Nie taki diabeł straszny,

jak go malują

Planowanie pracy nauczyciela

Chociaż planowanie nauczania i podejmowanie

związanych z tym decyzji to zajęcie wymagające
złożonych umiejętności i trafnego wnikania w materię
planowania, początkujący nauczyciel nie musi czuć się
tym faktem obciążony

[1]

.

[1]

Arends R., Uczymy się nauczać, PWM, 1994

Punktem wyjścia do planowania pracy jest program

nauczania,

oparty na podstawie programowej

Program nauczania to

– według materiałów MEN-u – opis

działań

nauczycieli

umożliwiających

realizację

zadań

edukacyjnych określonych w podstawach programowych
przewidzianych dla danego etapu kształcenia.

Zawiera następujące składniki:

 wykaz celów ogólnych;

 szczegółowy materiał nauczania;

 opis działań nauczyciela i uczniów, które prowadzą do
realizacji zadań edukacyjnych.

Rodzaje planów



Planowanie kierunkowe



Planowanie wynikowe



Planowanie metodyczne

Planowanie kierunkowe



Dotyczy

ogólnej koncepcji danego zakresu treści

kształcenia i stanowi ogólne jej ogarnięcie.



Za zadanie ma

powiązanie celów poznawczych

kształcenia z celami motywacyjnymi oraz dobranie

materiału kształcenia,

a polega na ustaleniu, jakie

jednostki

materiału

umożliwią

osiągnięcie

poszczególnych celów kształcenia.



Obejmuje plan pracy na semestr i rok szkolny,
ukierunkowuje

czynności nauczania, bez wpływu

na

ocenę osiągnięć uczniów i metodologii,

akcentuje

ważność celów edukacji i wtórność

materiału nauczania.



Najpierw

ustalamy

cele,

później

materiał

nauczania.

Planowanie wynikowe



Polega na pogrupowaniu

materiału kształcenia na

działy programowe i duże jednostki tematyczne.



Planowanie wynikowe musi

opierać się na jasno i

realistycznie

określonych

wymaganiach

programowych, zatem odpowiednie musi

być

tworzenie planu,

który odzwierciedlałby sposób

myślenia

konstruktora,

wskazywałby

na

priorytety i czytelne kryteria

wymagań. To właśnie

kryteria

oddzielają poziomy wymagań stosowane

wobec

uczniów.



W takim

ujęciu plan staje się zestawieniem

zamierzonych

wyników poznawczych.

Planowanie metodyczne



Plan metodyczny

zajęć, zwany też konspektem

lub scenariuszem lekcji,

przekształca treść

nauczania w sytuacje zadaniowe,

skłaniające

uczącego się do wykonania przewidzianych

czynności.



Dotyczy zatem konkretnej jednostki lekcyjnej
(ewentualnie

cyklu

lekcji),

czyli

decyzji

najbardziej

szczegółowych, które wyznaczają

przebieg

zajęć dydaktycznych.



Zadaniem nauczyciela jest takie zorganizowanie
sytuacji uczenia

się, aby osiągnąć zamierzone

cele

Sporządzenie konspektu zakłada:



świadome operowanie celami lekcji (podjęcie decyzji na

temat tego, co się chce, aby uczniowie się nauczyli, a to

oznacza przedstawienie tych zamiarów w formie celów
nauczania);



ścisłe zorientowanie na cele lekcji, czyli m.in. przedstawienie

metod nauczania, które powinny być użyte, by osiągnąć
zamierzone cele



uwzględnienie odpowiednich środków;



powiązanie z planem wynikowym ;



możliwość oceny własnej (nauczycielskiej) pracy;



prostotę w budowie, łatwość w wykorzystaniu i możliwość
modyfikacji;



ustalenie, w jaki sposób zbierane będą informacje zwrotne i

jak przebiegnie nadzór nad postępami uczniów.

Wskazówki do planowania lekcji

wg Elizabeth Perrott



Informacje

wstępne: data, klasa, wiek uczniów, liczba

uczniów, czas trwania lekcji, nauczany przedmiot.



Ogólny cel: dlaczego nauczam właśnie tego?



Cel

szczegółowy lub zadania nauczania: czego

dokładnie uczniowie mają nauczyć się w wyniku tej lekcji?



Temat: czego nauczam?



