Metodyka szkolenia taktycznego

WOJSKOWA AKADEMIA TECHNICZNA

ZAKŁAD SZKOLENIA OGÓLNOWOJSKOWEGO

płk dr Henryk OLCHA

ppłk mgr Tomasz KĘDRA

METODYKA SZKOLENIA TAKTYCZNEGO

(dla podchorążych I i II roku studiów WAT)

= = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = = =

Warszawa 1998

SPIS TREŚCI

WSTĘP ......................................................................................

I. ZASADY OGÓLNE...................................................................... 5

1. Zasady i cele szkolenia taktycznego............................................... 5

2. Zadania

doskonalenia

metodycznego............................................. 15

3. Metody i formy organizacyjne zajęć stosowane w okresie

szkolenia podstawowego oraz szkolenia drużyny...........................

II METODYKA

SZKOLENIA

ŻOŁNIERZA .................................. 32

1. Rola i miejsce dowódcy drużyny w okresie szkolenia

podstawowego. .............................................................................

2. Przygotowanie

się dowódcy plutonu oraz dowódcy drużyny do

zajęć. Zasady opracowania planu-konspektu. ................................

3. Układ organizacyjny i przebieg zajęć z taktyki podczas szkolenia

podstawowego. ...........................................................................

III METODYKA SZKOLENIA DRUŻYNY .................................... 45

1. Rola i miejsce dowódcy plutonu oraz dowódcy drużyny w okresie

szkolenia drużyny..........................................................................

2. Układ organizacyjny i przebieg zajęć w okresie szkolenia

drużyny.

BIBLIOGRAFIA

.......................................................................... 51

ZAŁĄCZNIKI............................................................................... 52

1. Plan-konspekt dowódcy drużyny do szkolenia w okresie

podstawowym, nt. : „Działanie żołnierza na polu walki.”

2. Plan-konspekt dowódcy plutonu do szkolenia w okresie szkolenia

podstawowego, nt.: „Działanie żołnierza na polu walki.”

3. Plan-konspekt dowódcy plutonu do zajęć z okresu szkolenia

drużyny, nt.: „Drużyna zmechanizowana w natarciu.”.

4. Plan-konspekt dowódcy drużyny do zajęć realizowanych w

formie musztry bojowej, nt.: „Dowodzenie drużyną
zmechanizowaną w obronie.”

5. Plan konspekt dowódcy plutonu do zajęć grupowych z przejściem

do praktycznego działania, nt. : „Dowodzenie plutonem
zmechanizowanym w natarciu."

ZAKOŃCZENIE ..........................................................................

120

WSTĘP

Poradnik jest przeznaczony dla podchorążych I i II roku studiów. Stanowi on

kompendium wiedzy z metodyki szkolenia taktycznego, niezbędnej dowódcy drużyny i

dowódcy plutonu, do nauczania w okresie szkolenia podstawowego i zgrywania drużyny.

Przede wszystkim obejmuje cały zakres wiedzy i umiejętności metodycznych potrzebnej

do organizowania i prowadzenia zajęć ze szkolenia taktycznego, który obowiązuje

aktualnie absolwenta WAT.

W pierwszym rozdziale zawarte są podstawowe, teoretyczne zagadnienia z

dziedziny dydaktyki wojskowej i metodyki szkolenia taktycznego. Szczególną uwagę

zwrócono na zasady nauczania, metody i formy organizacyjne zajęć stosowane w okresie

podstawowego szkolenia i zgrywania drużyny.

części drugiej omówiono problematykę związaną z metodyką szkolenia

żołnierza, eksponując rolę i miejsce dowódcy plutonu (drużyny) w okresie szkolenia

podstawowego.

części trzeciej zaprezentowano układ organizacyjny i przebieg zajęć w okresie

szkolenia drużyny.

Istotne znaczenie dla całości poradnika posiadają załączniki, gdzie jako warianty

przykładowych rozwiązań zaproponowano w pełni opracowane plany-konspekty do

zajęć, które są objęte programem nauczania w I i II roku studiów ze szkolenia

taktycznego. Podanych w nich przykładów organizacyjnych i sposobów przeprowadzenia

konkretnych zajęć (ćwiczeń) taktycznych nie należy traktować jako jedynych i

najlepszych rozwiązań. Są to propozycje, które powinny podchorążym ułatwić

zrozumienie problematyki związanej z szkoleniem taktycznym w dwóch

najistotniejszych okresach szkolenia w jednostkach wojskowych oraz we właściwym

przygotowaniu się do przyszłej roli dowódcy - nauczyciela.

Należy jednak podkreślić, że proponowane rozwiązania organizacyjne i

metodyczne powinny być systematycznie wzbogacane i rozszerzane o nowe treści

wynikające z doświadczeń szkoleniowych, także tych, które zostały wypracowane i

obowiązują w NATO, oraz trendów rozwojowych organizowania i prowadzenia działań

taktycznych.

I. ZASADY OGÓLNE.

1. Zasady i cele szkolenia taktycznego.

Szkolenie taktyczne jest podstawowym przedmiotem w całokształcie szkolenia

bojowego wojsk pancernych i zmechanizowanych. Obejmuje ono zasadnicze zagadnienia

szkolenia specjalistycznego. Dlatego też, od jakości szkolenia taktycznego w okresie

podstawowym i oddziaływania wychowawczego oraz wpojenia określonych pojęć i

zasad działania, w głównej mierze zależeć będą efekty nauczania w kolejnych etapach

szkolenia w okresach zgrywania załóg i pododdziałów.

Wiedza taktyczna przekazywana szkolonym powinna być oparta na najnowszych

zasadach prowadzenia działań taktycznych. W zakładanych celach szkoleniowych musi

się znaleźć umiejętność nowoczesnego dowodzenia i prowadzenia walki, a to oznacza

sprawne i optymalne decyzje podejmowane w walce oraz umiejętność użytkowania

najnowszej techniki bojowej. Uzyskanie więc wymaganego zakresu wiedzy i osiągnięcie

odpowiedniego stopnia praktycznych umiejętności przez dowódców danego szczebla

dowodzenia i przez pododdziały w szkoleniu taktycznym jest możliwe jedynie wówczas,

jeżeli kadra dowódcza (wykładowcy) legitymują się nie tylko gruntowną wiedzą

specjalistyczną z zakresu taktyki ogólnej, lecz także posiadają umiejętność przekazania

jej podwładnym. Potrzebna jest więc każdemu żołnierzowi znajomość i umiejętność

praktycznego stosowania reguł dydaktycznych. Do najważniejszych z nich należą zasady

nauczania, które wypracowała dydaktyka i ona definiuje to pojęcie następująco:

Zasady nauczania są to prawidłowości dydaktyczne, przestrzeganie których jest

niezbędnym warunkiem skutecznego nauczania i uczenia się.

Tak rozumiane zasady nauczania służą realizacji ogólnych celów kształcenia i

obowiązują w pracy szkół różnych typów i szczebli oraz w zakresie różnych

przedmiotów nauczania (np. matematyki).

Zasady nauczania nie są jednak „normami prawnymi,” lecz opartymi na

spostrzeżeniach naukowych regułami praktycznymi. Innymi słowy nie grożą nam żadne

sankcje typu prawnego, jeżeli nie będziemy przestrzegali ich reguł. Lecz musimy

zdawać sobie sprawę z tego, że nasze efekty szkoleniowe okażą się niezadowalające,

jeżeli nie zastosujemy ich np. w nauczaniu taktyki.

Zasady

określają sposób w jaki należy urzeczywistniać cele nauczania. Cele i

treści nauczania ukazują z kolei, czego należy uczyć, natomiast zasady wskazują jak się

to powinno czynić. Zasady odpowiadają na pytanie d l a c z e g o należy uczyć tak lub

inaczej (poglądowo, systematycznie) aktywizując podchorążych (żołnierzy).

Biorąc za podstawę zasady nauczania, które wypracowała dydaktyka w szkoleniu

mają zastosowanie następujące z nich: *

− poglądowości;
− aktywności i samodzielności szkolonych;
− związku teorii z praktyką;
− trwałości wiedzy oraz indywidualnego podejścia do szkolonych;
− przystępności;
− systematyczności.

Zasada poglądowości nakazuje, aby w procesie nauczania umiejętnie łączyć

słowo i pokaz przez zaangażowanie zmysłów wzroku, słuchu, dotyku itd. Należy

ukazywać szkolonym rzeczy i zjawiska najpierw w ich naturalnym odzwierciedleniu, a

następnie przy pomocy modeli, obrazu, filmów, schematów i symboli.

Szczególną rolę w realizacji tej zasady spełniają pokazy uzbrojenia i sprzętu

bojowego organizowane w pierwszych dniach szkolenia podstawowego oraz w okresie

pobytu podchorążych na praktykach w jednostkach wojskowych. Ważny jest również

udział podchorążych w organizowanych przez Zakład Szkolenia Ogólnowojskowego

podróżach studyjnych na wszelkiego rodzaju pokazy i ćwiczenia z udziałem wszystkich

rodzajów sił zbrojnych i innych uczelni wojskowych. Są one organizowane i

prezentowane niejednokrotnie dla najwyższych szczebli dowodzenia. Pełny rozmach i

zabezpieczenie w środki pozoracji pola walki tych ćwiczeń, stanowi znakomitą lekcją

poglądową dla podchorążych co do możliwości ogniowych, skuteczności i sposobu

działania na współczesnym polu walki pododdziałów rodzajów sił zbrojnych.

______________________

Poradnik metodyczny do szkolenia taktycznego w szkolnych pododdziałach piechoty, Wyd. MON,

Warszawa 1990, s.7.

Zasada

poglądowości jest jedną z najwcześniej sformułowanych, a zarazem

najpowszechniej uznawanych zasad nauczania. Jej przestrzeganie przez nauczającego

(wykładowcę, dowódcę) ma się przyczynić do usunięcia z procesu nauczania

werbalizmu, tj. zastępowania przedmiotów przez oznaczające je, ale często nie znane

żołnierzowi wyrazy. W rezultacie werbalnego nauczania, żołnierze zamiast myśleć

samodzielnie i logicznie, operują wyuczonymi na pamięć wyrazami, które są dla nich

„pustym dźwiękiem”, nie wypełnia ich treść.

Wiedza,

którą przekazujemy żołnierzowi w oparciu o konkretną rzeczywistość

jest nie tylko lepiej rozumiana, ale i trwalsza. Na przykład, prowadząc wykład z pokazem

sprzętu, należy robić wszystko, by umożliwić każdemu żołnierzowi obejrzenie,

dotknięcie i o ile to możliwe, wypróbowanie danego sprzętu czy modelu.

Podsumowując możemy stwierdzić, że racjonalne posługiwanie się zasadą

poglądowości nie prowadzi do eliminowania z procesu nauczania słowa (mówionego i

pisanego), lecz wyznacza mu jedynie właściwe miejsce w tym procesie, nie pozwala, aby

słowo zastępowało rzeczywistość tam, gdzie nie jest to wskazane ze względów

dydaktycznych. Szkolenie należy oprzeć na poznaniu samej rzeczywistości, tzn.

konkretnych rzeczy, zjawisk oraz procesów. Rzecz w tym, aby poszczególne słowa i ich

zestawienie sygnalizowały żołnierzowi to co naprawdę oznaczają.

Omawiana zasada zabiega o wszechstronny rozwój spostrzegawczości i myślenia

żołnierzy.

Zasada aktywności i samodzielności szkolonych. Zasadę tą realizuje się

głównie poprzez taką organizację zajęć, podczas których szkoleni w sposób świadomy i

w miarę samodzielny rozwiązują stawiane przed nimi problemy dydaktyczne oraz

rozwijają umiejętności poznawcze. Należy zatem w toku studiów wyrabiać u

podchorążych inicjatywę, samodzielność, myślenie i działanie. Realizując tę zasadę

należy zapewnić podchorążym rozwijanie indywidualnych zainteresowań poprzez udział

w działalności naukowych kół podchorążych czy w fakultetach.

W zasadzie tej można wyodrębnić dwa aspekty: samodzielność i aktywność.

Bardzo dużą w szkoleniu odgrywa samodzielność, która ułatwia wyrobienie właściwego

stosunku szkolonych do świadomego udziału w zdobywaniu wiedzy, umiejętności i

nawyków oraz do krytycznej oceny osiąganych wyników w szkoleniu.

Mówiąc o świadomości podchorążych w procesie szkolenia, wysuwamy na pierwsze

miejsce konieczność takiego nauczania, aby mogli oni zrozumieć materiał lekcyjny i jego

przydatność. Pozwoli to im przyswoić go sobie w sposób przemyślany i świadomy.

Drugi człon omawianej zasady to aktywność. Rozróżniamy aktywność umysłową i

fizyczną. Jeśli przyjmiemy za kryterium stosunek szkolonych do określonej czynności,

mówimy również o aktywności świadomej (działanie zamierzone) i nieświadomej (np.

podchorąży nie rozumie celu rozkazu, lecz wykonuje je bardzo dobrze). Ze względu na

cechy osobowości rozróżniamy także aktywność naśladowczą, bierną, twórczą i

samodzielną.

