Diagram przypadków użycia cwiczenia dla studentów

Model przypadków użycia

• Graficzną reprezentacją modelu jest diagram

przypadków użycia (use case diagram), którego
podstawowymi elementami są ikony aktorów,
owale reprezentujące przypadki użycia oraz linie
przedstawiające zachodzące między nimi relacje.
Istnienie relacji łączącej aktora z przypadkiem
użycia wskazuje na zaangażowanie tego aktora
w realizację danego przypadku.

uc Use Case View

System ubezpieczeń

Klient

Likw idator

System bankow y

zaw arcie

ubezpieczenia

w ypłata

odszkodow ań

likw idacj a szkody

Diagram przypadków użycia firmy ubezpieczeniowej

Aktora inicjującego wykonanie przypadku użycia można wyróżnić
dodatkową strzałką umieszczoną na końcu linii relacji.

Aktorzy diagramu PU modelują zewnętrzne obiekty
współpracujące z budowanym systemem.

Diagram przypadków użycia

• Diagram przypadków użycia (ang. Use Case

Diagram) jest diagramem, który przedstawia
funkcjonalność systemu wraz z jego otoczeniem

• Diagramy przypadków użycia pozwalają na

graficzne zaprezentowanie własności systemu tak,
jak są one widziane po stronie użytkownika

• Diagramy przypadków użycia służą do

zobrazowania usług, jakie są widoczne z zewnątrz
systemu

Diagramy przypadków użycia

• specyfikują wymagania stawiane systemowi,
• obrazują zachowanie systemu,
• modelują otoczenie systemu,
• nie definiują sposobu implementacji systemu,
• opisują jedynie najważniejsze aspekty

zachowania systemu,

• nie są przesadnie szczegółowe,
• są platformą do komunikacji analityka z klientem.

Diagram przypadków użycia

Kluczowymi elementami są:
• aktorzy (actor)
• przypadki użycia (use case)
• związki (association)

Dodatkowo diagram może zwierać:
• notatki (note)
• ograniczenia (constraints)
• pakiety (packages)

Aktor

• Aktor (ang. actor) jest funkcją, jaką pełni

użytkownik w stosunku do systemu oraz przypadków

użycia.

• Aktor reprezentuje spójny zbiór ról, które są

odgrywane przez użytkowników przypadku użycia w
czasie interakcji z tym przypadkiem.

• Aktorem może być człowiek, urządzenie, inny

system lub czas.

• Aktor nie musi być fizycznym obiektem. Istotne by

pełnił określoną funkcję wobec systemu i przypadku

użycia, którego używa.

Aktor

Aktorzy mogą występować w zależności uogólnienie
(generalization). Potomek dziedziczy całe zachowanie
i znacznie po przodku.
Klient indywidualny i klient instytucjonalny są
szczególnym
rodzajem

klienta.

Przypadek użycia

Przypadek użycia opisuje, co system robi, lecz
nie określa, jak to robi.

Sprawdź

stan konta

Przypadek użycia

Przypadek użycia to opis zbioru akcji
wykonywanych przez system w celu
dostarczenia aktorowi wyniku.
W UML przypadek użycia jest przedstawiony
w postaci elipsy z nazwą po środku.

Sprawdź

stan konta

Klient banku

Przypadek użycia

Elementy żyjące wewnątrz systemu (przypadki
użycia) są odpowiedzialne za wykonanie działań,
których elementy zewnętrzne (aktorzy) oczekują
od systemu.

Nazwa przypadku użycia musi być czynnością.

Przypadek użycia

Budując model należy pamiętać o oddzieleniu
pojęć – tego, co dotyczy pracy systemu, od tego,
co dotyczy jego realizacji.
Informacyjna zawartość DPU jest dość uboga
i nie opisuje wystarczająco dokładnie sposobu
używania systemu przez użytkowników. Dlatego
podstawowym środkiem dokumentowania
modelu jest tekstowy zapis scenariuszy,
opisujących krok po kroku sposób wykonania
wszystkich przypadków użycia.

Związki

Związki w diagramach przypadków użycia:
• powiązania

(tylko między

aktorem a przypadkiem użycia)

• uogólnienia

• zawierania – include

• rozszerzenia - extend

Związki

Związek zawierania stosuje się w celu uniknięcia
wielokrotnego opisywania tego samego ciągu
zdarzeń.

Przyjmij towar... zawsze zawiera

Czytaj kod...

<< include >>

uc Use Case View

przeanalizuj ryzyko

określ w artość

w yceń kontrakt

«include»

Do relacji zawierania dochodzi wtedy, gdy kilka przypadków użycia ma
wspólną sekwencję podobnych kroków, której nie warto ciągle
kopiować z jednego przypadku do drugiego. Przykładowo „przeanalizuj
ryzyko” i „wyceń kontrakt” wymagają, aby określić wartość kontraktu.
Opisanie określenia wartości kontraktu wymaga sporo pracy, stąd
należy utworzyć oddzielny przypadek użycia „określ wartość
kontraktu” i odwołać się do niego z innych PU.

