DOWODY

cechy szczególne postępowania dowodowego w procesie karnym

1. system gwarancji prawdziwych ustaleń faktycznych

procedura karna zawsze tworzy system potrójnych gwarancji trafności ustaleń faktycznych, zawiera on

bowiem:

normy celowościowe wskazujące najlepszą metodę osiągnięcia pożądanego celu (poznania prawdy

materialnej); są one ubrane w formę norm prawnych, norm procesowych bądź quasi-blankietowych

normy sensu stricte gwarancyjne:

nakazujące odpowiednie zachowanie się podczas postępowania postępowania dowodami ze

względu na zasadę uczciwego procesu

stanowiące tzw. zakazy dowodowe, a wiec zakazy przeprowadzenia lub wykorzystania dowodów

w niektórych sytuacjach

normy zapewniające korekturę błędnych ustaleń faktycznych

2. stosowanie nowych środków i technik badawczych

standard Daubert:

teoria lub technika ma być sama w sobie sprawdzalna i już była poddana takiej kontroli

była ona przedmiotem publikacji w literaturze fachowej
znany jest a co najmniej przewidywany, poziom błędów występujących przy zastosowaniu nowej

metody naukowej

zastosowana metoda uzyskała powszechna akceptacje specjalistów

w procesie karnym jest miejsce na nową metodę naukowa, ale pod warunkiem tak głębokiego

przekonania o jej niezawodności, iż prowadzi on do subiektywnej pewności; owa niezawodność
powinna mieć dwie formy:

intrasubiektywną- badacz uzyskuje te same wyniki ponawianych badań dotyczących tego

samego materiału badawczego i w tych samych warunkach

intersubiektywną- identyczność wyników ponowionych badań prze innych badaczy, ale o takich

samych kwalifikacjach, dotyczących tego samego materiale badawczego i w tych samych

warunkach

drugim istotnym warunkiem jest trafność danej metody, czyli zdolność ustalenia tego, co należy ustalić

3. prawo i postępowanie dowodowe

prawo dowodowe - ogól norm regulujących zbieranie, utrwalanie i wykorzystywanie dowodów w

procesie

postępowanie dowodowe - przebieg procesowy, w czasie którego są zbierane, utrwalane,

przeprowadzane oraz oceniane dowody; działalność zmierzająca do poznania rzeczywistości w
procesie i do dokonania ustaleń faktycznych jako podstawy rozstrzygnięcia; celem jego jest

więc zbieranie materiału uzupełniającego poczynienie ustaleń faktycznych

4. pojecie dowodu

Stanisław Śliwiński

przebieg rozumowania, które prowadzi do sądu o pewnym stanie rzeczy; jest to ogól motywów

stwarzających pewność

samo postępowanie dowodowe

ostateczny wynik przebiegu procesu myślowego, mającego na celu uzyskania pewnego sądu
dowód utożsamiony ze źródłem poznania (świadek, biegły itp.)

środek dowodowych rozumiany jako tzw. podstawa dowodu (np. zeznania)

Marian Cieślak

dowód jako zmysłowa percepcja środka dowodowego przez organ procesowy w trakcie

przeprowadzania dowodu (np. dowodem są oględziny)

czynność mająca doprowadzić do ujawnienia okoliczności pozwalających na wyciągnięcie odpowiednich

wniosków co do interesujących zagadnień (np. konfrontacja lub sekcja zwłok)

fakt dowodowy (np. alibi)

odmiana rozumowania w logice i matematyce

w podręczniku: dowód rozumiany jako środek dowodowy
5. istota źródła dowodu i środka dowodowego

