szkó-
łek leśnych przed zgorzelą siewek. W buraku cukrowym
zwalcza mątwika burakowego. Stymuluje również od-
porność roślin.
Ochrona upraw rolniczych i leśnych przed roślinożer-
nymi ssakami (jeleniowate i zającowate).

Ochrona upraw rolniczych i leśnych przed niszczeniem
ich przez dziki

Środek o działaniu odstraszającym do ochrony roślin rol-
niczych przed niszczeniem przez dziki i jeleniowate

Fungicyd do zaprawiania nasion roślin warzywnych
w celu ich ochrony w okresie wschodów przed komplek-
sem chorób zgorzelowch.

Jak wyżej

Barwne tablice chwytne pokryte klejem wabiącym
szkodniki. Środek przeznaczony jest do wykrywania
szkodliwych owadów oraz ograniczania ich liczebności
w roślinach uprawianych pod osłonami

Savonil Super AL

2

)

- 2% mydła
0,5% magnezu w postaci
siarczanu magnezu,
0,017% mikroelementów
Sincocin AL

2

)

- 0,56% wyciągów z tkanek
roślinnych

Stop - Z EC

2

)

- kompozycja zapachowa
związków ichtiologicznych
Stop Dzik GR

2

)

- odstraszająca kompozycja
smakowa
Wildrepent AL.
- mieszanina alifatycznych
kwasów tłuszczowych
Zaprawa ziołowa PNOS -2
LS

2

)

- mieszanina wyciągu

z czosnku oraz z ekstraktu
z nasion i miąższu grejpfruta
Zaprawa ziołowa PNOS-1
LS

2

)

- wyciąg z suszu ziół

i czosnku
Bioplant - kleiste tablice
- Tablice pokryte klejem
oraz haczyki i patyczki do
zawieszania

77.

78.

79.

80.

81.

82.

83.

84.

27

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

Steinernema System
- Steinernema feltiae -
pasożytniczy nicień
Phytoseiulus System
- dobroczynek szklarniowy
(Phytoseiulus persimilis) -
drapieżny roztocz
Spidex
- dobroczynek szklarniowy
(Phytoseiulus persimilis) -
drapieżny roztocz
Amblyseius System
- dobroczynek wciornastko-
wy (Amblyseius cucumeris) -
drapieżny roztocz
Californicus System
- Amblyseius californicus -
drapieżny roztocz
Thripex
- dobroczynek wciornastko-
wy (Amblyseius cucumeris) -
drapieżny roztocz
Aphidius System
- Aphidius colemani -
pasożytnicza błonkówka
Aphipar
- Aphidius colemani -
pasożytnicza błonkówka
Aphidend
Aphidoletes aphidimyza
- drapieżna muchówka
Aphidoletes System
- Aphidoletes aphidimyza -
drapieżna muchówka
Therodiplosis System
- Therodiplosis persicae -
drapieżna muchówka
Encarsia System
- dobrotnica szklarniowa -
(Encarsia formosa) -
pasożytnicza błonkówka
En-Strip
- dobrotnica szklarniowa
(Encarsia formosa) -
pasożytnicza błonkówka
Ercal
- pasożytnicza błonkówka -
Eretmocerus eremicus

Pasożytniczy nicień przeznaczony do zwalczania mu-
chówek ziemiórkowatych w uprawach roślin warzyw-
nych i ozdobnych pod osłonami oraz w pieczarkarniach
Drapieżny roztocz przeznaczony do zwalczania przę-
dziorków na roślinach warzywnych pod osłonami

Drapieżny roztocz do zwalczania przędziorków na ro-
ślinach warzywnych pod osłonami

Drapieżny roztocz przeznaczony do zwalczania wcior-
nastków na roślinach warzywnych i ozdobnych w upra-
wach pod osłonami

Drapieżny roztocz przeznaczony do zwalczania przę-
dziorków i innych roztoczy roślinożernych na roślinach
warzywnych i ozdobnych uprawianych pod osłonami
Drapieżny roztocz do zwalczania wciornastków na ro-
ślinach warzywnych uprawianych pod osłonami

