NAGŁE PRZYPADKI

WETERYNARIA W PRAKTYCE

66

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2012

c) „brudne” lub brązowe błony śluzowe

towarzyszą posocznicy lub zatruciu
acetaminofenem (koty);

d) przekrwione (ceglastoczerwone)

błony śluzowe oznaczają wstrząs
hiperdynamiczny, zatrucie cyjan-
kiem lub tlenkiem węgla, udar ciepl-
ny lub inne stany hipermetabolicz-
ne (guz chromochłonny, „przełom
tarczycowy”).

• Należy ocenić czas wypełniania na-

czyń włosowatych (CRT).
a) W tym celu uciska się błonę ślu-

zową, co powoduje jej zblednięcie,
a następnie liczy się, ile sekund
upływa do chwili przywrócenia jej
wyjściowego, różowego zabarwie-
nia. Lepiej przeprowadzać ten test
na dziąsłach niż na błonie śluzowej
policzka, ponieważ pociąganie
za wargę może zniekształcać wy-
nik testu. Badanie jest trudne lub
niemożliwe do przeprowadzenia
u zwierząt z pigmentowanymi dzią-
słami.

b) Określenie CRT pozwala wstępnie

ocenić stopień nawodnienia orga-
nizmu i perfuzję tkanek obwodo-
wych.

c) Prawidłowy CRT = 1,0-1,5 s.
d) Skrócenie CRT (< 1,0 s) charaktery-

zuje stany wstrząsu hiperdynamicz-
nego lub stany hipermetaboliczne
(hipertermia, posocznica, nadczyn-
ność kory nadnerczy).

e) Wydłużony CRT (> 1,5 s) wynika

ze zmniejszonej perfuzji tkanek –
odwodnienia, hipowolemii, chorób
serca, skurczu obwodowych naczyń
krwionośnych, hipotermii, bólu,
oddziaływania egzogennych kate-
cholamin, niedotlenienia lub wstrzą-
su. CRT > 3 s wskazuje na bardzo
silny skurcz obwodowych naczyń
krwionośnych i silnie ograniczoną
perfuzję tkanek.

(OUN) lub obwodowego uszkodzenia
łuku nerwowo-mięśniowego.
Jeśli zwierzę oddycha, to czy oddycha

w sposób wydajny?
• Na czas przeprowadzania badania kli-

nicznego wprowadza się tlenoterapię.

• Klasyfi kuje się typ oddychania.
• Prawidłowa częstotliwość oddechów

wynosi 16-30/min. Jeśli występują
trudności w oddychaniu, odgłosy od-
dechowe są stłumione lub zaostrzone,
pacjent ma sinicę lub przyspieszoną
akcję oddechową.

• Niewydolność układu oddechowego

zagrażająca życiu może przejawiać się
jednym z następujących objawów:
a) pozycja odciążająca – wyprostowa-

na głowa i szyja,

b) bezdech,
c) niepokój lub lęk,
d) oddychanie przez otwartą jamę

ustną, chwytanie powietrza,

e) sinica,
f) PaCO

2

powyżej 80 mmHg,

g) PaO

2

poniżej 60 mmHg (przy

wdychaniu 21% tlenu, na pozio-
mie morza: SaO

2

< 90 (mierzona

pulsoksymetrem); stosunek PaO

2

do procentowej zawartości tlenu
we wdychanym powietrzu wynosi
< 3, jeśli wdychane powietrze jest
wzbogacone w tlen.

Po ustabilizowaniu stanu dróg odde-

chowych i oddychania trzeba ocenić
inne oznaki życia.
• Należy ocenić barwę błon śluzo-

wych:
a) blade błony śluzowe mogą ozna-

czać niedokrwistość, wstrząs, ból
lub zmniejszoną perfuzję tkanek;

b) niebieskawe błony śluzowe wska-

zują na sinicę, która może wynikać
z upośledzonego oddychania, me-
themoglobinemii (acetaminofen,
azotany), zespolenia lub wrodzonej
wady serca;

Douglass K. Macintire, Kenneth J. Drobatz, Steven C. Haskins, William D. Saxon

Identyfi kacja zaburzeń
zagrażających życiu:

wstępne badanie pacjentów

Publikacja stanowi fragment książ-
ki pt. „Podręcznik stanów nagłych
oraz intensywnej opieki medycznej
u małych zwierząt”.

Wstępne badanie

Wstępnie ocenia się stan pacjenta, okre-
śla sposób oddychania i oznaki życia.

