Czynności nauczyciela i planowanie

pracy dydaktyczno – wychowawczej w

zakresie przedmiotu wychowania

fizycznego.

Planowanie pracy

dydaktyczno - wychowawczej

„Każdej pracy

zorganizowanej

towarzyszy namysł,

którego wynikiem jest

program działania”.

T. Kotarbiński

Plan powinien być:



celowy – powinien określać cel i środki do tego
celu wiodące



wykonalny – o wykonalności planu można się
przekonać po wykonaniu próby realizacji



wewnętrznie zgodny – wykluczenie elementów
sprzecznych



maksymalnie operatywny – treść daje się łatwo
zastosować w działaniu



plastyczny – giętkość, zwrotność pozwalające na
jego modyfikacje, bez potrzeby układania nowego
planu

Plan powinien być:



dostatecznie szczegółowy



terminowy – powinien zawierać terminy
wykonania części i całości przedsięwzięcia



alternatywny – pozwala to na likwidowanie
sprzeczności, jaka może wystąpić



kompletny



optymalnie długodystansowy



komunikatywny – zarówno jego części jak i
całość muszą być zrozumiałe dla
współpracowników

W planowaniu

uwzględniamy:



stwierdzenie celu działania



organizowanie toku działania



prognozę dotyczącą okoliczności i środków
działania



rokowanie pedagogiczne (ustalenie granic
realnego przewidywania zmian
wychowanka)



zapewnienie środków działania



przyszłą kontrolę wykonania zadań i ocenę
osiągniętych wyników

Plan szkoły w zakresie kultury
fizycznej



zajęcia obligatoryjne (przedmioty: kultura
fizyczna, przysposobienie obronne,
geografia, biologia, itp.)



zajęcia pozalekcyjne (SKS, imprezy
sportowe i rekreacyjne)



samodzielne zajęcia domowe uczniów



współpraca ze środowiskiem pozaszkolnym
(np. komitet rodzicielski)

Plan zajęć obligatoryjnych -
przykład



na zasadzie porozumienia nauczyciel
wychowania fizycznego może pomóc
nauczycielowi przysposobienia obronnego w
przygotowaniu uczniów do efektywnego
rzutu granatem, pokonania toru przeszkód



nauczyciele innych przedmiotów zrealizują z
uczniami wybrane teoretyczne tematy z
zakresu kultury fizycznej

Zajęcia pozalekcyjne:



powinny być tak zaplanowane i
zorganizowane, aby nie kolidowały z
rozkładem tygodniowym zajęć szkolnych



konieczne jest ujęcie imprez sportowych
w planie szkoły



zakup sprzętu sportowego



wykonanie prac konserwatorskich boisk i
urządzeń sportowych



rozbudowa urządzeń sportowych

Zaplanowania wymaga
również:

Roczny plan wychowania

fizycznego dla klasy szkolnej



powinien być prosty i ogólny



konkretny



powinien wskazywać tylko główne kierunki i
akcenty działania nauczyciela i uczniów w
skali roku



cykliczna strategia organizowania działań
dydaktyczno - wychowawczych

Przykład cyklu



przypomnienie przepisów gry



zaplanowanie pracy w postaci konspektu
zajęć dla poszczególnych klas



ewentualny remont boiska



przygotowanie piłek



sprawdzian umiejętności gry
i znajomości przepisów na zakończenie
działań pedagogicznych w cyklu



Każda praca zawodowa, w tym również
praca nauczyciela, to zespół czynności
skierowanych na osiągnięcie konkretnych i
korzystnych skutków.

Czynności pedagogiczne

nauczyciela wychowania

fizycznego



Praca nauczyciela jest bardzo trudna i
złożona, wymagająca sprawnego
organizowania czynności uczniowskich
polegających na pobudzaniu procesów
umysłowych, uczuciowo –
motywujących i działania praktycznego
uczniów.
Nauczyciel w swej działalności musi
uwzględnić także wielostronne przejawy
życia psychicznego i warunki społeczno –
bytowe młodzieży, wyznaczające w pewnym
stopniu procesy poznawcze i
postawotwórcze.



W tej sytuacji czynności dydaktyczne i
wychowawcze splatają się w jedną
niepodzielną całość, pomimo że występują
w różnych relacjach i stosunku do siebie.
Czynnikiem łączącym dydaktyczne i
wychowawcze aspekty działań
nauczyciela to zadanie.



Podstawowymi elementami działania
pedagogicznego są czynności. Stanowią one
fundament każdego złożonego układu
działać.



Różni autorzy w odrębny i swoisty sposób
wyróżniają grupy czynności ludzkich.
Spośród nich najwłaściwszym wydaję się
podział zaprezentowany przez J. Poplucza,
jako że jest on dostosowany do zawodu
nauczycielskiego.

