WPR jest jedną z najbardziej rozbudowanych i kontrowersyjnych sektorów polityki gospodarczej UE, obejmuje przeważającą część prawodawstwa i w znacznym stopniu absorbuje jej budżet. Jest najstarszą i przez pewien czas jedyną polityką sektorową w trakcie swego obowiązywania i realizacji i podlegała ciągle i podlega poważnym modyfikacjom związanym m.in. ze zmianami celów, jakim ma służyć, możliwościami finansowania. Doświadczenia wielu krajów pokazują, że rolnictwo jest sektorem bardzo wrażliwym i wymaga specjalnego traktowania, szczególnej ochrony i wsparcia. Wynika to z tego, że w rolnictwie nie następuje tak szybki zwrot kapitału jak w innych działach gospodarki. Cały cykl produkcyjny jest dłuższy, a produkcja rolnicza często zależy od czynników niezależnych od człowieka, jak np. warunki pogodowe. Również ze względów społecznych rolnictwo pełni szczególną rolę, zapewnia miejsce pracy i kojarzy się, szczególnie w Europie, ze specjalnymi wartościami życia wiejskiego i funkcją dostarczania żywności.

Cele i zasady WPR kształtowane są na poziomie ponadnarodowym, a wypracowują je poszczególne instytucje, natomiast państwo członkowskie a właściwie jego instytucje, są drugim podmiotem sprawczym, bo formułują one tę politykę w odniesieniu do swego kraju, bo każdy kraj ma swoją specyfikę. Cele i zasady tej polityki nie mogą być sprzeczne ze WPR, powinny korelować z odpowiednimi instrumentami wsparcia finansowego.

HISTORIA

W literaturze przedmiotu określa się 6 okresów rozwoju WPR, do dziś można jednak wymienić łącznie 7 takich etapów.

1. Okres pierwszy rozpoczęło wejście w życie traktatów rzymskich. Sformułowane zostały wówczas podstawowe, ponadczasowe cele integracji w obszarze rolnictwa, m.in. podnoszenie produktywności rolnictwa np. poprzez wspieranie postępu technologicznego, zapewnienie ludności wiejskiej godziwych warunków życia (poprzez zwiększenie dochodów osób pracujących w sektorze rolnictwa) oraz zagwarantowanie bezpieczeństwa żywnościowego (po osiągnięciu samowystarczalności produkcji płodów rolnych na wspólnym rynku europejskim).

Okres ten można nazwać przygotowawczym, bo precyzowano w nim instrumenty mające na celu wdrożenie w życie podstaw polityki sformułowanych w traktatach. Instrumenty te zostały określone na konferencji w Stresa (Włochy) w dniach 3-11 lipca 1958 r.

2. od 1962 r. do 68 r. - przyjęcie głównych zasad, które miały służyć realizacji podstawowych celów postawionych przed WPR, zaliczano do nich np.:

• jednolitość wspólnotowego rynku rolnego - która oznaczała, dążenie do swobodnego przepływu produktów rolnych między P. Czł, czyli stworzenie wolnego rynku wewnętrznego, niepodlegającego barierom taryfowym i pozataryfowym, z jednolitym systemem konkurencji i wspólnymi przepisami ochronnymi

• preferencje dla wspólnotowych produktów rolnych - oznaczająca pierwszeństwo ich sprzedaży na wspólnotowym rynku rolnym, jednolity system ochrony przed przywozem produktów rolnych z krajów trzecich

• solidarność finansowa - zobowiązująca do wspólnego ponoszenia kosztów związanych z integracją w obszarze rolnictwa.

W okresie tym uporządkowano również funkcjonowanie poszczególnych rynków rolnych, np. zbóż, wieprzowiny, jaj, owoców i warzyw, wyrównany został poziom cen na większość produktów rolnych. Rada przyjęła pierwsze rozporządzenie dot. WPR, w 64 r. został ustanowiony Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji. Powszechnie uważa się, że 68 rok zamyka budowę instrumentarium prawnego na poziomie prawa wtórnego. (warto wspomnieć też iż był to okres bardzo ważny ze względu na tworzenie podstaw swobodnego przepływu towarów, zniesiono ograniczenia ilościowe, a w 68. wprowadzono wspólną zewnętrzną taryfę celną).

Zbliżony charakter posiadał okres 3 i 4 wyznaczający funkcjonowanie WPR.

