Planowanie pracy
dydaktycznej
Planowanie pracy
dydaktycznej
CELE
• wyjaśnienie, czym jest proces
dydaktyczny i przypomnienie zasad
nauczania
• refleksje nad planowaniem i planem
zajęć
• omówienie zasad sporządzania
indywidualnego planu zajęć
• przedstawienie głównych „grzechów”
planów zajęć
By istniało zwierciadło świata,
świat musi mieć jakiś kształt.
/Umberto Eco/
Proces dydaktyczny
planowanie (sporządzanie rozkładu
zajęć, tworzenie struktury lekcji,
pisanie konspektów, kierowanie pracą
domową uczniów)
> KONSPEKT
prowadzenie zajęć (dobór metod,
środków i form pracy)
> LEKCJA
kontrola i ocena osiągnięć uczniów
> OCENIANIE
Zasady nauczania
zasada systemowości, czyli porządkowanie
wiedzy
zasada poglądowości, czyli respektowanie
drogi między konkretem a abstrakcją
zasada samodzielności, czyli ograniczonej
zależności ucznia od nauczyciela
zasada łączenia teorii z praktyką, czyli
łączenie wiedzy naukowej z praktyką
codziennego życia)
zasada stopniowania trudności (zanim
nauczysz się biegać, naucz się chodzić)
Planowanie
gdzie idę?
jaką trasą?
dlaczego?
co będę zwiedzał?
jakimi etapami?
Planowanie jako logiczne
następstwo analizy treści
kształcenia
Treści nauczania
Cele + materiał +
wymagania
planowanie realizacja efekt
treści planowane
treści poznawane
treści opanowane
PLANOWANIE
nieobserwowalne
indywidualne
trudne do nauczenia
się
Poziomy planowania
• planowanie roczne
(ogólne ustalanie
treści, ustalanie kolejności realizacji materiału,
decyzja o materiałach dydaktycznych)
• planowanie semestralne
(korygowanie planu rocznego)
• planowanie dzienne
(przygotowanie
klasy do zajęć w następnym dniu)
Poziomy planowania
(Niemierko 1999)
• planowanie kierunkowe,
o zasięgu
roku szkolnego (dla przedmiotu)
• planowanie wynikowe,
o zasięgu
działu programowego lub dłuższej jednostki
tematycznej (bardziej szczegółowe cele)
• planowanie metodyczne,
dotyczące
pojedynczej lekcji
Specyfika planowania w
zakresie kształcenia
polonistycznego
wielowymiarowość przedmiotu język polski:
– wymiar instrumentalny,
np. kształcenie umiejętności
interpretowania tekstów, czytania pozajęzykowych kodów
znakowych, sprawności językowych;
– wymiar historyczny,
np. zapoznanie z dziełami
polskiego piśmiennictwa;
– wymiar społeczno-filozoficzny,
np. wprowadzenie w
podstawową wiedzę psychologiczną, socjologiczną,
filozoficzną;
– wymiar estetyczny,
np. tworzenie sytuacji
sprzyjających przeżyciu estetycznemu i dostrzeżeniu
wartości dzieł.
Jak wygląda ‘plan
zajęć’?
układ linearny
układ tabelaryczny
Przykład:
Rozkład materiału nauczania języka
polskiego dla klasy II liceum
Oświecenie
Temat lekcji ( zakres materiału )
Liczba
godzin
1.Podanie wykazu lektury i omówienie rozkładu
nauczania
2.Świat ludzkich wartości w literaturze antyku,
średniowiecza, renesansu i baroku – powtórzenie
wybranych zagadnień z kl. I
3.W kręgu idei filozoficznych wieku oświecenia. Analiza
tekstów filozoficznych: (Kartezjusz, Wolter, Locke,
Newton). Racjonalizm, empiryzm, sensualizm, deizm,
ateizm, materializm.
4. „Kandyd" Woltera na tle poznanych form epickich.
