asystent_osoby_niepełnosprawnej_346[02].Z1.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Teoria języka migowego. Podstawowe pojęcia: język migowy,

migany, system językowo-migowy, daktylografia, ideografia

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Zasady i reguły pomocnicze w systemie językowo-migowym

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Język migowy a odczytywanie mowy z ust. Synergizm wzrokowo-

słuchowy

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Kultura wypowiedzi w języku migowym

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Daktylografia: znaki liter, liczebników głównych, porządkowych

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Znaki podstawowe, znaki tematyczne związane z rodziną, domem,

czasem,

higieną

osobistą,

odzieżą,

posiłkami,

zakupami,

zainteresowaniami oraz z problematyką medyczną: części ciała,
dolegliwości, wzywanie pogotowia

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1. WPROWADZENIE

Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i nabyciu umiejętności

posługiwania się językiem migowym.

W poradniku zamieszczono:

−

wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać, abyś bez
problemów mógł korzystać z poradnika,

−

cele kształcenia – wykaz umiejętności, które opanujesz podczas pracy z poradnikiem,

−

materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w programie jednostki modułowej,

−

zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone treści,

−

ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,

−

sprawdzian postępów,

−

sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw zadań,

−

literaturę uzupełniającą.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.

W poradniku wykorzystano materiały do nauki języka migowego, których autorem jest

prof. dr hab. Bogdan Szczepanowski.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

346[02].Z1

Metody pracy z osobą niepełnosprawną

346[02].Z1.01

Posługiwanie się językiem

migowym

346[02].Z1.02

Stosowanie metod pracy

socjalnej

346[02].Z1.03

Rozpoznawanie potrzeb

i problemów osoby

niepełnosprawnej

346[02].Z1.05

Wykonywanie podstawowych

czynności higienicznych

i pielęgnacyjnych

346[02].Z1.04

Wspieranie osoby

niepełnosprawnej w korzystaniu

z kompleksowej rehabilitacji

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

charakteryzować psychofizyczne i społeczne aspekty rozwoju człowieka,

−

doskonalić swoje umiejętności interpersonalne,

−

rozwiązywać problemy związane z funkcjonowaniem osoby niepełnosprawnej,

−

prowadzić profilaktykę i promować zdrowie,

−

stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

udzielać pierwszej pomocy,

−

stosować przepisy prawa w działalności socjalnej.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:

−

zdefiniować podstawowe pojęcia dotyczące języka migowego,

−

posłużyć się znakami języka migowego zgodnie z zasadami i regułami systemu
językowo-migowego,

−

posłużyć się polskim alfabetem palcowym oraz liczebnikami głównymi i porządkowymi,

−

rozpoznać, odczytać oraz przedstawić podstawowe znaki ideograficzne i pojęciowe,

−

odczytać proste wypowiedzi w języku migowym,

−

sformułować proste wypowiedzi w języku migowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Teoria języka migowego. Podstawowe pojęcia: język

migowy, migany, system językowo-migowy, daktylografia,
ideografia

4.1.1. Materiał nauczania

Narząd słuchu podobnie jak inne narządy może zostać uszkodzony. Przyczyną mogą być

czynniki  genetyczne,  wrodzone,  choroby  i  urazy.  W  zależności  od  rodzaju,  stopnia
uszkodzenia  i  momentu  powstania  tworzy  się  sytuacja,  w  której  człowiek  jest  w  pewien
sposób  wyizolowany  ze  społeczeństwa  ze  względu  na  brak  możliwości  porozumiewania  się
z im. Uszkodzenie narządu słuchu we wczesnym dzieciństwie uniemożliwia porozumiewanie
się ze społeczeństwem za pomocą mowy i jej odczytywania z ust.

Zainteresowanie dziećmi głuchymi zaczęło wzrastać dopiero w drugiej połowie XVIII

wieku  kiedy  to  powstały  szkoły  dla  głuchych.  Pierwsza  została  założona  w  Paryżu  przez
Michała  de  l'Epeè,  jest  on  uważany  za  twórcę  metody  migowej  w  nauczaniu  szkolnym.
Twierdził,  że  nie  ma  potrzeby  uczenia  głuchych  artykulacji  a  język  migowy  uważał  za  ich
„ojczysty język”. W swojej szkole wykorzystywał również alfabet palcowy.

Kolejną szkołę dla głuchych utworzył Samuel Heinicke w 1778 roku w Lipsku. Pracując

z dziećmi opierał się na metodzie mówionej (oralnej) wykluczając metodę migową. Na bazie
tych dwóch metod powstawało wiele innych jak np.: metoda wiedeńska czy duńska.
Po jakimś czasie zauważono jednak braki w obydwu tych metodach i zaczęto tworzyć tzw.
metody kombinowane czyli wykorzystujące mowę, pismo, język migowy, alfabet palcowy.

Osoby głuche od urodzenia jednak w dalszy ciągu mają utrudniony kontakt ze

społeczeństwem. W związku z tym tworzą hermetyczne środowisko posługujące się językiem
migowym, który po przebadaniu przez językoznawców w latach osiemdziesiątych XX wieku
został  uznany  przez  UNESCO  i  Parlament  Europejski  za  naturalny  środek  porozumiewania
się  wśród  głuchych.  Nieco  później  wydano  dwa  międzynarodowe  dokumenty:  Rezolucja
nr 8/96  Zgromadzenia  Ogólnego  ONZ  z  20  grudnia1993  roku  oraz  deklaracja  z  Salamanki
z 10  czerwca  1994  roku.  Przyjęto  w  nich,  że  dzieci  niesłyszące  mają  prawo  do  pobierania
nauki w języku migowym.

Osoby głuche w swoim środowisku posługują się klasycznym językiem migowym,

nazywanym też naturalnym językiem migowym. Język ten składa się z kilku tysięcy znaków
migowych, gramatyki o charakterze pozycyjnym oraz organizacji przestrzennej wypowiedzi.
Organizacja  przestrzenna  jest  cechą  charakterystyczną  dla  języka  migowego.  Obejmuje
mimikę,  pantomimikę,  gesty  wtrącone,  które  nie  są  znakami  migowymi  oraz  zachowania
kinetyczne  (mowa  ciała).  W  języku  tym  występują  głównie  nieodmienne  wyrazy-rdzenie.
Znaki  ideograficzne  nie  posiadają  odmian  przez  przypadki  i  osoby.  Strukturę  gramatyczną
tego  języka  uzyskuje  się  za  pomocą  szyku  luźnych  morfemów.  Morfem  –  najmniejsza
niepodzielna  cząstka  znaczeniowa  wyrazu  spełniająca  funkcję  leksykalną  lub  gramatyczną.
Wyróżnia się morfem główny (rdzeń) i morfemy poboczne (afiksy i końcówki fleksyjne). Na
świecie  jest  około  dwieście  języków  migowych.  Wszystkie  one  posiadają  kolejną  wspólną
cechę jaką jest analogia do rzeczywistości. Około 1/3 znaków naśladuje kształty przedmiotów
lub ruch wykonywany przy określonej czynności.

Istniał jednak problem braku kontaktu osób niesłyszących z otoczeniem poza wąskim

gronem rodzinnym. W związku z tym część pierwszych szkół powstających w XVIII wieku

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

opierała  się  na  uczeniu  dzieci  niesłyszących  metodą  oralną-mówioną.  Dzieci  uczyły  się
ojczystego  języka  jak  języka  obcego.  Stawały  się  dwujęzyczne  (naturalny  język  migowy
i wyuczony  język  ojczysty).Odczytywanie  mowy  z  ust  dla  niesłyszących  jest  bardzo  trudne
dlatego  też  w  spontanicznej  mowie  używały  języka  migowego  a  mówiły  tylko  w  szkole.
Co znacznie  utrudniało  i  wydłużało  proces  kształcenia.  Stanowiło  to  problem  od  wielu  lat,
dlatego też uczeni kilku krajów opracowali system, w którym wykorzystuje się znaki migowe
w szyku gramatycznym  narodowego języka dodając końcówki  fleksyjne za pomocą alfabetu
palcowego.  Nazywany  jest  on  językiem  miganym.  Język  migany  stosuje  się  zawsze
z językiem mówionym. Znaki o tym samym znaczeniu co mowa przekazywane są równolegle
z nią. Według B. Szczepankowskiego daje to w efekcie „system językowo-migowy”.

W języku migowym oraz języku miganym stosowane są znaki migowe. Dzielimy je na

znaki ideograficzne i daktylograficzne. Znaki ideograficzne określają pojęcia a znaki
daktylograficzne litery i liczby.

W prawidłowym przekazaniu znaków migowych należy uwzględnić:

1)  prawidłowy układ palców u rak,
2)  pozycję rąk,
3)  miejsce artykulacji, położenie rąk w stosunku do ciała i do siebie,
4)  artykulację – kierunek ruchu,
5)  artykulację – sposób wykonania ruchu.

Układ palców

Zapis gestograficzny układu palców reki składa się najczęściej z dwóch dużych liter, lub

z dużej litery i liczby. Pierwszą literą jest „L” lub „P”, oznaczają lewą lub prawą rękę, a druga
litera ewentualnie liczba określa znak daktylograficzny w jaki należy ułożyć palce tej ręki.
Ponadto przed tymi oznaczeniami może wystąpić mała litera „p” oznaczająca przedramię lub
„r” oznaczająca ramię.

Rys. 1. Nietypowe układy palców u ręki [16, s. 32 ]

Pozycja ręki (rąk)

Pozycję ręki w przestrzeni określa się za pomocą liczby dwucyfrowej, z której pierwsza

określa pozycję ręki, a druga ją precyzuje.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 1. Pozycja ręki (rąk) [16, s. 32]

Pierwsza
cyfra

Opis pozycji ręki –
pierwsza cyfra

Druga
cyfra

Opis pozycji ręki –
Druga cyfra

Dłoń poziomo wnętrzem w górę

Końce palców skierowane do przodu

Dłoń poziomo wnętrzem w dół

Końce palców skierowane skośnie do
przodu i w górę wnętrzami dłoni do
siebie

Dłoń pionowo, końce palców
skierowane w górę

Końce palców skierowane skośnie do
przodu i do wewnątrz (przedramiona pod
kątem 90˚)

Dłoń pionowo, końce palców
skierowane w dół

Końce palców skierowane do tyłu

Dłoń pionowo kantem w dół

Kant dłoni skierowany do przodu

Dłoń pionowo kantem w górę

Kant dłoni skierowany do tyłu

Dłoń ukośnie w górę, oś dłoni pod
kontem 45˚

Wnętrze dłoni skierowane do przodu

Dłoń ukośnie w dół, oś dłoni pod kątem
45˚

Grzbiet dłoni skierowany do przodu

Kanty dłoni skierowane do wewnątrz
(lewej ręki w prawo, a prawej w lewo)

Kanty dłoni skierowane na zewnątrz
(prawej ręki w prawo, a lewej w lewo)

Miejsce artykulacji, czyli położenie rąk w stosunku do ciała i do siebie
Położenie  rąk  w  stosunku  do  ciała  oznacza  się  za  pomocą  jednej  lub  kilku  małych  liter.
Pierwsza  oznacza  część  ciała,  przed  którą  znajduje  się ręka wykonująca  znak.  W  niektórych
znakach  pojawia  się  druga  litera  „w”  oznaczająca  wierzch  głowy  lub  „t”  oznaczająca  tył
głowy.

Litery podkreślone:
t – twarz
s – szyja
k – korpus
Następne litery:
p – prawa strona
l – lewa strona
pp – prawa strona dwa
razy dalej w prawo

ll- lewa strona dwa razy
dalej w lewo
g – górna część
d – dolna część
w – wierzch głowy
t – tył głowy

Rys. 2. Zapis gestograficzny położenia rąk w stosunku do ciała [18, s. 70 ]

Relacje między rękami określa się za pomocą znaków interpunkcyjnych umieszczonych

pomiędzy zapisami układów poszczególnych rąk i palców, zgodnie z tabelą 2.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 2. Zapis gestograficzny wzajemnego położenia rąk [16, s. 35]

Zapis

Wzajemne położenie rąk

L )( P

Obie ręce położone obok siebie w bezpośrednim styku płaszczyznami lub kantami dłoni

L }{ P

Obie ręce obok siebie stykają się punktowo lub na malej powierzchni

L. P

Obie ręce obok siebie oddalone o około 15 cm

L.. P

Obie ręce obok siebie oddalone o około 30 cm

L … P

Obie ręce daleko od siebie (40 cm lub więcej)

L X P

Obie ręce krzyżują się w przegubach pod kątem prostym

L x P

Obie ręce krzyżują się wyprostowanymi palcami pod kątem prostym

L + + P

Dłoń lub palce jednej ręki wsuwają się między palce drugiej ręki z zetknięciem się

L + ׀+ P

Dłoń lub palce jednej ręki wsuwają się między palce drugiej bez dotykania się

L )׀ P

Lewa ręka przed prawą w bezpośrednim styku płaszczyznami lub kantami dłoni

L }׀ P

Lewa ręka przed prawą w bezpośrednim styku punktowo lub na małej powierzchni

L ׀ P

Lewa ręka przed prawą w odległości 15 cm

L ׀ ׀ P

Lewa ręka przed prawą w odległości ok. 30 cm

P )/ L

Prawa ręka na lewej w bezpośrednim styku płaszczyznami lub kantami dłoni

P }/ L

Prawa ręka na lewej w bezpośrednim styku punktowo lub na małej powierzchni

P X)/ L

Prawa ręka na lewej w bezpośrednim styku skrzyżowane w przegubach

P x}/ L

Prawa ręka na lewej w bezpośrednim styku skrzyżowane wyprostowanymi palcami

P / L

Prawa ręka nad lewą o ok. 15 cm

P // L

Prawa ręka nad lewą o ok. 30 cm

Artykulacja (ruch) – kierunek ruchu

Kierunek ruchu w zapisie gestograficznym zapisuje się w postaci cyfr rzymskich.

Tabela 3. Artykulacja – kierunek ruchu ręki ( rąk) [16, s. 36]

Zapis

Kierunek ruch

Ruch w górę

Ruch w dół

III

Ruch do przodu

Ruch do tyłu

Ruch w prawo

Ruch w lewo

VII

Ruch na zewnątrz (rozchodzenie się rąk)

VIII

Ruch do wewnątrz (schodzenie się rąk)

Ruch po okręgu poziomym

Ruch po okręgu pionowym

Ruch po łuku poziomym

XII

Ruch po łuku pionowym

XIII

Ruch wahadłowy dłoni w przegubie

XIV

Ruch wahadłowy palców (swobodne poruszanie palcami)

Ruch obu rąk razem w tym samym kierunku

XVI

Ruch obu rąk na przemian (mijanie się)

XVII

Ruch tam i z powrotem

XVIII

Ruch obrotowy względem osi przedramienia

XIX

Ruch falisty

Ruch pocierania palcami (kciuk o pozostałe)

XXI

Nakreślenie krzyża w powietrzu (najpierw linia pionowa potem pozioma)

Artykulacja (ruch) – sposób wykonania ruchu

Jeżeli ruch ręki (rąk ) wykonywany w trakcie prezentacji znaku migowego posiada

nietypową cechę lub cechy, oznacza się ją (je) w zapisie gestograficznym za pomocą znaków
interpunkcyjnych umieszczonych po zapisie ruchu zgodnie z poniżej wymienionymi
zasadami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Tabela 4. Artykulacja – sposób wykonania ruchu [16, s. 37]

Zapis

Charakter ruchu

III.>

Ruch większy niż przeciętny

III>>

Ruch znacznie większy niż przeciętny

III<

Ruch mniejszy niż przeciętny

III<<

Ruch znacznie mniejszy niż przeciętny

III≥

Ruch szybszy niż przeciętny

III≤

Ruch wolniejszy niż przeciętny

III!

Ruch z energicznym zatrzymaniem ręki

III+

Ruch z dotknięciem drugiej ręki lub innej części ciała

III-

Ruch wzdłuż innej części ciała (przesuwanie)

III=

Ruch tam i z powrotem

III”

Ruch wykonywany dwukrotnie w tym samym miejscu (po wykonaniu ruchu po raz pierwszy ręka
wraca na poprzednie miejsce i wykonuje ruch ponownie)

[ ]”

Układ zapisany w nawiasie kwadratowym wykonywany dwukrotnie w tym samym miejscu

III۠۠۠۠۠···

Dwa ruchy jeden po drugim (początek drugiego ruchu w miejscu zakończenia pierwszego)

Potrzebne są jeszcze dodatkowe oznaczenia potrzebne do opisu ruchów i konfiguracji rąk
i palców bardziej złożonych.

Tabela 5. Znaki zawierające informacje dodatkowe [16, s. 38]

Zapis

Informacje dodatkowe

Znak rozdziela poszczególne części zapisu (pozycja wyjściowa # artykulacja # inne)

Znak rozdziela fragmenty zapisu w ramach części ( nie ma znaczenia merytorycznego)

;

Znak rozdziela kolejne elementy ruchu (gdy w trakcie ruchu zmienia się kierunek)

Znak rozdziela znaki proste w opisach znaków złożonych
i dwuelementowych

[(…)]

W takich nawiasach zapisuje się gestogram fakultatywnego przedznaku

Dotykanie ręką drugiej ręki lub innej części ciała

+ +

Dłoń lub palce jednej ręki wsuwają się między palce drugiej ręki
z zetknięciem się

+ ׀ +

Dłoń lub palce jednej ręki wsuwają się między palce drugiej ręki bez dotykania się

PA*

Gwiazdka po zapisie układu palców oznacza wykonanie klasycznego daktylogramu

Integralnym elementem znaku migowego jest adekwatna do treści mimika twarzy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Gdzie powstały pierwsze szkoły dla głuchych?
2.  Co wiesz na temat klasycznego języka migowego?
3.  Jakie  międzynarodowe  dokumenty  mówią  o  potrzebie  kształcenia  dzieci  niesłyszących

w języku migowym?

4.  Jak można zdefiniować pojęcie „morfem”?
5.  Czym różni się język migany od języka migowego?
6.  Jak można podzielić znaki migowe?
7.  Co bierzemy pod uwagę prawidłowo wykonując znaki migowe?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Odmień przez przypadki następujące rzeczowniki: stół, styczeń, przedmiot, herbata,

nowy, niebieski, koszula, chłopiec, mama, tata, komputer, długopis, a następnie w każdym
przypadku oddziel końcówkę od tematu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić podstawowe zasady gramatyki języka polskiego,
2)  odmienić wyrazy,
3)  w każdym wyrazie oddzielić końcówkę od tematu,
4)  zaprezentować wyniki swojej pracy na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

podręcznik do języka migowego,

−

materiały piśmiennicze,

−

kartki format A4,

−

podręcznik do gramatyki języka polskiego.

Ćwiczenie 2

Podaj opis słowny zapisu gestograficznego następujących znaków migowych:

−

PE:78tg # IV<+”.

−

PBK:58k+ # II– # @.

−

Pik:25kll+ # I <–”.

−

PNw:23k / LBk:13k # P:II+.

−

LB:75kl }{ PB:75kp.

−

PUm:25tg+ ## PUm:25td+.

−

Pum:35d+ ## Pum36tp+.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z podanymi znakami migowymi,
2) przeanalizować opisy układu palców:

−

pozycję rąk,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

miejsce artykulacji,

−

położenie rąk w stosunku do ciała i do siebie,

−

artykulację – kierunek ruchu,

−

artykulację – sposób wykonania ruchu,

3) zapisać wnioski,
4) zaprezentować wnioski na forum grupy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

materiały piśmiennicze,

−

tabela z nietypowymi układami dłoni, pozycjami rąk,

−

zapis gestograficzny wzajemnego położenia rąk,

−

tabela z zapisem kierunku ruchu rąk, artykulacji – sposobu wykonania ruchu,

−

tabela z informacjami dodatkowymi.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) scharakteryzować pierwsze szkoły dla głuchych?

2) podać cechy charakterystyczne dla języka migowego?

3) wymienić międzynarodowe dokumenty mówiące o potrzebie

kształcenia dzieci niesłyszących w języku migowym?

4) wyjaśnić pojęcie: „morfem”?

5) wymienić cechy odróżniające język migowy od języka miganego?

6) podzielić znaki migowe?