Rodzaje czynności
nauczyciela

J. Poplucz wyróżnia następujące rodzaje
czynności nauczycielskich:

a.

Przygotowawcze

b.

Motywujące

c.

Informujące

d.

Naprowadzające

e.

Kontrolne

f.

Korekcyjne

g.

Zabezpieczające



To takie działania nauczyciela, których celem jest
zapewnienie pomyślnych warunków realizacji
podjętego zadania. Każde zadanie (lub grupa zadać)
wymaga zastosowania innych środków
dydaktycznych, innego ustawienia ćwiczących, innego
zabezpieczenia przed urazami i wypadkami, słowem –
stworzenia innej sytuacji pedagogicznej.



Przygotowanie warunków pomyślnej realizacji zadać
dokonywane jest zawsze we współpracy nauczyciela z
uczniami. Podstawą pomyślnego przebiegu czynności
przygotowawczych, a dzięki nim i przebiegu realizacji
zadania, jest umiejętność operowania formami
organizacyjnymi i środkami dydaktycznymi.

Czynności przygotowawcze



Rola i znaczenie czynności motywujących polega
na wzbudzaniu uwagi, zainteresowania i sił
uczniów do wykonania zadań.



Czynności motywujące ściśle są powiązane z
procesami uczuciowymi.



Podstawowym warunkiem i wyznacznikiem
skuteczności wszelkich zabiegów nauczania –
uczenia się są więc sprzężone z sobą procesy
uczuciowo – motywacyjne, przy czym czynności
motywujące są czynnikami wzbudzania u uczniów
napięcia uczuciowego przez i w czasie
wykonywanych zadań.

Czynności motywujące



Wszelkie objawi niechęci, lekceważenia obowiązku i
niedbałego wykonywania zadań przez uczniów na
lekcji wychowania fizycznego wynikają przede
wszystkim z nieumiejętnego stosowania zabiegów
motywujących przez nauczyciela prowadzącego
zajęcia.



Czynności motywujące uruchamiają siły wewnętrzne
ucznia do podejmowania zadań i popranego ich
wykonania, co przejawia się jak wiadomo, w
podejmowanych przez nich czynności.



Czynności motywujące łączą się także z innymi
czynnościami nauczyciela, np. naprowadzającymi,
wtedy, gdy uczniowie napotykają trudności i
przeszkody w wykonaniu zadania, gdy uczeń
opanowuje nową, trudną technikę ruchu, pracuje nad
rozwojem wytrzymałości i musi pokonać ogromne
zmęczenie itp.

Struktura czynności motywujących:

1.

Wywołanie zainteresowania danym
zadaniem przez ukazanie jego ważności
czy przydatności

2.

Indywidualne wywołanie potrzeby podjęcia
pracy nad zadaniem

3.

Stosowanie dodatkowych bodźców
motywujących (pochwał, uwag, nakazów
itp.)

4.

Ocenianie wysiłków uczniów i zachęcanie
ich do pokonywania trudności przez
pomaganie, dodatkowe wyjaśnianie,
porównywanie z innymi



Nauczyciel powinien indywidualizować
zabiegi motywujące w stosunku do
poszczególnych uczniów.



Czynności motywujące w równym stopniu
dotyczą nauczania, jak i wychowania, co
więcej, są one splecione we wspólnym
procesie pedagogicznym, bowiem
„pobudzanie uczniów do pracy jest także
kształtowaniem ich zachowań i postaw.



Czynności, które mają zmobilizować
uczniów do pracy, powinny być szczególnie
dobrze przemyślane i zaplanowane.



Przez informację należy rozumieć nową dla ucznia
wiadomość.



Nauczyciel wychowania fizycznego powinien na
różnego typu zajęciach uczynić wszystko, aby
wyposażyć swoich wychowanków w taki
niezbędny repertuar wiedzy, który pozwoli im
samodzielnie pielęgnować ciało i zdrowie oraz
uprawiać rekreację sportową przez całe życie –
czyli informację dotyczące środków, metod, zasad,
reguł i strategii sterowania własną sprawnością i
zdrowiem, a także wiadomości na temat kultury
fizycznej, estetyki.

Czynności informujące

Informacje w dydaktyce

Instruktażowo - normatywne

Sprawozdawcze

Programujące działanie

uczniów

I.

Informacje instruktażowo – normatywne to
fakty objaśniane i uogólniane przez
nauczyciela, z których uczniowie tworzą
sobie sieć poznawczą (zintegrowana
wiedza na temat jakiegoś przedmiotu,
zjawiska, zdarzeń itp.)

II.

Informacje sprawozdawcze to informacje
płynące od uczniów.

III.

Informacje programujące działanie
uczniów dotyczą wyjaśniania i ustalania
sposobów działania uczniów.