Zamierzona struktura lekcji, czyli jak czas

będzie

spożytkowany. Może to być opisane na różne sposoby, w
zależności od tego, jakie prace będą podejmowane.
Powinny

się tu znaleźć:

Zamierzona struktura lekcji



praca nauczyciela: na

przykład pokazywanie czegoś,

pytania, prezentacja filmu lub

zdjęć, indywidualna

praca z uczniami

– tłumaczenie; jeśli to możliwe –

ukazanie, jakiego rodzaju pomoc

będzie na pewno

konieczna;



praca

uczniów: na przykład ich udział w planowaniu i

realizacji pracy; dyskusja, wykonywanie

ćwiczeń,

wypełnianie kwestionariuszy, praca indywidualna lub
grupowa;



o ile to

możliwe, kolejność, w jakiej prace mają być

wykonywane

– dołączony diagram mógłby ukazać, co

planuje

się przedstawić na tablicy, jaki ma być rodzaj i

charakter innych pomocy wizualnych,

próbki ćwiczeń,

zadania itp.

Materiały i wyposażenie:

a) wymagane przez nauczyciela,
b) wymagane przez uczniów.

Komentarze i oceny (do wypełnienia jak najszybciej po zakończeniu
lekcji):

w jakim stopniu praca przebiegła zgodnie z planem;

szczególnie dobre aspekty pracy: sprawy, wobec których dzieci
wykazywały niezwykłe zainteresowanie, wyjątkowo dobra współpraca,
szczególnie pożyteczne materiały nauczania lub pomoce naukowe,
wyjątkowo dobra praca;

szczególnie złe aspekty pracy: sprawy, wobec których dzieci wykazywały
małe zainteresowanie, niewłaściwe zachowanie, nie nadające się materiały
lub pomoce naukowe, nieprzewidziane trudności, wyjątkowo zła praca;

ocena całej sytuacji, sugestie dla przyszłej pracy, zalety, które należy
kontynuować, braki, które należy usunąć, pożądane modyfikacje w
pierwotnym programie.

Temat lekcji,

klasa
Cele lekcji

Cel główny

Cele szczegółowe

Metody i

formy pracy

Środki

dydaktyczne

Przebieg

lekcji
Faza lekcji

1

. Wprowadzenie

2. Rozwinięcie
3. Podsumowanie

Czynności nauczyciela Czynności ucznia Uwagi

Temat lekcji:

Co to jest kultura?



Główne zagadnienia lekcji

Zajęcia wprowadzają w zagadnienia z zakresu socjologii kultury. Uczniowie

zapoznają się z podstawowymi zagadnieniami związanymi z definiowaniem

pojęcia kultura.



Cele lekcji

Uczeń potrafi:



wskazać różnice pomiędzy tworami naturalnymi a dziełami człowieka



objaśnić, jakie elementy kultury umożliwiły powstanie egipskich piramid



zdefiniować pojęcie „kultura”;



wyjaśnić, jakie warunki powinny spełniać wytwory człowieka, by stać się
elementami kultury;



określić, jakie sfery twórczej aktywności człowieka można zaliczyć do dziedziny
kultury;



określić relacje pomiędzy pojęciami „kultura materialna” i „kultura duchowa”



czytać ze zrozumieniem tekst źródłowy Stefana Czarnowskiego;



wyjaśnić, jaką funkcję pełni w tekście porównanie świata ludzkiego do polipów

budujących rafę koralową;



wskazać różnice pomiędzy odkryciami ludzi a „wynalazkami” zwierząt



narysować odwróconą „piramidę kultury”



redagować notatkę z lekcji.

Uwagi

dotyczące realizacji lekcji

Zajęcia trwają jedną godzinę lekcyjną. Uczniowie

pracują z tekstem źródłowym. Nauczyciel łączy metodę
problemową z formą pracy grupowej. Z informacjami na
temat kultury zawartymi w

podręczniku uczniowie

zapoznają się w domu.



Środki dydaktyczne



podręcznik Człowiek – twórca kultury

kartony bloku technicznego formatu A4 do zapisywania
odwróconej „piramidy kultury”, kolorowe pisaki
karty

zadań dla zespołów

karta z przygotowanym grafem piramidy i wydmy



Pojęcia i terminy

kultura, kultura materialna, kultura duchowa,

odwrócona

„piramida kultury”

Sąd przed sądem, czyli o dziełach sztuki

wzbudzających skandale i protesty.

Cel główny: Zwrócenie uwagi uczniów

na związki sztuki z obyczajowością i
smakiem estetycznym na przestrzeni
dziejów.

Cele operacyjne:

Uczeń:
-

potrafi wymienić dzieła, które w

swojej historii wzbudziły niechęć
środowiska
- zna kontekst historyczny i
artystyczny dzieła
-

rozumie zależność pomiędzy

gustami estetycznymi publiczności a
odbiorem dzieła sztuki.

Metody i formy pracy:

-

rozmowa nauczająca,

- dyskusja,
- praca w grupie -

analiza tekstów

kultury.