Każda działalność człowieka powinna być działalnością świadomą, czyli

skierowaną na jakiś cel, a więc w pewnym stopniu działalnością zaplanowaną i

kontrolowaną. Jeżeli uczestnikom procesu szkolenia uświadomimy wartość treści

zawartej w określonym temacie oraz pokażemy cel każdego pojedynczego zajęcia, to nie

tylko osiągniemy ich maksymalną mobilizację do pracy, ale również wyjaśnimy kierunek

działania i sprawimy, że dostrzegą sensowność swojej pracy. Poszczególne cele

szkoleniowe uznane zostaną przez podchorążych za słuszne i konieczne, za cele własne,

jeżeli ich każda działalność zostanie odpowiednio umotywowana, a oni sami się nią

zainteresują. Nie wystarczą więc tylko takie motywy uczenia się, których źródłem jest

polecenie, rozkaz, strach przed złą oceną, czy chęć zaimponowania innym.

Umotywowana działalność szkoleniowa to taka , którą podchorążowie się zainteresują,

podejmowana jest przez nich z chęcią, wypływa z ich inicjatywy. Dlatego tym

gruntowniej zostanie opanowana.

Uczenie się tylko z obawy przed złą oceną i karą przy jednoczesnym braku

zainteresowania czyni naukę wyjątkowo uciążliwą i mało wydają, budzi niechęć do

wykładowcy (dowódcy) i do danego przedmiotu. Doświadczenia wskazują, że bardziej

skutecznym środkiem dydaktycznym jest zachęta, pochwała, czy nagroda, niż przesadnie

surowa ocena. Ocena pozytywna jako wyraz uznania silniej pobudza do pracy.

Podchorążowie w czasie zajęć taktycznych powinni rozumieć sens i znaczenie

określonego działania. W każdym zajęciu taktycznym trzeba dążyć do wyrabiania

samodzielności i inicjatywy u szkolonych. Temu celowi służy nie precyzyjne stawianie

zadań, lecz określenie zasadniczego celu. Natomiast w początkowej fazie nauczania,

instruowanie i objaśnianie sposobu prawidłowego wykonywania czynności w

określonym rodzaju działań taktycznych. Aby podchorążowie mogli zrozumieć treść

przerabianego tematu oraz sposób określonego działania, celowe jest wcześniejsze

zapoznanie ich z istotą zagadnienia na wykładach lub zajęciach grupowych. Ważne

znaczenie mają projekcje filmów na określony temat oraz pokazowe ćwiczenia taktyczne

w jednostkach wojskowych (np. podróże studyjne).

Reasumując - zasada aktywności i samodzielności szkolonych przestrzega, że nie

można niczego nauczyć podwładnych bez ich wewnętrznego pozwolenia, bez ich chęci

aktywnego współudziału w procesie nauczania.

O efektywności szkolenia decyduje więc nie mechaniczna, zewnętrzna aktywność, lecz

aktywność wewnętrzna wywołana zainteresowaniem czy wręcz odpowiednim

zamiłowaniem.

Zasada związku teorii z praktyką - postuluje umiejętne i twórcze łączenie

wiedzy praktycznej z teorią. Nabyte w działaniu praktycznym doświadczenie powinno

wzbogacać wiedzę teoretyczną podchorążych i służyć dalszemu doskonaleniu praktyki.

Inaczej ujmując można stwierdzić, że zasada wiązania teorii z praktyką służy

przygotowaniu żołnierzy do racjonalnego posługiwania się wiedzą teoretyczną w różnych

sytuacjach praktycznych.

Takie elementy poznania jak: postrzeganie, abstrakcyjne myślenie i działanie są w

praktyce nierozerwalnie ze sobą związane. Powinny one występować w każdych

zajęciach taktycznych. W czasie szkolenia szczególny nacisk należy położyć na praktykę,

gdyż pozwala ona sprawdzić słuszność myślenia, wzbogaca je i jest źródłem

postrzegania.

Nie należy podawać podchorążym uogólnień, ponieważ sami powinni do nich dochodzić.

Podsumowując należy stwierdzić, że nieprzestrzeganie w nauczaniu omawianej

zasady z reguły prowadzi do tego, że podchorążowie wiedzą, lecz nie umieją wykonać

określonych czynności praktycznych, albo też potrafią wykonać tę czynność, ale nie

rozumieją ich podstaw praktycznych.

Zasada trwałości wiedzy oraz indywidualnego podejścia do szkolonych.

W literaturze zasada powyższa z reguły rozbita jest na dwie równorzędne zasady. Jednak

obowiązujący poradnik metodyczny* połączył je w jedną, dlatego także w tym

opracowaniu omówimy je razem.

Zgodnie z tą zasadą należy systematycznie rozwijać zainteresowania szkolonych i

wdrażać ich do samodzielnego doskonalenia się drogą samokształcenia. Przede

wszystkim zaś należy stworzyć takie warunki kształcenia, aby podstawowe, kolejno

zdobywane wiadomości, umiejętności i nawyki nie zniknęły w dalszych latach nauki,

lecz były systematycznie utrwalane i pogłębiane.

Osiągnięcie celów wynikających z tej zasady może nastąpić w wyniku

zastosowania następujących środków:

− powtarzanie wiadomości i umiejętności;
− ćwiczenia, szczególnie w zakresie samodzielności myślenia i działania;
− systematyczna kontrola i samokontrola wyników nauczania i uczenia się.

Tak

więc, kształcąc podchorążych należy dążyć do tego, by to czego ich uczymy

mogło być przez nich odtworzone w dowolnym miejscu i czasie. W wojsku ma to

szczególne znaczenie, ponieważ nigdy nie wiadomo dokładnie, kiedy i w jakich

warunkach podchorążowie (żołnierze) mogą być zmuszeni do skorzystania z tej wiedzy i

umiejętności.

Dydaktyka

psychologia

dostarczają wiele dowodów, że po stosunkowo krótkim

czasie niewiele pozostaje w umyśle, nawet to, co szkoleni przyswoją sobie z dużym

wysiłkiem i zainteresowaniem. Dlatego zasada trwałości wiedzy wymaga od

wykładowcy (przełożonego) zastosowania takich metod i środków, dzięki którym

wiadomości, umiejętności i nawyki podchorążych będą stawały się coraz bardziej trwałe,

dokładne i użyteczne. Ponieważ w początkowym okresie szkolenia wiadomości i

umiejętności świeżo zdobyte są jeszcze nietrwałe i łatwo ulegają zapomnieniu, w

procesie nauczania niezbędne są czynności, które zapewniają ich trwałość. Najczęściej

należą do nich:

− powtórzenia;
− ćwiczenia;
− sprawdzanie (kontrola i ocena).

___________________

Poradnik metodyczny do szkolenia taktycznego w szkolnych pododdziałach piechoty, Wyd. MON,

Warszawa 1990, s. 7.

Powtarzanie wiadomości i umiejętności nie może być mechaniczne i nie może

być organizowane w takiej samej kolejności w jakiej było podawane po raz pierwszy.

Dawniej utrwalano materiał przede wszystkim drogą mechanicznego i często

bezmyślnego „kucia”. Obecnie należy starać się utrwalać materiał poprzez rozbudzenie u

szkolonych zainteresowania zdobytymi wiadomościami i umiejętnościami oraz

świadomy ich udział w procesie nauczania a także systematyczne powtarzanie.

Powtarzając, trwale wiążemy w świadomości szkolonych materiał opanowany dawniej z

tym, który przekazujemy w danej chwili (patrz rys. 1).

a b c d e f g n

Rys. 1 Krzywa zapominania a częstotliwość powtórzeń.*

Z krzywej zapominania wynika, że liczba powtórzeń, największa bezpośrednio po

zapoznaniu się żołnierzy z nowym materiałem (a,b,c), a więc w okresie największego

ubytku wiadomości, powinna stopniowo maleć (d,e,f), lecz nie zniknąć całkowicie

(g ....n).

Ćwiczenia mają na celu utrwalenie określonego materiału, usystematyzowanie

wiadomości oraz pokazanie szkolonym ich praktycznej użyteczności. Należy dobierać

takie ćwiczenia, które sprzyjają nieprzerwanemu pogłębianiu wiadomości, kształtowaniu

umiejętności i nawyków oraz rozwojowi samodzielnego myślenia i działania. W miarę

opanowania przez żołnierzy określonego zakresu wiadomości i nawyków celowe jest

stawianie im zadań wymagających samodzielnego ich rozwiązania.

W procesie samodzielnej pracy nad materiałem teoretycznym lub czynnościami

praktycznymi również następuje jego przyswajanie i trwałe zapamiętanie.

_______________________

Cz. Kupisiewicz, Podstawy dydaktyki ogólnej, Wyd. PWN, Warszawa 1984, s.120.

Kontrola i ocena. Niezależnie od powtarzania i ćwiczenia, istotną rolę w

utrwaleniu przerobionego materiału odgrywa systematyczna kontrola i ocena wyników

szkolenia. Organizowana przy jednoczesnym współudziale uczestników szkolenia jest

ona ważnym czynnikiem kształtowania motywów uczenia się i trwałego przyswojenia

wiedzy.

Omawiana zasada, a w szczególności jej drugi człon nakazujący indywidualne

podejście do szkolonych zakłada, że szkoląc w zespołach (plutonach, grupach), należy

równocześnie rozwijać indywidualne możliwości i zainteresowania żołnierzy.

Podchorążych szczególnie uzdolnionych należy kształcić według zindywidualizowanych

programów nauczania. Dla rozwoju indywidualnych zainteresowań podchorążych,

pogłębienia i utrwalenia oraz rozszerzenia ich wiedzy w WAT, należy szeroko

wykorzystywać działalność kół naukowych oraz fakultetów.

Dążąc do podnoszenia grupowych wyników nauczania co jest szczególnie ważne w

szkoleniu taktycznym, którego zasadniczym celem jest przygotowanie pododdziałów do

działania na polu walki, należy powodować, aby słabsi dorównywali silniejszym. Jednak

nie należy tłumić indywidualnych umiejętności jednostek, ponieważ indywidualne

zespolenie wysiłku podnosi na wyższy poziom zbiorową działalność pododdziału.

Zasada przystępności, zwana także zasadą stopniowania trudności, wymaga

uwzględnienia w nauczaniu podchorążych (żołnierzy) ich możliwości umysłowo-

poznawczych i wydolności fizycznych. Nakłada ona obowiązek stopniowego , ale

systematycznego zwiększania wysiłku żołnierzy zarówno podczas rozwiązywania

problemów teoretycznych jak i działania w trudnych i złożonych sytuacjach

praktycznych.

W procesie nauczania należy przestrzegać obowiązujących w tej zasadzie reguł,

to jest przechodzenia:

− od znanego do nieznanego;
− od tego co bliskie do tego co dalekie;
− od łatwiejszego do trudniejszego;
− od prostego do złożonego.

Zasada

przystępności sugeruje, że zajęcia należy prowadzić w sposób przystępny,

prosty, co nie obniża ich poziomu, lecz przeciwnie przyczynia się do lepszego

zrozumienia przerabianego materiału. Trzeba tu mieć na uwadze, że nie wszyscy

podchorążowie (żołnierze) będą osiągali jednakowe postępy w nauce, gdyż będzie to

wynikało z ich zróżnicowanego poziomu wiedzy ogólnej. Wykładowca powinien

orientować się jaki jest poziom szkolonych i odpowiednio do tego dostosować

przerabiany materiał, a jednocześnie powinien wymagać od nich wysiłku niezbędnego do

osiągnięcia określonych w programie celów szkoleniowych. Od każdego szkolonego

należy wymagać wysiłku odpowiadającego jego możliwościom. Jednym wysiłek ten

umożliwi bardzo dobre opanowanie zagadnień przewidzianych w programie szkolenia, a

drugim - pozwoli zaledwie osiągnąć wymagany poziom.

Zasada systematyczności powinna być realizowana poprzez logiczny układ

treści nauczania, a w nich przedmiotów, tematów i zagadnień oraz ich wzajemną

korelację. Szkolony powinien poznawać materiał nie jako zbiór dowolnie zestawionych

faktów i pojęć, lecz jako system wzajemnie powiązanych wiadomości. Stosując tę zasadę

należy przestrzegać następujących reguł:

− podawanie nowego materiału należy rozpocząć tylko wtedy, gdy wykładowca upewni

się, że uprzednio przerobiony został gruntownie opanowany;

− nowe wiadomości przekazywać we właściwej, logicznej kolejności;

− w toku wszystkich zajęć programowych, zwłaszcza praktycznych, wiązać

poszczególne fragmenty w jedną całość podkreślając jednocześnie elementy
najbardziej istotne;

− w miarę upływu czasu, stawiać szkolonym do rozwiązania coraz to trudniejsze

zadania praktyczne i teoretyczne.

Podsumowując należy podkreślić, że literatura tematu jest stosunkowo szeroka i

różnie ustosunkowuje się co do liczby zasad nauczania jak i kolejności ich

zaszeregowania. Niewątpliwie bardzo trudno jest jednoznacznie wskazać jakąkolwiek

kolejność, czy określić ważność zasad nauczania. Wszystkie są ważne i istotne w

procesie szkolenia, ponieważ wzajemnie się przenikają i uzupełniają. W sposób nieco

lakoniczny można to ująć w następująco: Praktyczne zastosowanie wiedzy teoretycznej

jest możliwe tylko wówczas, gdy jest ona trwale zapamiętana. Wiadomości szkolonego są

tym trwalsze im bardziej świadomie i aktywnie pracował on nad zdobywaniem wiedzy,

zaś nauczanie było bardziej poglądowe a materiał przystępny i usystematyzowany.