1

źródło dowodowe- osoba lub rzecz, od której pochodzi dowód

rzeczy ruchome jak i nieruchome (a więc i miejsce)
do rzeczy zaliczamy zwłoki, oddzielone części ciała ludzkiego i zwierzęcia

do rzeczy zaliczamy dokumenty

środek dowodowy- nośnik informacji o fakcie podlegającym udowodnieniu

wyjaśnienia, zeznania, opinia biegłego

cechy charakterystyczne ciała ludzkiego poddane oględzinom lub badaniom
cechy charakterystyczne miejsca, rzeczy, zwłok, dokumentu, wyodrębnione pod kątem widzenia

przedmiotu dowodzenia

źródło dowodu

środek dowodowy

oskarżony

świadek
biegły

dokument
przedmiot materialny

eksperyment procesowy
wywiad środowiskowy

wyjaśnienia

zeznania
opinia biegłego

treść dokumentu
właściwości przedmiotu

wyniki eksperymentu
wyniki wywiadu

6. przedmiot dowodu

dowodzenie- proces myślowy polegający na wnioskowaniu, na podstawie środków dowodowych, o

istnieniu lub nieistnieniu określonych faktów; proces ten zawiera w sobie

aspekt intelektualny- obejmuje takie postacie rozumowań wykorzystywanych w procesie

karnym jak rozumowania redakcyjne (wyjaśnienie, tłumaczenie), wnioskowania
dedukcyjne (sylogizm prawniczy, sprawdzanie), uzasadnienie bezpośrednie (obserwacja),

dowodzenia (w znaczeniu jakie nadaje mu logika)

aspekt realny - wiąże się z przedmiotem dowodzenia

przedmiot dowodu- jest to przede wszystkim fakt, który podlega udowodnieniu

→

udowadnia się nie tylko czyn zarzucany oskarżonemu ale także fakty, których istnienie lub nieistnienie

wskazuje na przestępstwo

kategorie faktów ze względu na ich role w dowodzeniu:

fakt główny- fakt, którego stwierdzenie jest głównym celem postępowania dowodowego; jest

nim przestępstwo (zestaw znamion przestępstwa widzianego w aspekcie postępowania
dowodowego)

fakty dowodowe- fakty z których istnienia lub nieistnienia można wyciągnąć wniosek o

istnieniu faktu głównego

w procesie mamy do czynienia tylko z jednym faktem glownym- zdarzeniem które wypełnia znamiona

przestępstwa

zawsze są co najmniej dwa fakty dowodowe, z reguły jest ich znacznie więcej

poszlaka

synonim faktu dowodowego
utożsamia się ją z dowodem niekorzystnym dla oskarżonego

curia novit iura- norm procesowych nie udowadnia się w procesie, gdyż sąd zna prawo, jednak kurczowe

trzymanie się tej reguły mogłoby doprowadzić do błędnych rozstrzygnięć

reguły odpowiedzialności karnej w wypadku błędu co do prawa

nie popełnia przestępstwa, kto dopuszcza się czynu zabronionego w nieświadomości oceny prawnej

czynu lub dopuszcza się go w błędnym przekonaniu, że zachodzi okoliczność wyłączająca
bezprawność albo winę

ta nieświadomość lub błędne przekonanie są usprawiedliwione
jeżeli zaś są usprawiedliwione, to sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary

7. czynności dowodowe

czynności dowodowe- są to czynności polegające na poszukiwaniu, ujawnieniu lub kontroli dowodów;

celem ich jest dostarczenie materiału potrzebnego do dokonania ustaleń faktycznych

czynności poszukiwawcze
czynności ujawniając dowody

czynności kontrolujące dowody

podział według M. Cieślaka

wykrywanie, zbieranie i wydobywanie dowodów

2

zabezpieczanie dowodów

wprowadzenie dowodów do postępowania rozpoznawczo- decyzyjnego (przed organem

wydającym decyzje)

przeprowadzanie dowodów
ocena dowodów i dokonywanie ustaleń faktycznych

KLASYFIKACJA DOWODÓW

dowodzenie w procesie karnym oparte jest na prawdopodobieństwie i stanowi typ rozumowania

redukcyjnego polegającego na wyjściu od znanych i pewnych następstw oraz nieznanych lub
niepewnych racji w postaci faktu przeszłego; fakt uznaje się za udowodniony gdy spełnione są dwa

warunki:

warunek obiektywny, polegający na obiektywnej przekonywalności przeprowadzonych dowodów
warunek subiektywny, polegający na rzeczywistym przekonaniu organu procesowego

procesowego danym fakcie

→

orzeczenie jest nieprawidłowe zarówno w wypadku, gdy dowody, na których się ono opiera nie są

obiektywnie przekonywane, jak i wtedy gdy z treści uzasadnienia orzeczenia wynika, że organ miał
wątpliwości co do przyjętych przez siebie ustaleń faktycznych