3. 1968 - 1975

W efekcie rosnących kosztów i nadwyżek produkcyjnych , podjęto pierwszą nieudaną próbę reform WPR, zwaną planem Mansholta (ówczesny komisarz ds. rolnictwa)

4. 1975 - 1985

Uogólniając te 2 okresy: to czas kryzysu w procesie integracji europejskiej również w sferze rolnictwa, to czas światowej recesji wyznaczanym kryzysem naftowym i rozszerzeniem Wspólnoty o nowych członków: WB, Danii i Irlandii.

5. Okres piąty - 1985 - 1992 - przyspieszenie w procesie integracji uwieńczony podpisaniem Traktatu w Maastricht, to też reformy w funkcjonowaniu jednolitego europejskiego rolnictwa związane z Ray Mac Harrym. Uwidoczniły się wtedy znaczne rozbieżności w tym zakresie pomiędzy państwami członkowskimi, proces ich zminimalizowania wyznacza szósty okres, a działania te są niezbędne ze względu na podjęte zobowiązania wobec Światowej Organizacji Handlu.

Okres piąty jest jednym z najbardziej twórczych patrząc na dorobek legislacyjny tego okresu. Należy tu wspomnieć o reformie MacSharry'ego (główne założenia zawarte w dokumencie KE z 1 lutego 1991 r. Reforma MacSharry'ego zakładała głównie:

• Zdecydowane cięcia dopłat do cen (zboża o 35% w ciągu 3 lat, wołowina o 15%);

• Wprowadzenie dopłat bezpośrednich powiązanych z “odłogowaniem” i poziomem produkcji w przeszłości;

• Wprowadzenie działań ukierunkowanych na środowisko naturalne w rolnictwie na poziomie UE.

6. Okres szósty 1992- 1999

Założenia reformy MacSharry'ego wdrażane były w latach 1993- 96. W 96 roku rozszerzono WPR o wspieranie nie tylko rolnictwa, ale i obszarów wiejskich.

7. Okres 1999- 2003

Kolejnym krokiem w reformie WPR był dokument Agenda 2000- dokument ten pogłębia i rozwija zakres instrumentów zapoczątkowanych reformą MacSharry'ego, mających na celu dalsze zmniejszenie intensyfikacji produkcji, wspieranie poziomu dochodów producenta rolnego poprzez dopłaty bezpośrednie, działania środowiskowe i rekompensaty z tytułu gospodarowania na obszarach o mniej korzystnych warunkach.

Okres od 2003 do ...........

Dalsze istotne zmiany zostały przyjęte w dokumencie uzgodnionym przez ministrów rolnictwa państw członkowskich Wspólnoty nas potkaniu w Luksemburgu w czerwcu 2003 r. Dokument ten określił instrumenty dotyczące WPR, które będą wdrażane w latach 2007-2013.

WPR podlegała w okresie swego istnienia poważnym zmianom, które dokonywane były na poziomie prawa wtórnego i dotyczyły poszczególnych instrumentów wsparcia, bez naruszenia podstaw tej polityki zawartych w aktach traktatowych. Zmiany te polegały na systematycznym przechodzeniu od instrumentów mających bezpośredni wpływ na rodzaj produkcji i ceny produktów rolnych do instrumentów mających wspierać poziom dochodów producentów rolnych przez wsparcie działań związanych z ochroną środowiska, bezpieczeństwem żywnościowym oraz dobrostanem zwierząt. Systematycznie poszerzano również zakres wsparcia finansowego: od rolnictwa do rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich.

Podstawy normatywne

Podstawą traktatową jest Tytuł III Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (art. 38-44).

Prawo wtórne: Rozporządzenie Rady nr 1290/2005 z dnia 21 czerwca 2005 w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej (wraz z późniejszymi zmianami i rozporządzeniami ustanawiającymi szczegółowe zasady).

Założenia i cele

Cele Wspólnej Polityki Rolnej wymienione w Traktacie Lizbońskim:

a) zwiększenie wydajności rolnictwa przez wspieranie postępu technicznego, racjonalny rozwój produkcji rolnej, jak również optymalne wykorzystanie czynników produkcji, zwłaszcza siły roboczej;

b) zapewnienie w ten sposób odpowiedniego poziomu życia ludności wiejskiej, zwłaszcza przez podniesienie indywidualnego dochodu osób pracujących w rolnictwie;

c) stabilizacja rynków;

d) zagwarantowanie bezpieczeństwa dostaw;

e) zapewnienie rozsądnych cen w dostawach dla konsumentów.