7) wymienić cechy jakie bierzemy pod uwagę aby prawidłowo wykonać

znaki?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Zasady i reguły pomocnicze w systemie językowo-migowym

4.2.1. Materiał nauczania

Język migowy pozwala na wyrażenie myśli, dyskutowanie, wyrażanie emocji. Umożliwia

abstrakcyjne  rozumowanie  i  myślenie.  Można nim  opisywać  sceny  oraz wydarzenia. Jest  on
systemem komunikowania się w pełnym tego słowa znaczeniu. Osoby niesłyszące z różnych
krajów  mogą,  pomimo  pewnych  różnic  porozumiewać  się  stosunkowo  łatwo.  Jest  on  też
wspaniałą metodą prowadzenia dialogu z większej odległości lub w pomieszczeniu, w którym
panuje  ogromny  hałas.  Idea  prowadząca  do  utworzenia  języka  migowego  narodziła  się  w
Stanach  Zjednoczonych  i  była  oparta  na  naturalnych  znakach,  którymi  porozumiewały  się
osoby  głuche.  W  końcu  XVIII  i  na  początku  XX  wieku  osoby  niesłyszące  uczono  języka
mówionego, zaś język migowy był krytykowany. Po drugiej wojnie światowej, język migowy
został  usunięty  ze  szkół  dla  głuchych  i  nie  wolno  było  go  używać  przez  co  ucierpiały  całe
pokolenia  osób  niesłyszących.  Obecnie  stanowisko  wobec  języka  migowego  zmieniło  się
radykalnie i dzięki temu możliwe jest porozumiewanie się nim na wielu płaszczyznach.

Współczesny język migowy istnieje w Polsce od 1966 r. pod nazwą system językowo-

migowy, oparty jest o gramatykę języka polskiego, jego zasady są wykorzystywane przy
tworzeniu znaków migowych oraz przy ich przekazie. System ten składa się z trzech
głównych elementów, którymi są:

–

język mówiony, czyli bardzo wyraźna i głośna wymowa poszczególnych wyrazów i zdań,
lub tylko sama wyraźna artykulacja bez głosu w sytuacji tłumaczenia tekstu mówionego
przez inną osobę,

–

język migany, czyli znaki migowe następujące równolegle z mową i oznaczające
przekazywane nią treści,

–

elementy prozodyczne mowy tj. mimika twarzy, pantomimika oraz gesty pomocnicze
ułatwiające rozumienie tekstu.
Fundamentalna idea systemu językowo-migowego polega na przekazywaniu tego samego

tekstu dwutorowo – w torze mówionym oraz miganym, dlatego niezbędna jest dokładna
synchronizacja w czasie elementów mówionych i miganych wypowiedzi.

Przy posługiwaniu się tym systemem konieczne jest zastosowanie pewnych zasad

pozwalających na precyzyjne zsynchronizowanie obydwu form przekazu – mówionej
i miganej oraz na zachowanie pełnej wierności odtwarzanego tekstu w języku migowym
wobec częstych nieregularności odmian w języku polskim.

Pierwsza z nich to zasada przedznaków, która polega na uzupełnianiu wypowiedzi

dodatkowym  ideogramem  bezpośrednio  poprzedzającym  właściwy  znak.  Dotyczy  ona
przekazywania  ideogramów:  „kobieta”  i  „mężczyzna”  przy  określaniu  płci  osób
wykonujących  poszczególne  zawody  oraz  „pokój”  i  „dom”  przy  określaniu  pomieszczeń.
Przedznaki  wykonywane  są  bez  mówienia,  które  następuje  dopiero  w  momencie  przekazu
właściwego znaku, wykonywany jest on jeden raz nawet wówczas gdy ten sam znak używany
nie  jako  przedznak  wykonywany  jest  dwa  razy.  Zasada  ta  może  być  wykorzystana  również
przy przekazywaniu wyrazów bliskoznacznych, pojęć mało znanych i tych dla których nie ma
ideogramu.  Wówczas  jako  przedznak  stosuje  się  pojęcie  bardziej  ogólne,  ale  za  to
powszechnie  znane,  a  po  nim  przekazuje  się  znak  właściwy,  natomiast  gdy  taki  nie  istnieje
albo odbiorca go nie zna właściwe pojęcia przekazuje się alfabetem palcowym.

Kolejną istotną zasadą jest uzupełnianie wyrazów podstawowych przekazywanych

w języku  migowym  formantami  czyli  przedrostkami  lub  przyrostkami.  Można  to  zrobić  na
dwa  sposoby.  W  pierwszym  z  nich  jeżeli  formant  posiada  odpowiednik  igeograficzny
łączymy  go  z  ideogramem  wyrazu  podstawowego  zgodnie  z  jego  budową,  np.  wyraz
„odczytać” możemy wykonać używając ideogramów „od” i „czytać”.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Drugi sposób dotyczy przekazywania formantu, dla którego nie ma ideogramu. W takiej

sytuacji  formant  przekazywany  jest  znakami  daktylograficznymi  w  miejscu  wykonania
właściwego  ideogramu  lub  też  przed  środkiem  klatki  piersiowej  np.  wyraz  „kotek”
przekazujemy  przy  użyciu  ideogramu  „kot”  oraz  formantu  –  „ek”.  Przy  tworzeniu  znaków
migowych  określających  wyrazy  złożone  obowiązuje  zasada  podobna  jak  w  gramatyce,
przekazujemy je za pomocą dwóch znaków ideograficznych np. „dobra „ + „noc”.

Równie ważne w przekazie systemu językowo-migowego jest stosowanie końcówek

fleksyjnych  przy  przekazywaniu  odmiennych  części  mowy,  o  czym  mówi  kolejna  zasada
obowiązująca  w  tym  systemie.  Polski  język  migowy  przyjmuje  jako  odpowiednik  znaku
ideograficznego nie cały wyraz, ale tylko  jego część, zazwyczaj temat wyrazu. Odpowiednią
formę deklinacyjną czy koniugacyjną otrzymuje się przez uzupełnienie znaku ideograficznego
właściwą końcówką fleksyjną przekazaną znakami daktylograficznymi.

W celu zachowania właściwego rytmu wypowiedzi końcówki fleksyjne zawierają całe

sylaby.

Odmienne części mowy, które wymagają stosowania końcówek fleksyjnych to:

−

rzeczowniki, przekazujemy jednocześnie w torze mówionym i miganym, przy czym
w przekazywaniu używa się ideogramu dla tematu wyrazu a daktylografii dla końcówek
felksyjnych, np. „dom”, „dom-u”, „dom-em”, „dom-ie”,

−

przymiotniki, których formy pochodne przekazujemy znakami ideograficznymi,
a końcówkę fleksyjną znakiem lub znakami daktylograficznymi. np. „ładna”, „ładne-j”,
„ładn-ą”,

−

liczebniki oraz zaimki podobnie jak w/w odmienne części mowy przekazujemy
uzupełniając ideograficznie wykonany temat wyrazu końcówkami fleksyjnymi
wykonanymi daktylograficznie, np. „jedenasty”, „dwudziesty”,

−

czasowniki,  które  przekazywane  są  jako  bezokoliczniki,  z  odpowiednimi  końcówkami
fleksyjnymi  dodanymi  do  tematu  tego  bezokolicznika,  dla  odróżnienia  od  rzeczownika
przekazywanego  ruchem  pojedynczym  lub  szybszym  czasowniki  przekazywane  są
ruchem powtórzonym lub wolniejszym np. „pisać”, „pisz- ę”, „pisz-esz”, „pisze –my”.
Konieczność  wielokrotnego  zastosowania daktylografii  w  końcówkach  fleksyjnych  oraz

w  przedznakach  sprawia,  że  tempo  przekazu  treści  jest  dosyć  wolne  co  spowalnia  również
mowę.  Niewątpliwie  jednak  ogromną  zaleta  wynikającą  zastosowani  w/w  zasad  jest
dokładność  i precyzja przekazywanych treści, która pozwala  na kształtowanie prawidłowego
myślenia językowego.

Przekaz w systemie językowo-migowym jest możliwy w pełnym lub uproszczonym

wariancie.  Wariant  pełny  jest  stosowany  głownie  w  nauczaniu  dzieci  i  młodzieży
niesłyszacej.  Polega  on  na  równoczesnym  przekazywaniu  tego  samego  tekstu  w  języku
mówionym i miganym, zgodnie z budową każdego wyrazu w tym tekście (z dokładnością co
do każdej litery) a to oznacza konieczność zastosowania końcówek fleksyjnych. Podstawową
zaletą  tego  wariantu  jest  dokładność  oraz  precyzja  przekazu  pozwalająca  na  kształtowanie
prawidłowego  myślenia  językowego.  Niestety  jego  wadą  jest  dosyć  wolne  tempo  przekazu
ograniczone poprzez stosowanie daktylografii i przedznaków. Wariant uproszczony polega na
równoczesnym  przekazywaniu  tego  samego  tekstu  w  języku  miganym  i  mówionym,  ale
z dokładnością  jedynie  co  do  słowa.  Jednemu  znakowi  ideograficznemu  odpowiada  więc
w tym  przekazie  jeden  wyraz  we  wszystkich  formach  gramatycznych  i  nie  uzupełnia  się  go
końcówkami fleksyjnymi. Wyjątek stanowią jedynie czasowniki w czasie przeszłym. Przekaz
uproszczony  nie  opóźnia  tempa  nadawania  i  odbioru  informacji,  gdyż  dorównuje  normalnej
mowie.  Wariant  ten  wykorzystywany  jest  w  tłumaczeniu  programów  telewizyjnych  oraz
w sytuacjach tłumaczenia na bieżąco tekstów innych osób.

Dla właściwego porozumiewania się i komunikacji z osobami niesłyszacymi ważne jest

zastosowanie reguł pomocniczych, mówiących o tym, że:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

w przekazie językowo-migowym konieczne jest używanie mowy, ponieważ odbiór
języka migowego jest wspomagany przez odczytywanie z ust,

−

należy unikać nic nie znaczącej niepotrzebnej gestykulacji,

−

znaki języka migowego trzeba wykonać jak najdokładniej,

−

bardzo ważne jest dopasowanie mimiki do znaczenia przekazywanego znaku lub całej
wypowiedzi,

−

należy używać prostego języka, bez skomplikowanych wypowiedzi.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie zasady obowiązujące w systemie językowo-migowym?
2.  Co to są formanty?
3.  Co to są przedznaki oraz końcówki fleksyjne?
4.  Jakie odmienne części mowy, wymagają zastosowania końcówek fleksyjnych?
5.  Jakie jest zastosowanie końcówek fleksyjnych w  poszczególnych odmiennych częściach

mowy?

6. Na czym polegają różnice między przekazywaniem rzeczowników i czasowników?
7. W jaki sposób wykonasz znaki ideograficzne czasowników nie będących

bezokolicznikami?

8. Jakie są reguły pomocnicze wymagające zastosowania przy komunikowaniu się

z osobami niesłyszącymi posługującymi się systemem językowo-migowym ?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz odpowiedni sposób przekazu wyrażenia „dzień dobry”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić części mowy występujące w tym wyrażeniu,
2)  wyjaśnić zasady tworzenia znaków określających wyrazy złożone,
3)  określić tor mówiony i migany dla tego wyrażenia,
4)  sprawdzić  zasadność  wykorzystania  w  tym  wyrażeniu  końcówek  fleksyjnych  oraz

przedznaków,

5) określić, czy konieczne będzie wykorzystanie daktylografii, czy tylko znaków

ideograficznych,

6) dobrać najlepszy sposób przekazu wyrazu „dzień” oraz wyrazu „dobry”,
7) zastanowić się czy wybrany sposób jest prawidłowy, czy przekaz byłby zgodny

z zasadami i właściwie odebrany przez osoby niesłyszące.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura specjalistyczna,

−

tablice poglądowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Wyróżnij temat podstawowy i końcówkę fleksyjną w wyrazie „kredkami”, „domach”,

„brzydkie”, „czytasz”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić część mowy występującą w tych wyrazach,
2)  wyjaśnić zasady stosowania końcówek fleksyjnych,
3)  określić tor mówiony i migany dla tego wyrazu,
4)  określić temat wyrazów i ich końcówkę,
5)  określić, jaki znak ideograficzny należy wykorzystać w przekazie tych wyrazów,
6)  dobrać odpowiednie do końcówki fleksyjnej znaki daktylograficzne,
7)  dobrać najlepszy sposób przekazania wyrazów,
8)  zastanowić  się  czy  wybrany  sposób  jest  prawidłowy,  czy  twój  przekaz  byłby  zgodny

z zasadami i właściwie odebrany przez osoby niesłyszące.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura specjalistyczna,

−

filmy dydaktyczne na temat posługiwania się językiem migowym.

Ćwiczenie 3

Określ przedznaki konieczne do przekazania wyrazów „uczennica”, „nauczyciel”, „brat”

„sypialnia”.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić część mowy występującą w tych wyrazach,
2)  wyjaśnić zasady stosowania przedznaków,
3)  określić tor mówiony i migany dla tych wyrazów,
4)  określić, jaki znak ideograficzny należy wykorzystać w przekazie,
5)  dobrać odpowiedni przedznak,
6)  dobrać najlepszy sposób przekazania wyrazów,
7)  zastanowić  się  czy  wybrany  sposób  jest  prawidłowy,  czy  przekaz  byłby  zgodny

z zasadami i właściwie odebrany przez osoby niesłyszące.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura specjalistyczna,

−

filmy dydaktyczne na temat posługiwania się językiem migowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) rozróżnić potrzebę zastosowania formantów, przedznaków oraz końcówek

fleksyjnych ?

2) wskazać różnice pomiędzy przekazem odmiennych i nieodmiennych części

mowy?

3) rozróżnić końcówkę fleksyjną od przedznaku ?

4) określić różnicę pomiędzy przekazywaniem czasowników i rzeczowników?

5) dobrać odpowiednie przedznaki do określonych rzeczowników?

6) właściwie wykorzystać znaki daktylograficzne w końcówkach fleksyjnych?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Język migowy a odczytywanie mowy z ust. Synergizm

wzrokowo-słuchowy

4.3.1. Materiał nauczania

Język migowy a odczytywanie mowy z ust

Czytanie mowy z ust znacznie ułatwia funkcjonowanie w społeczeństwie. Wyraźna

artykulacja jest nieodłączną częścią języka migowego. Samo czytanie mowy z ust jest
niezwykle trudnym sposobem komunikacji. Wymaga według T. Gałkowskiego prawidłowego
współdziałania

kilku

systemów

poznawczych:

wrażeniowego,

spostrzeżeniowego

i umysłowego. Wzrokiem można dostrzec jedynie elementy mowy czyli głoski artykułowane
z udziałem warg, ale jest ich tylko około 30%, a ponadto wiele z nich prezentuje się podobnie
wizualnie  co  również  utrudnia  odczytywanie  ich  z  ust.  Dużo  lepszym  sposobem
porozumiewania  się  jest  jedna  z  metod  kombinowanych  polegająca  na  odczytywaniu  mowy
z ust  wspomaganej  znakami  języka  migowego  oraz  alfabetem  palcowym  z  wykorzystaniem
resztek  słuchu.  Zaangażowanie  do  odbioru  informacji  wzroku  i  słuchu  jest  znacznym
ułatwieniem  dla  osoby  niesłyszącej  ponieważ obydwa  te  zmysły wzajemnie  się  uzupełniają.
W  tego  typu  przekazie  bardzo  ważne  jest  równoległe  przekazywanie  tego  samego  tekstu
w języku mówionym i miganym z dokładnością „co do litery”.

A. Korzon stosuje określenie bimodalne sposoby komunikowania się z głuchymi, czyli

wykorzystanie dwóch sposobów równocześnie. Ma to na celu polepszenie przekazu i odbioru
informacji między osobą słyszącą a głuchą wykorzystując resztki słuchu wzmocnione
aparatem słuchowym.

Inne określenie to synergizm – współdziałanie dwóch lub większej liczby elementów

organizmu.

Czytanie mowy z ust wspomagane alfabetem palcowym

Taki sposób komunikacji może mieć miejsce w całej wypowiedzi lub jej fragmentach

dotyczących trudnych dla odbioru wzrokowego np.: nieznanych nazw własnych, nazwisk,
pojęć zawodowych, końcówek fleksyjnych. W ten sposób odbiór wiadomości przez osobę
głuchą jest dużo łatwiejszy.

Słuch i czytanie mowy z ust

Wykorzystanie resztek słuchu z jednoczesnym patrzeniem na usta w znacznym stopniu

zwiększa  ilość  prawidłowo  odbieranych  informacji.  Wykorzystujemy  tu  dwa  zmysły  jakimi
są słuch  i  wzrok,  które  znacznie  ułatwiają odbiór  informacji  nie  tylko  osobom  głuchym,  ale
również  ludziom  słyszącym.  Szybszy  odbiór  informacji  jest  gdy  widzą  rozmówcę  niż  kiedy
korzystają  jedynie  ze  zmysłu  słuchu  np.:  podczas  rozmowy  telefonicznej.  Wymaga  to
większego  skupienia  a  nawet  wyłączenia  innych  bodźców  akustycznych,  np.  radia.  Według
A. Korzon percepcja wypowiedzi na drodze dwukanałowej (wzrok, słuch) sięga nawet 93,6%
treści,  natomiast  tylko  wzrokowej  –  66,4%.  Dlatego  też  w  rehabilitacji  dzieci  głuchych
wykorzystuje się nie tylko resztki słuchu, ale także i wzrok.

Słuch i alfabet palcowy

Wykorzystywanie u osoby niesłyszącej resztek słuchu jest możliwe w metodach

opierających  się  na  mówieniu  (oralnych),  staje  się  to  jednak  coraz  trudniejsze  gdy  ubytek
słuchu  jest  głębszy.  W  procesach  rehabilitacji  wykorzystuje  się  słuch  do  uczenia
i zapamiętywania poprzez specjalne ćwiczenia nowych głosek, wyrazów i zdań. W przypadku
zbyt  dużego  ubytku  słuchu  szczególnie,  gdy  występują  trudne  pojęcia,  nazwy,  nazwiska
wykorzystuje się alfabet palcowy. Wzrokowy odbiór alfabetu palcowego zwiększa możliwość
przekazania dziecku wielu nowych dla niego informacji.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Słuch i znaki języka migowego

Do bimodalnych sposobów komunikowania A. Korzon zalicza również wykorzystanie

języka migowego przy równoczesnym korzystaniu z aparatu słuchowego. Wykorzystuje się tu
również  czytanie  mowy  z  ust.  Nadawca  przekazując  informację  posługuje  się  głosem
o normalnym natężeniu daje to możliwość osobie niesłyszącej częściowego słyszenia, a także
wzrokowego  odbioru  mowy.  Jednak  podstawowym  źródłem  informacji  pozostaje  język
migowy. To podejście bimodalne jest wykorzystywane głównie w trudnych warunkach takich
jak,  np.  apele  czy  inne  duże  odległości.  Obserwator  ze  względu  na  zbyt  dużą  odległość  nie
jest  w  stanie  czytać  mowy  z  ust.  Dlatego  wskazane  jest  korzystanie  przez  mówiącego
z mikrofonu z jednoczesnym miganiem tego co mówi.

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Czym charakteryzuje się bimodalny sposób komunikowania?
2.  Co to jest synergizm?
3.  Dlaczego  podczas  rozmowy  z  osobą  niesłyszącą  łączymy  czytanie  mowy  z  ust  ze

znakami migowymi?

4. Co wiesz na temat odbioru informacji poprzez łączenie słuchu i czytania mowy z ust?
5. Dlaczego połączenie słuchu ze znakami języka migowego korzystnie wpływa na

przyswajanie informacji przez osoby głuche?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Zapisz kilka prostych zdań, a następnie przekaż je, bazując tylko na ruchu warg.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapisać kilka prostych zdań na kartce,
2) przyjąć rolę wypowiadającego i wyraźnie wypowiedzieć swoje zdania poruszając tylko

wargami i nie używając głosu,

3)  przyjąć rolę odczytującego i odczytać zdanie bazując tylko na ruchu warg,
4)  zamienić się rolami z kolega/koleżanką,
5)  wziąć udział w dyskusji i podzielić się swoimi odczuciami.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

słowniki języka migowego,

−

materiały piśmiennicze,

−

kartki formatu A4.