Niezależnie od ogólnie obowiązujących zasad, które wypracowała dydaktyka

(zostały omówione wyżej), wyróżnia się specyficzne zasady nauczania właściwe głównie

w szkoleniu taktycznym. Zaliczamy do nich:

− zasadę realizmu;
− zasadę ciągłej gotowości bojowej;
− zasadę jedności - współzależności kształcenia fachowego i metodycznego.

Zasada realizmu wyraża się w maksymalnym zbliżeniu szkolenia taktycznego do

rzeczywistych, trudnych i złożonych warunków przewidywanego pola walki i uczenia

podchorążych tego co jest niezbędne w walce. Funkcjami tej zasady są:

− zwalczanie umowności, uproszczeń i schematyzmu;

− kształtowanie odporności psychicznej i fizycznej;
− wyrabianie twórczej wyobraźni taktycznej;

− umiejętność przewidywania;

− odpowiedzialność wynikająca z zasady jednoosobowego dowodzenia.

W pokojowym okresie szkolenia, gdy brak rzeczywistego niebezpieczeństwa i

napięcia psychicznego jakie występuje w okresie wojny, niektórzy podchorążowie

(żołnierze) skłonni są do omijania trudności lub niedokładnego wykonywania

poszczególnych czynności a niejednokrotnie całych fragmentów ćwiczeń. Zdarza się, że

w czasie ćwiczeń taktycznych ich uczestnicy (nie tylko dowódcy) lekceważą sobie

rozpoznanie, czy ubezpieczenie, zaś ich przełożeni nie zawsze należycie stawiają

zadania.

Otóż zasada realizmu przypomina, aby każda czynność, którą w procesie

szkolenia muszą wykonywać podchorążowie (żołnierze), była wykonywana bez

uproszczeń, tak jak w realnie prowadzonej walce. Prowadząc zajęcia należy ciągle

zwracać uwagę, aby jego uczestnicy zawsze konsekwentnie i z pełnym poświęceniem

wykonywali rozkazy, przestrzegali zasad określonych w instrukcjach i w regulaminie

działań taktycznych.

Bardzo

duże znaczenie ma organizacja i sposób pozoracji pola walki, która w

maksymalnym stopniu powinna odzwierciedlać działanie przeciwnika oraz zmuszać do

właściwego zachowania się pododdziałów własnych w czasie ćwiczeń taktycznych.

Zasada ciągłej gotowości bojowej wynika z zakładanych dla szkół, uczelni i

jednostek wojskowych funkcji w systemie obronności kraju. Stąd część ćwiczeń

taktycznych należy łączyć ze szkoleniem i sprawdzianami gotowości alarmowej.

Zasada ta podkreśla, że każda najtrudniejsza i wymagająca wiele wysiłku czynność, którą

w procesie szkolenia wykonać muszą żołnierze, nie jest „wymysłem dowódcy”, lecz ma

na celu nieustanne podnoszenie gotowości bojowej pododdziału. Dlatego podstawową

metodą w szkoleniu taktycznym powinno być ćwiczenie praktyczne, ponieważ w

największym stopniu zapewnia ono osiągnięcie zakładanej gotowości bojowej. W

koszarach, na sali wykładowej czy urządzeniach treningowych, żołnierz nie uzyska

takiego doświadczenia jak na zajęciach i ćwiczeniach taktycznych w polu, na strzelnicy,

poligonie czy czołgowisku.

Zasada jedności - współzależności kształcenia fachowego i metodycznego.

Założeniem tej zasady jest, że podstawą umiejętności metodycznych są umiejętności

fachowe. Kształcąc w zakresie fachowości, należy rozwijać równocześnie umiejętności

metodyczne, gdyż każdy oficer - dowódca prędzej czy później w swojej karierze

zawodowej, będzie musiał stać się „nauczycielem”. Dlatego też, nie zależnie od

szkolenia instruktorsko-metodycznego, każde zajęcia kończyć należy omówieniem jego

formy organizacyjnej i zastosowanej metody nauczania. Jednocześnie dążyć należy do

tego, aby każde zajęcia były wzorem do naśladowania przez podchorążych.

2. Zadania doskonalenia metodycznego.

„Działalność metodyczna to wyodrębniony zespół przedsięwzięć organizacyjnych

(czynności, zabiegów) dydaktyczno - wychowawczych i technicznych mających na celu

doskonalenie umiejętności pedagogicznych kadry.”*

______________________

Instrukcja o organizacji działalności dydaktycznej i naukowej w wojskowych szkołach zawodowych,

MON, Warszawa 1990, Szkol. 735/90, s. 41.

Działalność metodyczna ściśle związana jest z wcześniej omówioną zasadą

jednści-współzależności kształcenia fachowego i metodycznego, jest jej kontynuacją

obejmującą cały okres służby każdego żołnierza - dowódcy, na każdym szczeblu

dowodzenia.

Efekty

działalności metodycznej zależą od umiejętnego koncentrowania wysiłków

wokół węzłowych problemów wynikających z analizy procesu nauczania w danym

okresie

szkolenia. Sprawność działania organizacyjno-metodycznego zależy od przygotowania

dydaktycznego. Chodzi tu w szczególności o zasób wiedzy i umiejętności dydaktycznych

niezbędnych do organizacji procesu szkolenia i oceniania podwładnych, znajomość zasad

i metod nauczania, umiejętność przygotowania się do zajęć, organizowania pomocy i

pokonywania trudności napotykanych w trakcie realizacji programu szkolenia.

głównych zadań doskonalenia metodycznego można zaliczyć:

− systematyczne doskonalenie umiejętności dydaktycznych wykładowców (kadry

dowódczej) oraz podchorążych;

− doskonalenie organizacji i metod prowadzenia zajęć oraz całego procesu nauczania;

− wypracowanie jak najlepszych form organizacji i metod nauczania do konkretnych

zajęć oraz ich ujednolicenie np. w ramach danego pododdziału;

− popularyzacja, rozpowszechnienie i przyswojenie przez podchorążych doświadczeń

najlepszych wykładowców i dowódców;

− ujednolicenie organizacyjnych sposobów wykorzystania bazy szkoleniowej oraz

popularyzacja najnowszych rozwiązań w tym zakresie.

Działalność metodyczna powinna służyć propagowaniu innowacji dydaktycznej
oraz charakteryzować się różnorodnością form i bogactwem treści. Należy ją prowadzić
w powiązaniu ze szkoleniem programowym korzystając z doświadczeń innych ośrodków
szkolenia, czy jednostek wojskowych. Jednocześnie należy popularyzować własny
dorobek i doświadczenie poprzez działalność wydawniczą i w drodze osobistych
kontaktów, w tym również z innymi szkołami wojskowymi.

Zasadniczymi

przedsięwzięciami w pracy metodycznej są:

− odprawy metodyczne (posiedzenia, narady metodyczne);

− kursy instruktorsko-metodytczne;

− zajęcia metodyczne (hospitacje, zajęcia pokazowe, otwarte, zajęcia instruktorsko-

metodyczne, instruktaże);

− doskonalenie znajomości wybranych zagadnień dydaktyki wojskowej;

− opracowywanie materiałów metodyczno-szkoleniowych;

− wymiana doświadczeń metodycznych z kadrą innych uczelni oraz jednostek

wojskowych.

Odprawy metodyczne (na szczeblu zakładu) przeprowadza się w celu

kolektywnego przestudiowania określonych problemów metodycznych, wyciągnięcia

odpowiednich wniosków w wyniku dyskusji oraz powzięcia konkretnych decyzji

zmierzających do zwiększenia efektywności pracy metodycznej wykładowców (kadry

dowódczej) i ustalenie zasad obowiązujących w danym okresie (semestrze) działalności

dydaktyczno - wychowawczej.

Na odprawach metodycznych powinny być rozpatrzone i omówione następujące

problemy:

− metody i formy organizacyjne konkretnych zajęć realizowanych w danym okresie

(semestrze);

− analiza działalności dydaktycznej wykładowców, instruktorów (kadry dowódczej);

− metody stosowania nowoczesnych, technicznych środków audiowizualnych;

− metody przeprowadzenia ćwiczeń egzaminacyjnych, seminariów i innych

sprawdzianów;

− projekty opracowań metodycznych zasadniczych tematów danego przedmiotu;

− treść skryptów, konspektów i innych materiałów;

− wyniki hospitacji zajęć;

− organizacja i sposób przeprowadzenia konsultacji dla podchorążych;

− nowe materiały szkoleniowe, publikacje, instrukcje, regulaminy, których

wprowadzenie do programu nauczania pociąga za sobą konieczność zastosowania
niezbędnych przedsięwzięć metodycznych.

Kursy instruktorsko-metodyczne organizuje się dla dowódców określonego

szczebla dowodzenia w celu:

− modyfikacji, udoskonalenia i ujednolicenia metod nauczania i form organizacyjnych

zajęć. W warunkach WAT szczególne znaczenie przywiązuje się do kursu
organizowanego przed każdym Podstawowym Szkoleniem Wojskowym. Obejmuje on
kadrę dowódczą (dowódców kompanii, plutonów) oraz podchorążych, którzy jako
dowódcy drużyn biorą udział w tym ważnym okresie szkolenia;

− wymiany doświadczeń w zakresie stosowania najwłaściwszych metod nauczania i

form organizacyjnych zajęć oraz popularyzowania najnowszej literatury fachowej i
wydawnictw metodycznych;

− zapoznania uczestników kursu z zasadami walki (np. według standardów NATO) i

wykorzystania nowych środków uzbrojenia i sprzętu bojowego;

Czas trwania kursu instruktorsko-metodycznego określa jego program. Wszystkie

prace organizacyjne oraz dokumentacja związana z kursem powinna być zakończona

przynajmniej tydzień przed jego rozpoczęciem.

Zajęcia metodyczne planuje się i przeprowadza w celu doskonalenia lub

wypracowania najbardziej skutecznych w warunkach danej uczelni metod nauczania i

form organizacyjnych zajęć. Zajęcia metodyczne powinny poprzedzać tematy, których

treść uległa poważnym zmianom merytorycznym lub w ramach których, planuje się

zastosować nowe środki dydaktyczne. Prowadzi się je również wówczas, gdy kontrole

zajęć wykazują wiele niedociągnięć w przygotowaniu metodycznym kadry dydaktycznej

(dowódczej) lub dużą rozbieżność w samej metodyce prowadzenia tego samego zajęcia.

Zajęcia metodyczne przeprowadza się w formie zajęć: pokazowych, otwartych,

instruktorsko-metodycznych oraz instruktażu.

Opracowanie materiałów metodyczno-szkoleniowych (opracowań metodycz-

nych, planów-konspektów, skryptów) jest jedną z form indywidualnego samokształcenia

fachowo-metodycznego wykładowców, kadry dowódczej i podchorążych.

Doskonalenie znajomości wybranych zagadnień dydaktyki wojskowej ma na

celu systematyczne pogłębianie wiedzy kadry dydaktycznej i dowódczej z wybranych

działów teorii nauczania, uczenia się i samokształcenia, pisania skryptów i podręczników

oraz metodologii badań naukowych.

Wymianę doświadczeń metodyczno-szkoleniowych prowadzi się między

zakładami przedmiotowymi i pododdziałami, między szkołami i jednostkami

wojskowymi.

Wymianę doświadczeń między wykładowcami (dowódcami) prowadzi się poprzez

wzajemne uczestniczenie w zajęciach programowych. Planują ją w miesięcznych planach

pracy kierownicy zakładów (dowódcy). Ma ona na celu zapoznanie się ze sposobem

prowadzenia zajęć przez najbardziej doświadczonych wykładowców (dowódców).

3. Metody i formy organizacyjne zajęć stosowane w okresie

szkolenia podstawowego oraz szkolenia drużyny.

Dla potrzeb niniejszej pracy omówimy wybrane metody nauczania i formy

organizacyjne zajęć, niezbędne zdaniem autorów, w okresie szkolenia podstawowego i

zgrywania drużyny.

METODA - jest to naukowo opracowany sposób przekazywania wiedzy przez

wykładowcę (dowódcę) podchorążym w celu wyposażenia ich w wiadomości,

wyrabiania umiejętności i nawyków.

Podobnie definiuje to pojęcie obowiązujący poradnik metodyczny: „Przez pojęcie

„metoda” w szkoleniu taktycznym należy rozumieć pewien określony zespół sposobów, za

pomocą których przekazujemy szkolonym wiedzę wojskową lub uczymy ich określonych

umiejętności niezbędnych na przyszłym polu walki.”*

Właściwa metoda ułatwia szkolonym zdobycie odpowiednich umiejętności i

nawyków, rozwijając jednocześnie ich umysł, zdolności fizyczne i odporność fizyczną.

Metody nauczania odpowiadają na pytanie „jak uczyć”, to znaczy, w jaki sposób należy

przekazywać żołnierzom wiedzę wojskową, aby umożliwić im jej opanowanie oraz

zapewnić kształtowanie odpowiednich umiejętności, nawyków i cech charakteru.