Pasożytnicza błonkówka przeznaczona do zwalczania
mszyc na roślinach warzywnych i ozdobnych uprawia-
nych pod osłonami
Jak wyżej

Drapieżna muchówka przeznaczona do zwalczania
mszyc na roślinach warzywnych i ozdobnych uprawia-
nych pod osłonami
Jak wyżej

Drapieżna muchówka do zwalczania przędziorków na
roślinach warzywnych pod osłonami

Pasożytnicza błonkówka przeznaczona do zwalczania
mączlików na roślinach warzywnych i ozdobnych upra-
wianych pod osłonami

Jak wyżej

Pasożytnicza błonkówka przeznaczona do zwalczania
mączlików na roślinach warzywnych i ozdobnych
uprawianych pod osłonami

28

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

Enermix
- pasożytnicze błonkówki -
Eretmocerus eremicus +
Encarsia formosa (1:1)
Dacnusa System
- Dacnusa sibirica +
Diglyphus isaea
- pasożytnicze błonkówki
Diglyphus system
- Diglyphus isaea - pasożyt-
nicza błonkówka
Migiliphus
- Diglyphus isaea -pasożyt-
nicze błonkówki
Minex
- Dacnusa sibirica oraz
Diglyphus isaea - pasożytni-
cze błonkówki
Macrolophus System
- Macrolophus caliginosus -
drapieżny pluskwiak
Mirical
- Macrolophus caliginosus -
drapieżny pluskwiak
Orius System
- Orius insidiosus - drapież-
ny pluskwiak

Jak wyżej

Pasożytnicze błonkówki przeznaczone do zwalczania
miniarek na roślinach warzywnych (ogórek, pomidor)
uprawianych pod osłonami

Jak wyżej

Pasożytnicza błonkówka przeznaczona do zwalczania
miniarek w roślinach warzywnych i ozdobnych uprawia-
nych pod osłonami
Jak wyżej

Drapieżny pluskwiak przeznaczony do zwalczania mącz-
lików na roślinach warzywnych i ozdobnych uprawia-
nych pod osłonami
Drapieżny pluskwiak przeznaczony do zwalczania mącz-
lików na roślinach warzywnych i ozdobnych uprawia-
nych pod osłonami
Drapieżny pluskwiak przeznaczony do zwalczania
wciornastków na roślinach warzywnych i ozdobnych
uprawianych pod osłonami

Praktyczne mo¿liwoœci i ograniczenia ochrony upraw przy wykorzystaniu

œrodków obecnie dopuszczonych do obrotu i stosowania w rolnictwie ekolo-

gicznym w Polsce.

Wykaz wymienionych w za³¹czniku nr II Rozporz¹dzenia Rady (EWG)

2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie produkcji ekologicznej produktów

rolnych oraz znakowania produktów rolnych i œrodków spo¿ywczych substancji

biologicznie czynnych i mikroorganizmów wchodz¹cych w sk³ad œrodków ochro-

ny roœlin, stosowanych w rolnictwie ekologicznym w Polsce, nie odbiega od po-

dobnych, obowi¹zuj¹cych w innych krajach Europy. Rzeczywista dostêpnoœæ tych

œrodków dla praktyki uzale¿niona jest jednak œciœle od oferty producentów oraz

spe³nienia przez nich wymogów dopuszczenia zawieraj¹cych je preparatów do

obrotu i stosowania w Polsce. Analizuj¹c wieloletnie doœwiadczenia z innych kra-

jów Europy oraz listê zarejestrowanych w Polsce œrodków spe³niaj¹cych wyma-

gania rolnictwa ekologicznego mo¿na s¹dziæ, ¿e przy odpowiednim systemie

organizacji upraw i krajobrazu w gospodarstwie oraz dok³adnym œledzeniu roz-

woju populacji czynników sprawczych najwa¿niejszych chorób i szkodników,

istniej¹ praktyczne mo¿liwoœci zapobiegania stratom plonów. Szczegó³owe in-

formacje dotycz¹ce zakresu stosowania poszczególnych preparatów mo¿na od-

29

naleŸæ w zamieszczonych tabelach. Rejestracja kolejnych, preparatów by³aby jed-

nak uzasadniona, gdy¿ wiele wa¿nych chorób i szkodników nadal znajduje siê poza

zasiêgiem skutecznych œrodków.