Ćwiczenie 2

Przygotuj i przekaż w sposób niewerbalny prosty komunikat dotyczący uczuć.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałami dotyczącymi komunikatów niewerbalnych,
2) przygotować stanowisko pracy ustawiając krzesła tak, aby się nawzajem dobrze widzieć,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3) zaprezentować przed grupą, używając tylko gestów, ruchów swojego ciała, mimiki,

prosty komunikat dotyczący uczuć,

4) odczytać to co pokazują koledzy i koleżanki,
5) wziąć udział w dyskusji i podsumowaniu ćwiczenia.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

słowniki języka migowego,

−

materiały piśmiennicze,

−

kartki formatu A4.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcie „bimodalne sposoby komunikowania się”?

2) podać przykłady synergizmu?

3) określić potrzebę łączenia czytania mowy z ust ze znakami

migowymi?

4) wykazać potrzebę łączenia odbioru słuchowego z czytaniem mowy

z ust?

5) ustalić wpływ połączenia słuch ze znakami języka migowego na

przyswajanie informacji przez osoby głuche?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Kultura wypowiedzi w języku migowym

4.4.1. Materiał nauczania

Kultura wypowiedzi w języku migowym związana jest z bogactwem gestów

towarzyszących kontaktom międzyludzkim. Jest ona tym samym czym dla słyszących zmiana
barwy, intonacji i modulacji głosu, zróżnicowanie zmiennego tempa i akcentu oraz specjalny
doboru  słów  bliskoznacznych.  Obejmuje  elementy  prozodyczne  wypowiedzi  oraz  pewne
zagadnienia  kultury  scenicznej  i  sztuki pantominy czyli  niemego  przestawienia scenicznego,
w którym akcja wyrażana jest przez aktorów za pomocą gry twarzy, ruchów oraz gestów.

Na kształtowanie się zdolności aktorskich osób używających systemu językowo-

migowego, jako sposobu porozumiewania się z dziećmi i dorosłymi niesłyszącymi składa się
wiele elementów, wśród których najważniejsze są: właściwa plastyka ruchów, mimika twarzy
oraz technika wewnętrzna.

Odpowiednia plastyka ruchów pozwala na wyrażenie emocji, myśli i uczuć. Oparta jest

ona na gestach, czyli na ruchach ciała, które towarzyszą mówieniu i podkreślają treść tego
o czym się mówi, lub zastępują mowę poprzez znak, skinienie. W zależności od tego jaka
część naszego ciała porusza się możemy bez słów przekazać istotne dla odbiorcy informacje.

Właściwe ruchy głowy mogą wyrażać stan psychiczny człowieka. Pochylenie głowy do

przodu  może  oznaczać  pokorę  lub  szacunek  i  cześć,  a  podniesienie  je  wysoko  wyższość,
pychę,  niezależność;  pochylenie  w  bok  może  oznaczać  zastanowienie  lub  zainteresowanie.
Łatwo  też  poprzez  ruchy  poprzeczne  lub  naprzemienne  głowy  wyrazić  sprzeciw  oraz
potwierdzenie.

Również tułów bierze udział w przekazie informacji. Jego pochylenie do przodu może

oznaczać szacunek, wdzięczność, uniżenie. Wypinając klatkę piersiową sygnalizujemy dumę
lub pychę, wzruszając ramionami zdziwienie, pogardę albo obojętność czy też niechęć.

Ręce ludzkie zajmują szczególne miejsce w wizualnym przekazie informacji, ich

podstawowym  zadaniem  jest  przekaz  merytoryczny  czyli  prezentacja  znaków  migowych.
Odpowiednia plastyka  ich ruchów  jest niezbędna  przy owej prezentacji. Jest to jednak cecha
indywidualna  gdyż  ruchy  te  mogą  być  w  równym  stopniu  estetyczne  jaki  również  brzydkie
i  niezgrabne.  Ważne  jest  jednak  unikanie  najważniejszych  błędów  zaburzających  plastykę
oraz  płynność  ruchów  tj.  przyciskanie  łokci  do  boków,  szarpanie,  nerwowe  gesty.  Należy
również  zwrócić  uwagę  na  pracę  ręki  w  przegubie  oraz  na  zwinność,  lekkość  i  sprężystość
palców, które można uzyskać dzięki odpowiednio dobranym ćwiczeniom.

Drugim bardzo ważnym elementem warsztatu aktorskiego, jaki powinna posiadać osoba

posługująca  się  systemem  językowo-migowym  jest  mimika,  czyli  ruchy  mięśni  twarzy
wyrażające  przeżywane  uczucia  i  nastroje.  Bogactwo  ruchów  tej  części  ciała  pozwala  na
uzupełnianie  przeżyć  wewnętrznych  związanych  z  treścią  wypowiedzi.  Jednak  w  przekazie
językowo-migowym istnieje konieczność rozwijania mimiki ukierunkowanej, stanowiącej nie
tylko odbicie  nastrojów wewnętrznych, ale ścisłe  przyporządkowanie treści przekazywanych
tekstów. Mimika twarzy zależna jest od pracy mięśni mimicznych, które dzięki kurczeniu się,
skracaniu  lub  pogrubieniu  powodują  określony  jej  wyraz.  Mięśni  tych  jest  wiele  i  są  on
odpowiedzialne za pracę w poszczególnych częściach twarzy. Należą do nich:

−

mięśnie czołowe unoszące brwi do góry i tworzące zmarszczki pionowe na czole,

−

mięśnie marszczące brwi, znajdujące się pod mięśniami czołowymi, które ściągają brwi
u nasady nosa nadając twarzy wyraz bólu lub powagi,

−

mięśnie okrężne oczu, umożliwiające mruganie powiekami,

−

mięśnie policzkowe, które podnoszą do góry kąciki ust,

−

mięśnie kwadratowe górnej wargi podnoszące górną wargę i skrzydełka nosa,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

mięśnie trójkątne ust, opuszczające w dół kąciki ust,

−

czworokątny mięsień dolnej wargi znajdujący się pośrodku brody wywracający dolna
wargę.
Mięśnie te rzadko działają pojedynczo. Połączenie ich możliwości w różny sposób

i  z  różnym  napięciem  daje  ogromną  liczbę  efektów  mimicznych  stanowiących  ilustracje
przekazywanych  treści.  Dzięki  samodzielnym  ćwiczeniom  wykonywanym  przed  lustrem
pozwalającym  na obserwację  mięśni twarzy  można doskonalić własne umiejętność związane
z mimiką twarzy.

Trzeci element kultury języka migowego stanowi technika wewnętrzna. Jest ona

związana z zaangażowaniem osobistym w przekazywany na bieżąco cudzy  lub własny tekst.
W  sytuacji  kiedy  przekazujemy  tekst  własny  najczęściej  nie  mamy  problemów  z  osobistym
zaangażowaniem  wewnętrznym,  które  rozpoczyna  się  już  w  momencie  układania  go,
dobierania  znaków  oraz  w  czasie  samego  przekazu.  Znacznie  trudniejsze  jest  opanowanie
techniki wewnętrznej przy przekazywaniu cudzych tekstów, np. przy tłumaczeniu na bieżąco
wypowiedzi  innych  osób.  Wymaga  to  wczucia  się  w atmosferę  przekazywanego  tekstu oraz
intencje  osoby  mówiącej,  utożsamienia  się  z  ta  osobą  stając  się  wyrazicielem  jej  myśli
i  uczuć. Należy  pamiętać,  iż  tłumacz  działa  nie  we własnym  imieniu,  lecz w  imieniu  osoby
lub  osób,  których  wypowiedzi  tłumaczy,  przekłada  na  system  językowo-migowy.  Tak  więc
jeden z elementów sztuki pantomimy – umiejętność przeistaczania się w różne postacie – jest
również ważnym elementem dobrego tłumaczenia wypowiedzi na system językowo-migowy.

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń:

1.  Jakie są najważniejsze elementy kultury wypowiedzi w języku migowym?
2.  Co to są gesty i czym różnią się od mimiki?
3.  Jakie części ciała związane są z właściwą plastyką ruchów?
4.  Co mogą oznaczać poszczególne ruchy głowy?
5.  Co możemy przekazać dzięki odpowiednim ruchom tułowia?
6.  Co jest podstawowym zadaniem rąk w przekazie językowo-migowym?
7.  Jakie błędy są najczęściej popełniane w pracy rąk?
8.  Od czego zależna jest mimika twarzy?
9.  Jakie znasz mięśnie twarzy, za co są one odpowiedzialne?
10.  Z czym związana jest technika wewnętrzna?
11.  Na  czym  polega  opanowanie  techniki  wewnętrznej  w  przekazywaniu  tekstów  własnych

oraz cudzych?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Za pomocą gestów pokaż czynność przyszywania guzika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  określić jakich części ciała należy użyć w pokazie,
2)  wykonać kilkakrotnie czynność przyszywania autentycznego guzika,
3)  zapamiętać wszystkie kolejne ruchy,
4)  wyobrazić sobie niewidzialny rekwizyt, określić jego wielkość, strukturę, kształt, masę,
5)  odtworzyć całą czynność bez rekwizytów,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6)  stanąć przed lustrem i ponownie odtworzyć całą czynność bez rekwizytów,
7)  stanąć przed grupą i zademonstrować czynność,
8)  ocenić własną plastykę ruchów, wyszukując i poprawiając błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura specjalistyczna,

−

guzik, igła i nici, nożyczki,

−

lustro.

Ćwiczenie 2

Za pomocą mimiki twarzy pokaż zadowolenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałami opisującymi mimikę twarzy i jej rolę w wyrażaniu przeżyć

wewnętrznych,

2)  określić możliwości mimiczne twarzy,
3)  wyobrazić sobie stan zadowolenia,
4)  zastanowić się jaką mimikę twarzy należy dobrać do odczucia zadowolenia,
5)  określić mięśnie mimiczne, które należy wykorzystać do pokazu,
6)  stanąć przed lustrem i za pomocą mimiki twarzy pokazać zadowolenie,
7)  obserwować pracę mięsni twarzy podczas pokazu,
8)  stanąć przed grupą i dokonać pokazu,
9)  ocenić zgodność mimiki twarzy z pokazanym uczuciem, poprawić ewentualne błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura specjalistyczna,

−

instrukcja do ćwiczeń,

−

tablice poglądowe.

Ćwiczenie 3

Za pomocą gestów i mimiki twarzy zilustruj wybrane przysłowie lub powiedzenie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  wybrać dowolne przysłowie lub powiedzenie,
2)  przeanalizować dokładnie treść i jej znaczenie,
3)  dobrać gesty i mimikę twarzy do treści,
4)  wczuć się w nastrój tego tekstu,
5)  stanąć przed lustrem i zilustrować wybrany tekst,
6)  ocenić płynność ruchów i mimikę twarzy,
7)  stanąć przed grupą i dokonać prezentacji,
8)  poprawić ewentualne błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura specjalistyczna,

−

instrukcja do ćwiczeń,

−

tablice poglądowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić elementy kultury wypowiedzi w języku migowym?

2) wymienić części ciała związane z plastyką ruchów?

3) wskazać różnicę pomiędzy gestem a mimiką twarzy?

4) określić od czego zależy mimika twarzy?

5) wymienić poszczególne mięsnie mimiczne?

6) wskazać za jakie ruchy mimiczne odpowiadają poszczególne mięśnie

twarzy?

7) określić na czym polega technika wewnętrzna w przekazie językowo-

migowym?

8) wskazać trudność opanowania techniki wewnętrznej w przekazywaniu

tekstów innych osób?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Daktylografia:

znaki

liter,

liczebników

głównych,

porządkowych

4.5.1. Materiał nauczania

Twórcą polskiego alfabetu palcowego był założyciel Instytutu Głuchoniemych

w Warszawie, ks. Jakub Falkowski. W skład daktylografii wchodzi nie tylko alfabet palcowy.
Poza nim do znaków daktylograficznych zaliczamy także:

−

znaki określające liczby, w tym liczebniki główne i porządkowe oraz ułamki zwykłe
i dziesiętne,

−

znaki działań arytmetycznych,

−

znaki niektórych mian,

−

znaki interpunkcyjne,

−

znaki niektórych wyrazów jednoliterowych.
Znaki alfabetu palcowego dzielą się na znaki statyczne i dynamiczne. Znaki statyczne

wykonywane są bez ruchu. Natomiast integralną część znaków dynamicznych stanowi ruch.

Znaki liter wykonywane są przed prawą stroną klatki piersiowej.

Znaki liter

Tabela 6. Polski alfabet palcowy [18, s. 82]

A – znak statyczny
Dłoń lekko zaciśnięta w pięść.

Ą – znak dynamiczny
Dłoń lekko zaciśnięta w pięść. Ruch
dłoni po małym łuku pionowym
o średnicy około
10 cm w lewo w dół.

B – znak statyczny

Wszystkie palce są wyprostowane
i skierowane ku górze.

C – znak statyczny
Palce środkowy serdeczny i mały są
zamknięte w pięść, natomiast kciuk
i palec wskazujący są lekko zgięte.

Ć – znak dynamiczny

Palce środkowy serdeczny

i mały są zamknięte w pięść,
natomiast kciuk i palec wskazujący
są lekko zgięte. Ruch pionowy w
dół na długość ok. 15 cm całym
układem dłoni.

Ch – znak dynamiczny
Kciuk, palce wskazujący
i środkowy zgięte, pozostałe palce
zamknięte, ruch pionowo w dół ok. 15
cm.

Cz – znak dynamiczny

Kciuk, palce wskazujący

i środkowy zgięte, pozostałe palce
zamknięte, ruch do przodu nieco
w lewo na odległość około 10 cm
z energicznym zatrzymaniem.

D – znak dynamiczny
Palec wskazujący wyprostowany,
kciuk przytrzymuje pozostałe palce kant
dłoni zwrócony w dół a grzbiet dłoni
skierowany do przodu. Dłoń wykonuje
w przegubie półobrót rysując
w powietrzu lustrzane odbicie cyfry 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

E – znak statyczny
Wszystkie palce wyprostowane
poziomo i zetknięte końcami tak, że
tworzą „dziobek”.

Ę – znak dynamiczny
Wszystkie palce wyprostowane poziomo
i zetknięte końcami tak, że tworzą
„dziobek”. Ruch dłoni po małym łuku
pionowym
o średnicy około 10 cm w lewo w dół.

F – znak dynamiczny

Kciuk przytrzymuje palec
wskazujący zgięty tylko

w nasadzie, pozostałe palce
wyprostowane i złączone ze sobą.
Ruch wykonujemy przesuwając
cały układ po łuku pionowym
w prawo na odległość 20 cm.

G – znak dynamiczny
Kciuk przytrzymuje koniec palca
środkowego z lekkim napięciem.
Pozostałe palce wyprostowane
i rozstawione. Ruch wykonujesz
energicznie puszczając palec środkowy
przez kciuk „pstryknięcie”.

H – znak dynamiczny

Kciuk przytrzymuje zamknięte
palce serdeczny i mały, natomiast
palce wskazujący

i środkowy są zgięte w kolankach.
Ruch wykonujesz całym układem
dłoni pionowo w dół o długości
około 15 cm.

I – znak statyczny
Palec mały wyprostowany, pozostałe
zamknięte jak w znaku litery A

J – znak dynamiczny

Układ palców i pozycja dłoni jak
przy znaku litery I. Ruch w dół
łukiem w lewo w kształcie
drukowanej litery J.

K – znak dynamiczny
Dłoń ustawiona pionowo końcami
palców w górę, kantem dłoni do przodu.
Kciuk, palec wskazujący i środkowy
wyprostowane i nieco rozstawione,
pozostałe dwa palce zgięte. Ruch
wykonujesz lekko przeciągając rękę
w przegubie do przodu.

L – znak statyczny

Kciuk i palec wskazujący
wyprostowane, prostopadle do
siebie (kształt litery L).

Ł – znak dynamiczny
Układ dłoni jak przy literze L. Ruch
poziomy dłoni w prawo na odcinku
ok.10 cm.

M – znak statyczny

Ręka zgięta w nasadzie palców,
palce wyprostowane, kantem w dół
a grzbietami palców do przodu.
Palce złączone z wyjątkiem kciuka
skierowanego do góry.

N – znak statyczny
Palce serdeczny i mały zgięte, dotykają
końcami wnętrza dłoni, kciuk, palce
wskazujący
i środkowy są wyprostowane złączone
ze sobą i skierowane w bok. Kciuk
skierowany do góry.

Ń – znak dynamiczny

Układ dłoni jak przy literze N. Ruch
pionowo w dół na odległość 25 cm.

O – znak statyczny
Kciuk i palec wskazujący zgięte
i zetknięte końcami. Pozostałe palce
wyprostowane.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ó – znak dynamiczny

Układ dłoni jak przy literze O. Ruch
pionowy w dół na odległość 15 cm.

P – znak statyczny
Palce wskazujący i kciuk są
wyprostowane poziomo i stykają się
końcami, pozostałe palce zamknięte
w pięść.

R – znak statyczny

Palec środkowy ukryty za palcem
wskazującym, wyprostowane
pionowo w górę, palce serdeczny
i mały przytrzymane kciukiem.

Z – znak dynamiczny
Palec wskazujący wyprostowany,
pozostałe palce przytrzymane kciukiem.
Ruch w dół, kolejnymi ruchami
w przegubie – w prawo, w lewo
i w prawo o długości ok. 10 cm każdy
z równoczesnym obniżeniem dłoni
również
o około 10 cm.

Rz – znak dynamiczny
Układ palców jak w znaku litery R,
ruch wahadłowy jak przy znaku
litery Z

S – znak statyczny
Palec wskazujący zgięty pod kątem
prostym i dotyka końcem środka kciuka,
pozostałe palce są wyprostowane.

Sz – znak dynamiczny
Układ palców jak w znaku litery B,
kantem dłoni do przodu. Ruch
poprzeczny
w lewo na odcinku ok. 10 cm.

Ś – znak dynamiczny
Układ palców jak w znaku litery S, ruch
pionowy w dół na odległość 15 cm.

T – znak dynamiczny
Palec wskazujący jest zgięty
w nasadzie i ukryty za kciukiem,
z którym się krzyżuje. Pozostałe
palce są wy prostowane i
rozstawione.

U – znak statyczny
Palec wskazujący i środkowy
wyprostowany, rozsunięte skierowane
nieco w lewo i w dół. Pozostałe palce
zgięte
i przytrzymane kciukiem. Dłoń zgięta
w przegubie do przodu.

W – znak statyczny
Kciuk przytrzymuje mały palec,
pozostałe trzy palce są
wyprostowane i rozstawione.

Y – znak statyczny
Kciuk przytrzymuje palce środkowy
i serdeczny, palce wskazujący i mały są
wyprostowane.

Ź – znak dynamiczny
Układ dłoni jak w znaku litery Z.
Ruch w pierwszych dwóch fazach
jest również taki sam jak w znaku
litery Z. W trzeciej fazie ręka po
przejściu połowy ruchu załamuje
jego kierunek pionowo w dół,
zginając się w przegubie a koniec
palca wskazującego przesuwa się
ok. 15 cm w dół.

Ż – znak dynamiczny
Układ ręki jak w znaku litery Z. Trzy
kolejne fazy ruchu są takie same jak
w znaku litery Z, a następnie „stawia się
kropkę” końcem palca wskazującego
skierowanego do przodu nad
narysowaną w powietrzu literką Z.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Zasada przekazywania dużych liter – znaki te przekazywane są w układzie

daktylograficznym danej litery, małym ruchem w górę.

Zasada przekazywania skrótowców – skróty literowe np.: PZG, PKS, PKO przekazuje się

znakami alfabetu palcowego, minimalnie akcentując każdy znak krótkim ruchem do przodu
i przesuwając po każdym znaku dłoń nieco w prawo tak, aby kolejne znaki były
przekazywane „obok siebie”.

Zasada przekazywania powtarzających się w wyrazie liter – powtarzające się w wyrazie

litery pokazywane są jedna obok drugiej z przesunięciem poziomym w prawo ok. 15 cm

Tabela 7. Liczebniki główne [18, s. 83]

Prawa ręka ustawiona grzbietem do
przodu przed prawą stroną klatki
piersiowej, kciuk wyprostowany
skierowany palcem w górę.