Metody

określają wewnętrzną stronę procesu dydaktycznego, gdyż stwarzają

warunki powstania i utrzymania między wykładowcą (dowódcą) a szkolonymi

bezpośredniego kontaktu w postaci tak zwanego sprzężenia zwrotnego. Te dwa

elementy

________________________

Poradnik metodyczny do szkolenia taktycznego w szkolnych pododdziałach piechoty, MON,

Warszawa 1990, Szkol. 720/88, s. 11.

stanowią istotę metody, mianowicie ułatwiają rozróżnić, kiedy mamy do czynienia z

metodą nauczania a kiedy z formą organizacyjną zajęć. Zrozumienie tej prawdy ułatwi

nam odpowiedzieć na pytanie: kiedy zajęcia są prowadzone metodą wykładu, a kiedy te

same zajęcia są zorganizowane w formie wykładu

Według kryterium funkcji spełnianych przez wykładowcę i szkolonego w

procesie nauczania metody dzielą się na:

− podające;
− poszukujące;
− praktyczne.

Nauczając metodami podającymi wykładowca spełnia rolę czynną przekazując

wiedzę, natomiast szkolony biernie ją odbiera. Do tej grupy metod zalicza się:

a/ metody słowne:

− wykład;
− odczyt;
− referat;
− praca z książką.

b/ metody poglądowe:

− pokaz;
− demonstrowanie;
− film, itp;

Istotą metod poszukujących jest samodzielne zdobywanie wiedzy przez

szkolonego, który w procesie nauczania jest stroną czynną, podczas gdy rola

wykładowcy (dowódcy) ogranicza się do funkcji organizatorskich, przygotowawczych,

inspirujących i zabezpieczających ten proces. Do poszukujących należą metody:

a/ aktywizujące:

− problemowe;
− kompleksowe;
− sytuacyjne;
− inscenizacji.

b/ dyskusyjne;
c/ laboratoryjne;
d/ ćwiczeniowe.

Stosując aktywizujące metody nauczania należy rozwijać u szkolonych takie

cechy jak: dociekliwość, inwencja, samodzielność umysłową oraz pobudzać ich do

aktywnego uczestnictwa w zajęciach, a także mobilizować do systematycznego

samokształcenia się.

Nauczanie problemowe wymusza na wykładowcy (dowódcy) szereg czynności

dydaktycznych, które sprzyjając tworzeniu sytuacji problemowych przygotowują

szkolonych, przy ich aktywnym udziale, do samodzielnego formułowania, oceniania i

rozwiązywania tych sytuacji.

Istota nauczania problemowego polega więc, na tworzeniu w czasie zajęć i stawianiu

przed szkolonymi zadań poznawczych i praktycznych, które pobudzałyby ich do

zwiększonej aktywności i twórczego myślenia w poszukiwaniu właściwego rozwiązania.

Szczególnie dużo okazji do zastosowania metody problemowej stwarzają ćwiczenia

taktyczne.

Nauczanie kompleksowe w zależności od potrzeby może być stosowane w dwóch

układach:

− w układzie pionowym integruje treści różnego zakresu jednego przedmiotu nauczania,

np. ćwiczenie taktyczne w ramach którego kolejno, podczas jednego zajęcia mogą być
realizowane różne tematy: rozmieszczenie i ubezpieczenie pododdziałów na postoju,
wykonanie marszu ubezpieczonego, natarcie z marszu po podejściu z głębi oraz
przejście do obrony opanowanej rubieży;

− w układzie poziomym polegającym na równoczesnym realizowaniu treści kilku

pokrewnych przedmiotów nauczania stanowiących jednolitą strukturę wiedzy,
niezbędnej na współczesnym polu walki (np. z terenoznawstwa , łączności, obrony
przeciwchemicznej).

Nauczanie programowane. Zasady i metody programowania dydaktycznego mogą

być wykorzystane do usprawnienia organizowania procesu nauczania oraz do

zwiększenia jego efektywności np. poprzez wykorzystanie komputerów i ich możliwości.

Istotą metod praktycznych jest kształtowanie umiejętności i nawyków

szkolonych poprzez praktyczne działanie. Do metod praktycznych zalicza się:

− instruktaż;
− ćwiczenia taktyczne;
− treningi;
− praktyki w jednostkach wojskowych;
− obozy szkoleniowe.

Podstawowym kryterium prawidłowości doboru metody do nauczanego

zagadnienia jest jej skuteczność wyrażająca się efektami szkoleniowymi. W myśl tej

zasady tam gdzie chodzi o zaznajomienie szkolonych z prostymi zagadnieniami i gdy są

oni dobrze przygotowani do poznania rzeczy nowych, można stosować metody podające,

które wymagają od szkolącego mniejszego wysiłku w zakresie przygotowania zajęcia.

Szkolonym posiadającym wyższe kwalifikacje i nawyki samodzielnego uczenia się

zalecana jest praca z podręcznikiem. Natomiast gdy celem jest rozbudzenie

zainteresowań i kształtowanie umiejętności poznawczych zaleca się stosowanie metod

poszukujących. Cenną zaletą tych metod jest fakt, że szkolony analizując zagadnienie

dochodzi samodzielnie do określonej wiedzy. Rozwiązując problem broni przed

określonym audytorium swoich wniosków i uogólnień, uważa je za własne przez co nie

tylko je trwale poznaje, ale także kształtują się w nim określone przekonania i cechy

charakteru.

Metody nauczania nie stanowią układu zamkniętego. Rozwijają się one wraz z

postępem dydaktyki, osiągnięciami techniki oraz w wyniku zmian celów i treści

nauczania.

Dlatego też, każdy wykładowca (dowódca) powinien nieustannie śledzić rozwój

współczesnej pedagogiki i wciąż doskonalić właściwe dla każdej uczelni (jednostki

wojskowej) przedmiotowe metodyki nauczania.

Podstawowe formy organizacyjne zajęć.

FORMY nauczania określają organizacyjne warunki procesu dydaktycznego w

ramach których, urzeczywistniane są metody nauczania.

Formy nauczania stanowią więc zewnętrzną organizacyjną stronę nauczania, na

którą składa się wiele czynników o charakterze organizacyjnym, czasowym i

przestrzennym.

Formy nauczania odpowiadają na szereg pytań, takich jak: gdzie, kiedy, w jakim

czasie, dla kogo, w jakim układzie i w jakim celu organizuje się dane zajęcie.

W praktyce każde przedsięwzięcie dydaktyczne figurujące w rozkładzie zajęć lub

faktycznie zostało przeprowadzone przez wykładowcę (dowódcę) zalicza się do form

organizacyjnych nauczania.

Dopiero w ramach określonych form organizacyjnych występują swoiste dla nich

metody nauczania (patrz tabela nr 1).

Wybierając formę nauczania wykładowca (dowódca) powinien kierować się

następującymi wskazówkami:

− nie przekazywać szkolonym wiadomości, które są oni w stanie sami opanować bez

nadmiernej straty czasu;

− podawać te fakty, których szkoleni nie mogą zdobyć samodzielnie, lub których

zdobycie pociągnęłoby zbyt dużą stratę sił i środków;

− dostosować tempo przekazywanych wiadomości do poziomu i rzeczywistych

możliwości szkolonych;

− przekazywanie wiedzy powinno wyzwalać inicjatywę szkolonych, zachęcać ich do

wysiłku i poszukiwania racjonalnych rozwiązań.

W procesie nauczania w omawianych okresach szkolenia w szczególności będą

stosowane następujące formy nauczania:

− wykład;
− zajęcia seminaryjne;
− konsultacje;
− instruktaż;
− musztra bojowa;
− ćwiczenie grupowe;
− ćwiczenie taktyczne;
− zajęcia instruktorsko-metodyczne.

Wykład - jest formą nauczania polegającą na ustnym przekazywaniu

odpowiednio uporządkowanych wiadomości przez wykładowcę oraz ich przyswojenie

przez uczących się.

Komentarz [P1]:

Rozróżnia się między innymi:

− wykład konwencjonalny w którym treść jest bezpośrednio przedstawiona przez

wykładowcę w gotowej do zapamiętania postaci;

− wykład problemowy, który oparty jest na postawieniu jakiegoś zagadnienia, ukazaniu

dróg prowadzących do jego rozwiązania i efektów do jakich to rozwiązanie
doprowadzi;

− wykład konwersatoryjny w którym stopień aktywności szkolonych jest największy.

Wykład ten bowiem jest swoistą formą dialogu wykładowcy ze szkolonymi
wykonującymi odpowiednie zadania lub ćwiczenia dla zdobycia sprawności w
stosowaniu zdobywanej wiedzy.

Generalnym

zaleceniem

dla

wykładu jest to, aby zapewnić mu wysoki poziom

pod względem merytorycznym i dydaktycznym. Należy przyjąć, że wykład - bez

omawiania całego materiału zawartego w podręcznikach i skryptach - powinien stanowić

teoretyczną syntezę zasadniczych zagadnień, wskazywać kierunek dalszej pracy oraz

pobudzać do twórczego myślenia. Dotychczasowy tradycyjny wykład należy zastąpić

wykładem problemowym, konwersatoryjnym i zajęciami seminaryjnymi, szeroko przy

tym wykorzystując współczesne środki audiowizualne. W wykładzie dążyć należy do

aktywnych metod nauczania, które zwiększają zainteresowania szkolonych, kształtują w

nich pozytywne motywy uczenia się i sprawiają, że nauczanie staje się bardziej

efektywne.

Zajęcia seminaryjne - polegają na nieskrępowanej wymianie poglądów

szkolonych na określony, wcześniej omówiony, np. na wykładzie temat. Mają one na

celu:

− poszerzenie i pogłębienie opanowanej wiedzy drogą pytań i odpowiedzi w rzeczowej i

szerokiej dyskusji;

− sprawdzenie efektów samodzielnej pracy szkolonych nad zleconą im do

przestudiowania literaturą;

− wyrobienie u szkolonych (podchorążych) umiejętności logicznego i zwięzłego

formułowania myśli z zastosowaniem słownictwa i terminologii wojskowej;

− uczenia szkolonych (podchorążych) sztuki przekonywania, analitycznego i

syntetycznego myślenia, umiejętności rozumowania oraz poprawnych metod
wnioskowania;

Konsultacje. Zasadą konsultacji jest dobrowolność, lecz wykładowca (dowódca)

może i powinien zlecić uczestniczenie w nich słabiej przygotowanym podchorążym

(żołnierzom). Obowiązkiem prowadzącego konsultacje jest wytworzenie klimatu

sprzyjającego swobodnej wymianie poglądów na tematy będące przedmiotem konsultacji

oraz udzielenie konsultowanym wyczerpującej odpowiedzi. Nie wolno w czasie

konsultacji dokonywać zaliczeń, przeprowadzać sprawdzianów i stawiać ocen.

Instruktaż - zasadniczo jest podstawową formą doskonalenia umiejętności

metodycznych wykładowców (dowódców). Jednak w warunkach uczelni i ośrodków

szkoleniowych jest także formą nauczania, ponieważ podchorążym (szkolonym) udziela

się instruktażu, zwłaszcza do zajęć instruktorsko-metodycznych, w sytuacji kiedy są oni

w trakcie przygotowania do przyszłej roli dowódcy plutonu (drużyny - instruktora).

Celem

instruktażu jest udzielenie podwładnym wskazówek w zakresie

zorganizowania zajęć, przyjęcia właściwych metod nauczania oraz przygotowania bazy

szkoleniowej do prowadzenia zajęć.

Większa część czasu przeznaczona na instruktaż powinna być wykorzystana na

odtworzenie organizacyjnej strony zajęcia, wykazanie roli jaką spełniają szkolący

określonych szczebli (instruktorzy) oraz na praktyczne przerobienie z nimi węzłowych

zagadnień szkoleniowych.

Metody przeprowadzenia instruktażu:

1. Metoda dyrektywna: polega na tym, że prowadzący występuje w roli szkolącego

(instruktora), a podwładni (np. dowódcy drużyn), którym udziela się instruktażu,

występują w roli ćwiczących. Kierownik zajęcia w sposób dyrektywny

(bezdyskusyjny) narzuca wszelkie rozwiązania co do organizacji zajęcia, sposobu

nauczania wszystkich zagadnień, itd. Metodę tę stosuje się w wyjątkowych sytuacjach

(np. posiadamy ograniczoną ilość czasu).

2. Metoda aktywizująco- kolektywna: polega na tym, że uczestnicy instruktażu będąc

właściwie przygotowani do niego na podstawie wytycznych do instruktażu, które

otrzymali wcześniej od przełożonego (pełniącego rolę kierownika zajęcia) oraz

własnych doświadczeń, kolejno występują w roli szkolącego (instruktora) prezentując

w praktyczny sposób rozwiązanie określonego problemu dydaktycznego. Pozostali

uczestnicy instruktażu występują w roli ćwiczących. Po zaprezentowaniu sposobu

nauczania konkretnego zagadnienia przez kolegę, biorą udział w dyskusji. W wyniku

dyskusji padają konkretne ustalenia kierownika zajęcia. Będą one obowiązywały na

właściwych zajęciach. Metoda ta powinna być najczęściej stosowana.

3. Moda pokazowa: polega na tym, że odpowiednio przygotowany pluton prowadzi

zajęcia z właściwego tematu. Udzielający instruktażu, jako narrator odpowiednio

komentując, omawia przerabiane fragmenty zajęcia z uczestnikami instruktażu

dokonując obowiązujących ustaleń.

4. Metoda kombinowana: polega na tym, że w zależności czasu i przyjętej metody,

wykorzystuje się elementy wyżej omówionych metod udzielania instruktażu.

Najczęściej wykorzystuje się do niektórych ustaleń metodę dyrektywną (zagadnienia

doskonalące) oraz metodę aktwizująco-kolektywną w odniesieniu do problematyki

jeszcze nie nauczanej.