Powiastka filozoficzna jako gatunek literacki. Styl
wolteriański.
5. „Uprawiajmy swój ogródek" - czy „Kandyd" może być
receptą na życie? (dyskusja)
6. Polskie oświecenie - wiek reform i reformatorów.
Wiadomości o epoce i jej wybitnych przedstawicielach.
7. Klasycyzm - główny prąd epoki i preferowane gatunki
literackie. Poetyka klasycyzmu we Francji i w Polsce.
1 godzina
1 godzina
2 godziny
1 godzina
1 godzina
1 godzina
1 godzina
kłopoty z terminami
plan zajęć
rozkład materiału
bryk z metodyki
gotowiec
indywidualny plan dydaktyczny
GOTOWCE to
najczęściej dokumenty wysoce abstrakcyjne
i nieprawdziwe, napiętnowane grzechem
doskonałości: wszystko można wpisać do
sześciu – ośmiu równoległych rubryk,
nawet dziesięć pojęć z poetyki czy pięć
różnych środków dydaktycznych
przewidzianych na jedną lekcję, ale kto (i
jak!) to wykona? Publikowane rozkłady są
„przedobrzone" i dlatego są nieużyteczne.
Przypominają nożyczki, którymi nic uciąć
nie można, bo mają za dużo ostrzy.
/B. Chrząstowska/
Czemu służy własny
plan?
•nie da się pracować efektywnie bez planu
• trzeba liczyć się z czasem, by rozumnie
nim gospodarować
• trzeba szukać powiązań między różnymi
elementami treści
• trzeba dobierać je ze względu na potrzeby
uczniów danego zespołu i ze względu na
założone cele
• nie da się pracować z sensem według
cudzego planu (?)
Jak sporządzić
indywidualny plan?
1. zapoznanie się ze strukturą dydaktyczną danego
etapu (ustalenie celów i ich hierarchii na podstawie
dokumentów programowych)
2. zdiagnozowanie warunków pracy, np. rozpoznanie
potrzeb uczniów
3. ustalenie zasady porządkowania treści
(struktury dydaktycznej), doboru materiału i
podziału treści na większe całostki
Przykładowe struktury (porządki): chronologiczny, problemowy,
genealogiczny, komunikacyjny, aksjologiczny
Dobór materiału: literatura, plastyka, teatr, film, nauka o języku.
Podział materiału na większe całości, np. z romantyzmu:
biografia romantyczna (wieszcze; klimat epoki, sztuka),
poezja i poeta (spór z klasykami, wiersze programowe),
miłość i cierpienie (bohater romantyczny, liryka miłosna).
Jak sporządzić
indywidualny plan?
4. ustalenie warunków
czasowych
4 godz. x 36 tygodni =
144 godz.
144 – 12 (prace klasowe
i ich poprawa) – 12
(nieprzewidziane zdarzenia,
np. rekolekcje, wycieczki)
= 120 godzin
Jak sporządzić
indywidualny plan?
5. zaprojektowanie schematu planu:
– ograniczona szczegółowość
– uwzględnienie pojęć, lektur, tematyki
– uwyraźnienie celów ogólnych i operacyjnych
– operacjonalizacja (wyodrębnienie czynności
ucznia)
Uwaga: różnica między nauczaniem o
przedmiocie a nauczaniem przedmiotu.
Podstawowe
problemy
•jak wiązać teorię z praktyką?
• jak osiągnąć kompromis między zasadą
systematyczności nauczania a potrzebą
nauczania okazjonalnego?
• którym zagadnieniom poświęcić osobne lekcje?
• które zagadnienia mają być powtarzalne (układ
spiralny)?
• jak integrować (np. które zagadnienia z gramatyki
wiązać z lekturą lub ćwiczeniami w mówieniu i
pisaniu)?
• przy jakich okazjach utrwalać materiał?
• jak diagnozować potrzeby uczniów i uwzględniać je
w planie?