Prawa ręka ustawiona grzbietem do
przodu przed prawą stroną klatki
piersiowej, kciuk i palec wskazujący
wyprostowane i szeroko rozstawione
skierowane w górę.

Prawa ręka ustawiona grzbietem do
przodu przed prawą stroną klatki
piersiowej, kciuk, palec wskazujący
i środkowy wyprostowane, szeroko
rozstawione, skierowane
w górę

Prawa ręka ustawiona grzbietem do
przodu przed prawą stroną klatki
piersiowej, palec wskazujący, środkowy,
serdeczny i mały wyprostowane,
szeroko rozstawione i skierowane
w górę. Kciuk zgięty do wewnątrz.

5
Prawa ręka ustawiona grzbietem do
przodu przed prawą stroną klatki
piersiowej, wszystkie palce
wyprostowane szeroko rozstawione
i skierowane
w górę.

Obie ręce wnętrzami do przodu przed środkiem klatki piersiowej. Lewa ręka
pokazuje pięć wyprostowanych szeroko rozstawionych palców. Prawa ręka
pokazuje wyprostowany kciuk. Obie dłonie wykonują krótki ruch do
przodu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Obie ręce wnętrzami do przodu przed środkiem klatki piersiowej. Lewa ręka
pokazuje pięć wyprostowanych szeroko rozstawionych palców. Prawa ręka
pokazuje wyprostowane palce wskazujący, środkowy, serdeczny i mały.
Obie dłonie wykonują krótki ruch do przodu.

Obie ręce z wyprostowanymi i rozstawionymi palcami, kantami dłoni do
przodu dwukrotnie zderzają się końcami palców przed środkiem klatki
piersiowej.

11
Lewa ręka w układzie litery B
skierowana wnętrzem w górę, przed
środkiem klatki piersiowej. Prawa 1
wnętrzem w dół przesuwa się po
wnętrzu lewej dłoni od nasady do
końca palców.

12
Lewa ręka w układzie litery B
skierowana wnętrzem w górę,
przed środkiem klatki piersiowej.
Prawa 2 wnętrzem w dół
przesuwa się po wnętrzu lewej
dłoni od nasady do końca palców.

13
Lewa ręka w układzie litery B
skierowana wnętrzem w górę, przed
środkiem klatki piersiowej. Prawa 3
wnętrzem w dół przesuwa się po
wnętrzu lewej dłoni od nasady do
końca palców.

14
Lewa ręka w układzie litery B
skierowana wnętrzem w górę,
przed środkiem klatki piersiowej.
Prawa 4 wnętrzem w dół
przesuwa się po wnętrzu lewej
dłoni od nasady do końca palców.

15
Lewa ręka w układzie litery B
skierowana wnętrzem w górę, przed
środkiem klatki piersiowej. Prawa 5
wnętrzem w dół przesuwa się po
wnętrzu lewej dłoni od nasady do
końca palców.

16
Lewa B ustawiona pionowo,
końcami palców w górę,
wnętrzem do przodu przed lewą
stroną klatki piersiowej. Prawa
1 grzbietem do przodu, kantem
w dół dotyka środka lewej dłoni.

Lewa B ustawiona pionowo,
końcami palców w górę, wnętrzem
do przodu przed lewą stroną klatki
piersiowej. Prawa 2 grzbietem do
przodu, kantem w dół dotyka środka
lewej dłoni.

Lewa B ustawiona pionowo,
końcami palców w górę,
wnętrzem do przodu przed lewą
stroną klatki piersiowej. Prawa
3 grzbietem do przodu, kantem
w dół dotyka środka lewej dłoni.

Lewa B ustawiona pionowo,
końcami palców w górę, wnętrzem
do przodu przed lewą stroną klatki
piersiowej. Prawa 4 grzbietem do
przodu, kantem w dół dotyka środka
lewej dłoni.

Lewa A kantem w dół wnętrzem
do przodu, przed środkiem klatki
piersiowej. Prawa 2 kantem dłoni
w dół

a wierzchem do przodu, uderza
z góry krawędziom ostatniego
wyprostowanego palca w lewą A

Lewa A kantem w dół wnętrzem do

Lewa A kantem w dół wnętrzem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przodu, przed środkiem klatki
piersiowej. Prawa 3 kantem dłoni
w dół

a wierzchem do przodu, uderza
z góry krawędziom ostatniego
wyprostowanego palca w lewą A

do przodu, przed środkiem klatki
piersiowej. Prawa 4 kantem dłoni
w dół

a wierzchem do przodu, uderza
z góry krawędziom ostatniego
wyprostowanego palca w lewą A

Lewa A kantem w dół wnętrzem do
przodu, przed środkiem klatki
piersiowej. Prawa 5 kantem dłoni
w dół

a wierzchem do przodu, uderza
z góry krawędziom ostatniego
wyprostowanego palca w lewą A

Lewa A kantem w dół wnętrzem
do przodu, przed środkiem klatki
piersiowej. Prawa 1 kantem dłoni
w dół

a wierzchem do przodu, uderza
od dołu kantem nasady kciuka
w przegub lewej ręki.

Lewa A kantem w dół wnętrzem do
przodu, przed środkiem klatki
piersiowej. Prawa 2 kantem dłoni
w dół
a wierzchem do przodu, uderza od
dołu kantem nasady kciuka w
przegub lewej ręki.

Lewa A kantem w dół wnętrzem
do przodu, przed środkiem klatki
piersiowej. Prawa 3 kantem dłoni
w dół
a wierzchem do przodu, uderza
od dołu kantem nasady kciuka
w przegub lewej ręki.

Lewa A kantem w dół wnętrzem do
przodu, przed środkiem klatki
piersiowej. Prawa 4 kantem dłoni
w dół,
a wierzchem do przodu, uderza od
dołu kantem nasady kciuka w
przegub lewej ręki.

100

Prawa C z wyprostowanym
kciukiem kantem dłoni w dół
wierzchem do przodu przy
prawym obojczyku, wykonuje
półobrót do pozycji wnętrzem
dłoni do przodu.

200

Prawa 2 wnętrzem dłoni do przodu
przed prawą stroną klatki
piersiowej, dwukrotnie wykonuje
szybki ruch zgięcia
i wyprostowania palców

400

Prawa 4 wnętrzem dłoni do
przodu przed prawą stroną klatki
piersiowej, dwukrotnie wykonuje
szybki ruch zgięcia i
wyprostowania palców

800

Obie ręce wnętrzem do przodu przed środkiem klatki piersiowej. Lewa
5 prawa 3 wykonują dwukrotny ruch zginania i wyprostowania palców

1000

Prawa M przed prawym obojczykiem, skierowana końcami palców w lewo
w dół. Wykonuje ruch w dół po przekątnej klatki piersiowej do wysokości
pasa. Znak ten poprzedza się znakiem określającym liczbę tysięcy.

1000000 (milion )

Prawa M skierowana końcami palców w lewo w dół przed lewą stroną klatki
piersiowej, wykonuje ruch poprzeczny w prawo do pozycji końcami palców
w dół. Znak ten poprzedza się znakiem określającym liczbę milionów.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

1000000000 (miliard)

Prawa M skierowana końcami palców w lewo w dół przed lewą stroną klatki
piersiowej, wykonuje ruch zygzakiem: w dół,
w prawo w górę, w dół. Znak ten poprzedza się znakiem określającym
liczbę miliardów.

Prawa O przed prawą stroną klatki piersiowej wnętrzem dłoni do przodu,
wykonuje ruch ręki do przodu o ok. 10 cm
z energicznym zatrzymaniem.

Znaki liczebników głównych 21 – 29, 31 – 39, 41 – 49, 51 – 59, 61 – 69, 71 – 79,

81 – 89, 91 – 99, są znakami składanymi z dwóch znaków elementarnych – dziesiątek
i jedności zgodnie z podobnie składaną nazwą liczb.

Znaki liczebników głównych 101 do 199 podobnie jak w każdej kolejnej setce są

składane z dwóch lub trzech znaków elementarnych z dopasowaniem elementu mijanego do
wymawianej równocześnie nazwy liczb.

Znaki liczebników głównych wielocyfrowych wykonuje się analogicznie jak znaki

złożone liczebników dwu i trzycyfrowych, dopasowując przekaz znaków do równoczesnej
mowy.

Znaki liczebników porządkowych 1 – 5 – pozycja początkowa wszystkich tych znaków

charakteryzuje się pionowym ustawieniem dłoni kantem do przodu. Wykonany energicznie
ruch jest ćwierćobrotem dłoni do pozycji grzbietem do przodu.

Znaki liczebników porządkowych od 6 do 9 – pozycja wyjściowa wszystkich tych

znaków charakteryzuje się pionowym ustawieniem obu dłoni kantem do przodu. Wykonany
energicznie ruch jest ćwierćobrotem dłoni do pozycji grzbietem do przodu.

Znaki liczebników porządkowych 10 do 20 – znaki te wykonuje się podobnie jak znaki

odpowiadających im liczebników głównych, uzupełniając zgodnie z rytmem słowa końcówkę
daktylograficzną -ty, -ta, -te,

Pozostałe znaki liczebników porządkowych większych od 20 – znaki te kończące się

cyframi  od  1  –  9  przekazujemy  w  części  tysięcy,  setek  i  dziesiątek  tak  samo,  jak
odpowiadające  im  liczebniki  główne,  natomiast  cyfrę  jedności  przekazujemy  tak  jak
liczebniki  porządkowe  od  1  –  9.  Znaki  liczebników  porządkowych  większych  od  20,
a kończących  się  zerem  przekazujemy  tak,  jak  znaki  odpowiadających  im  liczebników
głównych z uzupełnieniem daktylograficznym końcówki –ty, -ta, -te.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Co oznacza pojęcie „daktylografia”?
2.  Kto był twórcą polskiego alfabetu palcowego?
3.  Jak dzielą się znaki daktylograficzne?
4.  Jakie są zasady przekazywania znaków liter statycznych i dynamicznych?
5.  Jakie są zasady przekazywania liczebników głównych i porządkowych?
6.  Na czym polega zasada przekazywania dużych liter?
7.  Na czym polega zasada przekazywania skrótowców?
8.  Jak przekazujemy powtarzające się obok siebie litery?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przekaż alfabetem palcowym następujące wyrazy: gazeta, rodzina, domowy, majątek,

węgiel maść, baśń, niedźwiedź, bandaż, żuchwa, czapka dłonie, szyszka, obrządek, krzaczek,
wędlina, dzięgiel, karczma, schody, grzech, brzeg, willa, gastronomia, PZG, PKO, SOSW,
ZHP.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z zasadami obowiązującymi w posługiwaniu się alfabetem palcowym,
2)  zapoznać się z znakami liter,
3)  określić,  które  znaki  potrzebne  do  przekazania  poszczególnych  wyrazów  są  statyczne,

a które dynamiczne,

4)  przekazać alfabetem palcowym podane wyrazy,
5)  zsynchronizować tor mówiony z miganym,
6)  poprawić ewentualne błędy w przekazie alfabetu palcowego.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura dotycząca alfabetu palcowego,

−

filmy dydaktyczne na temat posługiwania się językiem migowym,

−

foliogramy przedstawiające znaki alfabetu palcowego.

Ćwiczenie 2

Przekaż daktylograficznie znaki liczebników głównych: 3, 7, 14, 19, 28, 85, 147, 458,

792, 2495, 5815, 1653295, 6913672, 1321456789, 4123675879.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1)  zapoznać się z zasadami obowiązującymi w posługiwaniu się liczebnikami głównymi,
2)  zapoznać się z znakami liczebników głównych,
3)  określić, które znaki potrzebne do przekazania poszczególnych wyrazów są statyczne a

które dynamiczne,

4)  przekazać stosując znaki daktylograficzne podane liczebniki główne,
5)  zsynchronizować tor mówiony z miganym,
6)  poprawić ewentualne błędy w przekazie liczebników głównych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

słowniki języka migowego,

−

filmy dydaktyczne na temat posługiwania się językiem migowym,

−

foliogramy przedstawiające znaki alfabetu palcowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Przekaż daktylograficznie znaki liczebników porządkowych: trzeci, siódmy, dziesiąty,

dwudziesty piąty, pierwsza, jedenaste, pięćdziesiąte czwarte, dwutysięczny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z zasadami obowiązującymi w posługiwaniu się liczebnikami

porządkowymi,

2)  zapoznać się z znakami liczebników porządkowych,
3)  przekazać stosując znaki daktylograficzne wyżej wymienione liczebniki porządkowe,
4)  zsynchronizować tor mówiony z miganym,
5)  poprawić ewentualne błędy w przekazie liczebników porządkowych.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura specjalistyczna,

−

filmy dydaktyczne na temat posługiwania się znakami liczebników porządkowych.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcie „daktylografia”?

2) podać nazwisko polskiego twórcy alfabetu palcowego?

3) dokonać podziału znaków daktylograficznych?

4) scharakteryzować zasady przekazywania znaków liter statycznych

i dynamicznych?

5) określić zasady przekazywania liczebników głównych

i porządkowych?

6) scharakteryzować zasadę przekazywania dużych liter?

7) wyjaśnić zasadę przekazywania skrótowców?

8) wyjaśnić zasadę przekazywania powtarzających się liter?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6. Znaki podstawowe, znaki tematyczne związane z rodziną,

domem, czasem, higieną osobistą, odzieżą, posiłkami,
zakupami,

zainteresowaniami

oraz

problematyką

medyczną: części ciała, dolegliwości, wzywanie pogotowia

Opisy znaków ideograficznych zostały zaczerpnięte z podręczników: „Język migowy

w szkole 1” autorstwa Bogdana Szczepankowskiego, „Język migowy w szkole 2” autorstwa
Włodzimierza Pietrzaka, „Język migowy w szkole 3” autorstwa Izabeli Prałat – Pyrzewicz
i Jadwigi Bajewskiej.

4.6.1. Materiał nauczania

Znaki podstawowe
jest / być
PA  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół,  akantem  dłoni  do  przodu  przed  środkiem
klatki  piersiowej,  przesuwa  się  do  przodu po  wierzchu  LA  ustawionej kantem dłoni.  W  taki
sam sposób przekazujesz czasownik „być”.
są
PA  leży  na  LA  przed  środkiem  klatki  piersiowej,  obie  dłonie  ustawione  wnętrzami,
przedramiona prostopadle. Ruch polega na zamianie miejsc dłoni tak, że cały czas ocierają się
o siebie, a na końcu LA leży na PA.
tu / tutaj
PZ  ustawiona  pionowo,  końcem  wyprostowanego palca w  dół a  grzbietem  do  przodu,  przed
środkiem klatki piersiowej, wykonuje ruch w dół z energicznym zatrzymaniem.
tam
PZ  ustawiona  ukośnie,kantem  dłoni  w  prawo,  a  końcem  palca  wskazującego  do  przodu
w górę  przed  prawym  obojczykiem,  wykonuje  ruch  na  odległość  ok.  30  cm  po  łuku
pionowym do przodu w górę, kończąc poziomo końcem palca do przodu.
ja
Palcem  wskazującym  prawej  ręki  wskazać  na  siebie  dotykając  końcem  palca  środka  klatki
piersiowej.
ty
Palcem wskazującym prawej ręki wskazać na rozmówcę.
on
Palcem wskazującym prawej ręki wskazać na omawianą osobę.
my
PM  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  końcami  zgiętych  palców  do  tyłu,  dotyka  prostopadle
końcami palców klatki piersiowej najpierw po lewej a potem po prawej stronie.
wy
PW  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu  przed  prawą  stroną  klatki  piersiowej  na
wysokości  obojczyka,  wykonuje  dwa  krótkie  ruchy  do  przodu  obok  siebie  (drugi  ruch
bardziej po prawej stronie).
czy
PCz  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu  przed  prawym  obojczykiem,  wykonuje
ruch w prawo o długości ok. 15 cm z energicznym zatrzymaniem.
się
P1  ustawiona  poziomo,  kantem  dłoni  do  przodu,  dotyka  prostopadle  końcem  kciuka  klatki
piersiowej u góry po lewej stronie, a następnie na dole po prawej stronie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

mój
PT ustawiona ukośnie, końcami palców górę a kantem dłoni do przodu przed środkiem klatki
piersiowej, wykonuje ruch do przodu.
twój
PT  ustawiona  pionowo,  końcami  palców  w  górę  a  kantem  dłoni  do  przodu  przed  środkiem
klatki piersiowej, wykonuje ruch do przodu.
swój
PT ustawiona ukośnie, końcami palców górę, a kantem dłoni do przodu przed środkiem klatki
piersiowej,  dotyka  go  dwukrotnie  małym  ruchem  do  tyłu.  Jeżeli  wyraz  „swój”  używamy
w stosunku do innej osoby to ruch wykonujemy w jej kierunku.
nasz / nas / nam
PN  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  końcami  zgiętych  palców  do  tyłu  przed  lewą  stroną
klatki piersiowej, dotyka prostopadle końcami palców dwukrotnie klatki piersiowej, najpierw
po lewej a następnie po prawej stronie.
wasz / was / wam
PW  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu  przed  prawym  obojczykiem,  wykonuje
ruch w prawo.
czyj
PT  ustawiona  pionowo,  końcami  palców  w  górę,  a  kantem  dłoni  do  przodu  przed  prawym
obojczykiem wykonuje małe ruchy poprzeczne (w lewo, w prawo i w lewo).
jak / jaki / jaka / jakie
PI  ustawiona  pionowo  wnętrzem  dłoni  do  przodu  przed  prawym  obojczykiem,  wykonuje
ćwierćobrót  wokół  osi  przedramienia  do  pozycji  kantem  dłoni  do  przodu.  W  znakach  jaki,
jaka, jakie ruch ten wykonujemy dwukrotnie.
mieć / mam
PB  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem do przodu  przed  środkiem klatki  piersiowej,
kładzie się wnętrzem dłoni na środku klatki piersiowej.
masz
PB  ustawiona  pionowo  wnętrzem  dłoni  do  przodu  przed  prawą  stroną  klatki  piersiowej
przesuwa się nieco do przodu (w stronę osoby do której mówimy).
ma
Układ dłoni jak przy „masz” z tym, że ruch wykonujemy w stronę osoby, o której mówimy.
mamy
PB  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół  przed  środkiem  klatki  piersiowej,  kładzie  się  dwukrotnie
krótkimi ruchami wnętrzem dłoni na środku klatki piersiowej.
macie
PB  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu  przed  prawą  stroną  klatki  piersiowej
przesuwa  się  dwukrotnie  nieco  do  przodu,  wykonując  kolejne  ruchy  obok  siebie
z przemieszczeniem dłoni pomiędzy ruchami nieco w prawo.
mają
Układ dłoni jak przy „macie”, z tym, że ruch kierujemy przed siebie nieco w prawo.
nie mieć
PBz  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół  a  grzbietem  do  przodu,  dotykając  końcami  palców
podbródka po lewej stronie, przesuwa się na prawą.
w /we
LBk  PBk  ustawione  przed  środkiem  klatki  piersiowej  tak,  że  prawa  dłoń  jest  poziomo,
wnętrzem  w  dół,  lewa  kantem  dłoni  w  dół,  „wchodzą  w  siebie”  stykając  się  miejscami
pomiędzy nasadami palców wskazujących i kciuków.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

tak
Prawa  ręka  ustawiona  pionowo,  kantem  dłoni  do  przodu  przed  prawym  obojczykiem,
przekazuje  kolejno  znaki  liter  T  i  K  z  krótkim  energicznym  wahnięciem  do  przodu
w przegubie i równoczesnym małym skłonem głowy w dół.
nie
Prawa  ręka  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietami  palców  do  przodu  przed  środkiem
klatki  piersiowej,  przekazuje  znak  litery  N  a  następnie  energicznym  ruchem  w  prawo
przechodzi w znak litery E końcami palców do przodu przed prawym obojczykiem.
nic
PN ustawiona  pionowo  kantem  dłoni  w  dół,  a grzbietami  palców  do  przodu  przed  środkiem
klatki piersiowej, wykonuje ruch łukiem w prawo z energicznym zatrzymaniem, przechodząc
równocześnie w PC.
bardzo
PB  ustawiona  pionowo,  grzbietem  do  przodu  na  wysokości  twarzy  po  prawej  stronie,
przechodzi  energicznym  półobrotem  do  pozycji  wnętrzem dłoni  do  przodu z  równoczesnym
małym przesunięciem w przód.
dlaczego
Znak  wykonywany  prawą  ręką  na  podstawie  z  otwartej  lewej  dłoni  (LBk)  przed  środkiem
klatki piersiowej - PB ustawiona poziomo, wnętrzem dłoni w górę, uderza dwukrotnie  lekko
grzbietem dłoni w otwartą lewą dłoń (mimika twarzy).
mówić / mowa
P5  ustawiona  pionowo,  grzbietem  dłoni  do  przodu  na  wysokości  szyi,  wykonuje  swobodne
ruchy  wahadłowe  palcami  przyłożonymi  do  podbródka  pionowo,  końcami  w  górę  (tak,  aby
nie zasłaniały ust).
migać / migowy
L5  i  P5  ustawione  kantami  dłoni  w  dół,  a  końcami  palców  do  przodu  nieco  w  górę  przed
środkiem klatki piersiowej, równolegle do siebie w odległości ok. 15 cm, wykonują ruchy po
okręgach pionowych do przodu jak pedały roweru.
na
Znak  wykonywany  prawą  ręką  na  podstawie  z  otwartej  lewej  dłoni  (LBk)  przed  środkiem
klatki  piersiowej  -  PNw  ustawiona  poziomo,  grzbietem  dłoni  w  górę  przed  środkiem  klatki
piersiowej,  uderza  palcem  wskazującym  i  środkowym  pionowym  ruchem  z  góry  w  otwartą
lewą dłoń.
imię
PIk  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół przed  środkiem  opuszczonego  w  dół  lewego
ramienia, rysuje dwukrotnie końcem kciuka na tym ramieniu ruchem w górę pionową kreskę.
nazwisko
Pl  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół  przed  czołem,  rysuje  dwukrotnie  końcem
kciuka ruchem w dół pionową kreskę na środku czoła.

