II CKN 213/97

• Orzeczenie wydane 6 czerwca 1997

WYROK z dnia 6 czerwca 1997 r. (II CKN
213/97)

Ocena przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody należy
do kwestii prawnych i w związku z tym może podlegać kontroli kasacyjnej w ramach
pierwszej podstawy z

art. 393

1

k.p.c. Sąd Najwyższy władny jest jednak podważyć tę

ocenę tylko wówczas, gdy doprowadziła ona do modyfikacji obowiązku
odszkodowawczego w sposób, który nie odpowiada określonemu w

art. 362

k.c.

wymaganiu jego „odpowiedniego” zmniejszenia stosownie do okoliczności, a zwłaszcza
do stopnia winy obu stron.

Przewodniczący: sędzia SN B. Myszka.

Sędziowie SN: B. Czech, J. Gudowski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 6 czerwca 1997 r. na rozprawie sprawy z powództwa
Bogusławy S. przeciwko Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń – Spółce Akcyjnej,
Inspektorat w W., o odszkodowanie, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Katowicach z dnia 5 grudnia 1996 r. sygn. akt (...)

oddalił kasację.

Uzasadnienie:

Powódka Bogusława S., która w wypadku komunikacyjnym spowodowanym przez Pawła W.,
kierowcę pojazdu, doznała wielu poważnych obrażeń ciała, domagała się w pozwie
skierowanym przeciwko pozwanemu Powszechnemu Zakładowi Ubezpieczeń SA
Inspektoratowi w W., zapłaty odszkodowania i zadośćuczynienia oraz renty uzupełniającej, a
także ustalenia odpowiedzialności pozwanego za skutki wypadku, które mogą ujawnić się w
przyszłości.

Pozwany PZU SA – ubezpieczyciel sprawcy wypadku od odpowiedzialności cywilnej – nie
kwestionował żądania pozwu co do zasady, zarzucał natomiast wygórowanie żądań, jak też
wskazywał na przyczynienie się powódki do powstania szkody. Przyczynienie, ustalone już
wcześniej w sprawie karnej przeciwko Pawłowi W., miało polegać na tym, że powódka
zdecydowała się odbyć podróż z kierowcą, o którym wiedziała, że jest nietrzeźwy.

W świetle zarzutu kasacyjnego przedmiotem sporu pozostaje ocena stopnia przyczynienia się
powódki, toteż należy w tym miejscu stwierdzić, że Sąd Wojewódzki w Bielsku-Białej –
uwzględniając powództwo częściowo – przyjął w wyroku z dnia 29 maja 1996 r., że powódka
przyczyniła się do szkody w 25 % i w tym też zakresie obniżył wysokość należnych jej
świadczeń. Zarazem sąd ten zniósł wzajemnie koszty postępowania między stronami.

Stanowisko sądu pierwszej instancji podzielił Sąd Apelacyjny w Katowicach, który –
wyrokiem z dnia 5 grudnia 1996 r. – rewizję powódki oddalił, podkreślając w szczególności,
że ocena stopnia przyczynienia się poszkodowanej jest prawidłowa.

Kasacja powódki została oparta na obu podstawach z

art. 393

1

k.p.c. Zdaniem skarżącej,

doszło przed sądem drugiej instancji do naruszenia

art. 362

k.c. przez błędną jego wykładnię i

niewłaściwe zastosowanie, a także do obrazy

art. 100

k.p.c.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

W wyroku z dnia 25 kwietnia 1997 r.

I CKN 60/97

(nie publ.) Sąd Najwyższy wyraził pogląd,

podzielany również przez skład orzekający w niniejszej sprawie, że ocena związku
przyczynowego należy do kwestii prawnych i może podlegać kontroli kasacyjnej w ramach
pierwszej podstawy z

art. 393

1

k.p.c. Pogląd ten należy odnieść także do przyczynienia, które

jest cząstką problematyki przyczynowości adekwatnej i – zgodnie z utrwalonym orzeczeniem
(por. orzeczenie SN z dnia 19 października 1963 r. IICR 976/62, OSNCP 1964, z. 10,
poz. 206 albo uzasadnienie orzeczenia SN z dnia 7 grudnia 1964 r.

