ORGANY EGZEKUCYJNE

dr Krzysztof Lasiński-Sulecki

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

ZAKRES PODMIOTOWY POSTĘPOWANIA EGZEKUCYJNEGO W ADMINISTRACJI

podmioty czynne podmioty bierne

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Podmioty czynne to te, które uprawnione są do
podejmowania działań zmierzających do zastosowania i
zrealizowania środków egzekucyjnych (T. Jędrzejewski et
al. [2009] , s. 31).

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Podmioty czynne:

-

organ egzekucyjny,

-

pracownik organu egzekucyjnego wyznaczony do

wykonywania czynności egzekucyjnych,

-

dłużnik zajętej wierzytelności,

-

organy asystujące,

-

organy stosujące przymus bezpośredni,

-

organy udzielające pomocy

-

wierzyciel.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Pracownicy organu egzekucyjnego wyznaczeni do

bezpośredniego wykonywania czynności egzekucyjnych

egzekutor poborca skarbowy

obowiązki niepieniężne obowiązki pieniężne

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Podmiot bierny – zobowiązany

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

organy egzekucyjne

właściwe w sprawie egzekucji

należności pieniężnych obowiązków o charakterze

niepieniężnym

pozostałe

uprawnione do stosowania wszystkich środków egzekucyjnych:

naczelnik urzędu skarbowego

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

pozostałe organy egzekucyjne

właściwe w sprawie egzekucji należności pieniężnych:

-

organy gmin o statusie miasta,

-

przewodniczący organów orzekający w pierwszej instancji w

sprawach o naruszenie dyscypliny finansów publicznych,

-

dyrektorzy oddziałów Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,

-

dyrektorzy izb celnych,

-

dyrektorzy

regionalnych

oddziałów

Wojskowej

Agencji

Mieszkaniowej

-

inne.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

organy egzekucyjne

właściwe w sprawie egzekucji

należności pieniężnych

obowiązków

o

charakterze

niepieniężnym:

- wojewoda,

- właściwy organ jednostki sam.

terytorialnego,

- kierownik wojewódzkiej,

powiatowej inspekcji lub straży.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Z zastrzeżeniem § 2-8, naczelnik urzędu skarbowego jest
organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania
wszystkich

środków

egzekucyjnych

w

egzekucji

administracyjnej należności pieniężnych, do zabezpieczania
takich należności w trybie i na zasadach określonych w dziale
IV u.p.e.a., a także do realizacji wniosków obcych państw o
udzielenie pomocy w zakresie, o którym mowa w art. 66d § 1.

Art. 19 § 1 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Właściwy organ gminy o statusie miasta, wymienionej w
odrębnych przepisach oraz gminy wchodzącej w skład
powiatu

warszawskiego

jest

organem

egzekucyjnym

uprawnionym

do

stosowania

wszystkich

środków

egzekucyjnych, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości, w
egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, dla których
ustalania lub określania i pobierania jest właściwy ten organ.

§ 19 ust. 2 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Przewodniczący organu orzekającego w sprawach o
naruszenie dyscypliny finansów publicznych w pierwszej
instancji jest organem egzekucyjnym uprawnionym do
stosowania egzekucji z wynagrodzenia za pracę ukaranego, w
egzekucji administracyjnej należności pieniężnych z tytułu kar
pieniężnych i kosztów postępowania orzeczonych w tych
sprawach.

§ 19 ust. 3 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych jest
organem egzekucyjnym uprawnionym do stosowania
egzekucji z wynagrodzenia za pracę, ze świadczeń z
ubezpieczenia społecznego, z renty socjalnej, z wierzytelności
pieniężnych oraz z rachunków bankowych, w egzekucji
administracyjnej należności pieniężnych z tytułu składek na
ubezpieczenia społeczne i należności pochodnych od składek
oraz nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczenia
społecznego lub innych świadczeń wypłacanych przez ten
oddział, które nie mogą być potrącane z bieżących świadczeń.