gdzie
L5  i  P5  ustawione  poziomo,  wnętrzami  dłoni  w  górę  symetrycznie  na  wysokości  pasa
w odległości  ok.  30  cm  od  siebie,  wykonują  równocześnie  dwukrotny  ruch  poziomy  na
zewnątrz i do wewnątrz. Pytający wyraz twarzy.
dla
PZ  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół,  a  końcem  wyprostowanego  palca  do  przodu
przed  prawą  stroną  klatki  piersiowej,  uderza  energicznie  ruchem  w  lewo  w  środek  LB
ustawionej kantem  w  dół, a końcami  palców do przodu przed lewą stroną klatki piersiowej.
Lewa ręka nie porusza się.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ten / ta / to
Palcem  wskazującym  prawej  ręki  wskazujemy  przed  siebie,  nieco  w  dół  (w  przypadku
mówienia o konkretnym przedmiocie lub osobie należy wskazać ten przedmiot lub osobę).
i
PZ  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół,  dotyka  z  góry  końcem  palca  wskazującego
końca małego palca LI ustawionej poziomo, wnętrzem dłoni w górę (przedramiona obu rąk są
prostopadłe do siebie) i cofa się do pozycji wyjściowej.
oraz
PZ  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół,  dotyka  z  góry  końcem  palca  wskazującego
końca  palca  wskazującego  LZ  ustawionej  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  górę  (przedramiona
obu rąk są prostopadłe do siebie) i cofa się do pozycji wyjściowej.
dzień
LBk  i  PBk  ustawione  ukośnie,  grzbietami  dłoni  do  przodu  symetrycznie  przed  środkiem
klatki  piersiowej  tak,  że  są  skrzyżowane  palcami,  rozdzielają  się  łukami  do  pozycji
pionowych nieco ponad obojczykami (łokcie pozostają na miejscu).

dobry
PO  ustawiona  pionowo,  kantem  dłoni  do  przodu  na  wysokości  twarzy,  dotyka  podbródka
miejscem  styku  końca  palca  wskazującego  i  kciuka,  a  następnie  odsuwa  się  o  ok.15  cm  do
przodu z energicznym zatrzymaniem.
dzień dobry
Znak złożony - płynne połączenie znaków „dzień” i „dobry”.
do
PA  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół  przed  prawą  stroną  klatki  piersiowej,  uderza
energicznie  ruchem  w  lewo  w  środek  LB  ustawionej  kantem  w  dół,  a  końcami  palców  do
przodu przed lewą stroną klatki piersiowej. Lewa ręka nie porusza się.
widzieć
PU  ustawiona  pionowo,  grzbietem  dłoni  do  przodu  na  wysokości  twarzy,  dotyka  końcami
wyprostowanych palców nasady nosa po obu jego stronach i przesuwa się do przodu.
do widzenia
Płynne połączenie znaków „do” i „widzieć”.
proszę / prosić
LB i PB ustawione ukośnie, złożone wnętrzami dłoni, poruszają się razem dwukrotnie małym
ruchem wahadłowym w górę i w dół. Mimika twarzy.
przepraszam / przepraszać
Znak wykonywany  prawą  ręką  na  podstawie  z  otwartej  lewej  dłoni  (LBk) –  PBk  ustawiona
poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół,  leżąc  na  otwartej  lewej  dłoni  (przedramiona  obu  rąk  są
prostopadłe do siebie), wykonuje małe ruchy do przodu i do tyłu przesuwając się palcami po
palcach z lekkim skłonem tułowia i odpowiednią mimiką twarzy.
dziękuję / dziękować
LBk  i  PBk  ustawione  ukośnie,  grzbietami  dłoni  do  przodu  symetrycznie  po  obu  stronach
twarzy,  dotykają  końcami  palców  podbródka,  a  następnie  rozchodzą  się  ruchem  do  przodu
i na boki z lekkim skłonem tułowia i odpowiednią mimiką twarzy.
kobieta
PO  ujmuje  koniec  prawego  ucha  i  lekko  dwukrotnie  nim  potrząsa  (jeśli  znak  ten  występuje
jako przedznak migowy płci, wówczas potrząśnięcie jest pojedyncze).
mężczyzna
PZ  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu,  przesuwa  się  dwukrotnie  do  przodu  po
prawym policzku (jeśli znak ten występuje jako przedznak migowy płci, wówczas wykonanie

jest jednokrotne).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

chcieć
L5z  i  P5z  ustawione  poziomo,  wnętrzami  dłoni  w  górę,  a  końcami  palców  do  przodu
symetrycznie  przed  klatką  piersiową  oddalone od siebie  o ok.  30  cm,  wykonują dwukrotnie
razem ruch w dół do przodu z energicznym zatrzymaniem.
nie chcieć
L5z  i  P5z  ustawione  kantami  dłoni  w  dół,  a  końcami  palców  do  tyłu  symetrycznie  przed
klatką piersiową oddalone od siebie o ok. 15 cm, dotykają końcami palców klatki piersiowej
po obu stronach, a następnie odsuwają się równocześnie energicznymi ćwierćobrotami dołem
do przodu do pozycji poziomych, jak gdyby odpychając coś od siebie

(mimika twarzy).

Znaki związane z domem, rodziną
dom
Znak  statyczny  –  LB  i  PB  ustawione  ukośnie,  kantami  dłoni  do  przodu  symetrycznie  przed
środkiem klatki piersiowej, stykają się końcami palców wskazujących, środkowych
i serdecznych jak spadziste połacie dachu.
mama / matka
PUm  ustawiona  pionowo,  kantem  dłoni  do  przodu  przed  twarzą,  dotyka  kolejno  ostatnim
członem palca wskazującego środka podbródka, a następnie prawego policzka.

tata
PUm  ustawiona  poziomo,  kantem  dłoni  do  przodu  przed  twarzą,  dotyka  kolejno  środkiem
palca wskazującego środka czoła i środka podbródka.
rodzice
Znak złożony - płynne, nieco skrócone połączenie poprzednich znaków. PUm dotyka kolejno
czoła (poziomo), podbródka (ukośnie) i prawego policzka (pionowo).
rodzina / rodzinny
L3  i  P3  ustawione  poziomo,  wnętrzami  dłoni  w  dół,  a  końcami  palców  do  przodu  nieco  do
wewnątrz, symetrycznie na wysokości pasa w odległości ok. 30 cm od siebie, wykonują ruchy
po okręgach poziomych do wewnątrz.
rodzeństwo / brat / siostra
LZ  i  PZ  ustawione  poziomo,  wnętrzami  dłoni  w  dół,  a  końcami  palców  wskazujących  do
przodu  symetrycznie  przed  środkiem  klatki  piersiowej,  przesuwają  się  na  przemian
dwukrotnie  do  przodu  i  do  tyłu  ocierając  się  o  siebie  kantami  palców  wskazujących.  Znaki
„brat” i „siostra” poprzedza się zazwyczaj przed znakiem płci (mężczyzna, kobieta).
syn / córka
Znak  dwuelementowy  -  jako  przedznak  wykonuje  się  fakultatywnie  odpowiednio  znak
„mężczyzna” (jednokrotnie) lub „kobieta” (krótko), a jako element główny – znak, w którym
PO  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół,  a  kantem  do  przodu,  dotyka  „kółeczkiem”
prawej strony klatki piersiowej i obsuwa się po niej małym ruchem w dół.
chłopiec / dziewczynka
Znak  dwuelementowy  -  jako  przedznak  wykonuje  się  fakultatywnie  odpowiednio  znak
„mężczyzna” (jednokrotnie)  lub  „kobieta” (krótko), a jako element główny - znak statyczny,
w którym PB  jest ustawiona poziomo, grzbietem dłoni w górę, a końcami palców do przodu
na wysokości klatki piersiowej z prawej strony.
pokój
Znak  wykonywany  prawą  ręką  na  podstawie  z  otwartej  lewej  dłoni  (LBk)  przed  środkiem
klatki  piersiowej  -  PC  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół,  a  kantem  do  przodu,
dwukrotnie  staje  prostopadle  końcami  kciuka  i  palca  wskazującego  na  otwartej  lewej  dłoni
zmieniając po  pierwszym postawieniu położenie  prawej ręki o 90° tak, że kant tej dłoni  jest
skierowany w prawo, a dotknięte na dłoni 4 punkty tworzą kwadrat.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

mieszkać
PB ustawioną pionowo, kantem dłoni do przodu, lekko odchyloną w przegubie do tyłu,
przykłada się wnętrzem do prawego policzka i lekko przechyla głowę w prawo.
mieszkanie
Znak złożony - płynne połączenie znaków „mieszkać” i „pokój”.
babcia /dziadek
Znaki dwuelementowe. wykonujemy odpowiedni przedznak płci a następnie znak zasadniczy
– PA, kantem w dół i wierzchem dłoni do przodu, dwukrotnie z dołu uderza podbródek

krewny / ciocia / wujek
PG oparta przegubem o  lewe ramię dwukrotnie „pstryka” palcami.  Znaki  „ciocia”  i „wujek”
poprzedzamy odpowiednim przedznakiem płci.
wiedzieć / umieć
PBk ustawiona ukośnie, grzbietem dłoni do przodu, dotyka końcami palców środka czoła.
nie wiedzieć / niemieć
PBk ustawiona kantem dłoni w dół, a grzbietem do przodu przed lewą stroną czoła, przesuwa
się końcami palców po czole z lewej strony na prawą.
dziecko
PB  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni w górę, leży  na  przedramieniu  tak  samo  ustawionej
LB,  która  podpiera  przedramię  PB.  Ruch  poprzeczny  w  prawo  i  w  lewo  jak  przy  kołysaniu
dziecka.
dzieci
PB  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół,  a  końcami  palców  do  przodu  na  wysokości
pasa  po  prawej  stronie,  pokazuje  dwukrotnie  ruchem  w  prawo  obok  siebie  „wzrost  dzieci”,
wyższego i niższego.
praca / pracować
LA i PA ustawione kantami dłoni w dół, a grzbietami do przodu przed klatką piersiową tak,
że zachodzą za siebie dłońmi, wykonują ruchy po okręgach pionowych do przodu jak pedały
roweru.
zawód / zawodowy / zawody
L1  i  Pl  ustawione  kantami  dłoni  w  dół,  a  grzbietami  do  przodu  symetrycznie  przed  klatką
piersiową  w  odległości  ok.  15  cm  od  siebie,  wykonują  na  przemian  ruchy  w  górę  i  w  dół
(mijając się).
ile / ilu
P5  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  górę  przed  prawą  stroną  klatki  piersiowej,
wykonuje swobodne ruchy wahadłowe wszystkimi palcami.
rok / lata
L1 i Pl ustawione poziomo, wnętrzami dłoni w dół, z przedramionami pod kątem prostym do
siebie  przed  środkiem  klatki  piersiowej,  wykonują  małe  ruchy  po  okręgach  pionowych  do
przodu, przy czym kciuki są skierowane do wewnątrz i zachodzą za siebie.
uczyć się
uczyć – PE ustawiona ukośnie, grzbietem dłoni do przodu przed czołem, dotyka dwukrotnie
prostopadle końcami palców środka czoła z minimalnym otarciem czoła w dół

się – ustawiona poziomo, kantem dłoni do przodu, dotyka prostopadle końcem kciuka klatki
piersiowej u góry po lewej stronie, a następnie na dole po prawej stronie.
szkoła
Znak  złożony  –  płynne  połączenie  znaku  statycznego,  w  którym  PE  ustawiona  ukośnie,
grzbietem  dłoni  do  przodu,  dotyka  końcami  palców  prostopadle  środka  czoła  oraz  znaku
statycznego, w którym PM ustawiona kantem dłoni w dół chowa się końcami palców (oprócz
kciuka) pod lewą pachę.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

miasto
P5 ustawiona pionowo, wnętrzem dłoni do przodu, dotyka końcem kciuka środka dłoni LBk
ustawionej kantem dłoni w dół, a końcami palców do przodu, a następnie wykonuje półobrót

w dół do przodu wokół osi kciuka do pozycji końcami palców w dół i grzbietem do przodu.
ulica
LBk  i  PBk  ustawione  kantami  w  dół,  a  końcami  palców  do  przodu  na  wysokości  klatki
piersiowej,  symetrycznie  i  równolegle,  oddalone  od  siebie  o  ok.  30  cm,  wykonują  razem
dwukrotnie ruch do przodu.
numer
PZ  ustawiona  przed  środkiem  klatki  piersiowej,  pionowo,  kantem  dłoni  do  przodu,  uderza
dwukrotnie  ruchem  do  tyłu  kantem  palca  wskazującego  w  grzbiety  palców  LA  ustawionej
kantem w dół.

Znaki związane z czasem
czas
PC  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu  przed  środkiem  klatki  piersiowej,
wykonuje ruch poziomy w prawo kończąc przed prawym obojczykiem.
miesiąc
LBk  ustawiona  wnętrzem  w  górę  przed  środkiem  klatki  piersiowej  –  PNw  grzbietem  dłoni
w górę leży na LBk i przesuwa się końcami wyprostowanych palców po otwartej lewej dłoni
od palców do nasady i z powrotem.
styczeń
LA i PA ustawione wnętrzami do siebie, a końcami palców do przodu w górę przed środkiem
klatki  piersiowej,  wykonują  naprzemienne  ruchy  w  górę  i  w  dół  ocierając  się  o  siebie
wnętrzami.
luty
LBk ustawiona wnętrzem w górę przed środkiem klatki piersiowej – PH ustawiona poziomo,
grzbietem  dłoni  w  dół  a  końcami  palców  do  przodu,  dwukrotnie  wykonuje  ruch  do  przodu
nieco w lewo po otwartej lewej dłoni.
marzec
LB  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  do  przodu,  po  prawej  stronie  pasa,  dotyka
końcami palców przegubu PB ustawionej kantem w dół, ale końcami palców do przodu; PB
wykonuje dwukrotnie ruch wahadłowy w przegubie w lewo bez rozdzielania rąk.
kwiecień
PX  ustawiona  pionowo,  grzbietem  dłoni  do  przodu,  dotyka  końcem  palca  wskazującego
prawego  kącika  ust,  następnie  odrywa  się  i  odwraca  końcem  palca  do  przodu  i  wykonuje
krótki ruch w dół z energicznym zatrzymaniem.
maj
PEm  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  górę,  na  wysokości  szyi,  wykonuje  mały  ruch
w górę przechodząc w P5.
czerwiec
LA  ustawiona  kantem  w  dół  na  wysokości  pasa  –  PU  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,
a  grzbietem  do  przodu  na  lewym  przedramieniu  wykonuje  dwukrotnie  ruch  po  łuku
pionowym w dół do tyłu.
lipiec
LA  ustawiona  kantem  w  dół,  a  grzbietem  do  przodu,  przed  środkiem  klatki  piersiowej
–  P1  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół  przed  LA  wykonuje  dwukrotny  ruch  w  dół  końcem
kciuka po grzbietach palców LA.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sierpień
LA  ustawiona  kantem  w  dół,  a  grzbietem  do  przodu  przed  środkiem  klatki  piersiowej
– PCz ustawiona pod LA kantem dłoni w dół, a grzbietem do przodu, wykonuje po LA ruch
po małym okręgu poziomym w lewo.
wrzesień
LA  złączone  wnętrzami  PA,  ustawione  kantami  dłoni  do  przodu  przed  środkiem  klatki
piersiowej, wykonują razem dwukrotnie mały ruch wahadłowy do przodu i do tyłu.
październik
LZ ustawiona kantem dłoni w dół, a końcem palca wskazującego do przodu – PX ustawiona
poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół,  przed  środkiem  klatki  piersiowej,  dwukrotnie  wykonuje
końcem zgiętego palca wskazującego ruch do tyłu, wzdłuż palca wskazującego LZ.
listopad
LU  i  PU  ustawione  kantami  dłoni  w  dół,  a  końcami  palców  do  przodu  w  lewo,  przed  lewą
stroną klatki piersiowej, wykonują dwukrotnie ruchy wahadłowe w przegubach w dół.
grudzień
LAw  i  PAw  ustawione  kantami  dłoni  w  dół,  a  grzbietami  do  przodu  przed  środkiem  klatki
piersiowej,  stykają  się  kolankami  palców  wskazujących  i  wykonują  dłońmi  równocześnie
małe ruchy w dół i w górę.
pora
L4ustawione  ukośnie,  grzbietem  dłoni  do  przodu,  przed  środkiem  klatki  piersiowej  –  PZ
ustawiona  wnętrzem  w  dół,  dotyka  końcem  palca  z  góry  palców  lewej  ręki,  zaczynając  od
wskazującego.
wiosna / wiosenny
PEm ustawiona poziomo, grzbietem dłoni w dół, przed prawą stroną klatki piersiowej, unosi
się do wysokości szyi, przechodząc w P5 i zmieniając pozycję na pionową.
lato / letni
P5z ustawiona ukośnie, grzbietem dłoni do przodu, na wysokości podbródka, wykonuje małe
ruchy po okręgach pionowych do przodu..
jesień / jesienny
P5  ustawione  pionowo,  grzbietem  dłoni  do  przodu  na  wysokości  szyi  po  prawej  stronie,
opuszcza się powoli przechodząc w PE.
zima / zimowy
LA  i  PA  ustawione  kantami  dłoni  w  dół,  symetrycznie  i  równolegle  przed  klatką  piersiową
w odległości ok. 15 cm od siebie, zderzają się dwukrotnie wnętrzami dłoni.
tydzień
P1  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół,  na  wysokości  prawego  policzka,  wykonuje
mały  ruch  do  przodu,  odwracają  się  do  pozycji  kantem  dłoni  na  zewnątrz,  a  wnętrzem  do
przodu.
poniedziałek
P3  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu,  przed  prawym  obojczykiem,  dwukrotnie
łączy palce wyprostowanych palców przechodząc w PPs.
wtorek
PW  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu,  przed  prawym  obojczykiem,  wykonuje
małe poprzeczne ruchy wahadłowe.
środa
PS  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu,  przed  prawym  obojczykiem,  wykonuje
małe poprzeczne ruchy wahadłowe.
czwartek
PC  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu,  przed  prawym  obojczykiem,  wykonuje
małe poprzeczne ruch wahadłowe.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

