Wyprawa plebańska – anonimowy dialog, opublikowany krakowskiej Drukarni Łazarzowej w 1590 roku. Utwór
należy do kręgu literatury sowizdrzalskiej. Krytykuje postanowienia zjazdu w Łęczycy z 1589 roku, zgodnie z którymi
każdy duchowny zobowiązany był wystawić na wojnę z Tatarami po jednym pachołku. Krytyka ta realizowana jest
poprzez ukazanie przygotowań naiwnego wiejskiego plebana do wysłania na wojnę sługi szkolnego Albertusa.
Wyprawa plebańska jest pierwszym staropolskim utworem utrzymanym w konwencji groteski[1]. Utwór spowodował
powstanie licznych naśladownictw, nazywanych "albertusami".



Pleban, którego dotknął obowiązek wyprawienia wojaka na wojnę, mówi, że nie wie jak to uczynić,
ponieważ nigdy nie widywał żołnierzy



Liczy pieniądze, chce jak najwięcej przyoszczędzić na wyprawie



Nie chce też zatrudniać dworskich rycerzy, ponieważ nie wzbudzają zaufania, poza tym zapewne
zedrą z niego skórę



Wybiera Albertusa – klechę – będzie dobry, bo sprawdził się w przykościelnej szkole, jest
odporny na nędzę, mężny, bo potrafi sam bić w dzwony



Albertusowi znudziła się już szkoła przyparafialna, chce być żołnierzem, jadł chleb z niejednego
pieca, z każdej opresji wychodził cało



Pleban powołuje się na biblijnych bohaterów: Dawida, Gedeona



Pleban i Albertus szukają na targu („wendecie”) konia



Mają kupić tylko to, co jest niezbędne Albertusowi



Najpierw jednak kupują stare ostrogi- „to nic, ż e bodźce połamane, nie trzeba się obawiać o rany
w boku”



Następnie siodło- okute metalem, stare, ale na takich siodłach bitwy wygrywali przodkowie, bo
nie dbali o wygląd, ale o męstwo



Drewniane strzemiona, bo lekkie i kiedyś malowane



Pleban chce kupić miecz dwuręczny, bo to podoba się Bogu „kiedy dwie ręce pomagają sobie”



Zamiast kopii, Albertus dostaje Kuszkę, która służyła kosiarzom jako osełka



Znajdują zardzewiały, powyszczerbiany miecz – widać brał udział w sławnych walkach,
Albertusowi też przyniesie szczęście , kupują też „z żołędziem kijec gronowaty, kulę w rękę,
arkabuza z prochownicą ryty”



Pleban nie chce, aby Albertus trzymał broń na plebanii, bo nie może nawet na nią patrzeć.



Kupują też tanie ubrania



Kupują konia u wieśniaczka: Pleban nie kupi rosłego konia, bo kiedy Albertus z niego spadnie,
może sobie coś zrobić, młodego też nie kupi, bo niestateczny, niedoświadczony, dlatego też w końcu
kupuje starą szkapę



Pleban wspomina o koniu Aleksandra Wielkiego



Albertus chciał iść odpocząć do szynku, ale Pleban jest chytry-0 wracają do domu, w drodze
narzeka, na rozporządzenie, mówi, że nie będzie miał środków na utrzymanie nowego kantora



Albertus dostaje od Plebana prowiant na drogę, ma go dobrze wykorzystać: Garnkiem od kapusty
może odstraszać wrogów, starą słoniną ma smarować miecz i zbroją, bo zeszła rdza, także skórzane
elementy [dla miękkości] i rany konia, słonina pomoże także na robactwo



Dostaje także pieniądze- dwie grzywny



Albertus daje Plebanowi na przechowanie swój dobytek: np. kałamarz, prosi też o modlitwę
gdyby nie wrócił, a gdyby jednak oberwał, to ucieknie i wróci do domu



Pleban mówi, że ma zostać tak długo, aż starczy mu jedzenia i pieniędzy, ma też nie zapominać o
Bogu, ma nie kraść, tylko prosić, ma nie robić nikomu krzywdy i nie pchać się na przód w bitwach, a
jak już się tak przytrafi, to ma pokazać swoje męstwo



Na chwilę przed odjazdem, urywa się strzemię, Albertus mówi, że wystruga sobie nowe,
odjeżdża.