§ 19 ust. 4 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Dyrektor

izby

celnej

jest

organem

egzekucyjnym

uprawnionym

do

stosowania

wszystkich

środków

egzekucyjnych, z wyjątkiem egzekucji z nieruchomości, w
egzekucji administracyjnej należności pieniężnych, do których
poboru zobowiązane są organy celne na podstawie odrębnych
przepisów.

§ 19 ust. 5 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Dyrektor

oddziału

regionalnego

Wojskowej

Agencji

Mieszkaniowej jest organem egzekucyjnym uprawnionym do
stosowania egzekucji z wynagrodzenia za pracę albo ze
świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w egzekucji
administracyjnej należności pieniężnych z tytułu opłat za
używanie lokalu i opłat pośrednich związanych z
zajmowaniem przez żołnierzy lokali mieszkalnych będących w
dyspozycji Wojskowej Agencji Mieszkaniowej.

§ 19 ust. 7 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Organem egzekucyjnym w egzekucji administracyjnej
należności pieniężnych może być ponadto inny organ w
zakresie określonym odrębnymi ustawami.

§ 19 ust. 8 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Z orzecznictwa:

Postępowanie egzekucyjne ma na celu przymuszenie zobowiązanego
do wykonania ciążących na nich obowiązków zatem postępowanie to
prowadzi się wobec zobowiązanego na rzecz wierzyciela uprawnionego
do żądania wykonania obowiązku. W tym postępowaniu podmiotem
jest „zobowiązany” i „wierzyciel”. Dlatego też w opinii Sądu ta odrębna
właściwość terytorialna naczelników urzędów skarbowych, obejmująca
podmioty wymienione w art. 5 ust. 9b ustawy o urzędach i izbach
skarbowych, dotyczy kompetencji do prowadzenia spraw podatkowych
jak również egzekucji, ale wyłącznie w zakresie należności, co do
których poboru te urzędy są właściwe. W takim przypadku właściwy
Naczelnik Urzędu Skarbowego jest zarówno organem egzekucyjnym jak
i organem podatkowym (wierzycielem) wobec zobowiązanego.

I SA/Po 1550/2007 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu

LexPolonica nr 2151913

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Z orzecznictwa:

Organem uprawnionym do stosowania egzekucji należności
pieniężnych

jest

w

egzekucji

administracyjnej

należności

pieniężnych z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne jest
Dyrektor oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

I SA/Po 962/2007 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu

LexPolonica nr 2151579

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Z orzecznictwa:

Zapis art. 49 ust. 3 ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej
oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nie ustanawia w osobie
Prezesa Zarządu PFRON organu egzekucyjnego analogicznego do
urzędu skarbowego (art. 19 ustawy egzekucyjnej), a jedynie
upoważnia go do podejmowania wszelkich czynności zmierzających
do wszczęcia egzekucji administracyjnej należności na rzecz PFRON,
zaś organem przeprowadzającym egzekucję jest organ określony w
art. 19 ustawy egzekucyjnej, tj. właściwy urząd skarbowy.

SA/Sz 1713/98 SA/Sz 1714/98 SA/Sz 1715/98 Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodek

Zamiejscowy w Szczecinie

LexPolonica nr 344936

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Organem egzekucyjnym w zakresie egzekucji administracyjnej
obowiązków o charakterze niepieniężnym jest:

1) wojewoda;

2) właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego w zakresie
zadań własnych, zadań zleconych i zadań z zakresu administracji
rządowej oraz obowiązków wynikających z decyzji i postanowień z
zakresu administracji publicznej wydawanych przez samorządowe
jednostki organizacyjne;

3) kierownik wojewódzkiej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu
do obowiązków wynikających z wydawanych w imieniu własnym lub
wojewody decyzji i postanowień;

4) kierownik powiatowej służby, inspekcji lub straży w odniesieniu do
obowiązków wynikających z wydawanych w zakresie swojej
właściwości decyzji i postanowień.