piątek
LA  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół  –  PIk  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół  na  LA,  wykonuje
dwukrotnie mały ruch przesuwny do tyłu.
sobota
PB  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  do  przodu,  leży  na  środku  klatki  piersiowej
i dwukrotnie wykonuje mały ruch przesuwny w dół tułowia bez odrywania dłoni.
niedziela
PN  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  do  przodu  przed  prawym  obojczykiem,
wykonuje małe poprzeczne ruchy wahadłowe.
dzisiaj
LO  i  PO  ustawione  kantem  dłoni  w  dół,  symetrycznie  przed  klatką  piersiową  w  odległości
około 30 cm od siebie, wykonują razem krótki ruch w dół z energicznym zatrzymaniem.
teraz
LT  i  PT  ustawione  kantem  dłoni  w  dół,  symetrycznie  przed  klatką  piersiową  w  odległości
około  30  cm  od  siebie,  wykonują  razem  dwukrotnie  krótki  ruch  w  dół  z  energicznym
zatrzymaniem.
jutro
P1 ustawiona pionowo, kantem dłoni do przodu, na wysokości twarzy, dotyka końcem kciuka
prawego  policzka  i  wykonuje  ruch  łukiem  pionowym  do  przodu,  przechodząc  do  pozycji
kciukiem w górę.
pojutrze
P2 ustawiona pionowo, kantem dłoni do przodu, na wysokości twarzy, dotyka końcem kciuka
prawego  policzka  i  wykonuje  ruch  łukiem  pionowym  do  przodu,  przechodząc  do  pozycji
kciukiem w górę.
za 3 dni
P3 ustawiona pionowo, kantem dłoni do przodu, na wysokości twarzy, dotyka końcem kciuka
prawego  policzka  i  wykonuje  ruch  łukiem  pionowym  do  przodu,  przechodząc  do  pozycji
kciukiem w górę.
wczoraj
P1  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu,  na  wysokości  twarzy,  dotyka  końcem
kciuka prawego policzka, a następnie odsuwa się poziomym łukiem w prawo do tyłu.
przedwczoraj
P2  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu,  na  wysokości  twarzy,  dotyka  końcem
kciuka prawego policzka, a następnie odsuwa się poziomym łukiem w prawo do tyłu.
3 dni temu
P3  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu,  na  wysokości  twarzy,  dotyka  końcem
kciuka prawego policzka, a następnie odsuwa się poziomym łukiem w prawo do tyłu.
codziennie
P1 ustawiona pionowo, kantem dłoni do przodu, na wysokości twarzy, dotyka końcem kciuka
prawego policzka i wykonuje dwukrotnie ruch łukiem pionowym do przodu, przechodząc do
pozycji kciukiem w górę.
godzina
PNw ustawiona poziomo, wnętrzem dłoni w dół nad LA ustawioną poziomo, wnętrzem dłoni
w dół, uderza dwukrotnie z góry końcami wyprostowanych palców w przegub LA.
minuta
LBk ustawiona wnętrzem do góry, przed środkiem klatki piersiowej – PZ ustawiona poziomo,
wnętrzem dłoni w dół na otwartej lewej dłoni, wykonuje mały ruch w przegubie w prawo, do
pozycji końcem wyprostowanego palca do przodu, z energicznym zatrzymaniem.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sekunda
PX  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu,  przed  prawa  stroną  klatki  piersiowej,
wykonuje mały ruch do przodu z energicznym zatrzymanie.
rano / ranny / poranny
PP  ustawiona  pionowo,  kantem  dłoni  do  przodu,  na  wysokości  prawego  oka,  przechodzi
w PL.
południe / południowy
PBz  ustawiona  grzbietem  dłoni  do  przodu,  dotyka  końcami  palców  podbródka  po  lewej,
a następnie po prawej stronie.
wieczór / wieczorny / wieczorowy
L5  i  P5  ustawione  pionowo,  grzbietami  dłoni  do  przodu,  symetrycznie  po  obu  stronach
twarzy w odległości ok. 30 cm, zbliżają się do siebie, wykonując ruch do środka w dół, aż do
skrzyżowania palców na wysokości podbródka.
północ / północny (pora dnia)
PE  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  do  przodu,  dotyka  końcami  palców  kolejno
podbródka i środka czoła.
doba
PBk  i  LBk  ustawione  grzbietami  dłoni  do  przodu,  skrzyżowane  palcami  przed  środkiem
klatki  piersiowej,  wykonują  ruch  rozdzielenia,  łukami  do  pozycji  pionowych,  na  wysokość
górnej części obojczyków i wracają do pozycji wyjściowej

Znaki związane z higieną osobistą
kąpiel/ kąpać (się)
L5 i P5 ustawione kantami dłoni w dół a grzbietami do przodu, dotykają klatki piersiowej po
obu stronach i dwukrotnie osuwają się w dół.
łazienka
Znak  złożony  z  płynnego  połączenia  znaku  „pokój”  i  wykonanego  jednokrotnie  znaku
„kapać”.
toaleta / ubikacja
PUm ustawiona pionowo, wnętrzem dłoni do przodu na wysokości prawej skroni, dwukrotnie
dotyka końcem palca wskazującego czoła po prawej stronie.
myć (w znaczeniu mycia się)
LB  i  PB  ustawione  poziomo,  grzbietem  do  przodu na  wysokości  szyi,  wykonują  dwukrotny
ruch w górę do poziomu twarzy.
myć (w znaczeniu mycia naczyń)
PA  ustawiona  poziomo  grzbietem  w  górę  opiera  się  o  wnętrze  LBk  przed  środkiem  klatki
piersiowej i wykonuje na niej mały ruch po okręgu poziomym w prawo.
myć (w znaczeniu mycia przedmiotów, mebli itp.)
PA ustawiona pionowo, grzbietem do tyłu na wysokości twarzy, po prawej stronie wysunięta
nieznacznie do przodu wykonuje dwukrotny duży ruch po okręgu pionowym w prawo.
czysty
LBk wnętrzem w górę, ustawiona przed środkiem klatki – PBk ustawiona poziomo, wnętrzem
dłoni w dół, a kantem do przodu, przesuwa się wolno do przodu po otwartej lewej dłoni.
brudny
P5 ustawiona poziomo, wnętrzem dłoni w dół, a końcami palców do przodu w  lewo, uderza
z góry w L5 ustawioną wnętrzem w górę i odbija się do przodu nieco w górę.
woda
PM  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  przed  środkiem  klatki  piersiowej,  wykonuje  małe
ćwierćobroty względem osi przedramienia na wnętrzu LM ustawionej kantem dłoni w dół.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zimny
LA  i  PA ustawione  kantami  dłoni  w  dół, a  wnętrzami wzajemnie  do  siebie,  przed  środkiem
klatki piersiowej  w  odległości  około  30  cm  jedna od drugiej,  dwukrotnie zbliżają  i  oddalają
od siebie, ale się nie stykają.
ciepły
P5z  ustawione  grzbietem  dłoni  do  przodu  na  wysokości  podbródka,  wykonują  dwukrotnie
ruch zbliżania się do podbródka.
gorący
P5z  ustawiona  grzbietem  dłoni  na  wysokości  podbródka,  dotyka  go  końcem  palca
środkowego,  a  następnie  szybkim  ruchem  odwraca  się  i  zatrzymuje  energicznie  z  prawej
strony twarzy wnętrzem do przodu.
mydło / mydlić
LBz  i  PBz  złączone  ze  sobą  wnętrzami  przed  środkiem  klatki  piersiowej,  w  taki  sposób,  że
LBz jest pod spodem, a PBz jest na wierzchu. Obie dłonie przesuwają się krótkim ruchami na
przemian do przodu i do tyłu, ocierając się o siebie i naśladując czynność mydlenia rąk.
materiał – ręcznik
materiał: PE ustawiona kantem dłoni w dół, a grzbietem do przodu przed lewym ramieniem,
dotyka go końcami palców i przesuwa się po nim dwukrotnie w dół i w górę.
ręcznik: znak złożony z płynnego połączenia znaków „materiał” i „znaku myć” (w znaczeniu
mycia się).
umywalka
Znak dwuelementowy. Jako przedznak wykonujemy „myć” (w znaczeniu mycia się), w znaku
zasadniczym  PZ  i  LZ  ustawione  końcami  palców  w  dół,  a  wierzchami  dłoni  do  przodu,
stykają  się  krawędziami  palców  wskazujących  przed  środkiem  pasa  i  rozchodzą  się  szeroko
łukami poziomymi na boki do przodu.
wanna
Znak złożony – w pierwszej części LBk za PBk ustawione kantami dłoni w prawo, a palcami
w dół z  lewej  strony  pasa,  wykonują  razem  długi poziomy  ruch w  prawo. W  drugiej  części
wykonujemy znak kąpać.
prysznic
PEm ustawiona wnętrzem dłoni w dół, a kantem do przodu nad głową. Wykonuje dwukrotnie
lekki ruch w nadgarstku w dół przechodząc jednocześnie w P5.
lustro
PB ustawiona pionowo z prawej strony głowy, kantem do przodu a końcami palców w górę.
Dwukrotnie wykonuje ruch wokół osi przedramienia do pozycji wierzchem dłoni do przodu.
czesać
P500  wnętrzem  dłoni  w  dół,  kantem  do  przodu,  dotyka  włosów  z  prawej  strony  głowy.
Wykonuje dwukrotnie krótki ruch do tyłu w prawo.
grzebień
PZ wnętrzem dłoni do przodu, dotyka krawędziom palca wskazującego prawej strony skroni
i przesuwa się po głowie do tyłu.
pasta
PC ustawione palcami w górę, skośnie w lewo i wierzchem do przodu, z prawej strony klatki
piersiowej, dwukrotnie przechodzi w PAw.
szczoteczka (do zębów)
PZ  ustawiona  poziomo  wnętrzem  dłoni  w  dół  a  kontem  do  przodu  z  prawej  strony  ust,
wykonuje dwukrotnie krótki ruch poziomy w lewo.
pranie/prać
PA  wnętrzem  w  dół  leży  na  La  wnętrzem  w  górę  przed  środkiem  klatki  piersiowej.  Obie
dłonie przesuwają się krótkimi ruchami na przemian do przodu i do tyłu ocierając się o siebie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Znaki związane z odzieżą
ubranie / ubierać się
LA  i  PA  ustawione  grzbietami  do  przodu,  przed  obojczykami,  wykonują  ruch  po  łukach
pionowych do wewnątrz do pozycji kantami dłoni w dół, obok siebie, przed  środkiem klatki
piersiowej.
rozbierać się
L5z  i  P5z  ustawione  kantami  w  dół,  a  grzbietami  dłoni  do  przodu,  po  obu  stronach  klatki
piersiowej w odległości ok. 15 cm od siebie, wykonują dwukrotnie ruch po łukach pionowych
w górę na boki, przesuwając końcami palców po klatce piersiowej.
spodnie
PUm i LUm ustawione końcami palców w dół, obok siebie, kantami dłoni dotykają prawego
uda i najpierw PUm a potem LUm przesuwa się po nim w górę.
spódnica
PB  i  LB  ustawione  wnętrzami  w  dół,  a  końcami  palców  do  wewnątrz,  dotykają  tułowia  po
obu stronach pasa i wykonują równocześnie ruch w dół, na zewnątrz, do przodu.
sukienka
LO  i  PO  ustawione  kantami  dłoni  w  dół  a  wierzchem  do  przodu,  po  obu  stronach  klatki
piersiowej, wykonują dwukrotnie naprzemienne ruchy wahadłowe w górę i w dół.
koszula
PO ustawiona poziomo, wnętrzem dłoni w dół, a  końcami wyprostowanych palców w  lewo,
wykonuje dwukrotny ruch w dół po lewym dołku strzeleckim, dotykając tułowia.
bluzka
LBk i PBk ustawione poziomo, wnętrzami dłoni w dół, a kantami do przodu, po obu stronach
górnej części klatki piersiowej, wykonują ruch po  łukach pionowych do przodu przechodząc
do pozycji kantami dłoni w dół, a wierzchem do przodu, na wysokości pasa.
sweter
L500  i  P500  ustawione  kantami  dłoni  w dół, a  wierzchem  do  przodu  po obu  stronach  klatki
piersiowej, wykonują dwukrotnie ruch do wewnątrz, aż do splecenia się palców.
majtki
L5 i P5 ustawione końcami palców w dół a grzbietem do przodu, dotykają podbrzusza po obu
stronach,  a  następnie  przesuwają  się  końcami  palców  na wysokość  pasa, przechodząc  w  LE
i PE.
rajstopy
LA i PA ustawione palcami w dół i kantami dłoni do tyłu, dotykają wnętrzami bioder po obu
stronach, a następnie wykonują ruch w górę do wysokości pasa.
palto
Znak  złożony.  W  pierwszej  części  wykonujemy  znak  „ubranie”,  a  w  drugiej PBz  ustawiona
poziomo, wnętrzem w górę, dotyka kantem prawego uda i wykonuje po nim ruch do tyłu.
kurtka
LB  i  PB  ustawione  końcami  palców  w  górę  i  kantami dłoni  do tyłu,  dotykają  środka  górnej
części klatki piersiowej, a następnie opuszczają się bez odrywania od tułowia wzdłuż osi ciała
i rozchodzą się na boki do pozycji wnętrzami dłoni w gorę a kantami do tyłu.
szalik
LB ustawiona kantem dłoni w dół, dotyka prawej strony górnej części klatki piersiowej – PB
ustawiona kantem  w dół, opiera się końcami palców o wierzch  LB  i  wykonuje ruch po  łuku
pionowym do  góry w  lewo i  ustawia się z  lewej  strony szyi w pozycji kantem dłoni w górę
a końcami palców do tyłu.
czapka
PC  ustawiona  pionowo,  palcami  w  górę  a  kantem  dłoni  do  przodu  przed  środkiem  czoła,
wykonuje ruch do przodu przechodząc w PAw.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

rękawiczka
L5 i P5 ustawione końcami palców w dół, a grzbietem do przodu, przed środkiem pasa, w taki
sposób,  że  P5  dotyka  wnętrzem  wierzchu  L5  i  wykonuje  po  niej  ruch  w  górę.  Znak
rękawiczki wykonujemy dwukrotnie najpierw na prawej a potem na lewej ręce.
buty
LA i PA ustawione poziomo, wnętrzem dłoni w dół a palcami do przodu, na wysokości pasa,
w  taki  sposób,  że  PA  jest  nad  LA  i  dwukrotnie  krótkim  ruchem  w  przegubie  w  dół  do  tyłu
ociera się o wierzch LA.

Znaki związane z posiłkami
jeść / jedzenie
PE  ustawiona  pionowo,  grzbietem  dłoni  do  przodu,  dotyka  dwukrotnie  końcami  palców
podbródka małymi ruchami w przegubie do tyłu.
kuchnia / kucharz / kucharka
Znak  wykonywany  prawą  ręką  na  podstawie  z  otwartej  lewej  dłoni  (LBk)  przed  środkiem
klatki  piersiowej  -  PB  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  końcami  palców  do  przodu  nieco
w lewo,  wykonuje  małe  ruchy  poprzeczne  na  otwartej  lewej dłoni (przedramiona obu  rąk  są
prostopadłe  do  siebie).  Znaki  „kucharz”  i  „kucharka”  mogą  być  poprzedzone  przedznakiem
płci.
pić
PC  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  dłoni  do  przodu  na  wysokości  podbródka,
lekko przechyla się do tyłu naśladując picie.
napój
PCm  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  dłoni  do przodu  na wysokości podbródka,
lekko przechyla się do tyłu naśladując picie.
śniadanie
Znak złożony – płynne połączenie wykonanego jednokrotnie znaku „jeść” i znaku „rano”.
obiad
Znak  złożony  –  płynne  połączenie  wykonanego  jednokrotnie  znaku  „jeść”  oraz  znaku,
w którym  PBkz  ustawiona  ukośnie,  grzbietem  do  przodu,  przesuwa  się  przed  podbródkiem
z prawej strony na lewą.
kolacja
Znak  złożony  –  płynne  połączenie  wykonanego  jednokrotnie  znaku  „jeść”  i  wykonanego
tylko prawą ręką znaku „wieczór”.
jadalnia / stołówka
Znak  złożony  –  płynne  połączenie  wykonanego  jednokrotnie  znaku  „jeść”  oraz  znaku,
w którym  LL  i  PL  ustawione  ukośnie,  symetrycznie  obok  siebie  przed  środkiem  klatki
piersiowej  tak,  że  końce  wszystkich  wyprostowanych  palców  tworzą  poziomy  kwadrat,
rozsuwają się długimi ruchami na boki (długi blat wąskiego stołu).
herbata
P5 ustawiona ukośnie, wnętrzem dłoni w górę nieco do tyłu, leży na symetrycznie ustawionej
L5 (przedramiona  obu  rąk  prostopadłe  do  siebie), a następnie  wykonuje  dwa  małe  ruchy  po
okręgu w lewo ocierając o L5.
kawa
Pl  na  LA  ustawione  kantami  dłoni  w  dół  (przedramiona  obu  rąk  prostopadłe  do  siebie),  Pl
wykonuje ruchy „mielenia” – małe kółeczka w lewo, ocierając o LA.
cukier
PUm  ustawiona  ukośnie,  grzbietem  dłoni  do  przodu,  dotyka  końcami  wyprostowanych
palców  dolnej  wargi,  a  następnie  opuszcza  się  w  dół  na  wysokość  środka  klatki  piersiowej

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

w pozycji  grzbietem  w  górę  i  dwukrotnie  ociera  się  końcami  palców  o  końce  palców  LUm
ustawionej poziomo, grzbietem w dół (przedramiona obu rąk są prostopadłe do siebie).
mleko
LC  i  PC  ustawione  kantami  dłoni  w  dół,  a  grzbietami  na  zewnątrz  symetrycznie  przed
środkiem  klatki  piersiowej  w  odległości  ok.  15  cm  od  siebie,  wykonują  na  przemian  ruchy
w górę i w dół (mijając się), przechodząc na dole w LA i PA (naśladowanie dojenia).
kubek
Znak  wykonywany  prawą  ręką  na  podstawie  z  otwartej  lewej  dłoni  (LBk)  przed  środkiem
klatki piersiowej – PCm ustawiona kantem w dół nad lewą dłonią dwukrotnie opuszcza się na
nią.
głód
LM  i  PM  ustawione  kantami  dłoni  w  dół,  a  końcami  palców  do  tyłu  symetrycznie  obok
siebie, uciskają końcami palców żołądek.
chleb
PBz ustawiona ukośnie, kantem dłoni do tyłu, „odcina” tym kantem „kromkę chleba” z LBz,
ustawionej również ukośnie, grzbietem dłoni do przodu, blisko klatki piersiowej.
bułka
L5z  i  P5z  są  zwrócone  do  siebie  wnętrzami  dłoni  i  oparte  o  siebie  nasadami  dłoni  tak,  że
prawa  dłoń  jest  na  górze,  a  lewa  na  dole  (przedramiona  obu  rąk  są  prostopadłe  do  siebie).
Prawa dłoń wykonuje poziome ruchy wahadłowe w przegubie.
smarować
Znak  wykonywany  prawą  ręką  na  podstawie  z  otwartej  lewej  dłoni  (LBk)  przed  środkiem
klatki piersiowej – PBz ustawiona ukośnie, końcami palców do przodu nieco w dół, styka się
końcami  palców  z  końcami  palców  lewej  dłoni  skierowanej  do  przodu,  a  następnie
dwukrotnie przesuwa się po lewej dłoni do tyłu.
masło
Znak  dwu  elementowy  –  jako  przedznak  wykonuje  się  fakultatywnie  znak  „żółty”,  a  jako
element główny – znak „smarować”.
ser
PB  ustawiona  ukośnie,  końcami  palców  do  przodu  nieco  w  dół,  styka  się  końcami  palców
z końcami  palców  lewej  dłoni  (LB)  skierowanej  do  przodu,  a  następnie  dwukrotnie  małym
ruchem  wahadłowym  w  dół  dotyka  wnętrza  lewej  dłoni  całą  powierzchnią  wnętrza  prawej
dłoni (wyciskanie białego sera).
jaja
LL  i  PL  ustawione  kantami  dłoni  w  dół  tak,  że  końce  palców  wskazujących  obu  rąk  oraz
końce  kciuków  obu  rąk  stykają  się,  a  następnie  nieco  rozchodzą, przechodząc  równocześnie
w LP  i  PP  (pokazując  kształt  jajka).  Znak  liczby  mnogiej  –  „jajka”  przekazujemy  ruchem

dwukrotnym.
sól
PP ustawiona poziomo, końcami złączonych palców w dół, pociera o siebie wyprostowanymi
palcami (naśladowanie solenia potrawy).
pomidor
Znak dwuelementowy – jako przedznak wykonuje się znak czerwony, a jako element główny
znak, wykonywany prawą ręką na podstawie z otwartej lewej dłoni (LBk) przed środkiem
klatki piersiowej, w którym P5z ustawiona poziomo, grzbietem w górę ok. 10 cm nad otwartą
lewą dłonią, dwukrotnie opuszcza się na nią (przedramiona obu rąk są prostopadłe do siebie).
łyżka
PUm ustawiona wnętrzem dłoni w górę, a kantem do tyłu przed podbródkiem, wykonuje małe
pionowe kółeczka (naśladując jedzenie łyżką).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