W czasie instruktażu kierownik zajęcia powinien:

1. Podać:

− cel instruktażu;
− temat i cel zajęć;
− zagadnienia szkoleniowe w kolejności ich występowania i czas;
− organizację zajęcia (podział na grupy szkoleniowe oraz kolejność i sposób

zmiany na punktach nauczania).

2. Pokazać:

− rejony lub kierunki realizacji poszczególnych zagadnień;
− obiekty terenowe, które należy wykorzystać do przerabiania określonych

zagadnień szkoleniowych;

3. Ustalić:

− sposoby przerabiania poszczególnych zagadnień szkoleniowych;
− sygnały i znaki dowodzenia wewnątrz ćwiczącego pododdziału;
− wyposażenie ćwiczących w sprzęt i środki pozoracji;
− wyposażenie, oznakowanie, sygnały i sposób działania grupy pozorującej;

4. Pokazać i przećwiczyć:

− najtrudniejsze czynności i sposób nauczania wybranych zagadnień

szkoleniowych;

5. Sprawdzić:

− stopień opanowania realizowanych na zajęciach zagadnień szkoleniowych;
− znajomość innych problemów szkoleniowych, które będą wyjaśniane lub

przerabiane podczas przyszłego zajęcia.

Instruktaż musi być tak przygotowany i przeprowadzony, aby po jego

zakończeniu każdy z uczestników znał cel i przebieg zajęcia oraz czynności, które

osobiście i jego podwładni mają wykonać, czas przeznaczony na każde zagadnienie oraz

swoją rolę i miejsce w zajęciach. Ponadto, każdy z uczestników musi tak opanować

zagadnienia szkoleniowe, aby podczas zajęć zrealizować w pełni cykl szkoleniowy

określony przez przełożonego.

Instruktaż należy prowadzić w miejscu przyszłych zajęć, do każdych zajęć praktycznych

(nawet jeżeli nie jest ujęty w programie), w czasie zaplanowanym w miesięcznym

podziale godzin.

Musztra bojowa - jest formą zajęć stosowaną przede wszystkim w szkoleniu

taktycznym. Najistotniejsze zalecenia organizacyjne wyróżniające te formę szkolenia od

innych są następujące:

− ćwiczymy etapami (fragmentami) do pełnego opanowania. Zagadnienia szkoleniowe

przerabiane są oddzielnie, przy czym całą uwagę koncentruje się na opanowanie przez
szkolonych sposobów i techniki działania indywidualnego oraz w składzie drużyny
(plutonu). W przypadku popełniania błędów przez szkolonych kierownik zajęcia
przerywa ćwiczenie, poleca powrót do położenia wyjściowego, wyjaśnia na czym
polegał błąd, demonstruje (lub omawia) poprawne wykonanie danej czynności
(sposób działania) oraz nakazuje ponowne ćwiczenie. W sytuacji, gdy czas
przeznaczony na szkolenie określonego zagadnienia został wyczerpany i nie
osiągnięto zadawalającego wyniku, należy zrezygnować z innego, mniej ważnego
problemu a dążyć do gruntownego opanowania zagadnienia podstawowego;

− zajęcia prowadzone są w pełnym składzie etatowym i całkowitym oporządzeniu

bojowym z etatową bronią, sprzętem bojowym, inżynieryjnym i indywidualnymi
środkami ochrony przed skażeniami. Należy je prowadzić zarówno w dzień jak i w
nocy;

− należy stosować proste sytuacje taktyczne. Dopuszczalne jest, aby do grupy

zagadnień, a nawet do każdego zagadnienia szkoleniowego były przygotowane inne
sytuacje bojowe;

− nie obowiązuje w związku z powyższym zasada zachowania ciągłości sytuacji

taktycznej i kierunku działania;

− nie trzeba pozorować przeciwnika przez cały czas ćwiczenia. Grupa pozorująca,

składająca się z kilku żołnierzy, działa na określony sygnał kierownika zajęcia
pozorując realnego przeciwnika, podgrywa niektóre sytuacje taktyczne.

Musztra bojowa umożliwia jednak po zrealizowaniu wszystkich zagadnień, o ile

pozwala na to czas, powtórzyć ćwiczenie w całości (np. w okresie zgrywania drużyny).

Daje to szkolonym pewien pogląd na istotę działania i urealnia go.

Ćwiczenie grupowe. Jedną ze skuteczniejszych form szkolenia podchorążych,

przygotowującą ich do dowodzenia na polu walki, są zajęcia grupowe w terenie, a także z

wykorzystaniem stołu plastycznego. Łączą one szereg elementów pozwalających

podchorążym w bardziej plastyczny sposób odbierać to, co im chce przekazać szkolący.

Istota

zajęć grupowych polega na tym, że wszyscy podchorążowie wchodzący w

skład grupy szkoleniowej (plutonu) pod nadzorem kierownika zajęcia rozwiązują te same

zadania na tle jednolitej dla wszystkich sytuacji taktycznej, sprawując identyczne

funkcje, np. dowódcy plutonu. Kierownik ćwiczenia w zależności od potrzeby występuje

w roli wyższego przełożonego, bądź sąsiada lub przeciwnika. Informuje on studentów o

uzyskanych rezultatach oceniając ich rozwiązania.

Sytuacje taktyczne podczas tego rodzaju zajęć należy rozwiązywać metodą

problemowo-sytuacyjną. W tym celu prowadzący zajęcia powinien określić odpowiednią

sytuację po stronie przeciwnika i wyjaśnić sposób jego działania, następnie polecić

podchorążym podać możliwy wariant dowodzenia i sposób działania pododdziału. Po

wysłuchaniu kilku rozwiązań, kierownik zajęcia wywołuje dyskusję, na koniec

podsumowuje ją wskazując zauważone błędy i niedociągnięcia. W dyskusji nad

przedstawionymi rozwiązaniami należy unikać krytyki. Wskazując błędy powinno się

każdorazowo wyjaśnić ich konsekwencje. Kierownik zajęcia grupowego do każdej

sytuacji opracowuje rozwiązanie autorskie. Zajęcia grupowe powinien przygotować tylko

ten, kto będzie je realizował.

Przed

przystąpieniem do opracowania konkretnego zajęcia, kierownik musi

uzmysłowić sobie problematykę, wokół której, należy tworzyć sytuacje taktyczne.

Następnie wybiera i precyzuje sytuacje taktyczne, które powinien „rozegrać”.

Możliwości doboru sytuacji szczegółowych są nieograniczone. Zależą one przede

wszystkim od inwencji kierownika zajęć grupowych.

Przygotowanie

się podchorążych do zajęć grupowych ma zasadnicze znaczenie.

Należy wcześniej podać im wytyczne dotyczące zakresu teoretycznego przygotowania

się z podaniem obowiązującej literatury, przygotowania przyborów do rysowania, ubioru,

itp.

Opracowanie i wręczenie podchorążym założeń lub też wcześniejsze podanie sytuacji

taktycznej nie jest konieczne. Jeżeli kierownik zajęcia grupowego nie stawia sobie za cel

doskonalenie podchorążych w rysowaniu sytuacji na mapę (szkic terenu) lub w

orientowaniu topograficznym, to mapy (szkice) nie są potrzebne.

Sytuacje powinny być na tyle proste, aby podchorążowie je zapamiętali i od razu

podejmowali decyzję oraz stawiali zadania wykonawcom. Wypracowania decyzji,

stawiania zadań bojowych oraz organizowania współdziałania, obowiązkowo należy

uczyć w terenie lub przy stole plastycznym.

Ćwiczenie taktyczne jest formą szkolenia taktycznego, którego celem jest

wszechstronne przygotowanie żołnierzy, pododdziałów i oddziałów do działań na polu

walki. Tę formę zajęć należy stosować po poprzednim sprawdzeniu teoretycznym i

praktycznym pododdziałów oraz ich dowódców. Powinny poprzedzać je ćwiczenia

musztrą bojową, ćwiczenia grupowe, treningi, itd.

ćwiczeniu taktycznym obowiązuje jednolita sytuacja taktyczna i zachowanie

logicznej kolejności w realizacji poszczególnych zagadnień szkoleniowych (w

określonych etapach ćwiczenia). Zagadnienia te zapewniają pełną realizację problemów

związanych z planowaniem, organizowaniem i prowadzeniem walki oraz z

wszechstronnym zabezpieczeniem bojowym i logistycznym.

Ćwiczenie taktyczne stosuje się powszechnie na wszystkich szczeblach

dowodzenia. Może ono być jednostronne i dwustronne. W ćwiczeniu jednostronnym

konieczne jest tworzenie grupy pozorującej odpowiedniej do ćwiczącego szczebla.

Ćwiczenia dwustronne są wyższą formą zajęć taktycznych z pododdziałami.

Charakteryzują się tym, że dwa ćwiczące pododdziały przerabiają zagadnienia i realizują

cele szkoleniowe z przeciwstawnych tematów (np. jeden szkoli się z obrony a drugi z

natarcia). Każde ćwiczenie dwustronne musi być szczegółowo uzgodnione w zakresie

sposobu, miejsca i czasu przerabiania poszczególnych zagadnień szkoleniowych.

Podczas ćwiczenia kierownictwo musi odpowiednio reagować na działanie stron

uwzględniając ustalenia szkoleniowe. W ćwiczeniach dwustronnych niektóre zagadnienia

lub etapy mogą, a nawet muszą być pozorowane, aby miało ono realny przebieg, gdyż nie

wszystkie elementy równocześnie ćwiczące pododdziały mogą przerabiać stosując

dwustronne działania.

Działanie pododdziałów uważa się za prawidłowe, jeżeli wykonają postawione

zadania, działają w sposób zorganizowany, sprawnie wykonają manewr pododziałami i

ogniem, właściwie wykorzystują sprzęt bojowy, a normy szkoleniowe są wykonywane w

przewidzianym czasie.

Pozorowanie

działań bojowych przeciwnika, a w tym: uderzeń lotnictwa, ognia

artylerii, środków zapalających (chemicznych) i innych przedstawia się zgodnie z

zasadami walki w sposób ciągły. Jeżeli działanie pozoracji jest błędne, co wpływa

ujemnie na wykonywanie zadania i podejmowane decyzje ćwiczących pododdziałów lub

kiedy nie są przestrzegane warunki bezpieczeństwa, kierownik ćwiczenia powinien

przerwać je (zarządzić przerwę taktyczną), wskazać niedociągnięcia oraz podjąć

działania podnoszące bezpieczeństwo szkolenia, po czym wznawia działanie ćwiczących

pododdziałów.

Zasady przygotowania i prowadzenia ćwiczenia taktycznego oraz kryteria oceny

za działanie dowódców i pododdziałów określają odpowiednie instrukcje oraz normy

szkoleniowe.

Zajęcia instruktorsko-metodyczne mają na celu szkolenie (w uczelniach i w

wojskowych ośrodkach szkoleniowych) oraz przede wszystkim doskonalenie

metodyczne dowódców (instruktorów) w organizowaniu, przygotowaniu i prowadzeniu

zajęć, także ze szkolenia taktycznego.

Wszystkim uczestnikom zajęć instruktorsko-metodycznych poleca się wcześniej

samodzielnie przygotować się do prowadzenia zajęcia z ustalonego tematu i przemyśleć

najlepszy sposób realizacji poszczególnych zagadnień (wytyczne do instruktażu).

Następnie obowiązkowo należy udzielić im instruktażu do zajęć instruktorsko-

metodycznych (według zasad określonych wcześniej). Po instruktażu każdy uczestnik w

określonej wcześniej roli (np. dowódcy plutonu), samodzielnie opracowuje plan-

konspekt, kończąc w ten sposób ostatni etap przygotowania się do zajęcia.

W czasie zajęcia podchorążowie występują w określonej roli (np. dowódcy

plutonu), ale także jako dowódcy drużyn i ćwiczących żołnierzy. Część z nich stanowi

grupę obserwatorów, lecz w każdej chwili gotowi są do wystąpienia w zasadniczej roli

(dowódcy plutonu) oraz do omówienia (dyskusji) nad zaprezentowanym przez kolegę

sposobem nauczania danego zagadnienia.

Na polecenie kierownika zajęcia wyznaczani kolejno podchorążowie

przedstawiają w praktycznym działaniu swoje propozycje nauczania danego zagadnienia.

Następnie kierownik wywołując dyskusję, metodą grupową omawia zaprezentowany

fragment ćwiczenia. W dyskusji biorą udział wszyscy podchorążowie. Dyskusję

podsumowuje kierownik zajęcia podając końcowe ustalenia oraz odpowiednie

wskazówki dotyczące przyjęcia określonej metody nauczania, miejsca i czynności

dowódców i ćwiczących oraz działania pozoracji. Po czym kolejny podchorąży prowadzi

ten sam fragment ćwiczenia zgodnie z wspólnie ustalonymi zasadami. W ten sposób

przeprowadza się w części głównej zajęcia instruktorsko-metodcznego, wszystkie

zagadnienia.