Art. 20 § 1 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Ponadto w przypadkach określonych szczególnymi przepisami
jako organ egzekucyjny w zakresie egzekucji administracyjnej
obowiązków o charakterze niepieniężnym działa każdy organ
Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji
Wywiadu lub Straży Granicznej, Generalny Inspektor Ochrony
Danych Osobowych, organ Państwowej Inspekcji Pracy
wydający decyzję w pierwszej instancji, organ straży pożarnej
kierujący akcją ratowniczą, a także inne organy powołane do
ochrony spokoju, bezpieczeństwa, porządku, zdrowia
publicznego lub mienia społecznego.

Art. 20 § 2 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Organem

egzekucyjnym

w

zakresie

egzekucji

administracyjnej obowiązków o charakterze niepieniężnym,
wynikających z decyzji z zakresu administracji rządowej
wydanych przez przedsiębiorstwa państwowe i inne
państwowe jednostki organizacyjne, spółdzielnie, a także
przez stowarzyszenia, organizacje zawodowe i samorządowe
oraz inne organizacje społeczne jest wojewoda.

Art. 20 § 3 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

„Inne organy powołane do ochrony spokoju, bezpieczeństwa,
porządku, zdrowia publicznego lub mienia społecznego”:

-

mają status organów,

-

powołane są do ochrony spokoju, bezpieczeństwa, porządku,
zdrowia publicznego lub mienia społecznego.

Przykłady:

Służba

Wywiadu

Wojskowego,

Służba

Kontrwywiadu Wojskowego, Centralne Biuro Antykorupcyjne,
Biuro Ochrony Rządu.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Osoby fizyczne, mogą :

-

zastosować obronę konieczną celem odparcia samowolnego
naruszenia posiadania,

-

ująć osobę na gorącym uczynku przestępstwa lub w pościgu
podjętym bezpośrednio po popełnieniu przestępstwa, jeżeli
zachodzi obawa ukrycia się tej osoby lub nie można ustalić jej
tożsamości.

Powyższe działania nie mają jednak charakteru działań
administracyjnoprawnych.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Właściwość miejscową organu egzekucyjnego w egzekucji
należności pieniężnych z nieruchomości ustala się według
miejsca jej położenia. Jeżeli jednak nieruchomość położona
jest na obszarze właściwości dwóch lub większej liczby
organów - egzekucję prowadzi organ, na którego obszarze
znajduje się większa część nieruchomości, a jeżeli nie można w
powyższy

sposób

ustalić

właściwości,

egzekucję

z

nieruchomości prowadzi organ wyznaczony przez ministra
właściwego do spraw finansów publicznych.

Art. 22 § 1 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Właściwość miejscową organu egzekucyjnego w egzekucji
należności pieniężnych z praw majątkowych lub ruchomości
ustala się według miejsca zamieszkania lub siedziby
zobowiązanego, z zastrzeżeniem § 3.

Art. 22 § 2 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Jeżeli

znany

przed

wszczęciem

egzekucji

majątek

zobowiązanego lub większa jego część nie znajduje się na
terenie działania organu egzekucyjnego ustalonego zgodnie
z § 2, właściwość miejscową ustala się według miejsca
położenia składników tego majątku.

Art. 22 § 3 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Właściwość miejscową organu egzekucyjnego w egzekucji
obowiązków o charakterze niepieniężnym ustala się według
miejsca zamieszkania lub siedziby zobowiązanego, a w braku
zamieszkania lub siedziby w kraju - według miejsca jego
pobytu, z zastrzeżeniem § 5.

Art. 22 § 4 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Właściwość miejscową organu egzekucyjnego w egzekucji obowiązków
o charakterze niepieniężnym ustala się:

1) w sprawach o odebranie rzeczy lub opróżnienie budynków i
pomieszczeń - według miejsca wykonania obowiązku;

2) w sprawach dotyczących nieruchomości oraz obiektów budowlanych
- według miejsca położenia tej nieruchomości lub obiektu budowlanego,
z tym że jeżeli nieruchomość lub obiekt budowlany są położone na
obszarze właściwości dwóch lub większej liczby organów - egzekucję
prowadzi organ, na którego obszarze znajduje się większa część
nieruchomości lub obiektu budowlanego, a jeżeli nie można w powyższy
sposób ustalić właściwości, egzekucję z nieruchomości prowadzi organ
wyznaczony przez organ, o którym mowa w art. 23 § 1;

3) w sprawach dotyczących wykonywanej działalności gospodarczej,
jeżeli stałe miejsce wykonywania tej działalności znajduje się poza
miejscem zamieszkania lub siedziby zobowiązanego - według stałego
miejsca wykonywania działalności gospodarczej.