łyżeczka
Palcami  prawej  ręki  należy  ująć  palec  wskazujący  i  środkowy  LNw  ustawionej  wnętrzem
w górę i dwukrotnie lekko je zgiąć.
nóż
PZ  ustawiona  kantem  w  dół,  a  końcem  palca  wskazującego  do  przodu  na  LZ  ustawionej
kantem w dół, a grzbietem do przodu tak, że palce wskazujące się krzyżują, „piłuje” prawym
palcem wskazującym palec wskazujący LZ (przedramiona obu rąk są prostopadłe do siebie).
widelec
Znak  wykonywany  prawą  ręką  na  podstawie  z  otwartej  lewej  dłoni  (LBk)  przed  środkiem
klatki  piersiowej  –  PU  dwukrotnie  stuka  prostopadle  wyprostowanymi  palcami  w  otwartą
lewą dłoń (w kierunku w lewo w dół).
talerz
LBk  poziomo,  wnętrzem  w  górę  i  końcami  palców  skośnie  do  przodu,  ustawiona  przed
środkiem pasa. Nad nią PZ, końcem palca w dół i kantem dłoni do przodu, wykonuje wokół
LBk ruch po okręgu poziomym w prawo.
zupa
PBz ustawiona wnętrzem dłoni w górę, a kantem do tyłu przed podbródkiem, wykonuje dwa
małe ruchy w kierunku ust (naśladując jedzenie łyżką).
grzyby
L5z  ustawiona  poziomo,  grzbietem  dłoni  w  górę,  a  kantem  do  przodu  przed  górną  częścią
klatki  piersiowej.  PZ  ustawiona  pionowo,  grzbietem  dłoni  do  przodu  pod  L5z,  dwukrotnie
małym ruchem w górę stuka końcem palca w środek lewej dłoni.
ziemniaki
PX  ustawiona  wnętrzem  dłoni  w  dół,  a  końcem  palca (gdyby  był  wyprostowany)  do przodu
przed  środkiem  klatki  piersiowej,  dwukrotnie  „skrobie”  małym  ruchem  do  tyłu  palec
wskazujący LZ, również ustawionej wnętrzem dłoni w dół, a końcem palca do przodu.
makaron
L5  ustawiona  pionowo,  końcami  palców  w  dół,  a  grzbietem  do  przodu  przed  żołądkiem  po
lewej  stronie.  P5  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  końcami  palców  dotykając  nasady  dłoni
L5, wykonuje dwukrotnie ruch w dół w przegubie, ocierając końcami palców o wierzch lewej
dłoni.
kasza
P5z  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  górę,  a  końcami  palców  (gdyby  były
wyprostowane)  do  przodu  przed  klatką  piersiową  po  prawej  stronie,  wykonuje  dwukrotnie
mały ruch w lewo.
warzywa
LB ustawiona kantem dłoni w dół, a grzbietem do przodu tak, że przegub jest przed środkiem
klatki piersiowej. PEm ukryta za lewym przedramieniem w pobliżu łokcia wysuwa się do góry
przechodząc  w  P5,  a  następnie  przesuwa  się  w  prawo  za  przegub  lewej  ręki  wracając
równocześnie do pozycji PEm  i wykonuje taki sam  mały ruch w górę, ponownie przechodząc
w P5.
kapusta
LA  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  do przodu  przed  żołądkiem.  PBk  ustawiona
kantem dłoni w dół, a grzbietem do przodu nieco powyżej LA, dwukrotnie przesuwa się przed
nią w dół, ocierając wnętrzem dłoni o grzbiet LA (naśladowanie szatkowania kapusty).

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Znaki związane z zakupami
sklep
LM i PM ustawione pionowo, końcami palców do przodu symetrycznie na wysokości szyi
w odległości ok. 30 cm od siebie, wykonują ruch po małych pionowych łukach do tyłu
prostując

wolno palce i w pozycji LB i PB wnętrzami do przodu opuszczają się długim

ruchem w dół.
pieniądze
PE  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  górę  przed  klatką  piersiową  po  prawej  stronie  –
kciuk pociera małymi ruchami poprzecznymi pozostałe palce (liczenie pieniędzy).
złoty / złote /złotych
PL  ustawiona  pionowo,  grzbietem  dłoni  do  tyłu  przed  prawą  stroną  klatki  piersiowej,
wykonuje duży ruch, jak w znaku daktylograficznym litery Z.
grosze /grosz / groszy
PZ  ustawiona  pionowo,  grzbietem  dłoni  do  przodu,  dotyka  dwukrotnie  końcem  palca
wskazującego małym ruchem w dół podbródka.
kupić
Znak  wykonywany  prawą  ręką  na  podstawie  z  otwartej  lewej  dłoni  (LBk)  –  PE  ustawiona
poziomo, wnętrzem dłoni w górę, przesuwa się energicznie do przodu grzbietami palców po
otwartej lewej dłoni.
sprzedać
LAw  i  PAw  ustawione  kantami  dłoni  w  dół,  a  grzbietami  do  przodu  symetrycznie  przed
klatką  piersiową  w  odległości  ok.  15  cm  od  siebie,  wykonują  razem  ruch  wahadłowy
w przegubach na zewnątrz z energicznym zatrzymaniem.
sprzedawać
LAw  i  PAw  ustawione  kantami  dłoni  w  dół,  a  grzbietami  do  przodu  symetrycznie  przed
klatką  piersiową  w  odległości  ok.  15  cm  od  siebie,  wykonują  razem  dwa  poziome  ruchy
wahadłowe w przegubach na zewnątrz, równocześnie rozsuwając się na boki.
kosztować
Znak  wykonywany  prawą  ręką  na  podstawie  z  otwartej  lewej  dłoni  (LBk)  przed  środkiem
klatki piersiowej - PE ustawiona poziomo, kantem dłoni do tyłu, a grzbietami palców w dół,
uderza dwukrotnie z góry grzbietami palców w otwartą lewą dłoń.
rachunek
PBz  ustawiona  ukośnie  przed  klatką  piersiową,  końcami  palców  do  przodu  w  górę,  uderza
dwukrotnie  małymi  ruchami  w  lewo  do  tyłu,  trafiając  w  grzbiety  palców  LA  ustawionej
również ukośnie grzbietem dłoni do przodu.
kolejka
P4  za  L4,  obie  dłonie  ustawione  pionowo  przed  środkiem  klatki  piersiowej  w  jednej
płaszczyźnie tak, że płaszczyzna ta jest skierowana nieco w lewo; P 5 wolno cofa się do tyłu
w prawo.
płacić / zapłacić
PE  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  górę,  a  końcami  palców  do  przodu  w  lewo,
wykonuje  mały  ruch  do  przodu,  przesuwając  równocześnie  końcem  kciuka  po  końcach
pozostałych palców, począwszy od małego, kończąc w pozycji PAw.
wpłacić / wpłata
Znak  wykonywany  prawą  ręką  na  podstawie  z  otwartej  lewej  dłoni  (LBk)  przed  środkiem
klatki piersiowej - P5 ustawiona poziomo, wnętrzem dłoni w górę, a końcami palców do tyłu
w lewo, nad końcami palców lewej dłoni, opuszcza się na nią i przesuwa grzbietami palców
po niej do tyłu w lewo, przechodząc równocześnie w PE.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wypłacić / wypłata
Znak  wykonywany  prawą  ręką  na  podstawie  z  otwartej  lewej  dłoni  (LBk)  przed  środkiem
klatki  piersiowej  -  P5  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  górę,  a  końcami  palców  do
przodu w lewo, nad nasadą lewej dłoni, opuszcza się na nią i przesuwa grzbietami palców po
niej do przodu w prawo, przechodząc równocześnie w PE.
bank
LA  PA  poziomo  wnętrzami  w  dół  i  kantami  dłoni  na  zewnątrz,  ustawione  po  obu  stronach
pasa, wykonują krótki ruch w dół.
przyjść / przychodzić
PZ  ustawiona  pionowo,  grzbietem  dłoni  do  przodu  powyżej  prawego  obojczyka,  wykonuje
ruch po łuku pionowym za końcem palca, odwracając się kantem do przodu i końcem palca
w dół i kończąc ruch na wysokości środka klatki piersiowej.
pójść
PL  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni do  przodu przed  prawym okiem,  wykonuje  ruch  do
przodu przechodząc stopniowo w PP.
iść
Znak  wykonywany  prawą  ręką  na  podstawie  z  otwartej  lewej  dłoni  (LBk)  przed  środkiem
klatki  piersiowej  –  PU  ustawiona  pionowo,  końcami  palców  w  dół,  a  grzbietem  dłoni  do
przodu, „idzie” do przodu po otwartej lewej dłoni, przebierając palcami.
chodzić
PU  ustawiona  pionowo,  końcami  palców  w  dół,  a  grzbietem  dłoni  do  przodu  przed  prawą
stroną klatki piersiowej, „idzie” do przodu przebierając palcami.
otwarty / otwierać
LB i PB ustawione kantami dłoni w dół, a wnętrzami dłoni do tyłu, stykają się symetrycznie
końcami  palców  środkowych  przed  klatką  piersiową,  a  następnie  rozchodzą  się  ruchem
wahadłowym w przegubach do pozycji końcami palców do przodu.

zamknięty / zamykać
LB i PB ustawione pionowo, wnętrzami dłoni do przodu przed klatką piersiową, symetrycznie
w odległości ok. 30 cm od siebie, zbliżają się ku sobie aż do zetknięcia.
wyjść / wychodzić
PB ustawiona pionowo, grzbietem dłoni do przodu, a końcami palców w dół przed środkiem
klatki piersiowej, wysuwa się łukiem do przodu w górę do pozycji poziomej końcami palców
do przodu spod LB ustawionej kantem w dół, a grzbietem do przodu.
wybory / wybierać /wybrać
LL  i PL ustawione poziomo, grzbietami w górę, a końcami palców wskazujących do przodu
nieco  w  dół,  symetrycznie  na  wysokości  pasa  w  odległości  ok.  30  cm  od  siebie,  wykonują
razem  ruch  pionowy  w  górę  na  odcinku  ok.  20  cm  przechodząc  równocześnie  w  LP  i  PP
końcami wyprostowanych palców w dół.

Znaki związane z zainteresowaniami

teatr
LBk i PBk ustawione kantami dół a grzbietami dłoni do przodu, symetrycznie przed środkiem
klatki  piersiowej,  w  małej  odległości  od  siebie,  wykonują  ruch  falisty  w  górę  i  w  dół
rozchodząc się na boki.
kino
L5  i  P5  ustawione  pionowo,  wnętrzami  dłoni  do  przodu,  na  wysokości  szyi,  w  odległości
ok. 30 cm od siebie, wykonują małe poprzeczne ruchy wahadłowe do wewnątrz i na zewnątrz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

muzeum
LB i PB ustawiona ukośnie do wewnątrz, wnętrzami dłoni do przodu, przed klatką piersiową
w odległości  ok.  30  cm  od  siebie,  wykonują równocześnie  ruch  w  górę  do pozycji  końcami
palców na zewnątrz.
wystawa
L5  i  P5  ustawione  pionowo,  wnętrzami  dłoni  do  przodu,  przed  klatką  piersiową  stykają  się
kciukami i wykonują równocześnie ruch po łukach w górę na zewnątrz.
zabytek
L5  i  P5  ustawione  pionowo,  końcami  stykających  się  palców  do  przodu,  wykonują
równocześnie ćwierć obroty, wokół osi przedramienia i pochylają się do pozycji poziomej.
zwiedzać
PU ustawiona pionowo, grzbietem dłoni do przodu, dotyka końcami wyprostowanych palców
nosa, wykonuje  ruch  w  lewo  nieco  w  dół, przed  lewy obojczyk  i  przesuwa  się przed  klatką
piersiową poziomym ruchem, z lewej strony na prawą.
rzeźba
LBk  ustawiona  pionowo,  kantem  dłoni  do  przodu  na  wysokości  lewego  obojczyka  –  P1
ustawiona poziomo grzbietem w górę a kciukiem prostopadle do LBk „rzeźbi” na niej małymi
ruchami dwie, trzy kreski do góry.
obraz
P5 ustawiona pionowo, grzbietem dłoni do przodu, dotyka końcem palca wskazującego czoła,
a następnie przechodzi w PE i dotyka podbródka.
pomnik
L1  i  P1  ustawione  poziomo,  wnętrzami  dłoni  w  dół,  a  kantami  na  zewnątrz,  na  wysokości
żołądka,  w  odległości  ok.  30  cm  od  siebie,  wykonują  równocześnie  ruch  po  łukach
pionowych w górę do wewnątrz, kończąc na wysokości szyi kciukami w górę.
wycieczka
LBk  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  końcami  palców  do  przodu  –  P1  ustawiona  kantem
dłoni w dół a grzbietem skośnie do przodu, dotyka kciukiem wnętrza LBk, a następnie razem
wykonują ruch do przodu.
góra
PBz  ustawiona  pionowo,  wnętrzem  dłoni  do  przodu  przed  prawym  ramieniem,  wykonuje
długi ruch po łuku pionowym w górę, do przodu, w lewo i w dół, kończąc w pozycji końcami
palców w dół.
góry
Znak ten wykonujemy identycznie jak znak „góra” najpierw prawą a następnie lewą ręką.
morze/ morski
PE  ustawiona  pionowo,  grzbietem  dłoni  do  przodu,  przed  podbródkiem  po  prawej  stronie,
wykonuje  dwukrotnie  mały  poziomy  ruch  przesuwając  się  jednocześnie  na  lewą  stronę
podbródka.
wieś
LAw  i  PAw  ustawione  kantami  dłoni  w  dół,  a  grzbietami  do  przodu  na  wysokości
obojczyków,  w  odległości  ok.  30  cm  od  siebie,  wykonują  razem  ruch  po  łuku  pionowym
w dół  do  przodu,  odwracając  się  do  pozycji  poziomej  przed  środkiem  klatki  piersiowej,
wnętrzami dłoni w dół akantami na zewnątrz.
jezioro
PO  ustawione  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  do  przodu,  przed  prawa  stroną  klatki
piersiowej, wykonują duży ruch po okręgu poziomym w lewo.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

sport
LBz  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół  a  końcami  palców  do  przodu,  przed  środkiem  klatki
piersiowej  –  PA  ustawiona  kantem  w  dół,  grzbietem  do  przodu  w  lewo,  uderza  dwukrotnie
grzbietem dłoni do przodu w lewo we wnętrze lewej LBz.
turystyka
PA  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół  a  grzbietem  na  zewnątrz,  z  prawej  strony  tułowia  na
wysokości  pasa,  wykonuje  krótki  energiczny  ruch  w  dół,  a  następnie  przenosi  się  łukiem
pionowym do tyłu z energicznym zatrzymaniem.
czytać
LB i PB ustawione ukośnie, grzbietami dłoni do przodu, symetrycznie przed środkiem klatki
piersiowej,  w  odległości  ok.  15  cm  od  siebie,  wykonują  razem  krótkie  ruchy  poprzeczne  –
w lewo, w prawo i w lewo.
książka
LB  i  PB  ustawione  kantami  w  dół  i  złożone  ze  sobą  wnętrzami  przed  środkiem  klatki
piersiowej, dwukrotnie odchylają się do siebie, przy czym kanty zostają złączone.
literatura
LB  i  PB  ustawione  kantami  w  dół  i  złożone  ze  sobą  wnętrzami  przed  lewą  stroną  klatki
piersiowej,  trzykrotnie  odchylają  się  do  siebie,  przesuwając  się  jednocześnie  w  prawo,  przy
czym kanty zostają złączone.
poezja
PC  ustawione  kantem  dłoni  w  dół,  wierzchem  do  przodu  nieco  w  lewo,  na  wysokości
prawego ramienia, wykonuje dwukrotnie krótkie ruchy w dół z jednoczesnym przesunięciem
w  prawo,  a  następnie  obniża  się  na  wysokość  prawej  strony  klatki  piersiowej  i  powtarza  te
same ruchy.
komputer
L5  i  P5  ustawione  kantami  dłoni  w  dół,  a  grzbietami  do  przodu,  symetrycznie  blisko  siebie
przed  środkiem  klatki  piersiowej,  wykonują  na  przemian  ruchy  w  górę  i  w  dół  poruszając
jednocześnie wszystkimi palcami.
Internet
LH i PH ustawione kantami dłoni w dół, a grzbietami do przodu, w odległości ok. 15 cm od
siebie przed środkiem klatki piersiowej, dwukrotnie łączą się ze sobą w taki sposób, że palce
wskazujący i środkowy obu rąk wsuwają się między siebie.