V. Aktualny stan prawny dopuszczania œrodków ochrony roœlin

do obrotu i stosowania w Polsce, ze szczególnym uwzglêdnieniem

œrodków biologicznych, biotechnicznych, pochodzenia

naturalnego i ¿ywych organizmów

Wszystkie zagadnienia zwi¹zane z dopuszczeniem do obrotu i stosowaniem

œrodków ochrony roœlin w Polsce reguluje „Ustawa z dnia 12 lipca 1995 r. o ochronie

roœlin uprawnych” (Dz.U. 2001, nr 171, poz. 1398), Ustawa z dnia 18 grudnia

2003 roku o ochronie roœlin (Dz.U. Nr 11, poz. 94 ze zmianami), oraz „Rozporz¹-

dzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 5 marca 2002 r. w sprawie szcze-

gó³owych zasad wydawania zezwoleñ na dopuszczenie œrodków ochrony roœlin do

obrotu i stosowania” (Dz.U. 2002, nr 24 poz. 250).

Dokumenty te stwierdzaj¹, ¿e do sprzeda¿y i stosowania dopuszczane s¹ tyl-

ko te œrodki ochrony roœlin, które przy prawid³owym stosowaniu i zgodnie z ich

przeznaczeniem, nie stanowi¹ i nie stwarzaj¹ zagro¿enia dla zdrowia ludzi, zwie-

rz¹t i œrodowiska.

Wniosek o wydanie zezwolenie na dopuszczenie œrodka do obrotu i stosowa-

nia sk³ada jego producent lub importer, dostarczaj¹c stosown¹ dokumentacjê,

której podstawowymi sk³adnikami s¹: 1. karta charakterystyki substancji aktyw-

nej i karta charakterystyki œrodka ochrony roœlin oraz 2. wyniki badania skutecz-

noœci dzia³ania œrodka ochrony roœlin, które winna wykonaæ jednostka upowa¿-

niona do prowadzenia takich badañ. Nieodzownym za³¹cznikiem wniosku jest

równie¿ projekt etykiety-instrukcji stosowania, która okreœla przeznaczenie œrodka

w tym zwalczane gatunki agrofagów, terminy stosowania i dawki oraz chronio-

ne uprawy. Procedura rejestracyjna wymaga tak¿e, aby wnioskodawca przedsta-

wi³ wyniki œwiadcz¹ce o przydatnoœci i skutecznoœci przewidzianego do reje-

stracji œrodka w oparciu o badania przeprowadzone w Polsce przez upowa¿nio-

ne jednostki badawcze. Zezwolenie na dopuszczenie œrodka ochrony roœlin do

obrotu i stosowania wydaje siê po uzyskaniu pozytywnych opinii w zakresie 1.

wp³ywu œrodka na œrodowisko z uwzglêdnieniem jego zachowania w œrodowi-

sku i oddzia³ywania na gatunki nie bêd¹ce celem jego dzia³ania; 2. oddzia³ywa-

nia œrodka na zdrowie ludzi i zwierz¹t z uwzglêdnieniem jego pozosta³oœci oraz

3. skutecznoœci dzia³ania œrodka.

VI. Aspekty ekonomiczne

Z³o¿ony system ochrony roœlin w gospodarstwach ekologicznych, oparty

w znacznej czêœci na udziale czynników naturalnych, oraz ca³kowity brak szcze-

30

gó³owych opracowañ dotycz¹cych ponoszonych kosztów uniemo¿liwia przepro-

wadzenie rzetelnej analizy tego zagadnienia. W dobrze prowadzonym gospodar-

stwie, o ekologicznie zrównowa¿onym œrodowisku koszty ponoszone na zakup œrod-

ków ochrony zredukowane s¹ do minimum. Uprawy takie nie wymagaj¹ wiêkszoœci

kosztoch³onnych dzia³añ ochronnych, lub koniecznoœæ ich podejmowania wystêpuje

tylko wyj¹tkowo. Równie¿ stosowanie wyci¹gów i gnojówek z roœlin pozyskanych

w obrêbie gospodarstwa nie generuje istotnych, dodatkowych kosztów.