II METODYKA SZKOLENIA ŻOŁNIERZA

1. Rola i miejsce dowódcy drużyny w okresie szkolenia podstawowego.

Dowódca

drużyny jest przełożonym i wychowawcą wszystkich żołnierzy

drużyny. W szkoleniu taktycznym w okresie podstawowym występuje w roli instruktora -

czyli szkolącego nowo wcielonych żołnierzy w zakresie zachowania się i działania w

sytuacji zagrożenia ze strony przeciwnika na polu walki. W roli wychowawcy dowódca

drużyny jest dla podwładnych przykładem wzorowego wykonywania rozkazów,

przestrzegania regulaminów i przepisów oraz zachowania się w każdych warunkach i

sytuacjach, także tych, które mogą zaistnieć w działaniach bojowych. Oprócz

umiejętności stawiania zadań i stanowczości w ich egzekwowaniu dowódcę drużyny

powinna cechować życzliwość i kultura postępowania z podwładnymi. Przebywając cały

czas z swoimi żołnierzami, dokładnie poznaje ich cechy charakteru, upodobania i

przyzwyczajenia, stan zdrowia oraz możliwości wykonania określonych zadań. Ma to

zasadnicze znaczenie w toku szkolenia taktycznego.

W roli przełożonego dowódca drużyny dba o swój autorytet, właściwe stosunki w

drużynie, a wszystkich żołnierzy ocenia sprawiedliwie na podstawie jednolitych

kryteriów. Podwładni chcą widzieć w przełożonym dobrego organizatora doradcę w

sprawach osobistych, nauczyciela i przewodnika, który ma odwagę stanąć w obronie

tego, co słuszne i sprawiedliwe, ale także dba o rzetelność w służbie, ponadto umie

zachęcić żołnierzy do wykonania zadań w trudnych warunkach na placu ćwiczeń

taktycznych.

W pracy instruktorskiej potrzebna jest dowódcy drużyny znajomość

podstawowych zasad nauczania, metod i form organizacyjnych zajęć. Szkolenie wymaga

od instruktora cierpliwości, opanowania i taktu pedagogicznego. Brak umiejętności

panowania nad sobą powoduje błędy w ocenie sytuacji i dowodzeniu, a w następstwie

utratę autorytetu. Wysiłek i zaangażowanie w szkoleniu składają się na sukces całej

drużyny. Należy więc podwładnych uczyć, instruować, taktownie poprawiać, ale nigdy

nie wolno bez uzasadnienia podawać w wątpliwość wartości ich wysiłku zmierzającego

do opanowania chociażby najprostszej czynności. Dlatego też, dowódcy drużyny

niezbędna jest rozwaga, opanowanie i całkowita równowaga psychiczna.

2. Przygotowanie się dowódcy plutonu oraz dowódcy drużyny do zajęć.

Zasady opracowania planu-konspektu.

Wysoki poziom szkolenia taktycznego może być osiągnięty tylko wówczas, kiedy

dowódcy drużyn oprócz dobrego opanowania zagadnień z przedmiotów

ogólnodowódczych równie dobrze znają zasady i sposoby działania na polu walki oraz

potrafią poprawnie (wzorowo) zademonstrować i objaśnić je szkolonym.

Metodyczne

przygotowanie dowódców drużyn w jednostce wojskowej trwa przez

cały okres ich pobytu w wojsku (w odniesieniu do dowódców drużyn - żołnierzy

zawodowych, których zgodnie z aktualnymi założeniami kadrowymi będzie coraz więcej,

doskonalenie metodyczne będzie realizowane tak jak w stosunku do innych żołnierzy

zawodowych). Oprócz zorganizowanej działalności przełożonych w tym zakresie, wiele

daje samodzielna praca i pogłębianie wiedzy oraz ćwiczenie umiejętności praktycznych

ze szkolenia taktycznego.

Podchorążowie muszą określone powyżej umiejętności metodyczne osiągnąć w

okresie szkolenia I roku studiów. Weryfikatorem ich umiejętności i swoistym

egzaminatorem jest podstawowe szkolenie wojskowe w WAT, gdzie wielu z nich w

ramach praktyki dowódczej występuje w roli dowódcy drużyny - instruktora.

Przygotowanie i prowadzenie każdych zajęć z taktyki obejmuje gruntowne

opanowanie, teoretycznych i praktycznych wskazań regulaminu walki, metodyki

szkolenia taktycznego oraz publikacji zagadnień poświęconych problematyce szkolenia

podstawowego zamieszczonych w „Przeglądzie Wojsk Lądowych”.

W pierwszym etapie przygotowania się do zajęć - w czasie wytycznych do

instruktażu - dowódcy drużyn zapoznają się z tematem zajęcia, jego celem i

zagadnieniami oraz z terminem realizacji. Jednocześnie otrzymują zadanie od

przełożonego, aby przestudiowali określone materiały szkoleniowe i literaturę oraz żeby

zastanowili się nad sposobem nauczania poszczególnych zagadnień szkoleniowych. W

ten sposób przygotowani dowódcy drużyn w określonym czasie udają się na instruktaż.

W drugim etapie przygotowania się do zajęć - dowódcy drużyn biorą aktywny

udział w instruktażu, podczas którego wskazany dowódca drużyny prezentuje swój

sposób nauczania konkretnego zagadnienia, bierze udział w dyskusji, notuje uwagi

merytoryczne i metodyczne przełożonego, obserwuje wzorowy pokaz wykonania

konkretnej czynności oraz wyjaśnia zanotowane przed instruktażem pytania i

wątpliwości. Aktywny udział w instruktażu ogromnie ułatwia dalszy proces

przygotowania się do zajęcia. Obejmuje on następujące czynności:

− przestudiowanie dodatkowych materiałów szkoleniowych;

− analiza zagadnień szkoleniowych w kontekście wskazówek merytorycznych i

metodycznych uzyskanych na instruktażu;

− osobisty trening w wykonywaniu czynności, które będą przedmiotem nauczania.

Trzeci etap przygotowania się do zajęć to opracowanie planu-konspektu, który

jest podsumowaniem całokształtu przygotowania się do zajęcia oraz przedstawienie go

przełożonemu do akceptacji.

Plan-konspekt opracowuje dowódca drużyny w oparciu o wytyczne, które otrzymał w

końcowej fazie instruktażu. Po akceptacji planu-konspektu, dowódca drużyny dodatkowo

powinien:

− przygotować sprzęt i pomoce szkoleniowe w zakresie określonym przez dowódcę

plutonu;

− wyznaczyć żołnierzy do pobrania i przygotowania sprzętu;

− podać drużynie informację o wyposażeniu osobistym, czasie i miejscu zbiórki na

zajęcie.

Schemat blokowy zakresu czynności przygotowawczych dowódcy plutonu i

dowódcy drużyny do przeprowadzenia zajęć można przedstawić następująco: (patrz
schemat nr1).

Dowódca plutonu (przełożony) Dowódca

drużyny (plutonu)

Wytyczne dla dowódców
drużyn (plutonu) do
przygotowania się do
instruktażu

Zapoznanie

się z terminem

realizacji i tematem zajęcia.

Wstępna

faza

Zapoznanie się z
zagadnieniami i normami
szkoleniowymi.

Przygotowanie instruktażu

przygo-
towania

się do

Studiowanie literatury
dotyczącej tematu zajęcia.

zajęć. Przygotowanie

pytań do

instruktażu.

I N S T R U K T A Ż

Konsultacje

Zasadni-

cza faza

Merytoryczne opracowanie
zagadnień.

Przygo-
towania

się do

zajęcia

Analiza możliwości i
sposobu
wykorzystania pomocy
szkoleniowych.

Pomoc

Merytoryczne

opracowanie

zagadnień.

AKCEPTACJA

OPRACOWANIE

PLANU-KONSPEKTU

Schemat nr 1. Blokowy zakresu czynności w procesie przygotowania się

dowódcy drużyny (plutonu) do zajęć ze szkolenia taktycznego.

Plan-konspekt to podstawowy dokument szkoleniowy, który po akceptacji

przełożonego stanowi podstawę „prawną” do przeprowadzenia zajęcia na określony

temat. Obrazuje on sposób rozwiązania wszystkich problemów organizacyjnych i

metodycznych, dlatego pomaga dowódcy drużyny we właściwym przygotowaniu się i

przeprowadzeniu zajęć, które gwarantują osiągnięcie zakładanych celów szkoleniowych.

Jednak, aby plan-konspekt mógł spełniać swoją role, jego układ oraz treść powinna być

przejrzysta i konkretna. Powinien być sporządzony w przeznaczonym do tego celu

zeszycie, czysto i czytelnie, najlepiej w ołówku, ze względu na potrzebę korzystania z

niego w różnych warunkach atmosferycznych. W sytuacji kiedy mamy do dyspozycji

komputer z niezbędnym oprzyrządowaniem (drukarką) ostatni postulat traci na

aktualności, gdyż istnieje możliwość wydrukowania duplikatu, wprowadzając

równocześnie do niego niezbędne poprawki, przy stosunkowo niewielkim nakładzie sił i

środków. W tym przypadku plan-konspekt musi ponownie zostać zaakceptowany przez

przełożonego.

W celach szkoleniowych na zajęcia instruktorsko-metodyczne, ze względu na możliwość

kopiowania, podchorążowie powinni wykonywać plany konspekty własnoręcznie,

według wytycznych otrzymanych na instruktażu.

Istnieje wiele wzorów układu, treści i formy planu-konspektu prezentowanych w

różnych opracowaniach. Jednak w każdym z nich można wyodrębnić dwie części:

a/ opisową;

b/ tabelaryczną.

części opisowej znajduje się:

1. W górnym lewym rogu: AKCEPTUJĘ (miejsce na podpis i datę przełożonego).

2. Pośrodku: PLAN-KONSPEKT, a pod spodem: z kim i kiedy zajęcie zostanie

przeprowadzone.

3. Następnie podaje się w kolejności:

− temat;
− cel zajęcia;
− czas trwania zajęcia;
− formę organizacyjną zajęcia;
− miejsce realizacji;
− zagadnienia szkoleniowe i czas ich trwania;
− pomoce szkoleniowe;
− zabezpieczenie materiałowe;
− wskazówki organizacyjno-metodyczne;
− warunki bezpieczeństwa;
− sytuację taktyczną.

części tabelarycznej , wydziela się następujące rubryki:

Lp. Zagadnienia

Czas

/min/

Szkic działania

Czynności dowódcy

drużyny

Czynności

szkolonych

Powyższy układ części tabelarycznej także niejednokrotnie jest modyfikowany w

zależności od przyjętej formy organizacyjnej zajęć i metod nauczania. Lecz wszystkie

elementy składowe zaprezentowane w tej części planu-konspektu zawsze występują.

Szkic działania może również stanowić załącznik do planu-konspektu i wówczas nie

uwzględniamy go w części tabelarycznej. W formie załączników mogą występować inne

materiały szkoleniowe, które ułatwiają przygotowanie się do zajęć lub są niezbędne w

trakcie jego realizacji (np. przykładowy rozkaz bojowy).

Przykładowy plan-konspekt opracowany w roli dowódcy drużyny do zajęć

realizowanych w okresie podstawowego szkolenia wojskowego przedstawiono jako

załącznik nr 1 skryptu.

O wiele bardziej rozbudowaną formę posiada plan-konspekt do takich samych

zajęć, lecz opracowany przez dowódcę plutonu. Jest to zrozumiałe, ponieważ w każdym

przypadku on je organizuje. Po pierwszych dwóch etapach przygotowania się do zajęć,

(których układ jest identyczny jak w przypadku dowódcy drużyny), dowódca plutonu

opracowuje plan-konspekt po instruktażu, który otrzymał od dowódcy kompanii.

W zasadzie ogólny układ planu-konspektu opracowanego przez dowódcę plutonu

może być następujący:

W części opisowej:

1. Temat.

2. Cel (czego będziemy nauczyć, co chcemy osiągnąć, co sprawdzić a co doskonalić).

3. Czas (liczba godzin lekcyjnych).

4. Forma (zewnętrzna, organizacyjna strona zajęć).

5. Miejsce (sala wykładowa, plac ćwiczeń taktycznych, itp.).

6. Zagadnienia szkoleniowe (podaje w kolejności ich realizowania z podziałem

czasowym na każde zagadnienie).

7. Pomoce szkoleniowe (autor, tytuł, nazwa wydawnictwa, rok wydania, rozdział, strony

od - do).

8. Zabezpieczenie materiałowe (schematy, pomoce szkoleniowe, sprzęt bojowy, liczba i

rodzaj środków pozoracji pola walki).

9. Wskazówki organizacyjno-metodyczne (odzwierciedlają umiejętności dowódcy

plutonu w zakresie organizowania zajęć):

a/ Wskazówki organizacyjne:

− kto z racji funkcji jest kierownikiem zajęcia;
− jakie siły i środki wykorzystuje się do zajęcia;
− kto, kiedy, gdzie i komu udziela instruktażu;
− co powinien znać ćwiczący przed przystąpieniem do zajęcia, co sobie

przypomnieć, a co umieć praktycznie;

− ile jest podgrup szkoleniowych, jaka jest kolejność, czas, sposób

zmiany, lub kto ćwiczy, a kto pozoruje;

b/ Wskazówki metodyczne:

− sposób realizacji celu głównego;
− sposób realizacji poszczególnych zagadnień szkoleniowych;
− zagadnienie na które należy zwrócić główną uwagę;
− sposób przechodzenia od jednego zagadnienia (etapu) do drugiego;
− wytyczne i konkretne wskazówki dotyczące uzupełnienia braków

teoretycznych i praktycznych oraz przygotowania szkolonych do zajęć.