Znaki związane z problematyką medyczną
głowa
PZ  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół,  a  kantem  do  przodu,  dotyka  końcem  palca
wskazującego głowy, po prawej stronie powyżej ucha.
gardło
PB ustawiona ukośnie, grzbietem dłoni do przodu, dotyka końcami palców szyi.
żołądek
P5s ustawiona kantem dłoni  w dół, a grzbietem do przodu dotyka dwukrotnie końcem palca
środkowego żołądka.
wątroba
P5s ustawiona kantem dłoni  w dół, a grzbietem do przodu dotyka dwukrotnie końcem palca
środkowego prawej strony tułowia nieco powyżej pasa.
brzuch
P5 ustawiona kantem dłoni w dół, a wierzchem do przodu, dotyka środka brzucha i wykonuje
ruch po okręgu pionowym w lewo.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ucho
PZ  ustawiona  kantem  dłoni  do  przodu,  w  wnętrzem  w  dół,  dotyka  końcem  palca
wskazującego prawej małżowiny usznej.
oko
PZ ustawiona palcem  w górę, skośnie w  lewo i wierzchem  do przodu, dotyka końcem palca
wskazującego zewnętrznego kącika prawego oka.
zęby
PX  ustawione  ukośnie,  grzbietem  dłoni  do  przodu,  małym  ruchem  do  tyłu,  stuka  zgiętym
palcem wskazującym w podbródek z prawej a następnie z lewej strony.
płuca
P5  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  do  przodu,  dotyka  małymi  ruchami  klatki
piersiowej kolejno po lewej i prawej stronie.
zdrowie / zdrowy
LM  i  PM  ustawione  grzbietami  dłoni  do  przodu,  a  końcami  palców  w  dół  do  środka,
symetrycznie  na  wysokości  pasa,  w  odległości  ok.  40  cm  od  siebie,  dwukrotnie  dotykają
równocześnie końcami palców tułowia, małymi ruchami do góry.
chory / choroba
LUm ustawiona kantem dłoni w dół, a końcami wyprostowanych palców do przodu w prawo,
przed  środkiem  klatki  piersiowej  –  PUm  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  końcami
wyprostowanych palców do przodu w lewo, uderza  lekko dwukrotnie z góry w LUm, tak że
wyprostowane palce krzyżują się.
czuć się
P5z  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  w  górę  przed  środkiem  klatki  piersiowej,  ociera  się
dwukrotnie ruchem w górę kantem o klatkę piersiową.
ból / boleć
P5z ustawiona kantem dłoni w dół, a grzbietem do przodu, dotyka końcami palców, wolnym
ruchem środka klatki piersiowej, lekko ją uciskając.
katar
PU ustawiona pionowo, grzbietem dłoni do przodu, dotyka końcami wyprostowanych palców
nasady nosa i wykonuje dwukrotnie mały ruch w dół, wzdłuż linii nosa.
kaszel
PM  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  w  lewą  stronę,  dotyka  końcami
wyprostowanych  palców  środka  klatki  piersiowej,  a  następnie  nie  odrywając  ich  wykonuje
dwukrotnie mały, energiczny, wahadłowy ruch w dół.
grypa
PC  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  do  przodu,  na  wysokości  szyi  i  dwukrotnie
przesuwa się końcami palców wzdłuż szyi z góry na dół.
angina
PBk  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  do  przodu,  dwukrotnie  ściska  szyję,
obejmując ją kciukiem z jednej strony, a pozostałymi palcami z drugiej strony.
przeziębienie
LZ i PZ ustawione kantami dłoni w dół, a końcami wyprostowanych palców do tyłu, dotykają
ich klatki piersiowej po obu stronach, a następnie odrywają się do przodu przechodząc w LA
i  PA  kantami  dłoni  w  dół,  a  wnętrzami do siebie  przed  środek  klatki  piersiowej  i  wykonują
krótkie ruchy do wewnątrz i do zewnątrz.
zapalenie
L5  i  P5  ustawione  palcami  w  górę,  skośnie  do  przodu  i  do  wewnątrz,  blisko  siebie  przed
środkiem  klatki  piersiowej,  w  taki  sposób  że  P5  jest  nieco  niżej  i  wykonuje  szybki,
energiczny ruch do góry, ocierając się o wnętrze L5.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

głuchy
PU  ustawiona  pionowa,  kantem  dłoni  do  przodu,  dotyka  końcami  wyprostowanych  palców
prawego ucha.
głuchoniemy
PU  ustawiona  pionowa,  kantem  dłoni  do  przodu,  dotyka  końcami  wyprostowanych  palców
prawego  ucha,  a  następnie  łukiem  dotyka  końcami  palców  podbródka,  odwracając  się
grzbietem dłoni do przodu.
słaby
LBk  i  PBk  ustawione  wnętrzami  dłoni  do  góry,  a  kantami  do  tyłu,  jedna  nad  drugą  przed
środkiem klatki piersiowej w taki sposób, że palce zachodzą za siebie, wykonują małe ruchy
w przegubach na przemian w górę i w dół, zaczepiając o siebie palcami.
słyszący
PZ  ustawiona  pionowo,  kantem  dłoni  do  przodu obok prawego ucha,  dotyka  go  dwukrotnie
końcem palca wskazującego.
słabosłyszacy
Znak złożony z płynnego połączenia znaków „słabo” i „słyszący”.
natychmiast
LT  i PT ustawione kantem dłoni w dół, a końcami wyprostowanych palców do przodu obok
siebie  przed  lewą  stroną  klatki  piersiowej,  wykonują  szybki  ruch  w  przegubach  w  prawo
przechodząc jednocześnie w L5 i P5 z energicznym zatrzymaniem.
poczta
PIk ustawiona pionowo, kantem dłoni do przodu, dotyka końcem kciuka prawego kącika ust,
a następnie odsuwa się do przodu nieco w prawo z energicznym zatrzymaniem.
pogotowie
Znak złożony z płynnego połączenia znaku „poczta” oraz znaku „natychmiast.
ratunek /ratunkowy / ratować / uratować
L5  i  P5  ustawione  poziomo,  wnętrzami  dłoni  do  góry,  a  końcami  palców  do  przodu,  do
wewnątrz,  symetrycznie  po  obu  stronach  pasa  w  odległości  ok.  40  cm  od  siebie,  wykonują
równocześnie  energiczny  ruch  w  górę,  ku  sobie  do  wysokości  środka  klatki  piersiowej,
przechodząc  równocześnie  w  LA  i  PA  ustawione  poziomo,  wnętrzami  dłoni  w  górę,
w odległości ok. 10 cm od siebie.
wzywać
LB  ustawiona  poziomo,  wnętrzem  dłoni  w  dół  a  kantem  do  przodu  przed  środkiem  klatki
piersiowej  –  PB  ustawiona  pionowo,  palcami  w  górę  i  wnętrzem  dłoni  do  przodu  przed
prawym ramieniem, wykonuje ruch po łuku poziomym w lewo z półobrotem dłoni wokół osi
przedramienia do pozycji pionowej, wierzchem dłoni do przodu i zatrzymuje się wnętrzem na
kancie LB.
lekarz
PH ustawiona poziomo, wnętrzem dłoni w dół nad LA ustawioną poziomo, wnętrzem w dół,
puka dwukrotnie z góry końcami zgiętych palców w grzbiet LA.
badanie
PH ustawiona kantem dłoni w dół, a grzbietem do przodu, przed środkiem klatki piersiowej,
puka dwukrotnie ruchem do tyłu, końcami zgiętych palców w grzbiet LB, ustawionej kantem
w dół na środku klatki piersiowej.
położyć się
LBk ustawiona wnętrzem dłoni w górę przed środkiem klatki piersiowej – PU ruchem z góry
kładzie się grzbietem na otwartej lewej dłoni.
pielęgniarka
PU ustawiona kantem dłoni w dół, a grzbietem do przodu, przesuwa się nad czołem z lewej
strony na prawą.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zastrzyk
P3 ustawiona kantem dłoni w dół, a grzbietem do przodu, przed lewą stroną klatki piersiowej,
zbliża  się  grzbietami  palców  do  lewego  ramienia,  przechodząc  w  PPs  i  dotykając  ramienia
grzbietami palców.
pobranie krwi
PPs  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  do  przodu,  dotykając  palcami  w  środek
lewego  łokcia,  odsuwa  się  stopniowo od  lewej  ręki,  przechodząc  w  P3  (odwrotnie  jak  przy
zastrzyku).
opatrunek
PUm ustawiona kantem dłoni w dół, a grzbietem do przodu przed środkiem klatki piersiowej,
wykonuje ruch po okręgu pionowym do przodu wokół tak samo ustawionej LUm.
prześwietlenie
L5  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  do  przodu,  leży  wnętrzem  na  środku  klatki
piersiowej  –  PEm  ustawiona  około  30  cm  przed  nią,  kantem  dłoni  w  dół,  a  grzbietem  do
przodu, ruchem do tyłu zbliża się do L5 na odległość około 15 cm, przechodząc równocześnie
w P5.
skierowanie
LA  ustawiona  kantem  dłoni  w  dół,  przed  środkiem  klatki  piersiowej  –  PO  ustawiona
poziomo,  wnętrzem  w  dół  dotyka  LA  w  nadgarstku  i  wykonują  razem  ruch  do  przodu  na
odległość około 15 cm.
lekarstwo
LBk  ustawiona  wnętrzem  dłoni  w  górę  przed  środkiem  klatki  piersiowej  –  PA  ustawiona
kantem dłoni w dół, a grzbietem do przodu na otwartej lewej dłoni i wykonuje na niej ruchy
po mały okręgu w lewo.
szpital
LB  i  PB  ustawione  ukośnie,  grzbietami  dłoni  do  przodu  nieco  w  górę,  symetrycznie  przed
twarzą  w  odległości  około  15  cm  od  siebie,  dotykają  końcami  palców  najpierw  czoła  po
swoich stronach a następnie dołków strzeleckich.
operacja
PZ  i  LZ  ustawione  ukośnie  w  dół,  kantami  dłoni  do  tyłu  symetrycznie  blisko  siebie  przed
żołądkiem, wykonują dwukrotnie na przemian, mijając się, ruchy do przodu i do tyłu.

4.6.2.

Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1.  Jakie znasz znaki podstawowe w systemie językowo-migowym?
2.  Jakie znaki tematyczne są związane z rodziną i domem?
3.  Jakie znasz ideogramy dotyczące czasu?
4.  Jakie ideogramy tematyczne związane są z odzieżą?
5.  Jakie znasz ideogramy związane z higieną osobistą?
6.  Jak wyglądają ideogramy posiłków?
7.  Jakie znasz znaki dotyczące zakupów?
8.  Jakie są ideogramy związane z zainteresowaniami?
9.  Jakie znasz znaki związane z tematyką medyczną?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przetłumacz podane poniżej zdania z użyciem poznanych ideogramów:

1.  To jest dom moich rodziców i rodzeństwa.
2.  Dlaczego wczoraj wieczorem nie było cię w domu?
3.  Mój brat codziennie kąpie się pod prysznicem.
4.  Teraz jest zima i trzeba ubierać się w czapkę, rękawiczki i szalik oraz w ciepłą kurtkę.
5.  Dzisiaj na obiad będzie zupa pomidorowa z makaronem.
6.  Mama wypłaciła pieniądze z banku i kupiła mi spodnie i buty.
7.  Moja rodzina pójdzie jutro do muzeum na wystawę obrazów i rzeźb.
8.  Ciocia Krysia poczuła się słabo i wujek wezwał pogotowie ratunkowe.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić ideogramy podstawowe i tematyczne,
2) określić przedznaki i końcówki fleksyjne niezbędne do przekazania zdań w systemie

językowo-migowym,

3)  ustalić jednolity tor mówiony i migany,
4)  dostosować mimikę twarzy do treści przekazywanych znaków,
5)  przetłumaczyć podane zdania w systemie językowo-migowym,
6)  poprawić ewentualne błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

słowniki języka migowego,

−

filmy dydaktyczne na temat posługiwania się językiem migowym,

−

foliogramy przedstawiające znaki alfabetu palcowego.

Ćwiczenie 2

Ułóż 5 zdań stosując znane Ci znaki a następnie przekaż je w języku migowym

pozostałym osobom, których zadaniem jest prawidłowe odczytanie przedstawionych
wypowiedzi (nie używaj głosu podczas prezentacji).

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić ideogramy podstawowe i tematyczne,
2) określić przedznaki i końcówki fleksyjne niezbędne do przekazania zdań w systemie

językowo-migowym,

3)  dostosować mimikę twarzy do treści przekazywanych znaków,
4)  przetłumaczyć ułożone zdania w systemie językowo-migowym,
5)  odczytać znaki przekazywane przez kolegów lub nauczyciela,
6)  poprawić ewentualne błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

słowniki języka migowego,

−

filmy dydaktyczne na temat posługiwania się językiem migowym,

−

foliogramy przedstawiające znaki alfabetu palcowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 3

Ułóż i przekaż w języku migowym dialogi słyszącego z osobą niesłyszącą na temat

dotyczący: higieny osobistej, jedzenia, zakupów, zainteresowań, rodziny.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić ideogramy podstawowe i tematyczne,
2) określić przedznaki i końcówki fleksyjne niezbędne do przekazania zdań w systemie

językowo-migowym,

3)  ustalić jednolity tor mówiony i migany,
4)  dostosować mimikę twarzy do treści przekazywanych znaków,
5)  ułożyć i przekazać w języku migowym dialogi niesłyszącego z osobą słyszącą,
6)  odczytać znaki przekazywane przez kolegów lub nauczyciela,
7)  poprawić ewentualne błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

słowniki języka migowego,

−

filmy dydaktyczne na temat posługiwania się językiem migowym,

−

foliogramy przedstawiające znaki alfabetu palcowego.

Ćwiczenie 4

Zainscenizuj scenkę tematyczną dotyczącą wizyty lekarza pogotowia ratunkowego

w domu niesłyszącej osoby chorej, uwzględniającą prowadzenie wywiadu osobowego
chorobowego i społecznego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) określić ideogramy podstawowe i tematyczne,
2) określić przedznaki i końcówki fleksyjne niezbędne do przekazania zdań w systemie

językowo-migowym,

3)  ustalić jednolity tor mówiony i migany,
4)  zainscenizować scenkę tematyczną,
5)  dostosować mimikę twarzy do treści przekazywanych znaków,
6)  odczytać znaki przekazywane przez kolegów lub nauczyciela,
7)  poprawić ewentualne błędy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

słowniki języka migowego,

−

filmy dydaktyczne na temat posługiwania się językiem migowym,

−

foliogramy przedstawiające znaki alfabetu palcowego.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić znaki podstawowe w systemie językowo-migowym?

2) podać znaki tematyczne związane z rodziną i domem?

3) przedstawić ideogramy dotyczące czasu?

4) wskazać ideogramy tematyczne dotyczące odzieży?

5) wymienić ideogramy związane z higieną osobistą?

6) przedstawić ideogramy posiłków?

7) podać znaki dotyczące zakupów?

8) określić ideogramy związane z zainteresowaniami?

9) podać znaki związane z tematyką medyczną?

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1.  Przeczytaj uważnie instrukcję.
2.  Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3.  Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4.  Test  zawiera  24  zadania  dotyczące  Sporządzania  i  ekspedycji  wyrobów  ciastkarskich

oraz kulinarnych z ciast. Wszystkie zadania są wielokrotnego wyboru i tylko jedna
odpowiedź jest prawidłowa.

5. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej KARCIE ODPOWIEDZI: w zadaniach

wielokrotnego wyboru zaznacz prawidłową odpowiedź X (w przypadku pomyłki należy
błędną odpowiedź zaznaczyć kółkiem, a następnie ponownie zakreślić odpowiedź
prawidłową).

6. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję z wykonanego zadania.
7. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie Ci sprawiało trudność, wtedy odłóż jego

rozwiązanie na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci wolny czas..

8. Na rozwiązanie testu masz 45 minut.

Powodzenia!

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Elementem języka migowego nie jest

a)  język mówiony,
b)  język migany.
c)  mimika twarzy.
d)  przekaz pisemny.

2. Dwutorowość w języku migowym oznacza

a)  tor pisany i mówiony.
b)  tor mówiony i migany.
c)  tor migany i czytany.
d)  tor mówiony i słuchany.

3. Przedznaki uzupełniają ideogramy

a)  posiłków.
b)  higieny osobistej.
c)  pomieszczeń.
d)  części ciała.

4. Przedrostki i przyrostki w wyrazach nazywane są

a)  formatami.
b)  formami.
c)  firmami.
d)  formantami.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

5. Końcówki fleksyjne stosowane są w przekazywaniu

a)  odmiennych części mowy.
b)  nieodmiennych części mowy.
c)  elementów prozodycznych mowy.
d)  plastyki ruchów.

6. Końcówki fleksyjne zawierają

a)  całe wyrazy.
b)  całe sylaby.
c)  całe ideogramy.
d)  całe zdania.

7. Odbiór języka migowego wspomagany jest przez

a)  analizę słuchowo-wzrokową.
b)  ćwiczenia grafomotoryczne.
c)  odczytywanie mowy z ust.
d)  pracę z tekstem.

8. Jeżeli przekazujemy temat rzeczowników odmiennych, używamy

a)  znaków ideograficznych.
b)  znaków daktylograficznych.
c)  znaków liczebników głównych.
d)  znaków liczebników porządkowych.

9. Czasowniki przekazywane są

a)  ruchem pojedynczym lub szybszym.
b)  ruchem powtórzonym lub wolniejszym.
c)  ruchem krótszym lub pojedynczym.
d)  ruchem dłuższym lub powtórzonym.

10. Pełny wariant w systemie językowo-migowym polega na przekazie tekstu z dokładnością

co do
a)  każdej litery.
b)  każdego wyrazu.
c)  każdej spółgłoski.
d)  każdego akcentu.

11. Wolne tempo przekazu w pełnym wariancie jest spowodowane

a)  koniecznością tłumaczenia długich tekstów.
b)  koniecznością stosowania daktylografii, przedznaków oraz końcówek fleksyjnych.
c)  koniecznością używania skomplikowanych wypowiedzi.
d)  koniecznością osobnej prezentacji toru mówionego i migowego.

12. Uproszczony wariant w systemie językowo-migowym polega na przekazie tekstu

z dokładnością co do
a)  każdej litery.
b)  każdego wyrazu.
c)  każdej spółgłoski.
d)  każdego akcentu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

13. Wariant uproszczony wykorzystywany jest w

a)  zajęciach dydaktycznych.
b)  każdym kontakcie słyszącego z osobą niesłyszącą.
c)  sytuacjach tłumaczenia na bieżąco tekstów innych osób.
d)  rozmowie osób niesłyszących.

14. Odpowiednia plastyka ruchów oparta jest na

a)  znakach daktylograficznych.
b)  ideogramach.
c)  odczytywaniu mowy z ust.
d)  gestach.

15. Gesty są to

a)  ruchy ciała, które towarzyszą mówieniu i podkreślają treść tego o czym się mówi.
b)  nic nie znaczące ruchy towarzyszące chodzeniu.
c)  przykurcze i tiki.
d)  mięśnie odpowiadające z mówienie.

16. Kultura wypowiedzi w języku migowym obejmuje

a)  treść i sens wypowiedzi.
b)  utwory literacki.
c)  sztukę tworzoną przez niesłyszących.
d)  elementy prozodyczne wypowiedzi.

17. Mimiką nazywamy

a)  przekaz treści za pomocą gestykulacji.
b)  ruchy mięśni twarzy wyrażające przeżywane uczucia i nastroje.
c)  nieskoordynowane ruchy podczas pisania.
d)  maskę używaną w pantomimie.

18. Mimika zależna jest od pracy

a)  narządów artykulacyjnych.
b)  połączeń kostnych.
c)  mięsni mimicznych twarzy.
d)  ośrodków czuciowych w mózgu.

19. Z właściwą plastyką ruchów związane są następujące części ciała

a)  głowa, nogi i ręce.
b)  głowa, ręce i tułów.
c)  nogi, ręce i tułów.
d)  tułów, nogi i głowa.

20. Podstawowym zadaniem rąk w przekazie językowo-migowym jest

a)  prezentacja znaków migowych.
b)  gestykulacja.
c)  wykonywanie ćwiczeń manualnych.
d)  zapisywanie przekazywanego tekstu.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko ……..............................………………………………………………..

Posługiwanie się językiem migowym

Zakreśl poprawną odpowiedź.

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Bryła J.: Głusi słyszą. Wydawnictwo św. Stanisława, Kraków 1998
2. Csanyi Y.: Słuchowo-werbalne wychowanie dzieci z uszkodzonym narządem słuchu.

WSiP, Warszawa 1994

3. Gałkowski T. (tłum.): Konferencja na temat alternatywnych podejść do wychowania

głuchych. Paryż 18 – 22 czerwca 1984. Raport końcowy UNESCO, wyd. PZG Rada
Naukowa 1986

4. Hendzel J. K.: Słownik polskiego języka miganego. Wydawnictwo OFFER,

Olsztyn 1995

5. Kirejczyk K.: Ewolucja systemów kształcenia dzieci głuchych, Nasza Księgarnia,

Warszawa 1967

6. Kirejczyk K.: Głusi. PZWS, Warszawa 1957
7. Krakowiak K.: Fonogesty jako narzędzie formowania języka dzieci z uszkodzonym

słuchem. Wydawnictwo UMCS, Lublin 1995

8. Krakowiak K.: W sprawie kształcenia języka dzieci i młodzieży z uszkodzonym słuchem.

Wydawnictwo UMCS, Lublin 1998

9. Lane H.: Maska dobroczynności. Deprecjacja społeczności głuchych. WSiP,

Warszawa 1996

10. Pietrzak W.: Język migany w szkole 2. WSiP, Warszawa 2001
11. Prałat–Pyrzewicz I., Bajewska J.: Język migowy w szkole i internacie. WSiP,

Warszawa 1994

12. Prałat–Pyrzewicz I., Bajewska J.: Język migany w szkole 3. WSiP, Warszawa 2001
13. Prillwitz S.: Język, komunikacja i zdolności poznawcze niesłyszących. WSiP,

Warszawa 1996

14. Szczepankowski B.: ABC języka migowego. Podręcznik dla słuchaczy kursów

wstępnych. Warszawa 1972

15.  Szczepankowski B.: Język migowy. Pierwsza pomoc medyczna. CEM, Warszawa 1996.
16.  Szczepankowski B.: Język migany w szkole 1. WSiP, Warszawa 2001
17.  Szczepankowski  B.:  Niesłyszący  –  głusi  –  głuchoniemi.  Wyrównywanie  szans.  WSiP,

Warszawa 1999

18. Szczepankowski B.: Podstawy języka migowego. WSiP, Warszawa 1994
19. Szczepankowski B.: Wyrównywanie szans osób niesłyszących. Optymalizacja

komunikacji językowej. Wydawnictwo WSRP, Siedlce 1998