Zaraz po przybyciu pacjenta po wy-

padku lub w stanie krytycznym nale-
ży dokonać szybkiej, wstępnej oceny
jego stanu, zwracając szczególną uwa-
gę na ABC (drogi oddechowe [A, air-
way], oddychanie [B, breathing], krąże-
nie [C, circulation]).
• Należy się koncentrować na niepra-

widłowościach, które mogą stanowić
bezpośrednie zagrożenie dla życia.

• Nieprawidłowości zagrażające życiu

pacjenta trzeba bezzwłocznie ustabi-
lizować.

• Drugie, bardziej szczegółowe badanie

kliniczne wraz z badaniami labo-
ratoryjnymi można przeprowadzić
po ustabilizowaniu zaburzeń stano-
wiących zagrożenie życia.

• Częściowe badanie kliniczne należy

przeprowadzać w określonych od-
stępach czasu, tak aby móc dosto-
sowywać leczenie do zmieniającego
się stanu pacjenta. Fakt, że jakieś
zaburzenie nie stanowiło problemu
w chwili ostatniego badania, nie ozna-
cza, że nie stanie się kłopotliwe chwilę
później.
Należy określić, czy pacjent próbuje

oddychać.
• Jeśli nie, trzeba oczyścić drogi odde-

chowe, intubować pacjenta i wentylo-
wać, dostarczając 100% tlenu.

• Jeżeli nie można założyć rurki intuba-

cyjnej, należy wykonać interwencyjną
tracheostomię.

• Bezdech jest oznaką uszkodzenia

ośrodkowego układu nerwowego

NAGŁE PRZYPADKI

WETERYNARIA W PRAKTYCE

67

www.weterynaria.elamed.pl

WRZESIEŃ • 9/2012

• Należy określić jakość fali tętna:

a) wyczuwalne tętno na tętnicach udo-

wych oznacza, że średnie ciśnienie
krwi wynosi co najmniej 50 mmHg.
Fala tętna wyczuwalna na tętnicy
śródstopia grzbietowej wskazuje,
że ciśnienie skurczowe krwi wynosi
co najmniej 80 mmHg;

b) silne tętno skaczące towarzyszy

pierwszemu etapowi wstrząsu/
wstrząsowi hiperdynamicznemu;

c) słabe tętno nitkowate – wstrząs w fa-

zie niewyrównanej, odma opłucno-
wa, płyn w worku osierdziowym;

d) tętno brakujące – słyszalnemu

uderzeniu serca nie towarzyszy
wyczuwalna fala tętna. Należy
wykonać elektrokardiogram (EKG),
aby wykryć zaburzenia rytmu
serca: przedwczesne skurcze ko-
morowe i częstoskurcz komorowy
to najczęstsze przyczyny tętna
brakującego u pacjentów w stanie
krytycznym. Powstają wskutek nie-
dotlenienia, bólu, urazu, stłuczenia
mięśnia sercowego, wstrząsu,
zaburzeń elektrolitowych i zespo-
łu rozszerzenia i skrętu żołądka;
migotanie przedsionków to czę-
sta przyczyna tętna brakującego
u psów z zastoinową niewydolno-
ścią serca;

e) brak fali tętna: przy braku słyszal-

nych uderzeń serca – rozpocząć
reanimację (CPR); jeśli występuje
słyszalne uderzenie serca, ale brak
fali tętna, trzeba brać pod uwagę
chorobę zatorowo-zakrzepową.

• Należy mierzyć częstotliwość pracy

serca:
a) częstoskurcz: > 160 (psy dużych

ras), > 180 (psy małych ras), > 200
(szczenięta), > 220 (koty): do czę-
stych przyczyn częstoskurczu
zalicza się: hipowolemię, ból, niedo-
tlenienie, hiperkapnię, hipertermię,
posocznicę, niedokrwistość, stres,
nadczynność tarczycy i niewydol-
ność serca;

b) rzadkoskurcz: < 60 (psy), < 80 (koty):

jest to nietypowe zjawisko u ze-
stresowanych pacjentów w stanie
krytycznym; należy wykluczyć
hiperkaliemię, niedrożność cewki
moczowej, niedoczynność kory
nadnerczy, zatrucie związkami fos-
foroorganicznymi, zaawansowaną
hipotermię i przedawkowanie leków
(opioidów); wśród innych przyczyn

rzadkoskurczu wymienia się uraz
głowy, zaburzenia przewodnictwa
przedsionkowo-komorowego i nad-
mierne napięcie nerwu błędnego.