Do osiągnięcia tych celów ustanowiona jest wspólna organizacja rynków rolnych. Nie może ona jednak służyć do celów innych, niż wymienione i prowadzić do dyskryminacji między producentami lub konsumentami w Unii. Wspólna polityka cenowa musi się opierać na jednolitych kryteriach metodach kalkulacji i wspólnych kryteriach.

Aby realizować cele Wspólnej Polityki Rolnej, przeznaczane środki mogą polegać zwłaszcza na:

- skutecznej koordynacji działań w dziedzinach kształcenia zawodowego, badań naukowych i upowszechniania wiedzy rolniczej

- wspólnym działaniu w celu zwiększania poziomu konsumpcji niektórych produktów

Unijne reguły konkurencji stosują się do produkcji rolnej w nieco ograniczony sposób. Rada może na wniosek Komisji zezwolić na przyznanie pomocy na ochronę gospodarstw znajdujących się w niekorzystnym położeniu ze względu na warunki przyrodnicze lub strukturalne lub też w ramach programów rozwoju gospodarczego.

Trzy podstawowe zasady WPR:

- zasada jednolitego rynku (swobodny przepływ towarów, jednakowe ceny skupu interwencyjnego głównych produktów rolnych, wspólne reguły handlu z krajami trzecimi)

- zasada preferencji Wspólnoty (pierwszeństwo zbytu produktów rolnych państw członkowskich i rozbudowany system ochrony przed importem z państw trzecich)

- zasada solidarności finansowej (wspólne ponoszenie kosztów Wspólnej Polityki Rolnej przez wszystkie państwa członkowskie - wyjątek Wielka Brytania?)

- zasada współodpowiedzialności producentów (przyjęcie maksymalnych progów produkcyjnych dla których została zagwarantowana cena; w przypadku ich przekroczenia, skutki obniżek cen są przenoszone na producentów)

Filary i INSTRUMENTY

Na WPR składa się bardzo obszerny i skomplikowany zespół wzajemnie powiązanych instrumentów prawnych regulujących poszczególne cele objęte tą polityką. Część z tych instrumentów zawarta jest w dokumentach prawnych w formie rozporządzeń i dyrektyw, które odnoszą się jedynie do rolnictwa, a część stanowi element np. prawa cywilnego. Ponad 40% ustawodawstwa unijnego i około 40 % budżetu Unii dotyczy WPR.

Dwa filary WPR

•I filar - instrumenty rynkowo-cenowe

-Dopłaty bezpośrednie (zasada uzależnienia płatności od przestrzegania dobrej praktyki rol.)

-Interwencja rynkowa

-Polityka taryfowa (cła importowe) - ochrona rynku przed importem

-Dopłaty eksportowe (zapewnienie konkurencyjności produktów UE na rynkach międzynarodowych)

•II Filar - instrumenty strukturalne (modernizacja sektora rolno-spożywczego, podniesienie poziomu życia na wsi)

Można wyróżnić cztery główne instrumenty wspierania rolnictwa w ramach WPR. Są to: podtrzymywanie cen rynkowych, ograniczenia ilościowe, bezpośrednie podtrzymywanie dochodów oraz tzw. inne formy wspierania rolnictwa.
Podtrzymywanie cen rynkowych (market price suppart) prowadzi do kształtowania się cen unijnych na poziomie wyższym od cen światowych. osiągane jest to poprzez:

• stosowanie instrumentów polityki handlowej (cła, kontyngenty, itp.)

• zakupy interwencyjne

• subsydiowanie eksportu rolnego (jeden ze sposobów pozbywania się nadwyżek produktów rolnych),

• zagospodarowywanie nadwyżek (dotowanie konsumpcji - mleko i masło, konwersja - przeznaczenie proszku mlecznego na pasze, niszczenie - owoce i warzywa).