1. dowody pierwotne i pochodne

dowody pierwotne- pochodzące od źródła dowodu, które zetknęło się bezpośrednio z faktem

udowadnianym (świadek naoczny, oryginał dokumentu, w zasadzie wyjaśnienia oskarżonego)

dowody pochodne- pochodzące od źródła dowodu pośredniczącego miedzy źródłem pierwotnym a

faktem udowodnionym („świadek ze słuchu”, fotografia przedmiotu, kserokopia dokumentu itp.)

2. dowody pojęciowe i zmysłowe

dowody pojęciowe- posiadające treść intelektualną (wyjaśnienia oskarżonego, zeznania świadka,

opinia biegłego, treść dokumentu, wyniki eksperymentu)

dowody zmysłowe- poznawanie bardziej za pomocą zmysłów niż intelektu (właściwości ciała,

miejsca, rzeczy)

podział ten:

podkreśla pokrewieństwo dokumentów z procesowymi oświadczeniami osobowych źródeł

dowodu

przypomina, ze wszystkie właściwości ciała, rzeczy i miejsca ustala się podczas oględzin, co

pozwala lepiej zrozumieć rolę€ tej czynności

3. dowody bezpośrednie i pośrednie

dowody bezpośrednie- takie, które dotyczą wprost faktu głównego, np. przyznanie oskarżonego,

zeznanie świadka, który widział przestępcze działanie

dowody pośrednie- poszlakowe, dotyczą faktu dowodowego, np. odciski oskarżonego na miejscu

przestępstwa, zeznanie świadka, który słyszał groźby oskarżonego pod adresem osoby pobitej, alibi

należy odróżnić poszlakę (fatum indicans, fatum probans) od faktu, na którego istnienie ona

wskazuje (fatum probandum)

dowód bezpośredni wcale nie musi być bardziej wiarygodny
wymagana jest duża ostrożność w posługiwaniu się dowodami poszlakowymi, dowody te, jako

podstawa ustaleń faktycznych powinny pełniąc następujące trzy warunki:

musza wskazywać istnienie łańcucha poszlak, z których wynikać będzie jednoznaczne

rozwikłanie kwestii faktu głównego

łańcuch poszlak musi być nierozerwalny, bez luk
wszystkie dowody poszlakowe musza być wiarygodne; poszlaka musi być udowodniona albo

odrzucona

4. dowody przypadkowe i z przeznaczenia

dowody przypadkowe- naturalne
dowody z przeznaczenia- takie, których źródła tworzono w procesie w celu udowodnienia pewnej

okoliczności, np. treść protokołu zeznania świadka przybranego do oględzin



jest to podział ze względu na genezę źródła

5. dowody ścisłe i swobodne

dowody ścisłe- przeprowadzone w formie określonej w przepisach prawa dowodowego; dowód ten

jest bezwzględnie wymagany jako podstawa rozstrzygnięcia o winie i karze

dowody swobodne- nieformalne, nieprzeprowadzone w sposób ściśle wyznaczony przez przepisy

prawa dowodowego i nieutrwalone w formie protokołu; jest on dowodem przeprowadzanym:

3

we wszystkich postępowaniach sprawdzających, zarówno przed wszczęciem postępowania

przygotowawczego, jak i w związku z badaniem zasadności wznowienia postępowania lub
podjęcia warunkowo umorzonego postępowania

w postępowaniach incydentalnych, toczących się poza rozprawą, oraz w postępowaniu

przygotowawczym

6. dowody osobowe i rzeczowe

dowody osobowe- zeznania świadków, wyjaśnienia oskarżonego, opinie biegłych, wyniki

eksperymentu, właściwości ciała osób poddanych badaniu

dowody rzeczowe- właściwości miejsc poddanych oględzinom, właściwości rzeczy poddanych

oględzinom, treść dokumentów

SUROGATY UDOWODNIENIA

surogaty udowodnienia- przyjęcie pewnych faktów za bezsporne, gdyż uznano iż udowodnienie ich