• Należy określić temperaturę ciała:

a) hipertermia: temperatura ciała

do 40°C może oznaczać prawidłową
reakcję organizmu na zakażenie
i nie wymaga specjalnego postępo-
wania; temperatura ciała przekra-
czająca 41,1°C wymaga rozpoczęcia
aktywnego chłodzenia; temperatura
ciała powyżej 42,2°C może prowa-
dzić do dekompensacji układów
enzymatycznych i niewydolności
wielonarządowej;

b) hipotermia: aktywne ogrzewanie

pacjenta jest niezbędne, jeśli
temperatura ciała nie przekracza
34,4°C i pacjent jest otępiały;
temperatura ciała < 27,8°C pro-
wadzi do zaburzeń rytmu serca
i zaburzeń krzepnięcia; hipotermia
to częste zjawisko u kotów z upo-
śledzoną perfuzją (zaawansowane
odwodnienie, niedrożność cewki
moczowej, kardiomiopatia, kwasica
ketonowa). Pacjentów z hipowole-
mią nie wolno ogrzewać do czasu
uzupełnienia niedoboru płynów
(najlepiej z zastosowaniem pod-
grzanych płynów podawanych
dożylnie), ponieważ pod wpływem
zewnętrznego źródła ciepła docho-
dzi do rozszerzenia obwodowych
naczyń krwionośnych; hipotermia
to powszechne zjawisko u pa-
cjentów pediatrycznych i należy
ją zniwelować przed rozpoczęciem
karmienia; delta T (ΔT) – inaczej
różnica pomiędzy głęboką tempe-
raturą ciała a temperaturą błony
międzypalcowej, wynosząca >
4,4°C – wskazuje na silny skurcz
obwodowych naczyń krwiono-
śnych.

W przeprowadzaniu pełnego bada-

nia klinicznego pacjenta pomaga plan
określany skrótowo z języka angielskie-
go A CRASH PLAN.

Technik lub lekarz weterynarii prze-

prowadzający wstępne badanie kwali-
fi kacyjne pacjentów powinien zawsze
zebrać krótki wywiad od właścicieli,
obejmujący następujące zagadnienia:
• Co stanowi główny problem pacjenta?
• Kiedy zwierzę po raz ostatni zachowy-

wało się prawidłowo? Ile czasu trwają
objawy?

• Podstawowe informacje na temat

stanu poszczególnych układów (np.
kaszel, świst oddechowy, wielomocz,
konsystencja kału).

• Czy zauważono podobne objawy

także u innych zwierząt?

• Czy zwierzę obecnie otrzymuje jakieś

leki lub czy ma jakąś chorobę rozpo-
znaną w przeszłości?
Należy opanować krwotok zewnętrz-

ny lub wewnętrzny.
• W tym celu zakłada się opatrunek

uciskowy bezpośrednio na krwawiący
obszar.

• Trzeba rozważyć zastosowanie tym-

czasowej (< 5 min) opaski uciskowej
do zatrzymania krwotoku tętniczego
na czas potrzebny do zaciśnięcia
i podwiązania przerwanej tętnicy.

• Zakłada się opatrunek uciskowy

na złamania, których obrys się po-
większa na skutek trwającego krwa-
wienia.

• Krwotok do jamy klatki piersiowej

może prowadzić do duszności – nie-
kiedy konieczne jest nakłucie klatki
piersiowej.

• Trzeba brać pod uwagę krwawienie

do jamy otrzewnej u pacjentów, któ-
rych stanu nie można ustabilizować
za pomocą płynów podawanych
dożylnie i których hematokryt stale
się zmniejsza.
a) Zasadniczo nie zaleca się usuwania

krwi z jamy brzusznej: krew zosta-
nie ponownie wchłonięta (nieusz-
kodzone erytrocyty); 40% w ciągu
24 godzin.

b) Są trzy wskazania do usuwania

krwi z jamy otrzewnej: kiedy ilość
zgromadzonego płynu jest na tyle
duża, że utrudnia oddychanie; gdy
pacjent wymaga przetoczenia krwi,
a jedynym dostępnym jej źródłem
jest jego własna jama brzuszna; kie-
dy konieczne jest oczyszczenie pola
widzenia chirurgicznego podczas
laparotomii.

c) Ściśle przylegający „opatrunek

na brzuch” pomaga ograniczyć ak-
tywny krwotok do jamy otrzewnej,
o ile nie uciska jednocześnie prze-
pony i nie utrudnia oddychania, ale
jest przeciwwskazany u pacjentów
z przepukliną przeponową.

‰

Materiał został udostępniony

przez Wydawnictwo Galaktyka

z Łodzi.