Podtrzymywanie ceny rynkowej podnosi zarówno ceny płacone producentom krajowym, jak i ceny płacone przez konsumentów za żywność, powoduje wzrost produkcji oraz ogranicza konsumpcję.
Ograniczenia ilościowe (cukier, mleko, zboża i nasiona oleiste - warunkowo) stosowane są w połączeniu z podtrzymywaniem cen i/lub dotacjami wyrównawczymi. Polegają one na ograniczeniu produkcji (przy danym poziomie wsparcia cenowego) na poziomie niższym od tego, jaki miałby miejsce bez stosowania ograniczeń. Pozwala to na zmniejszenie "zakłóceń" w handlu oraz ogranicza wydatki budżetowe państwa na subsydiowanie eksportu.
Bezpośrednie podtrzymywanie dochodów rolniczych polega na tym, że producenci w UE otrzymują pewną sumę pieniędzy ponadto, co uzyskują ze sprzedaży swych produktów na rynku (płatność na ha zbóż i nasiona oleiste i na szt. zwierząt - bydło i owce). Zwiększa ono dochody rolnicze, nie wpływając jednocześnie na ceny konsumenta czy producenta.
Inne formy wspierania rolnictwa można podzielić generalnie na dwie grupy:

• redukcję kosztów produkcji (instrumenty polityki kredytowej, dotacje do środków produkcji, polityka podatkowa),

• usługi ogólne, tj. działania, które na dłuższą metę redukują koszty w sektorze rolnym, a korzyści z których nie trafiają bezpośrednio do producentów rolnych (badania, doradztwo, inspekcja sanitarna, zwalczanie szkodników i chorób, działania w zakresie poprawy struktur rolnych i infrastruktury, marketingu i promocji itd.).

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej 
(EAGGF - European Agriculture Guidance and Guarantee Funds)

Powstał w 1964 by wspierać przekształcenia struktury rolnictwa oraz wspomagać rozwój obszarów wiejskich. Na Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej jest przeznaczana największa część budżetu Unii Europejskiej (w 1999 przeznaczono na ten cel 42,2 procenta budżetu). Ponadto środki Funduszu pochodzą z opłat nakładanych na importowane spoza Unii Europejskiej produkty rolne.

EAGGF składa się z dwóch sekcji: Sekcji Gwarancji, która finansuje wspólną politykę rolną (zakupy interwencyjne produktów rolnych, dotacje bezpośrednie dla rolników) oraz Sekcji Orientacji, która wspiera przekształcenia w rolnictwie w poszczególnych państwach UE i jest instrumentem polityki strukturalnej. W ramach Sekcji Orientacji EAGGF realizuje się następujące zadania:

• rozwój i modernizacja terenów wiejskich

• wspieranie inicjatyw służacych zmianom struktury zawodowej na wsi (w tym kształcenia zawodowego rolników i ich przekwalifikowania do innych zawodów)

• wspomaganie działań mających na celu zwiększenie konkurencyjności produktów rolnych

• restrukturyzacja oraz dostosowanie potencjału produkcyjnego gospodarstw do wymogów rynku

• pomoc przy osiedlaniu się młodych rolników

• wspieranie rozwoju ruchu turytycznego i rzemiosła

• rozwój i eksploatacja terenów leśnych

• inwestycje w ochronę środowiska

• wyrównywanie szans gospodarstw położonych na terenach górzystych i terenach dotkniętych kataklizmami

Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej współfinansował w Polsce:

Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich.

W 2005 Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej roku zastąpiony został przez 2 nowe:

Europejski Funduszu Gwarancji Rolnej (EFRG), z którego finansowane są dopłaty bezpośrednie dla rolników i działania regulujące rynki rolne, takie jak środki interwencyjne i refundacje wywozowe, oraz 

Europejskie Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), z którego finansowane są programy rozwoju obszarów wiejskich w państwach członkowskich.

Środki Europejskiego Funduszu Rolnego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) przeznaczone dla Polski dostępne są w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW)

PROW jest programem stworzonym do zarządzania środkami finansowymi przeznaczonymi na wsparcie rozwoju obszarów wiejskich pod kątem takich kierunków priorytetowych, jak: poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego, poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich, poprawa jakości życia na obszarach wiejskich i różnicowanie gospodarki wiejskiej, wdrażanie strategii rozwoju, współpracy i aktywizacji społeczności lokalnych na obszarach wiejskich.