jest w określonej sytuacji zbyteczne

1. notoryjność

notoryjność- posiadanie niespornej wiedzy o pewnych faktach prze organ procesowy i strony; wiedza

ta zwalnia organ procesowy z obowiązku udowodnienia tych faktów:

powszechna- wiedza nieograniczonej liczby osób w środowisku i miejscu, w którym toczy się

proces; takich faktów nie udowadnia się, np. katastrofa autobusu, śmierć wieloletniego

prezydenta miasta

urzędowa- wiedza organu o pewnych faktach, uzyskana dzięki jego działalności urzędowej;

inaczej niż przy notoryjności powszechnej, organ procesowy zobowiązany jest zwrócić uwagę
stron na fakty notoryjne urzędowo; mogą stać się przedmiotem przeciwdowodu jeśli strona je

zakwestionuje

2. oczywistość

oczywistość- jest to tylko znacznie wyższy stopień notoryjności powszechnej; każdy przeciętnie

wykształcony i rozumny człowiek posiada wiedze, która dla niego jest oczywista

3. uprawdopodobnienie

uprawdopodobnienie- udowodnienie nie jest wymagane dlatego ze fakt nie budzi wątpliwości, lecz

dlatego ze udowodnienie tego faktu nastąpi później



uprawdopodobnienie musi być na tyle wysokie, by chronić się przed widocznym dla każdego

rozsądnego człowieka brakiem zasadności czynności prawnej


ustawa nie oznacza stopnia prawdopodobieństwa



art. 79 p1, art. 192 p2, art. 244p1, art. 249 p1, art. 303, art. 313 p1

4. domniemania

domniemanie- sąd o wysokim prawdopodobieństwie jakiegoś faktu wysnuty z innego faktu lub faktów

niebudzących żadnych wątpliwości

fakt domniemywany- wysnuty z innego

fakt domniemania- fakt stwarzający wysokie prawdopodobieństwo owego innego faktu

domniemania faktyczne (preasumptiones homini) pozostają poza kręgiem jakiejkolwiek regulacji

prawnej, np. jeśli poszukiwany sprawca przestępstwa mówił po rosyjsku, to znaczy, ze jest

Rosjaninem; takie domniemanie można obalić przeciwdowodem; fakty łączone są więzią
przyczynową

domniemanie prawne (preasumptiones iuris) to domniemanie nakazane przez normę prawna;

powiązanie przyczynowe ma ponadto charakter prawny, ponieważ to ustawa nakazuje przyjąć
F1jeśli zachodzi F2; dzielą się one na:

domniemania prawne wzruszalne (preasumptiones iuris tantum), czyli takie, które można

obali© przeciwdowodem

domniemania prawne niewzruszalne (preasumptiones iuris ac de iure), wobec których

przeciwdowód nie jest dopuszczalny



wzruszane procesie karnym znane są przede wszystkim domniemania prawne wzruszalne

domniemanie niewinności (preasumptio boni viri), które zostaje obalone przez wyrok skazujący lub

wyrok orzekający warunkowe umorzenie postępowania

domniemanie prawidłowości prawomocnego wyroku, które obalić może tylko wyrok uchylający lub

zmieniający, wydany w wyniku kasacji lub wznowienia postępowania

tylko wyjątkowo ustawodawca wprowadza domniemania prawne niewzruszalne, a znalazły się w ustawie z

myślą o przyspieszeniu procesu

4

art. 125 dotyczący pisma omyłkowo wniesionego przed upływem terminu

art. 138 kiedy strona, a także inna osoba niebedąca strona której prawa zostały naruszone,

przebywająca za granica, ma wskazać adresata dla doręczeń w kraju; w razie nieuczynienia tego

pismo wysłane na ostatni znany adres w kraju załączone do akt sprawy uważa się za doręczone

art. 439 bezwzględna przyczyna odwoławcza- domniemanie niewzruszalne wpływu takiego uchybienia

na treść zaskarżonego wyroku

art. 40 domniemanie niewzruszalne braku obiektywizmu sędziego

WPROWADZENIE DOWODÓW DO PROCESU

1. sposoby wprowadzenia dowodów

organ procesowy prowadzący postępowanie dowodowe przeprowadza dowody na wniosek stron,