I CR 218/64

, OSNCP

1965, z. 9, poz. 153) – wchodzi w grę tylko wówczas, gdy zachowanie poszkodowanego
pozostaje w normalnym związku przyczynowym ze szkodą. Należy jednak pamiętać, że
ocena stopnia przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody stanowi w zasadzie
uprawnienie sądów meriti, w związku z czym Sąd Najwyższy, jak sąd kasacyjny, władny jest
– w ramach podstawy z

art. 393

1

pkt 1 k.p.c. – podważyć tę ocenę tylko wówczas, gdy

doprowadziła ona do modyfikacji obowiązku odszkodowawczego w sposób, który nie
odpowiada określonemu w

art. 362

k.c. wymaganiu jego „odpowiedniego” zmniejszenia

stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do winy obu stron. Mówiąc inaczej, kontrola
kasacyjna może, jeśli zarzuty skarżącego okażą się uzasadnione, doprowadzić do
zakwestionowania zastosowania wymienionego przepisu przez wadliwe – w ustalonym stanie
faktycznym – określenie stopnia przyczynienia, ewentualnie do zanegowania nie przyjęcia
przyczynienia w stanie faktycznym, który jego przyjęcie uzasadniał.

W rozpoznawanej sprawie podstawy do ingerencji Sądu Najwyższego w orzeczenie sądu
drugiej instancji nie zachodzą. Przede wszystkim należy przypomnieć ugruntowane w
judykaturze zapatrywanie, że osoba, która decyduje się na jazdę samochodem z kierowcą
będącym w stanie po spożyciu alkoholu, przyczynia się do odniesionej szkody powstałej w
wyniku wypadku komunikacyjnego, gdy stan nietrzeźwości kierowcy pozostaje w związku z
tym wypadkiem. Zarazem w orzecznictwie przyjęto, że spożywanie napoju alkoholowego z
takim kierowcą przed jazdą uważać należy za przyczynienie się do powstania szkody w
stopniu znacznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 grudnia 1985 r.

IV CR 412/85

,

OSPiKA 1986, z. 4, poz. 87).

W świetle tej tezy dokonana przez Sąd Apelacyjny ocena stopnia przyczynienia się powódki
do powstałej szkody na 25% nie może budzić zastrzeżeń, gdyż w ustalonym stanie
faktycznym – nie kwestionowanym w kasacji – odpowiada zawartej w

art. 362

k.c.

dyrektywie „odpowiedniego zmniejszenia stosownie do okoliczności” obowiązku
naprawienia szkody przez sprawcę. Tak więc wymieniony przepis został wyłożony
prawidłowo i w okolicznościach zrekonstruowanych w trakcie procesu zastosowany
bezbłędnie. W kasacji skarżąca nie wskazała zresztą żadnych przekonywających argumentów,
ograniczając się do sugestii, że stopień przyczynienia nie powinien przekraczać 10%, bo
„...wina kierowcy jest tutaj przytłaczająca...”.

Nie znajduje usprawiedliwienia także podstawa kasacyjna z

art. 393

1

pkt 2 k.p.c., którą –

zdaniem skarżącej – uzasadnia naruszenie

art. 100

k.p.c. Otóż, przytaczając tę podstawę, i

opierając ją na zarzucie obrazy

art. 100

k.p.c., skarżąca przeoczyła, że Sąd Apelacyjny w

Katowicach, którego orzeczenie jest przedmiotem kasacji, wskazanego przepisu w ogóle nie

stosował; wszak rewizja powódki została oddalona w całości bez orzekania o kosztach
postępowania rewizyjnego, gdyż strona pozwana nie wnosiła o ich zasądzenie. Jeśli zaś zarzut
kasacji zmierzał do zakwestionowania orzeczenia Sądu Apelacyjnego oddalającego rewizję
także w tej części, w której dotyczyła ona wadliwego – zdaniem powódki – zastosowania

art. 100

k.p.c. przez sąd pierwszej instancji, to powinien on być ukierunkowany na wykazanie

uchybień w postępowaniu sądu drugiej instancji jako sądu rewizyjnego, wykonującego w
granicach określonych ustawą kontrolę instancyjną. Należało więc ewentualnie podjąć próbę
wykazania, że Sąd Apelacyjny w sposób istotny naruszył

art. 387

k.p.c. w związku z

art. 11

ust. 2

ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie

kodeksu postępowania cywilnego

... (Dz. U.

Nr 43, poz. 189) przez oddalenie rewizji także w odniesieniu do kosztów poniesionych przed
pierwszą instancją, mimo że należało ją w tym zakresie uwzględnić (por. też uzasadnienie
wyroku Sądu Najwyższego z dnia 11 października 1996 r.

III CKN 2/96

, OSNC 1997, z. 1,

poz. 12).

Taka próba nie została jednak przez skarżącą podjęta, w związku czym kasacja – pozbawiona
usprawiedliwionych podstaw – ulega oddaleniu (

art. 393

12

k.p.c.).