Należy wspomnieć również o Programie SAPARD (Przedakcesyjny Instrument Wspierania Rolnictwa i Obszarów Wiejskich), który był podstawowym źródłem finansowania przez UE, wspierającym rozwój rolnictwa i obszarów wiejskich w krajach kandydujących. Głównym jego celem było wdrożenie dorobku prawnego Wspólnoty dotyczącego Wspólnej Polityki Rolnej oraz ułatwienie dostosowania się sektora rolnego i obszarów wiejskich do standardów unijnych. Program ten obejmował lata 2000-2006, natomiast po akcesji jego działania miały zostać przesunięte do programów operacyjnych funduszy strukturalnych, a w szczególności Sekcji Orientacji Funduszu. Strona polska przygotowała Program Operacyjny SAPARD, który został zatwierdzony przez Komisję Europejską 18.10.2000 roku, a który obejmował realizację następujących działań:

- poprawa przetwórstwa i marketingu artykułów rolnych i rybnych,
- inwestycje w gospodarstwach rolnych,
- rozwój i poprawa infrastruktury obszarów wiejskich,
- różnicowanie działalności gospodarczej na obszarach wiejskich,
- szkolenia zawodowe,
- pomoc techniczna.

KRYTYKA

Oponenci

Początkowo zasady Wspólnej Polityki Rolnej poddano dużej krytyce. Do dziś zresztą nie brak oponentów, którzy twierdzą, że WPR to przeciwieństwo gospodarki rynkowej. Podkreślają, że WPR jest zbyt kosztowna, zbiurokratyzowana czy wręcz nakazowo-rozdzielcza. Krytycy Wspólnej Polityki Rolnej Unii Europejskiej nie przebierają w słowach. Wspólna Polityka Rolna jest nie do utrzymania, jest anachroniczna i niemoralna. Nie może być tak, że ponad 40 proc. budżetu Unii pochłania rolnictwo, które dotyczy 5 proc. ludności Unii i zapewnia 2 proc. jej PKB. Subsydiowanie produkcji rolnej uniemożliwia eksport do Europy produktów rolnych najbiedniejszych państw, które nic innego często nie mają. Konieczna jest zmiana priorytetów, trzeba inwestować w naukę, w nowe technologie, w edukację (...).³⁷To typowy zestaw zarzutów. Przytoczmy jeszcze jeden, jawnie demagogiczny, jakim posłużył się brytyjski minister ds. europejskich Douglas Alexander: Czy godzi się, by każda europejska krowa dostawała dziennie 2 euro dotacji podczas gdy na całym świecie ponad miliard ludzi musi przeżyć dzień za połowę tej kwoty?

Zasadnicza krytyka Wspólnej Polityki Rolnej dotyczy jej kosztów. WPR przekazuje pieniądze od unijnych płatników podatków i konsumentów do rolników w celu wspierania sektora rolnego, promocji produkcji żywności i zapewnienia odpowiedniej jej podaży na rynku. Kraje członkowskie UE wnoszą corocznie wkład do wspólnego budżetu. Większość funduszy pochodzi od podatników, niewielka część ze opłat celnych nałożonych na towary importowane. WPR powoduje wyższe ceny żywności w UE. Obywatele UE płacą o około 53 miliony euro wyższe ceny z powodu dotacji do cen produktów i opłat celnych na towary importowane. To jest około dwukrotnie więcej niż mogliby płacić konsumenci w warunkach wolnego rynku (w gospodarce bez dotacji rolniczych i opłat celnych). Narodowa Rada Konsumencka z Wielkiej Brytanii oszacowała, że WPR kosztuje jedną rodzinę czteroosobową dodatkowo 1560 euro rocznie.

Krytycy twierdzą też, że pomoc finansowa w ramach WPR została źle zbilansowana. 70% funduszy kierowanych jest do zaledwie 20%, przeważnie największych, gospodarstw. Małe gospodarstwa, których jest w UE ok. 40%, otrzymują zaledwie 8% dotacji. Wspólna Polityka Rolna ma na celu zwiększanie produkcji rolnej i poprawę standardów życia zatrudnionych w rolnictwie. Początkowo, polityka ta nie brała pod uwagę wpływu intensywnej produkcji na środowisko. WPR ma negatywny wpływ na ilość i jakość zasobów wodnych, jakość gleby i  biodywersyfikację. Ten negatywny wpływ był powodem przeprowadzenia reform w roku 1992 i 2003. W ostatnich latach zwiększyło się zainteresowanie mieszkańców Unii Europejskiej bezpieczną żywnością z powodu nagłośnionych przypadków wystąpienia choroby wściekłych krów, pryszczycy, dioksyn oraz wzrostu ilości genetycznie modyfikowanych roślin. Dodatkowo, powszechne stosowanie nawozów sztucznych i pestycydów, wzrost ilości  dodatków do żywności i wprowadzenie genetycznie modyfikowanej żywności zwiększyło także świadomość występowania potencjalnych zagrożeń wynikających z konsumpcji niektórych produktów żywnościowych. Uważa się, że wprowadzenie w rolnictwie działań wynikających bezpośrednio z zasad WPR przyczyniło się wzrostu zainteresowania zdrową żywnością.