10. Warunki bezpieczeństwa.
Za organizację i przestrzeganie warunków bezpieczeństwa odpowiada kierownik
zajęcia. W zasadzie na ćwiczeniach taktycznych zabrania się:

− palenia papierosów przy samochodach z amunicją, paliwem i

materiałami wybuchowymi;

− przewożenia ludzi i sprzętu nieodpowiednio przygotowanymi

samochodami (pojazdami);

− wychodzenia w czasie odpoczynków (postoju) na lewą stronę drogi,

odpoczywania między wozami lub pod nimi, uruchamiania silników i
ruszania z miejsca bez upewnienia się, że nie zagraża to
bezpieczeństwu ludzi;

− prowadzenia ognia z broni strzeleckiej amunicją ćwiczebną z odległości

bliższej niż 50 m:

− pozorowania przy pomocy granatów dymnych i petard w odległości

bliższej niż 50 m od stanu osobowego i łatwo palnych materiałów;

− wysadzania ładunków wybuchowych, petard w rzekach i innych

zbiornikach wodnych;

− pozostawiania nie wykorzystanych podczas ćwiczeń bez ochrony:

środków pozorowania i chemicznych, amunicji, materiałów
wybuchowych, itp.;

− noszenia, zbierania, manipulowania lub przywłaszczania różnorodnych

środków pozorowania, zapalników, środków chemicznych, amunicji
ślepej i bojowej, itp.;

− zabrania się pozorowania ognia artylerii ładunkami wybuchowymi w

odległości bliższej niż 100 m.

11. Sposób pozorowania pola walki.
Działanie strony przeciwnej pozoruje się za pomocą sytuacji tarczowej i urządzeń
technicznych imitujących ogień przeciwnika lub wyznaczonych żołnierzy
(pododdziały), zgodnie z organizacją, taktyką oraz z zasadami działania
pododdziałów

własnych.

12. Organizacja zajęcia.
Organizację zajęcia z reguły przedstawia się graficznie. Uwzględnia się:

− podział na grupy szkoleniowe lub inny (np. na drużyny);
− liczbę punktów nauczania oraz zagadnienia realizowane na każdym z nich;
− kto prowadzi na nich nauczanie oraz kolejność zmian i po jakim czasie.

13. Wprowadzenie w sytuację taktyczną.
Na ogół w wprowadzeniu w sytuację taktyczną podaje się:

− dane o przeciwniku;
− położenie i działanie pododdziałów wojsk własnych (przełożonego i

sąsiadów);

− zadanie (sposób działania) własnego pododdziału.

Mogą być podane dodatkowe informacje dotyczące skali zniszczeń w rejonie
działania, stanie sprzętu bojowego oraz inne dane niezbędne do podjęcia właściwej
decyzji.

W części tabelarycznej:

Wzajemną zależność wykonywanych czynności poszczególnych funkcyjnych i

szkolonych można zobrazować za pomocą tabeli. Najczęściej tabela będzie mieć
następujące rubryki:

− liczba porządkowa;
− zagadnienia szkoleniowe i czynności kierownika zajęcia;
− czas w minutach;
− szkic działania;
− czynności dowódcy drużyny i żołnierzy;
− czynności grupy pozorującej.

Pod

częścią tabelaryczna opracowujący plan-konspekt składa swój podpis.

Przykładowy plan-konspekt opracowany w roli dowódcy plutonu do zajęć

realizowanych w okresie szkolenia podstawowego przedstawiono w załączniku nr 2

skryptu.

3. Układ organizacyjny i przebieg zajęć z taktyki podczas szkolenia

podstawowego.

Szkolenie taktyczne w okresie podstawowego szkolenia wojskowego w WAT,

jest głównym przedmiotem z zakresu wyszkolenia bojowego podchorążych,

przygotowujących ich do kolejnych etapów (na kolejnych latach studiów), gdzie główne

cele szkoleniowe będą skierowane na dowodzenie i opanowanie zasadniczych

umiejętności metodycznych. Jest to więc bardzo ważny okres szkolenia i dlatego, aby

ułatwić podchorążym praktyczne opanowanie zagadnień realizowanych na zajęciach

taktycznych (np. urządzanie okopów, posługiwanie się maską przeciwgazową,

orientowanie się w terenie, nawiązanie łączności, itp.) zasadnicze tematy szkolenia

taktycznego poprzedza się zawsze odpowiednimi zajęciami z szkolenia

ogólnodowódczego.

Zasadniczym celem szkolenia podstawowego z taktyki ogólnej (okresu, którego

taki sam program obejmuje wszystkich żołnierzy sił zbrojnych, każdej specjalności) jest

nauczenie żołnierzy zachowania się na polu walki w sytuacji, kiedy żołnierz będzie

zmuszony do samodzielnego działania w różnych sytuacjach taktycznych, najczęściej w

terenie zajętym przez przeciwnika. Program obejmuje również działanie żołnierza w

składzie obsługi karabinu maszynowego i granatnika przeciwpancernego. Jest to tzw.

szkolenie indywidualne.

Organizatorem i kierownikiem zajęć w tym okresie jest dowódca plutonu, ale

szkolą dowódcy drużyn. Podstawową formą organizacyjną zajęć jest musztra bojowa .

Dowódca

drużyny musi pamiętać o tym , że podwładni będą brali przykład z jego

postępowania. Dlatego wszystkie czynności powinien wykonywać wzorowo, a w

szkoleniu indywidualnym żołnierzy stosować najskuteczniejszy sposób oddziaływania -

zrób tak jak ja. Polega on na prawidłowym pokazie wykonania danej czynności i

następnie powtarzaniu ich przez szkolonych. Żołnierze ćwiczą każdą czynność lub

działanie starając się dorównać umiejętnościom dowódcy drużyny. Dowódca drużyny nie

może być obojętny na nieprawidłowe działanie szkolonych. W wypadku

nieprawidłowego działania konkretnego żołnierza podaje komendę: WRÓĆ ! - po

omówieniu przyczyny i wskazaniu na czym polegało błędne zachowanie się żołnierza i

jakie to może przynieść konsekwencje na polu walki, nakazuje poprawnie wykonać daną

czynność. Jeżeli tym razem żołnierz wykonał czynność poprawnie, poleca mu trenować

aż do uzyskania pełnego efektu szkoleniowego (obowiązuje dokładność i szybkość

wykonania).

związku z powyższym -„narzędziem” metodycznym, którym posługuje się od

lat dowódca drużyny - instruktor w okresie szkolenia podstawowego (ponieważ nic

lepszego nie wymyślono), jest tzw. podstawowy model instruowania, którego układ

jest następujący:

− podanie zagadnienia szkoleniowego (czego będzie uczył);
− do czego dana czynność służy;
− na jaką komendę daną czynność się wykonuje;
− wzorowy pokaz danej czynności;
− pokaz z wyjaśnieniem;
− szkolenie na tempa lub fragmentami;
− ćwiczenie do pełnego opanowania danej czynności.

Podczas podstawowego szkolenia wojskowego wszystkie zajęcia należy

organizować i prowadzić całością plutonu . Zajęcia taktyczne, zarówno w dzień jak i w

nocy, należy organizować w punktach nauczania (drużynami) i prowadzić równolegle we

wszystkich drużynach (tzn., w tym samym czasie we wszystkich drużynach naucza się tę

samą czynność), bez stosowania sposobu zmiany grup w plutonie.

Organizacja zajęć z zakresu szkolenia żołnierza przedstawiona graficznie, będzie

wyglądała najczęściej następująco:

1 drp

2 drp

3 drp

dca 1 drp

dca 2 drp

dca 3 drp

dca plp

(kierownik zajęć

)

Schemat nr 2. Organizacja zajęć w okresie podstawowego.

Struktura

zajęć z szkolenia taktycznego jest następująca:

• część wstępna;
• część główna;
• część końcowa.

Przed

przystąpieniem do zajęcia, dowódca plutonu (kierownik zajęcia) w części

wstępnej dla całego plutonu (po sprawdzeniu broni i wyposażenia) podaje:

− temat i cel zajęcia;
− zagadnienia szkoleniowe;
− zadaje pytania kontrolno - sprawdzające;
− omawia organizację i przebieg zajęcia;
− omawia warunki bezpieczeństwa;
− przedstawia sposób pozoracji pola walki;
− wprowadza w sytuację taktyczną

W części głównej zajęcia na komendę dowódcy plutonu, dowódcy drużyn -

instruktorzy wykonują zbiórki w drużynach w miejscach i w kierunkach ustalonych na

instruktażu (jak schemat). Na sygnał kierownika ćwiczenia przystępują do realizacji

wszystkich zagadnień, nauczają żołnierzy wykorzystując podstawowy model

instruowania.

Dowódca plutonu w tej części zajęcia nadzorując i kierując przebiegiem szkolenia

w drużynach oraz zwracając uwagę na zalecenia metodyki nauczania indywidualnego,

kieruje pozoracją, która pozoruje działanie przeciwnika równocześnie dla wszystkich

drużyn.

Część końcową (z całym plutonem) przeprowadza dowódca plutonu,

(po sprawdzeniu wyposażenia oraz broni ), podając:

− temat i stopień osiągnięcia przez szkolonych zakładanego celu;
− omawia najczęściej popełniane błędy, wskazuje ich przyczyny i sposób ich usunięcia;
− wyróżnia najlepiej ćwiczących;
− stawia zadania na naukę własną;
− podaje termin następnych zajęć;
− omawia przebieg zajęcia z dowódcami drużyn (oddzielnie), najczęściej udzielając im

równocześnie instruktażu do kolejnych zajęć.

Przemarsz do rejonu ćwiczenia oraz powrót wykorzystuje się na doskonalenie

wcześniej przerabianych zagadnień, które można ćwiczyć całością plutonu (np. działanie

żołnierza na sygnał „LOTNIK” w marszu).

Model przebiegu zajęć przeprowadzony w formie musztry bojowej można

przedstawić następująco; (patrz schemat nr 3).

Część wstępna

Kierownik zajęcia (dowódca plutonu)

Instruktor (dowódca drużyny)

- Organizuje przemarsz.
- Podaje temat i cel zajęcia, zagadnienia
szkoleniowe i pytania kontrolno-
sprawdzające.
- Omawia warunki bezpieczeństwa.
- Podaje organizację ćwiczenia.
- Podaje sposób pozorowania pola walki.
- Wprowadza w sytuację bojową.

- Występuje w składzie drużyny.
- Wykonuje komendy i polecenia
kierownika ćwiczenia.

Część główna

Kierownik zajęcia (dowódca plutonu)

Instruktor (dowódca drużyny)

- Kontrolując przebieg zajęć sporządza
notatki.
- Reguluje czas trwania poszczególnych
zagadnień.
- Udziela bieżących instruktaży
dowódcom drużyn i natychmiast usuwa
zauważone błędy merytoryczne
i metodyczne.
- Kieruje pozoracją.

- Przestrzegając podstawowego modelu
instruowania naucza żołnierzy wg. układu:
− czego będzie uczył;
− do czego dana czynność służy;
− na jaką komendę się ją wykonuje;
− pokaz, pokaz z omówieniem;
− praktyczne ćwiczenie do pełnego

opanowania (sprawdza sposób
wykonywania czynności przez żołnierzy,
usuwa błędy, nakazuje powtórzyć
czynność do pełnego opanowania.

- Omawia przebieg zagadnienia.

Część końcowa

Kierownik zajęcia (dowódca plutonu)

Instruktor (dowódca drużyny)

- Omawia zajęcie.
- Przypomina temat i cel zajęcia.
- Wyróżnia najlepiej ćwiczących.
- Podaje oceny.
- Stawia zadanie na naukę własną.
- Podaje termin usunięcia błędów.
- Podaje temat i termin następnych zajęć.
- Omawia ćwiczenie z dowódcami
drużyn.
- Udziela instruktażu do następnych
zajęć.
- Organizuje przemarsz do rejonu
zakwaterowania.

- Wykonuje komendy i polecenia kierowni -
ka ćwiczenia.

- Wysłuchuje omówienia dowódcy plutonu.
- Uczestniczy w instruktażu do następnych
zajęć.

Schemat nr 3. Model realizacji zajęć prowadzonych musztrą bojową w okresie

szkolenia podstawowego.

III METODYKA SZKOLENIA DRUŻYNY

1. Rola i miejsce dowódcy plutonu oraz dowódcy drużyny w okresie

szkolenia drużyny.

W szkoleniu od szczebla drużyny szczególnego znaczenia nabiera dowodzenie.

Dowódca drużyny, chociaż sam występuje w roli ćwiczącego i szkolonego (dowodzi

drużyną), musi jednocześnie od podwładnych żądać prawidłowego zachowania i

działania na polu walki, wyjaśniać żołnierzom trudniejsze zagadnienia oraz udzielać im

pomocy.

Zajęcia w tym okresie szkolenia organizuje się zgodnie z regułą: zasadniczy temat

musi być zrealizowany oddzielnie z każdą drużyną. Polega ona na tym, że dowódca

plutonu szkoli każdą drużynę, oddzielnie przerabiając wszystkie zagadnienia na

zasadniczym punkcie nauczania. W związku z powyższym dowódca plutonu jako

organizator i kierownik całości zajęcia, dodatkowo w jego części głównej, staje się także

szkolącym (instruktorem). Dowódca plutonu szkoli zarówno dowódcę jak i funkcyjnych

w drużynie, zgrywając ich działanie w różnych sytuacjach bojowych.