Zawieranie

Uogólnienie

uc zw iązek uogolnienia

zarej estruj

transakcj e

limit przekroczony

Uogólnienia używa się wówczas, gdy dany przypadek użycia jest podobny do
innego, ale jest nieco obszerniejszy. Jest to jeszcze jeden ze sposobów
uchwycenia scenariuszy alternatywnych. W przykładzie podstawowym PU
jest „zarejestruj transakcję”. Jest to pomyślany przypadek użycia systemu,
w sytuacji gdy wszystko się powiodło. Coś mogło jednak przeszkodzić
pomyślnej rejestracji transakcji, np. przekroczenie limitu, który biuro
maklerskie ustaliło dla konkretnego kontrahenta. W takiej sytuacji nie
wykonuje się typowych kroków związanych z tym PU, lecz alternatywny
przypadek użycia. Specjalistyczny PU może przesłonić dowolną część
podstawowego PU, ale zawsze powinien dotyczyć osiągnięcia tego samego
celu użytkownika co podstawowy PU.

Relacja rozszerzenia

Jest ta relacja podobna do uogólnienia, jednak bardziej formalna.
Rozszerzenie PU może wzbogacić go o dodatkowe zachowania, ale w takiej
sytuacji podstawowy PU musi określić pewne punkty rozszerzenia,
a rozszerzający PU może dodać nowe zachowania tylko w tych punktach.
Przypadek użycia może mieć wiele punktów rozszerzeń, a rozszerzający PU
może rozszerzać podstawowy PU w kilku z tych punktów.

PU pożycz książkę można podzielić na zwykły PU, w którym użytkownik
może pożyczyć książkę, i wyjątkowy PU, w którym użytkownik nie może jej
pożyczyć, ponieważ wypożyczył już maksymalną dopuszczalną liczbę
książek.

uc zw iazek extend

pozycz ksiazke

odmow a pozyczki

«extend»

Związki

Związek rozszerzenia służy do modelowania
fragmentów przypadku użycia postrzeganych
przez użytkownika jako opcjonalne zachowanie
systemu.

Ekspresowa...

opcjonalnie rozszerza Przesyłkę...
<< extend >>

Bazowy PU

Rozszerzający PU

extend

Wykonaj
ćwiczenie

Wysłuchaj
wykładu

extend

Związek rozszerzania (ang. Extend) wskazuje, że dany
przypadek użycia opcjonalnie rozszerza funkcjonalność
bazowego przypadku użycia. Funkcjonalność bazowego
przypadku użycia jest rozszerzana o inny przypadek użycia po
spełnieniu określonego warunku.

Związek rozszerzania

Warunek: {standard
nauczania wymaga ćwiczeń}

Student

Użytkownik

Związek zawierania i rozszerzania

Sprawdź
ocenę

Zobacz zaległości
finansowe

Wyświetl
wszystkie oceny

extend

include

Przykład

od Analysis View

•••••••••••••••••••••••••• •••••••••••••••••••••••••• ••••••••••••••••••••••••••

Moduł rezerwacji

rezerw acj a

rezerw acj a
czasopisma

rezerw acj a ksiązki

czytelnik

w yszukanie

pow iadomienie

«include»

«extend»

Uogólnienie

Zawieranie

Rozszerzenie

Diagram przypadków użycia

Dobre rady przy budowaniu diagramu:
• nazwij diagram zgodnie z przeznaczeniem
• tak rozmieść przypadku użycia i aktorów żeby

zminimalizować liczbę przecinających się

związków

• poukładaj przypadki użycia blisko siebie, które

są podobne pojęciowo

• korzystaj z notatek
• nie musisz przedstawiać wszystkich

przypadków użycia na jednym diagramie

Diagram przypadków użycia

• Przypadki użycia służą do modelowania

oczekiwanego zachowania systemu

(bez

zgłębiania sposobu implementacji systemu)

• Dobrze zbudowane przypadki użycia

reprezentują jedynie najważniejsze aspekty
zachowania systemu

(nie są przesadnie szczególne

ani zbyt ogólne)

Diagram przypadków użycia

Siec telefonii komorkowej

Uzytkownik

Zainicjuj
polaczenie

Zaakceptuj
polaczenie

Uzyj programu
wybierajacego

Zainicjuj
telekonferencje

Zaakceptuj
dodatkowe
polaczenie

<< extend >>

Telefon komorkowy

Diagram przypadków użycia

uc Use Case View

System maklerski

Kierow nik sali

System księgow y

ustal limity

przeanalizuj ryzyko

w yceń kontrakt

zarej estruj

transakcj e

limit przekroczony

zaktualizuj rachunki

określ w artość

Sprzedaw ca

Makler

«include»

Niektóre przypadki użycia dla systemu maklerskiego

uc Use Case View

Zarządzaj ący zbiorami

Wypożyczaj ący

System biblioteki

głów nej

w prow adź now y

egzemplarz

dodaj istniej ący

egzemplarz

w yszukaj książkę

rej estruj rezerw acj ę

zdalnie

w ypozycz ksiazke

«include»

«extend»

uc obsługa realizacj i szkoleń

System obsługi szkoleń

Koordynator szkoleń

(from Aktorzy)

Trener

(from Aktorzy)