Przekaz informacji powinien dokonywać się
w określonych sprzyjających warunkach,
jeśli się pragnie, aby z niego w optymalnym
stopniu korzystali uczniowie.



Informacja powinna być jasna, dostatecznie
szczegółowa, ale nie przeładowana
sprawami drugorzędnej wartości.



Należy maksymalnie usunąć źródła
możliwych błędów i zakłóceń w zakresie
zrozumienia przekazu przez uczniów.

Trzy źródła błędów i zakłóceń w procesie
przekazywania informacji:

1.

Nauczyciel – ciche, niedokładne mówienie,
używanie niezrozumiałych pojęć,
niewłaściwe stanowisko i kierunek głosu.

2.

Warunki obiektywne – hałas powodowany
przez ćwiczących, zła akustyka Sali,
rozmowy uczniów, duża odległość, szumy i
hałasy zewnętrzne, środowisko wodne, zła
pogoda.

3.

Uczeń – brak dyscypliny, niuwaga,
przytępienie słuchu, nieznajomość
określonej terminologii.

Podstawowa struktura czynności

informujących składa się z

następujących elementów:

1.

Orientacja co do poziomu wiedzy uczniów
na damy temat

2.

Podanie nowych informacji

3.

Podsumowanie nowych wiadomości,
wyeksponowanie spraw węzłowych oraz
powiązania nowych wiadomości z już
wcześniej znanymi.

Jednakże w kulturze fizycznej bardzo dużą

rolę informacyjną spełnia pokaz ruchu.
Dlatego najlepszym połączeniem będzie
stosowanie mieszaną instrukcję słowno –
pokazową.

Struktura czynności informacyjnych w

procesie nauczania czynności (zadań)

ruchowych powinna być następująca:

1.

Podanie nazwy i znaczenia danej
czynności (umiejętności)

2.

Zwięzły opis czynności (słowna instrukcja
czynności ruchowej)

3.

Rzeczowe objaśnienie związków między
poszczególnymi elementami danego
zadania ruchowego

4.

Pokaz zadania ruchowego



Uświadomienie nazwy i znaczenia tego, co ma
być przedmiotem, powinno skoncentrować uwagę
uczniów i chęć opanowania zadania ruchowego.



Opis czynności ruchowych powinien być słowną
ilustracją obrazu czynności ruchowej, zaś
objaśnienie winno dotyczyć logicznych i istotnych
związków pomiędzy poszczególnymi elementami
danego zadania ruchowego.



Dzięki wzorowemu pokazowi zadania ruchowego i
towarzyszącej mu uważnej obserwacji ze strony
uczniów, w ich korze ‘mózgowej powstaje
„wyobrażenie – program” danego zadania
ruchowego, który wraz z opisem słownym i
objaśnieniem staje się wzorcem sposobu jego
wykonania.



Są one kierowane na analizę wyniku działania.
Mają one na celu uporządkowanie zasobu
wiadomości, a przede wszystkim umiejętności i
nabytych sprawności, a czasem nastawione są na
uporządkowanie struktury myślenia o problemach
związanych z aktywnością w zakresie kultury
fizycznej.



Kontrola – stwierdzenie stanu rzeczywistego
jakiejś rzeczy lub zdarzenia, jego ocena i
wyciągnięcie z niego określonych wniosków
odnośnie dalszego działania przez porównanie do z
posiadanym wzorcem.

Czynności kontrolne



Wzorcami w działaniach obejmujących kulturę
fizyczną są konkretne sposoby rozwiązywania
zadać, zazwyczaj sprzężonych z wykonaniem
konkretnych czynności ruchowych.



Kontrola powinna być skoncentrowana przede
wszystkim na ocenie rozbieżności pomiędzy
celem a rzeczywiście osiągniętym wynikiem,
co, jak wiadomo, stanowi miarę tzw. błędu
wyniku.



Co ważniejsze, sam uczeń może tę rozbieżność
zaobserwować i ocenić, czyli czynnościowe
ujęcie pracy pedagogicznej stwarza warunki
dla samokontroli i samooceny uczniów.



Czynności kontroli i samokontroli pozwalają
odkryć niedociągnięcia u każdego ucznia.
Nauczyciel, mając dokładny obraz wyników
pracy uczniów, może modyfikować swoje
działania, tak, aby uzyskać w końcowym
rezultacie zamierzony efekt. Jest to możliwe
dlatego, że każde działanie nauczyciela jest
optymalnie dostosowane do rzeczywistego
poziomu rozwoju i możliwości uczniów.



Czynności kontrolne są stale obecne w
procesie kształcenia i wychowania, nie
mogą jednak dominować na innymi
czynnościami i przytłaczać uczniów.