Nawet prawid³owo prowadzone gospodarstwa nie mog¹ jednak ustrzec siê od

niekorzystnych wp³ywów czynników znajduj¹cych siê poza zakresem kontroli rol-

nika. Choæ pewne obni¿enie wielkoœci plonu w wyniku stosowania metod ekolo-

gicznych jest ju¿ dobrze udokumentowane w literaturze, nale¿y pamiêtaæ, ¿e jest

ono równie¿ wynikiem swojego rodzaju kompromisu, dziêki któremu w uprawach

ekologicznych ponoszone s¹ znacznie ni¿sze nak³ady na nawo¿enie, œrodki ochro-

ny roœlin itp. W przypadku koniecznoœci zakupu œrodków ochrony koszt ich mo¿e

jednak byæ wysoki. Ceny preparatów opartych na substancjach naturalnych (np.

naturalne pyretryny), lub czynnikach biologicznych s¹ zwykle wy¿sze ni¿ œrod-

ków chemicznych. Ich wykorzystanie nie musi jednak byæ nieop³acalne. Niezbêd-

ne jest prawid³owe opanowanie technologii stosowania oraz dobre zrozumienie

d³ugoterminowego efektu ich dzia³ania.

VII. Podsumowanie

Ze wzglêdu na swoj¹ specyfikê rolnictwo ekologiczne stwarza szczególne wa-

runki dla ochrony roœlin. Odpowiedni wybór siedliska i przygotowanie agrotech-

niczne pola, prawid³owy dobór gatunków i uprawianych odmian, oraz podejmo-

wane dzia³ania w kierunku zachowania mo¿liwie szerokiej bioró¿norodnoœci w ob-

rêbie gospodarstwa maj¹ na celu stworzenie optymalnych warunków rozwoju upra-

wianych roœlin. Konsekwencj¹ tego powinno byæ zachowanie wzglêdnej równo-

wagi w œrodowisku i niedopuszczenie do nadmiernego rozmna¿ania siê chwastów,

czynników sprawczych chorób oraz szkodników. Szereg czynników œrodowisko-

wych znajduj¹cych siê poza kontrol¹ rolnika mo¿e jednak zniweczyæ tê równowa-

gê i doprowadziæ do znacznych strat w plonach w danym sezonie wegetacyjnym

oraz odcisn¹æ swój wp³yw jeszcze na kolejne lata. D³ugotrwa³e dzia³anie nieko-

rzystnych czynników pogodowych (np. w czasie ch³odnego, deszczowego lata)

mo¿e stworzyæ idealne warunki dla masowego rozwoju groŸnych chorób. Usytu-

owanie gospodarstw ekologicznych w otoczeniu wielkoobszarowych gospodarstw

konwencjonalnych, gdzie ochrona upraw nie zawsze postawiona jest na zadawala-

j¹cym poziomie, stwarza zaœ sta³e zagro¿enie ze strony migruj¹cych szkodników

i przenoszonych przez wiatr zarodników grzybowych sprawców chorób roœlin. Nie-

zbêdna jest dostêpnoœæ instrumentów pozwalaj¹cych na skuteczn¹ interwencjê

w sytuacji zagra¿aj¹cej uprawom, przy równoczesnym zachowaniu wszelkich za-

sad przyjêtych w rolnictwie ekologicznym.

31

Z przytoczonych wykazów wynika, ¿e w dostêpnym arsenale zarejestrowanych

œrodków ochrony roœlin istnieje ju¿ wiele spe³niaj¹cych wymagania rolnictwa eko-

logicznego. Nale¿y przypuszczaæ, ¿e dalszy rozwój tej dziedziny przyczyni siê

jednak do stopniowej rozbudowy tego zestawu, gdy¿ wiele chorób i szkodników

nadal znajduje siê poza zasiêgiem skutecznych œrodków.

32

Za³¹cznik Nr 1

UPOWA¯NIONE JEDNOSTKI CERTYFIKUJ¥CE ROLNICTWO

EKOLOGICZNE W ROKU 2004 */

33