Art. 22 § 5 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Organ rekwizycyjny:

-

działa na podstawie zlecenia organu egzekucyjnego
właściwego do prowadzenia egzekucji,

-

ma tę samą właściwość rzeczową co organ egzekucyjny
prowadzący egzekucję,

-

ma inną właściwość miejscową niż organ prowadzący
egzekucję.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Z orzecznictwa:

Zarzut prowadzenia egzekucji przez niewłaściwy organ egzekucyjny
może dotyczyć zarówno właściwości rzeczowej, jak i właściwości
miejscowej.

I SA/Kr 1118/2008 Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie

LexPolonica nr 2121484

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Z orzecznictwa:

Ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji zawiera
odrębny przepis - art. 26 - normujący podstawę wszczęcia
postępowania egzekucyjnego, stwierdzając, iż organ egzekucyjny
wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela i na
podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego. Z tego
względu

niedopuszczalnym

byłoby

wszczęcie

egzekucji

administracyjnej na podstawie wniosku przekazanego w trybie art.
65 kpa, gdyż przepis ten w postępowaniu egzekucyjnym nie ma
zastosowania. Dopuszczenie tego trybu w postępowaniu
egzekucyjnym w administracji byłoby również niecelowe, skoro
wierzyciel może dochodzić swych praw wobec zobowiązanego
równocześnie za pośrednictwem kilku organów egzekucyjnych
zgodnie z ich właściwością określoną w art. 22 cyt. ustawy.

I SA/Lu 1500/98 Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego - Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Nadzór nad egzekucją administracyjną sprawują organy
wyższego stopnia w stosunku do organów właściwych do
wykonywania tej egzekucji.

Art. 23 § 1 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

W przypadku braku organu wyższego stopnia w stosunku do
organów egzekucyjnych, o których mowa w art. 19, nadzór
nad egzekucją należności pieniężnych sprawuje właściwy
miejscowo dyrektor izby skarbowej.

Art. 23 § 2 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

W stosunku do organów egzekucyjnych będących organami
samorządu terytorialnego nadzór nad egzekucją należności
pieniężnych sprawuje samorządowe kolegium odwoławcze.

Art. 23 § 3 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

W stosunku do dyrektora izby celnej nadzór nad egzekucją
należności pieniężnych sprawuje dyrektor izby skarbowej,
właściwej ze względu na siedzibę tego dyrektora izby celnej.

Art. 23 § 3a u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Organy sprawujące nadzór są jednocześnie:

1) organami odwoławczymi dla postanowień wydanych przez
nadzorowane organy egzekucyjne;

2) organami sprawującymi kontrolę przestrzegania w toku
czynności egzekucyjnych przepisów ustawy przez wierzycieli i
nadzorowane organy egzekucyjne.

Art. 23 § 4 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Dla postanowień wydanych w pierwszej instancji przez
dyrektora izby skarbowej organem odwoławczym jest
minister właściwy do spraw finansów publicznych.

Art. 23 § 5 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Organy

sprawujące

nadzór

mogą,

w

szczególnie

uzasadnionych przypadkach, wstrzymać, na czas określony,
czynności egzekucyjne lub postępowanie egzekucyjne
prowadzone przez nadzorowany organ.

Art. 23 § 6 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Dyrektor izby skarbowej może wstrzymać czynności
egzekucyjne lub postępowanie egzekucyjne dotyczące innych
należności pieniężnych niż pozostających we właściwości
urzędów skarbowych wyłącznie za zgodą wierzyciela.

