12.05.2011

made by koperek©

ACCUSATIVUS DUPLEX

(podwójny biernik)

WYSTĘPUJE PO CZASOWNIKACH:



habeo, habere, habui, habitum



puto, putare, putavi, putatus



indico, indicare, indicavi, indicatum



creo, creare, creavi, creatum



dēsignō, dēsignāre, dēsignāvi, designatum



dēclārō, dēclārāre, dēclārāvī, dēclārātum



facio, facere, feci, factum



efficio, efficere, effeci, effectus



reddo, reddere, reddidi, redditus



appello, appellare, appellavi, appellatus



nomino, nominale, nominavi, nominatum



dícó, dícere, díxí, dictum

PRZYKŁADY:

(dop.bliższe) (dop. dalsze)  oba w Acc.



Claudiam amicam meam habeo.

(Uważam Klaudię za moją przyjaciółkę.)

(dop. bliższe) (dop. dalsze)



Lublinum oppidum pulchrum putamus.

(Uważamy Lublin za pięchne miasto.)

(podm.) (dop. bliższe) (dop. dalsze)



Barba neminem philosophum facit.

(Broda nie czyni nikogo filozofem.)

(podm.) (dop. bliższe) (dop. dalsze)



Divitiae neminem facilem faciunt.

(Bogactwa nie czynią nikogo szczęśliwym.)

capio, capere, cepi, captum – zajmować
neco, necare, necavi, necatus – zabijać
dêleô, dêlêre, dêlêvî, dêlêtum – niszczyć, burzyć

uważam kogoś za coś

czynię kogoś kimś

mianuję kogoś kimś

nazywam kogoś

12.05.2011

made by koperek©

HEKSAMETR

DAKTYLICZNY (łac. versus

hexameter

dactylicus)

–

najstarsze

znane metrum europejskiej poezji epickiej. Heksametrem napisane są dwie najstarsze greckie
epopeje Iliada i Odyseja Homera. Stał się kanonicznym wierszem starożytnej epiki greckiej
oraz - po zarzuceniu wiersza saturnijskiego, także łacińskiej.

Heksametr jest wierszem iloczasowym i izochronicznym. Każdy wers składa się dokładnie
z 24 jednostek długości brzmienia, tak zwanych mor, na co składa się
sześć stóp daktylicznych po 4 mory. Każda ze stóp daktylicznych może zostać podmieniona
na spondej, który ma tę samą wartość iloczasową. Ostatnia stopa, o ile jest daktylem,
może być niepełna, zamiast ostatniej sylaby występuje wtedy pauza o długości 1 mory.

Układ sylab długich i krótkich wygląda tak (A - sylaba długa stanowiąca arsę, l - sylaba
długa, b - sylaba krótka, a - sylaba obojętna):

Abb Abb Abb Abb Abb Aa

DEKLINACJA III

Nazywana również "deklinacją i" ze względu na końcówkę -is w dopełniaczu liczby
pojedynczej. Inna nazwa to "deklinacja mieszana", gdyż jest w niej wiele (podobnych)
wzorów odmian.

Według tej deklinacji odmieniają się rzeczowniki wszystkich rodzajów. Wyróżniamy trzy
typy deklinacji trzeciej:

a) SPÓŁGŁOSKOWA



do typu spółgłoskowego należą rzeczowniki wszystkich trzech rodzajów.



temat jest zakończony na spółgłoskę i można go znaleźć w gen.sg.
po odrzuceniu końcówki;



Abl. sg. zakończony jest na "e", gen.plur. na "um", a nom.plur. na "a";



podobnie jak w deklinacji II w odmianie rzeczowników rodzaju nijakiego
równe są sobie przypadki: nominativus, accusativus i vocativus w sing.
i plur  łatwo to zapamiętać jako zasadę 146 (nom.-1, acc.-4, voc.-6);



do typu spółgłoskowego należą rzeczowniki nierównozgłoskowe (nom. sg.
i gen. sg. mają nierówną liczbę głosek), np.

o

homo, hominis – człowiek

o

orator, orator – mówca

o

senator, senatoris – senator

o

imperator, imperatoris – wódz

masculinum

12.05.2011

made by koperek©

o

soror, sororis – siostra

o

uxar, uxoris – żona

o

constitutio, constitutioris –

o

inventio, inventioris – wynalazek

o

conventio, conventioris –

o

lex, legis – ustawa

o

nomen, nominis – imię

o

crimen, criminis – zbrodnia

o

carmen, carminis – wiersz, pieśń

o

opus, operis – dzieło

o

tempus, temporis – czas

o

corpus, corporis – ciało

o

ius, iuris – prawo

o

caput, capitis – głowa, stolica



należy do niej siedem wyjątków, nazywanych rodziną z pieskiem:

o

pater, patris – ojciec;

o

mater, matris – matka;

o

frater, fratris – brat;

o

senex, senis – starzec;

o

iuvenis, iuvenis – młodzieniec;

o

vates, vatis – wieszcz;

o

canis, canis – pies;

które są równozgłoskowe.



odmiana

masculinum = femininum

SINGULARIS PLURALIS

Nom. rex

reg

es

Gen. reg

is

reg

um

Dat. reg

i

reg

ibus

Acc. reg

em

reg

es

Abl. reg

e

reg

ibus

Voc. rex

reg

es

femininum

neutrum

12.05.2011

made by koperek©

neutrum

SINGULARIS PLURALIS

Nom. op

us

oper

a

Gen. oper

is

oper

um

Dat. oper

i

oper

ibus

Acc. op

us

oper

a

Abl. oper

e

oper

ibus

Voc. op

us

oper

a

b) SAMOGŁOSKOWA



do tego typu należą rzeczowniki rodzaju nijakiego i przymiotniki
deklinacji III  pierwszym przypadku są zakończone na: "e", "al" lub "ar",
np.

o

mare

o

animal



Abl.sg. rzeczowników typu samogłoskowego jest zakończony na "i",
nom.plur. na "ia", a gen. plur. "ium";



odmiana

neutrum

SINGULARIS PLURALIS

Nom. mare

mar

ia

Gen. mar

is

mar

ium

Dat. mar

i

mar

ibus

Acc. mar

e

mar

ia

Abl. mar

i

mar

ibus

Voc. mar

e

mar

ia

12.05.2011

made by koperek©

c) MIESZANA



do typu mieszanego należą rzeczowniki równozgłoskowe, które w nom. sg.
zakończone są na "is", "es" oraz nierównozgłoskowe takie, które przed
końcówką gen.sg. zostaje temat zakończony kilkoma spółgłoskami, np.

o

urbs

o

orbis

o

ars



wszystkie zakończone są w abl. sing. na "e", a gen.plur. na "ium";



odmiana

SINGULARIS PLURALIS

Nom. civ

is

civ

es

Gen. civ

is

civ

ium

Dat. civ

i

civ

ibus

Acc. civ

em

civ

es

Abl. civ

e

civ

ibus

Voc. civis

civ

es