Najczęstsze „grzechy”
rozkładów
pozostałość encyklopedyzmu
pozory porządkowania treści
schematyzm i formalizacja
lekceważenie celów nauczania
wysokie wymagania
Objawy
encyklopedyzmu
– mnożenie informacji
– przeładowanie programów nauczania
– dążenie do kompletności
przekazywanej wiedzy
– unieruchomienie wiedzy
– brak hierarchii
Pozorne porządkowanie
treści
(kl. VI)
treści porządkowane przez pryzmat
przedmiotu
Materiał
literacki
Kierunek
opracowania
Nauka o
języku
20
h
W
R
Z
E
S
I
E
Ń
H. Sienkiewicz,
Przygoda w
górach
A. Kamieńska,
Widok z gór
K. I. Gałczyński,
Pieśń o
żołnierzach
W. Broniewski,
Żołnierz polski
T. Lenartowicz,
Kalina
anegdota, pointa;
zapis i rola dialogu;
uzupełnianie
komentarzem
narratora;
ćwiczenia w
interpretacji
głosowej tekstu;
legenda
patriotyczna;
zestawienie
tekstów, ilustracje;
uosobienie;
powtarzanie
wiadomości o
znaczeniu,
formach i
funkcjach
czasownika;
tworzenie i
stosowanie form
strony biernej;
budowa i
znaczenie formy
zwrotnej
Lekceważenie celów
nauczania
Uwzględnianie celów
nauczania
(kl. V)
Kształcone
umiejętności
Formy
pracy i
ćwiczenia
Materiał
Temat
Licz
ba
godz
in
Określanie form
czasowników w
narracji i ich
funkcji.
Określanie
funkcji użycia
wielu form
osobowych
czasownika w
narracji.
Wskazywanie na
różne sposoby
ożywiania
narracji
Kilkuzdaniowe
opowiadania;
ćwiczenia w
dynamizowani
u i zwalnianiu
narracji.
Gromadzenie
nazw
czynności;
precyzowanie
znaczeń przez
wykorzystanie
synonimii.
M.
Dąbrowska
, Odjazd
(podręczni
k)
To samo
na różne
sposoby
1
Schematyzm i
formalizacja
Licz
-ba
lekc
ji
Tematy
lekcji
Kształcone
czynności i pojęcia,
schematy lekcji,
pojęcia i
zagadnienia z teorii
literatury
Konteksty,
umiejętności,
środki
dydaktyczne,
ćwiczenia, prace
domowe
Nauka
o
języku
2-3
Co to jest
oświecen
ie? W
kręgu
idei
polityczn
ych i
społeczn
ych
Praca z
podręcznikiem.
Nazwa (fragm. Kanta).
Ramy chronologiczne.
Wpływ elit na życie
umysłowe. Wielka
Encyklopedia (hasła z
podr.). Zasady umowy
społecznej (fragm. J.J.
Rousseau). Tolerancja
(fragm. J. Locke’a i
Voltaire’a). Wybrane
fragm. z pism S.
Staszica, np.
Edukacja.
Notatka: nazwiska,
tytuły, cytaty,
skrócone zdania i
pojedyncze
pojęcia. Zwrócenie
uwagi na układ
graficzny i akapity.
Czytanie notatek.
Pr. dom. Krótki
komentarz
dotyczący myśli
politycznych i
społecznych
oświecenia.
Pisowni
a
nazwis
k
obcych
Planowanie
samodzielnej pracy
ucznia
lektury
– co i kiedy czytają?
– co może ukierunkować ich lekturę?
– jak ich zachęcić do czytania?
gromadzenie i selekcja informacji
– jak będą gromadzić informacje?
– czy będą wysyłani do bibliotek?
– czy będą referaty?
Bibliografia
B. Chrząstowska, Rozkład
materiału?!, Polonistyka 1996 nr 2
B. Niemierko, Między oceną szkolną
a dydaktyką. Bliżej dydaktyki,
Warszawa 1999
Następny wykład
KONSPEKT