Środki dydaktyczne:

- K. Chmielewski, J. Krawczyk "Wiedza o
kulturze". Podręcznik, wydanie połączone,
WSz PWN, Warszawa 2003,
-

reprodukcje znanych dzieł sztuki:

Michał Anioł "Sąd Ostateczny", Muzea
Watykanu, z cyklu Muzea Świata, Warszawa
1982,
Caravaggio "Nawrócenie św. Pawła",
podręcznik, s.107,
Édouard Manet "Śniadanie na trawie",
podręcznik, s. 200,
Pablo Picasso "Panny z Avignon",
podręcznik, s. 257,
Marcel Duchamp "Mona Lisa z
wąsami"(L.H.O.O.Q.), Wielcy malarze, ich
życie, inspiracje i dzieło. Marcel Duchamp,
P.O. Polska Sp. z o.o, Warszawa,
-

karteczki dla uczniów z informacjami o

treści załączonych dzieł,
-

wycinki z gazet ilustrujące historię

najnowszych prowokacji artystycznych.

Co to jest kicz?

Treść lekcji:



określenie trudności w obrębie
wartościowania w sztuce,



przedstawianie przygotowanych przez
uczniów i nauczyciela przykładów kiczu w
sztuce,



poszukiwanie kryteriów pozwalających
rozróżnić sztukę od kiczu.

Cel lekcji:



zdefiniowanie pojęcia kiczu,



dotarcie do "granic sztuki",



rozbudzenie wrażliwości na istnienie sztuki
autentycznej i nieautentycznej,



namysł nad żywotnością kiczu w kulturze
masowej,



rozwinięcie umiejętności interpretacji
zjawisk kulturowych różnych epok.

Po przeprowadzeniu lekcji uczeń potrafi:



zdefiniować pojęcie kiczu,



w interpretacji posłużyć się kategorią
oryginalności artystycznego zabiegu,



wskazać przejawy kiczu w kulturze masowej,



podjąć próbę samodzielnego wartościowania
dzieła sztuki, przy odwołaniu się nie tylko do
subiektywnych odczuć, ale i estetycznych
kategorii.

Metody pracy:



prezentacja przykładów,



analiza przykładów,



dyskusja,



wykład.

Materiały dydaktyczne:



A. Camus,

Dżuma,



M. Białoszewski, Ballada z makaty,



przykłady kiczu przygotowane przez uczniów,

"Echa Partenonu"- oddziaływanie sztuki starożytnej Grecji

na architekturę europejską po czasy współczesne

Cel główny: uświadomienie uczniom siły, z jaką kultura antyku oddziaływała na sztukę w kolejnych

epokach nowożytnych.

Cele operacyjne:

Uczeń:



poznaje najważniejsze elementy architektoniczne greckich świątyń okresu klasycznego oraz
porządki greckiej architektury;



uczy się rozpoznawać w budowlach nowożytnych elementy inspirowane architekturą antyczną;



rozumie pojęcia: tympanon, portyk, fryz, styl koryncki, styl joński, styl dorycki, woluty, eklektyzm;



rozumie zależność wpływów epok wcześniejszych na kolejne epoki w sztuce i dostrzega związki
przyczynowo-

skutkowe w ewolucji dzieł sztuki;



analizuje i porównuje dzieła sztuki.

Metody i formy pracy:



rozmowa nauczająca z elementami wykładu,



praca indywidualna,



praca w grupach -

analiza tekstów kultury.

Środki dydaktyczne:



K. Chmielewski, J. Krawczyk "Wiedza o kulturze", cz. I i II, WSz PWN,



albumy o architekturze XX wieku,



zdjęcia lub pocztówki przedstawiające wybrane zabytki starożytnej Grecji oraz kserograficzne
odbitki najważniejszych detali porządków architektonicznych,



ilustracje wybranych zabytków architektury, przygotowane przez nauczyciela.

O wyższości Chopina nad Mandaryną

Cele lekcji

Wiadomości

Uczeń zna pojęcia: kultura masowa, elitarna (wyższa).

Umiejętności
Uczeń:

- wypisuje skojarzenia nasuwające się podczas słuchania utworu muzycznego,
- świadomie odbiera muzykę,
- samodzielnie definiuje pojęcia kultury masowej i elitarnej,
- świadomie wybiera wytwory kultury,
- określa wyższość kultury elitarnej nad kulturą masową,
- dostrzega funkcje kultury masowej,
- tworzy pary opozycyjne,
- pracuje z kartą pracy,
- toleruje upodobania kolegów dotyczące muzyki.

Metoda i forma pracy

interpretacja utworów muzycznych, metoda wypełniania kart pracy, dyskusja.