Natomiast

dowódca

drużyny w tym okresie szkolenia pozostaje nadal

instruktorem w stosunku do tych żołnierzy, którzy w dostatecznym stopniu nie opanowali

określonych nawyków lub czynności niezbędnych w działaniu na polu walki. Jednak jest

to funkcja pomocnicza. Zasadniczo dowódca drużyny jest także szkolony przez dowódcę.

Przede wszystkim szkoli się w dowodzeniu drużyną w określonym rodzaju działań

taktycznych:

− stawiając rozkaz bojowy dla drużyny;
− wydając komendy do przesunięcia drużyny różnymi sposobami na określoną rubież;
− wydając komendy i zadania ogniowe, kieruje ogniem drużyny, itd.

Układ organizacyjny i przebieg zajęć w okresie szkolenia drużyny.

Układ organizacyjny zajęć zawsze jest ściśle powiązany z rolą jaką odgrywa w

szkoleniu dowódca plutonu i dowódcy drużyn. Przyjmując regułę: „Każdy temat musi

być zrealizowany oddzielnie z każdą drużyną, organizacja takich zajęć może

przedstawiać się następująco:

1 Punkt nauczania.

T. Drużyna piechoty
w obronie.

- 2 godz.

Szkoli dowódca plutonu.

2 Punkt nauczania.

T. Drużyna piechoty
w natarciu (pozoracja
dla zasadniczego
tematu).

- 2 godz.

Szkoli dowódca drużyny.

3 Punkt nauczania.

T. Pokonywanie zapór
inżynieryjnych
różnymi sposobami.

- 2 godz.
Szkoli dowódca drużyny.

Schemat nr 4. Organizacja szkolenia taktycznego drużyny (wariant I).

Przebieg

zajęć w układzie organizacyjnym jaki został zaprezentowany powyżej,

będzie następujący:

− Część wstępną z całością plutonu, dowódca plutonu jako kierownik zajęcia

przeprowadza dokładnie tak samo jak zostało omówione w rozdz. II, zagad. 3, str. 40.

Po rozejściu się poszczególnych drużyn w rejony ćwiczeń, które zostały określone

podczas instruktażu, dowódca plutonu przystępuje do szkolenia w pierwszej

kolejności drużynę, która pozostała na zasadniczym punkcie nauczania.

− Część główna. Przed rozpoczęciem szkolenia z problematyki zawartej w pierwszym

zagadnieniu dowódca plutonu wprowadza drużynę w sytuację taktyczna, która

powinna być prosta, łatwa do zrozumienia i zapamiętania. Następnie posługując się

nieco zmodyfikowanym podstawowym modelem instruowania, przystępuje do

realizacji poszczególnych zagadnień według następującego układu:

− podaje temat zagadnienia;
− wyjaśnia do czego dane działanie drużyny służy;
− podaje komendy, rozkaz lub sygnały na jakie wykonuje się określone

czynności lub rozpoczyna konkretne działanie;

− omawia sposób zachowania się i działania: dowódcy drużyny oraz

poszczególnych funkcyjnych w drużynie;

− przystępuje do praktycznego ćwiczenia (nakazuje zachowanie bojowe,

wywołuje i kieruje pozoracją);

− w wypadku niewłaściwego działania, przerywa ćwiczenie, omawia

działanie drużyny wskazując na błędy i ich konsekwencje;

− nakazuje ćwiczyć do pełnego opanowania (zgrania działania drużyny w

danym fragmencie ćwiczenia);

− omawia poprawność działania drużyny i (oddzielnie) dowódcy drużyny.

Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z zaleceniami musztry bojowej w wypadku

popełnienia błędów przez szkolonych, dowódca plutonu przerywa ćwiczenie, nakazuje

drużynie wrócić do położenia wyjściowego, wyjaśnia na czym polega błąd i jakie mogą

być jego konsekwencje. Następnie drużyna ponownie ćwiczy dany fragment zajęcia, aż

do pełnego opanowania. Niekiedy należy zrezygnować z mniej ważnych zagadnień, aby

poprawnie wykonać najważniejsze elementy ćwiczenia. Po opanowaniu przez drużynę

czynności wchodzących w zakres pierwszego zagadnienia, dowódca plutonu przystępuje

do szkolenia kolejnych zagadnień postępując identycznie (układ podstawowego modelu

instruowania) jak przy pierwszym.

drużyna szkolona jest w tym czasie przez dowódcę drużyny. Najczęściej

pozoruje ona działanie przeciwnika na podstawie wytycznych i ustaleń, które zapadły na

instruktażu oraz sygnałów otrzymywanych od kierownika zajęcia.

Do szkolenia na drugim punkcie nauczania dowódca drużyny opracowuje plan-konspekt.

drużyna może doskonalić elementy i czynności, które nie zostały w pełni

opanowane na poprzednich zajęciach lub mogą to być wybrane zagadnienia ze szkolenia:

inżynieryjno-saperskiego, powszechnej obrony przeciwlotniczej, obrony przeciw-

chemicznej, terenoznawstwa czy łączności. W tym przypadku dowódca drużyny również

powinien opracować plan-konspekt do szkolenia drużyny na trzecim punkcie nauczania.

Po dwóch godzinach lekcyjnych następuje zmiana drużyn (wraz z dowódcami

drużyn) - jak w schemacie nr 4.

Część końcową - przeprowadza dowódca plutonu ( z całym plutonem) według ustaleń

zawartych w rozdz. II, zag. 3, str. 41.

określonych sytuacjach - w zajęciach łatwiejszych (doskonalących),

prowadzonych bez sprzętu, a przede wszystkim kiedy osiągniemy większe

uzawodowienie armii i zgodnie z standardami NATO, szkolić będą w głównej mierze

zawodowi (nadterminowi) dowódcy drużyn, możliwy będzie do zastosowania w praktyce

szkoleniowej inny wariant. Wariant w którym dowódca plutonu nie będzie szkolił

osobiście kolejne drużyny na zasadniczym punkcie nauczania, lecz będzie to szkolenie

nadzorował, podobnie jak czyni to podczas szkolenia podstawowego. Natomiast w tym

przypadku szkolił będzie dowódca drużyny.

Organizację zajęć w tym wariancie w sposób graficzny można przedstawić

następująco:

T. Drużyna piechoty w obronie

1 Punkt nauczania

Szkoli dca 1 drp

6 godz.

2 Punkt nauczania

Szkoli dca 2 drp

6 godz.

3 Punkt nauczania

Szkoli dca 3 drp

6 godz.

Dowódca plutonu (nadzoruje, kieruje pozoracją)

Schemat nr 5. Organizacja szkolenia taktycznego drużyny (wariant II).

Przebieg

zajęć w wariancie II, jest podobny jak podczas szkolenia podstawowego

(patrz schemat nr 2, s. 40). Natomiast w wariancie I, można go przedstawić następująco

(patrz schemat nr 6.)

Część wstępna

Kierownik zajęcia (dowódca plutonu)

Dowódca drużyny

- Występuje w składzie drużyny.
- Wykonuje komendy i polecenia
kierownika ćwiczenia.

Część główna

Kierownik zajęcia (dowódca plutonu)

Ddowódca drużyny

Przestrzegając podstawowego modelu
instruowania szkoli żołnierzy na 1
punkcie nauczania wg. układu:
− czego będzie uczył;
− do czego dana czynność służy;
− na jaką komendę (sygnał) się ją

wykonuje;

− omówieniem działania drużyny;
− praktyczne ćwiczenie do pełnego

opanowania (ocenia sposób
wykonywania czynności przez
drużynę, usuwa błędy, nakazuje
powtórzyć czynność do pełnego
opanowania.

Omawia przebieg kolejnych zagadnień.
Kieruje pozoracją.

Przestrzegając podstawowego modelu
instruowania doskonali żołnierzy na 2, 3
punkcie nauczania wg. układu:
− czego będzie uczył;
− do czego dana czynność służy;
− na jaką komendę się ją wykonuje;
− pokaz, pokaz z omówieniem;
− praktyczne ćwiczenie do pełnego

opanowania (sprawdza sposób
wykonywania czynności przez żołnierzy,
usuwa błędy, nakazuje powtórzyć
czynność do pełnego opanowania.

Omawia przebieg zagadnienia.

Część końcowa

Kierownik zajęcia (dowódca plutonu)

Dowódca drużyny

- Wykonuje komendy i polecenia kierowni -
ka ćwiczenia.

- Wysłuchuje omówienia dowódcy plutonu.
- Uczestniczy w instruktażu do następnych
zajęć.

Schemat nr 6. Model realizacji zajęć prowadzonych musztrą bojową w okresie

szkolenia drużyny.

Niewątpiwą korzyścią takiej organizacji zajęć podczas szkolenia drużyny jest

fakt, że każdy temat byłby realizowany w ciągu 6 godzin lekcyjnych. Można w tym

czasie żołnierzy nauczyć więcej i dokładniej opanować konkretne zagadnienia niż w

ciągu 2 godzin. Wydaje się, że w sytuacji przechodzenia na 12 miesięczny cykl szkolenia

w siłach zbrojnych, drugi z przedstawionych wariantów będzie z czasem dominował.

Zakres

przygotowania

się do zajęć dowódców plutonu i dowódców drużyn w

okresie szkolenia drużyny nie będzie w zasadniczy sposób odbiegał od przedstawionego

w poprzednim rozdziale.

Przykładowe plany-konspekty opracowane w roli dowódcy plutonu i dowódcy

drużyny do szkolenia drużyny zaprezentowano w załącznikach nr 3, 4 skryptu. Natomiast

w załączniku nr 5, przedstawiono plan-konspekt opracowany przez dowódcę plutonu do

ćwiczenia grupowego z przejściem do praktycznego działania, nt.:„Dowodzenie

plutonem zmechanizowanym w natarciu.”

BIBLIOGRAFIA

1. Dziergowski, R. Kitłowski, K. Kułakowski, Poradnik metodyczny dla dowódców

drużyn, Dodatek do PWL nr 6/77.

2. Instrukcja o działalności dydaktycznej i naukowej w wojskowych szkołach

zawodowych, Wyd. MON, Warszawa 1990.

3. Instrukcja o organizacji procesu kształcenia w szkołach i ośrodkach wojskowego

szkolnictwa zawodowego, Cz. II, Metodyka nauczania, Wyd. MON, Warszawa 1976.

4. Cz. Kupisiewicz, Podstawy dydaktyki, Wyd. PWN, Warszawa 1984.

5. Malik, Szkolenie taktyczne plutonu, PWL nr 3/97.

6. Miziak, Zbiór opracowań metodycznych do szkolenia taktycznego pododdziałów

piechoty i czołgów w okresie podstawowym, Cz. I, Ogólne zasady metodyki i

organizacji procesu szkolenia ogólnowojskowego i ogólnodowódczego podchorążych

WAT, Wyd. WAT, Warszawa 1987.

7. Miziak, Szkolenie metodyczne, Cz. II, Wybrane zagadnienia działalności

metodyczno-szkoleniowej, Wyd. WAT, Warszawa 1990.

8. Poradnik metodyczny do szkolenia taktycznego w szkolnych pododdziałach piechoty,

Wyd. MON, Warszawa 1990.

9. Poradnik metodyczny do szkolenia taktycznego pododdziałów piechoty, Wyd. MON,

Warszawa 1990.

10.Przykłady dokumentów bojowych szczebla taktycznego, Cz. III, Batalion, kompania,

pluton, Wyd. Szt. Gen. WP, Warszawa 1995.

11.Siemiński, St. Ząbecki, Kierowanie ogniem pododdziałów piechoty w walce, Dodatek

do PWL nr 8/69.

12.Sułek, Rola oraz udział podoficerów w procesie szkolenia, Dodatek do PWL nr 9/75.

13.Sułek, Szkolenie taktyczne pododdziałów piechoty, Dodatek do PWL nr/74.

14.Wysocki, Drużyna zmechanizowana w natarciu, PWL nr 4/97.

15.Wysocki, Działanie drużyny zmechanizowanej w obronie, PWL nr 3/97.

ZAKOŃCZENIE

Przedstawione w pracy zagadnienia odzwierciedlają aktualny stan wiedzy

usystematyzowanej w zbiór informacji teoretycznych oraz propozycji rozwiązań

praktycznych, dotyczących metodyki szkolenia podstawowego i zgrywania drużyny. Nie

ulega wątpliwości, że nie są to wszystkie problemy, przed rozwiązaniem których stoją

dowódcy drużyn i dowódcy plutonów zajmujący się szkoleniem taktycznym.

Zaprezentowane

opracowaniu uogólnienia i wnioski sformułowano pod kątem

potrzeb szkoleniowych. Jednocześnie są one bogatym materiałem źródłowym dla

podchorążych i dlatego powinny być przez nich wykorzystywane w procesie kształcenia

ogólnodowódczego na I i II roku studiów w WAT.

Rozwiązania i przemyślenia własne, wnioski i doświadczenia z przeprowadzonych zajęć

i ćwiczeń taktycznych tworzą czytelnikowi, po lekturze materiału, możliwość do

nieskrępowanego spojrzenia na występujące w tej sferze, wciąż nowe trudności

szkoleniowe

Metodyka szkolenia taktycznego stwarza szerokie możliwości wykazania się

umiejętnościami myślenia taktycznego oraz „świeżością” działania w zmieniających się

warunkach. Wszystko to nadaje omawianej problematyce zdecydowanie odkrywczy

charakter w odniesieniu do sposobów, metod i form nauczania taktyki w pierwszym i

drugim okresie szkolenia w jednostce wojskowej.