„Kontrola nie narzucająca
się ma silniejsze znaczenia
motywujące niż kontrola
odczuwana przez uczniów
jako środek nacisku.”

J. Poplucz



Występują w fazie opanowywania przez uczniów
nowych informacji, a przede wszystkim nowych
umiejętności ruchowych praz przed i w trakcie
rozwiązywania przez uczniów zadań
problemowych.



Charakterystyczną cechą czynności
naprowadzających jest pomaganie uczniom w
samodzielnej pracy skierowanej na cel. Mogą to
być czynności nauczyciela, jak: podsumowanie
odpowiednich myśli, wskazówek, doradzania
sposobów działania ułatwiających znalezienie
wyjścia z jakiejś sytuacji.

Czynności naprowadzające



Poziom i zakres czynności
naprowadzających będzie w każdym
przypadku zależał od tego, jaki cel pragnie
nauczyciel osiągnąć poprzez czynności
uczniów związanych z zadaniem i od tego,
którą metodę zastosuje.

Struktura czynności naprowadzających:

1.

Stwierdzenie trudności lub
niezdecydowania

2.

Ustalenie istoty trudności

3.

Podanie wskazówek, uwag, myśli,
dodatkowych informacji itp.



Są charakterystyczną cechą każdego
sprawnego działania. Mogę one dotyczyć
działań uczniów lub własnych działać
(nauczycielskich).

Czynności korekcyjne

Korygowanie czynności ruchowych ma miejsce w

przypadku pojawienia się błędów. Korygowanie może

przyjąć następujące postacie:

1.

Korygowanie synchroniczne – występuje wtedy, gdy
ćwiczący popełnia proste błędy, a nauczyciel w
czasie wykonywania ćwiczenia informuje ich o
popełnionych błędach lub informuje, co mają zrobić,
aby zadanie (ćwiczenie) wykonać poprawnie.

2.

Korygowanie szybkie – występuje, gdy nauczyciel
przerywa zajęcia i ponownie instruuje ruch ze
szczególnym akcentem na te elementy ćwiczenia,
które były wykonywane błędnie.

3.

Korygowanie opóźnione – występuje, gdy błędy
wynikają głównie z niedomagań tych, czy innych
grup mięśniowych lub cech motorycznych i
poprawiania błędów jest uzależnione od
zlikwidowania tych niedomagań u uczniów.



Czynności korekcyjne z istoty swojej
nastawione są na poprawianie popełnionych
przez uczniów błędów. Sposoby poprawiania
błędów będę zależały od zastosowanej
metody realizacji zadania.

1.

Metoda ścisła – potrzeba korygowania
błędów występuje najintensywniej.

2.

Metoda ruchowej ekspresji twórczej – brak
potrzeby korygowania

3.

Metoda programowego uczenia się –
czynności korekcyjne nauczyciela są
zastąpione przez czynności
autokorekcyjne ucznia.

Struktura czynności korekcyjnych:

1.

Stwierdzenie popełnienia przez ucznia
błędu

2.

Ustalenie wspólnie z uczniem miejsca, w
którym został popełniony błąd

3.

Ustalenie istoty błędu

4.

Ustalenie sposobu poprawy błędu

5.

Udzielenie dodatkowych informacji

6.

Sprawdzenie poprawności wykonania
zadania



Czynności korekcyjne powinny być tak
stosowane, aby uczeń nie stracił zaufania
do nauczyciela i wiary we własne siły.



Czynności korekcyjne nie tylko polegają na
słowach, ale także na zastosowaniu
odpowiednich do zauważonego błędu
ćwiczeń i specjalnych zadań ruchowych,
które zastosowane praktycznie przyczynią
się stopniowo do wyeliminowania błędu i
opanowania pożądanej umiejętności.



Ubezpieczenie jest jednym z podstawowych
zadań nauczyciela na lekcji i we wszystkich
zajęciach ruchowych. Nauczyciel
odpowiedzialny jest:



za wywieszenie, omówienie i skrupulatne

przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa
(regulaminy)



za bezpośrednie ubezpieczenie uczniów podczas

wykonywania ćwiczeń i zadań ruchowych



za systematyczne szkolenie uczniów w zakresie

samoochrony

Czynniki zabezpieczające



Nauczyciel jest odpowiedzialny za zdrowie
fizyczne i psychiczne dzieci oraz
konieczność przewidywania sytuacji
niebezpiecznych w czasie prowadzenia
zajęć ruchowych



Zabezpieczenie przed wypadkami i urazami
nie polega na unikaniu trudnych i
niebezpiecznych sytuacji, lecz na
ubezpieczeniu ćwiczących w trakcie
wykonywania zadań ruchowych i na
profilaktyce aktywnej (uodpornienie
jednostki na zagrażające jej
niebezpieczeństwo ze strony środowiska
zewnętrznego)