Najdotkliwszą konsekwencję likwidacji WPR ujawniał raport Sapira. W przedstawionej w raporcie projekcji budżetowej założono, że likwidacja WPR spowoduje odchodzenie z rolnictwa jednego miliona osób rocznie. Trudno oszacować ile milionów rolników utraciłoby pracę w wyniku likwidacji WPR. Pewne natomiast jest, ze rozkład bezrobocia byłby bardzo nierównomierny. Pracę traciliby przede wszystkim rolnicy w regionach o najgorszych warunkach produkcyjnych i w państwach, które nie stać na dopłaty rolne w odpowiedniej do warunków skali.⁴⁶Konsekwencje wzrostu bezrobocia na wsi byłyby szczególnie dotkliwe dla Polski.

Cokolwiek by nie sądzić o tych zarzutach, jedno jest pewne - ta polityka sprawdziła się w praktyce. Dzięki niej kraje wspólnotowe nie tylko uniezależniły się od importu żywności, ale szybko stały się jej eksporterem.

WPR dziś

Wspólna Polityka Rolna nie jest czymś ustalonym raz na zawsze. Przeciwnie - zmienia się w zależności od okoliczności. W miarę jak rolnicy europejscy chcieli produkować coraz więcej, bo to im się opłacało, zaczęli używać więcej nawozów, środków ochrony roślin i innych chemikaliów mających zastosowanie w rolnictwie. To miało zły wpływ na środowisko naturalne, a także, nie ma co ukrywać, na walory smakowe żywności. W związku z tym zaczęto większą wagę przywiązywać do sposobów wytwarzania żywności. „W cenie” zaczęły być produkty wytwarzane metodami ekologicznymi, bliższymi naturze. Zaczęto preferować rolnictwo bardziej przyjazne dla środowiska, nie używające środków chemicznych w ilościach zastraszających. Takie zmiany we Wspólnej Polityce Rolnej są dla nas korzystne, bo polskie rolnictwo stosuje niewiele nawozów (przeszło 2 razy mniej niż państwa zachodnie) i środków ochrony roślin (aż 6 razy mniej!), zaś znaczna część użytków rolnych leży u nas na obszarach chronionych.

Przykład Francji

Rolnicy we Francji obawiają się nie tylko cięć w budżecie przeznaczonym na ich sektor, ale także nowych ustaleń dotyczących rynku handlem win. Francuscy producenci tego trunku narzekają na spadek cen i na ogromną konkurencyjność win zamorskich.

Francuscy rolnicy nigdy nie bali się wychodzić na ulice w obronie swoich praw, tak więc politycy boją się prób zmiany zasad. Żyją w strachu przed współczesną wersją buntów chłopskich. A ci dzisiejsi chłopi potrafią z wściekłością wyrzucać zwały gnoju przed budynkami rządowymi lub zastawiać drogi traktorami. Jack Thurston zdaje sobie sprawę, że wszelkie zmiany „oznaczałoby odbieranie pieniędzy ludziom, którzy bardzo się do nich przyzwyczaili i którzy zbudowali lobby bardzo potężne i wielce skuteczne w obronie swych interesów”.

Przyszły rozwój

- udział wydatków na rolnictwo w budżecie Unii będzie prawdopodobnie malał

- kwoty produkcyjne na mleko będą prawdopodobnie stopniowo zniesione

- wzmacnianie II filaru Wspólnej Polityki Rolnej (polityki rozwoju obszarów wiejskich poprawiającej konkurencyjność tego sektora oraz poziomu życia na wsi) przy ograniczeniu I filara (modulacja: przesuwanie środków z I filaru na cele II filaru)

Pytania, na które trzeba odpowiedzieć:

- Jak uprościć i usprawnić działanie Wspólnej Polityki Rolnej?

- Jak przystosować instrumenty wspierające rynek opracowane dla pierwszych sześciu, a następnie piętnastu krajów członkowskich do grupy dwudziestu siedmiu państw?

- Jak sprostać nowym wyzwaniom wynikającym ze zmian klimatycznych, wzrostu zapotrzebowania na biopaliwa, rosnącego deficytu wody, ale także jak uchronić rolników przed klęskami żywiołowymi, epidemiami w chowie zwierząt…

---