Art. 23 § 7 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Na postanowienie w sprawie wstrzymania czynności
egzekucyjnych lub postępowania egzekucyjnego służy
zażalenie zobowiązanemu oraz wierzycielowi niebędącemu
jednocześnie organem egzekucyjnym.

Art. 23 § 8 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

W ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie
występuje definicja „organu wyższego stopnia”.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Zgodnie z KPA organami wyższego stopnia są:

1) w stosunku do organów jednostek samorządu terytorialnego -

samorządowe kolegia odwoławcze, chyba że ustawy szczególne
stanowią inaczej,

2) w stosunku do wojewodów - właściwi w sprawie ministrowie,

3) w stosunku do organów administracji publicznej innych niż

określone w pkt 1 i 2 - odpowiednie organy nadrzędne lub właściwi
ministrowie, a w razie ich braku - organy państwowe sprawujące
nadzór nad ich działalnością,

4) w stosunku do organów organizacji społecznych - odpowiednie

organy wyższego stopnia tych organizacji, a w razie ich braku -
organ państwowy sprawujący nadzór nad ich działalnością.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Minister właściwy do spraw finansów publicznych sprawuje
zwierzchni nadzór i kontrolę przestrzegania w toku czynności
egzekucyjnych przepisów ustawy przez wierzycieli i organy
egzekucyjne w zakresie egzekucji należności pieniężnych.

Art. 25 § 1 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Właściwi ministrowie, centralne organy administracji rządowej
oraz inne centralne organy administracji publicznej, a także
organy sprawujące nadzór nad jednostkami samorządu
terytorialnego, prowadzą kontrolę przestrzegania w toku
czynności egzekucyjnych przepisów ustawy - przez wierzycieli
i organy egzekucyjne w zakresie egzekucji administracyjnej
obowiązków o charakterze niepieniężnym.

Art. 25 § 2 u.p.e.a.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Wojewoda może:

- wstrzymać w uzasadnionych przypadkach na czas określony
czynności

każdego

organu

prowadzącego

egzekucję

administracyjną,

- wstrzymanie tylko raz w odniesieniu do tej samej należności
(dot. obowiązków pieniężnych),

- wstrzymanie na maksimum 30 dni (dotyczy obowiązków
pieniężnych).

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Organy nadzoru przede wszystkim:

-

wstrzymują czynności egzekucyjne,

-

wstrzymują postępowanie egzekucyjne,

-

są organami odwoławczymi od postanowień organów
nadzorowanych.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Organy udzielające pomocy:

-

Policja, Straż Graniczna, właściwy organ wojskowy etc.

-

działają na wezwanie organu egzekucyjnego lub egzekutora.

Przesłanką ich wezwania jest:

-

natrafienie na opór uniemożliwiający lub utrudniający prowadzenie
egzekucji,

-

istnienie uzasadnionego przypuszczenia, że na taki opór organ
egzekucyjny/egzekutor natrafi.

Wezwany organ nie może odmówić udzielenia pomocy.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Organy asystujące:

-

w wypadku czynności wykonywanych w budynku Policji,
Straży Granicznej, na okręcie wojennym etc.,

-

podobnie: w kancelarii radcowskiej czy adwokackiej, z uwagi
na ryzyko ujawnienia tajemnicy zawodowej.

O

RGANY

EGZEKUCYJNE

Przejrzyj prezentację, przeczytaj przepisy i:

-

zastanów się, jakie są cele regulacji dotyczącej podmiotów
udzielających pomocy oraz organów asystujących,

-

zastanów się, czy wiesz, jaki organ egzekucyjny może stosować
wszelkie środki egzekucji należności pieniężnych,

-

zastanów się, na czym polega specyfika dłużnika zajętej
wierzytelności jako podmiotu występującego w postępowaniu
egzekucyjnym w administracji,

-

wskaż sytuacje, w których zasadne jest działanie organu
rekwizycyjnego,

-

zastanów się, czy dopuszczalne jest prowadzenie czynności
egzekucyjnych

w

gabinecie

lekarskim

bez

uprzedniego

poinformowania organów samorządu lekarskiego.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ

dr Krzysztof Lasiński-Sulecki