Środki dydaktyczne

- nagrania: piosenki pop np. Mandaryny, klasycznego utworu Chopina, utworu Michała Bajora,

Rysowanie muzyki

Cele lekcji

a) Wiadomości

Powtórzenie wiadomości z lekcji przeprowadzonej na ostatnich

zajęciach, utrwalenie takich pojęć, jak:

muzyka, program,

muzyka programowa, poemat symfoniczny, koncert

.

Zapoznanie uczniów z ekspresywną rolą muzyki i

możliwościami jej wyrażania na różne sposoby (np.

rysowanie na papierze). Wyposażenie uczniów w niezbędne

umiejętności muzyczne, rozwijanie ich zdolności oraz

estetycznej wrażliwości na muzykę. Odbiór dzieła Antonia

Vivaldiego

Cztery pory roku

z umiejętnością wskazania

programu i tematu muzycznego, zwrócenie szczególnej

uwagi na muzyczne zmiany nastrojów związane z

przemijaniem pór roku. Zwrócenie uwagi uczniów na

interdyscyplinarność muzyki, czyli jej związek z innymi

dziedzinami sztuki i nauki (np. plastyki, historii, literatury).

Rysowanie muzyki

Cele lekcji

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:



Wyjaśnić pojęcia:

muzyka, program, muzyka programowa, poemat

symfoniczny, koncert

.



Umiejętnie wskazać ekspresywną funkcję i rolę muzyki.



Tworzyć i wzbogacać doświadczenie poprzez własne działania

artystyczne.



Bawić się i współdziałać w grupie.



Sprawdzać własne osiągnięcia i umiejętności prowadzące do

wysokiej samooceny i poczucia sukcesu.



Wyjaśnić, na czym polega interdyscyplinarność muzyki.



Rozwijać umiejętności mówienia o muzyce i emocjach.



Wyrażać emocje związane z muzykę w sposób werbalny.



Rozróżnić poszczególne fazy utworu związane z narodzinami i

przemijaniem wiosny na podstawie słuchanego dzieła Antonia

Vivaldiego.

Rysowanie muzyki

2. Metoda i forma pracy

Metoda aktywizująca uczniów – rysowanie muzyki z elementami

pogadanki na temat wyrażania emocji związanych z muzyką.

3. Środki dydaktyczne

Podręcznik: Wacław Panek,

Świat muzyki...

Stanowisko do odtwarzania muzyki.
Nagranie dzieła Antoniego Vivaldiego

Cztery pory roku.

Biały papier formatu A4.
Kredki – pastele.
Karta pracy ucznia.

Rysowanie muzyki

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Sprawdzenie obecności.
Sprawdzenie zadania domowego.
Metodą pogadanki przypomnienie najważniejszych zagadnień związanych z tematem

poprzedniej lekcji.

b) Faza realizacyjna

Metodą pogadanki wprowadzenie uczniów do tematu

Rysowanie muzyki.

Odpowiedź na

pytanie:

Czym jest muzyka i w jaki sposób możemy ją wyrazić?

Przypomnienie zagadnień

związanych z muzyką programową, jej ekspresywną rolą i funkcją w kulturze.

Przypomnienie kompozytorów i utworów omawianych na poprzedniej lekcji z
uwzględnieniem szczególnej roli programu muzycznego.

Słuchanie I części koncertu skrzypcowego Antonia Vivaldiego

– Wiosna

.

Karta pracy

1. Jaki instrument w utworze Antoniego Vivaldiego prowadzi temat przewodni?

Jaką spełnia on rolę?

2. Co to znaczy, że muzyka jest sztuką interdyscyplinarną?
3. Jakie uczucia chciał wyrazić Antoni Vivaldi w poznanym utworze?
4. Na czym polega ekspresywna rola i funkcja muzyki?

Rysowanie muzyki

b) Faza realizacyjna

Omówienie efektów pracy

Umiejętne rozpoznawanie przez uczniów odgłosów natury, emocji wyrażonych przez

poszczególne tematy utworu i wskazanie ich funkcji w całości słuchanej części ze

zwróceniem uwagi na pierwszoplanową rolę skrzypiec.

Zwrócenie uczniom uwagi na możliwości łączenia muzyki z innymi dziedzinami sztuki i nauki

w muzyce programowej. Zapoznanie z pojęciem interdyscyplinarności poprzez wskazanie

wyżej wymienionych cech muzyki i jej łączenia z innymi dziedzinami kultury.

Świadome słuchanie I części koncertu skrzypcowego Antonia Vivaldiego

Wiosna

wraz z

odtwarzaniem wewnętrznych emocji uczniów na papierze. Odbiór dzieła z rozróżnianiem

poszczególnych faz utworu, związanych z narodzinami i przemijaniem wiosny.

c) Faza podsumowująca
Wystawa prac i wspólna interpretacja narysowanych emocji.