quasi-pozwanego cywilnie albo z urzędu

wprowadzenie dowodów z urzędu do procesu jest typowym zjawiskiem w postępowaniu

przygotowawczym

w postępowaniu przed sądem dominują dowody na wniosek; już akt oskarżenia zawiera wykaz

dowodów, których przeprowadzenia na rozprawie głównej domaga się oskarżyciel

2. istota i forma wniosku dowodowego

wniosek dowodowy- żądanie strony przeprowadzenia jakiegoś dowodu (czynności procesowych i

faktycznych mających na celu sprawdzenie twierdzeń stron dotyczących pewnych okoliczności

sprawy, za pomocą zaproponowanych źródeł dowodowych i uzyskanych zeń środków
dowodowych); może być złożony ustnie lub pisemnie; musi zawierać następujące elementy:

oznaczenie źródła dowodu, a wiec np. imię i nazwisko świadka i jego adres; można

czasem podać w przybliżeniu określenie dowodu lub uprawdopodobnić realność

takiego źródła jeśli brak jest danych pozwalających na pełną indywidualizacje

tezę dowodową, czyli wskazanie jakie okoliczności maja być udowodnione

3. oddalenie wniosku dowodowego

zgodnie z art. 170 wniosek dowodowy oddala się jeżeli:

przeprowadzenie dowodu nie jest dopuszczalne, np. świadkowi przysługuje prawo odmowy

zeznań

okoliczność która ma być udowodniona, nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy –

polega na sytuacji, gdy jej uwzględnienie nie może w żaden sposób wpłynąć na treść

rozstrzygnięcia zarówno co do odpowiedzialności karnej, jak i kary czy środka karnego, a
także nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia jakiegokolwiek sądu w danej sprawie

okoliczność jest już udowodniona zgodnie z twierdzeniem wnioskodawcy- gdy wynika ona z

innych, przeprowadzonych już wcześniej czynności procesowych w toku postępowania

dowód jest nieprzydatny dla stwierdzenia danej okoliczności- wnioskodawca wskazuje źródło

dowodowe, które nie jest nośnikiem informacji o fakcie, który ma być udowodniony

dowodu nie da się przeprowadzić- gdy jest to niemożliwe ze względów faktycznych lub

technicznych, przy czym przeszkoda ma charakter nieusuwalny

wniosek dowodowy w sposób oczywisty zmierza do przedłużenia postępowania



oddalenie wniosku dowodowego następuję zawsze w drodze postanowienia, które musi być zawsze

uzasadnione


mimo oddalenia organ procesowy może później wniosek dopuścić, chociażby nie ujawniły się nowe

okoliczności

ZAKAZY DOWODOWE

zakaz dowodowy- norma prawna zabraniająca przeprowadzenia dowodu w określonych

warunkach lub stwarzająca ograniczenie w uzyskiwaniu dowodów; powody

ochrona godności oraz integralności jego ciała i mienia

ochrona ważnych interesów państwa
ochrona stosunków rodzinnych i bliskich związków świadka z innymi osobami

ochrona tajemnicy zawodowej i służbowej

I. zakaz dowodzenia określonych faktów

A. zakazy bezwarunkowe (zupełne)  nie można ich uchylić

zakaz ponownego dowodzenia przestępstwa kiedyś już osądzonego prawomocnie, popełnionego

przez oskarżonego, który teraz jest sądzony i którego podejrzewa się o to ze jest recydywistą;
recydywistę można ustalić tylko na podstawie akt poprzedniej sprawy

zakaz dowodzenia prawa lub stosunku prawnego wbrew ustaleniom konstytutywnego orzeczenia

innego sądu

zakaz dowodzenia zeznań złożonych przez świadka, który skorzystał z prawa odmowy zeznań albo

został zwolniony z obowiązku złożenia ich na jego wniosek; jeżeli świadek złożył wcześniej

5

zeznanie to nie może ono służyć ono za dowód ani być odtworzone; wolno jednak ujawni na

rozprawie protokoły oględzin ciała każdej osoby

zakaz dowodzenia przebiegu narady sędziowskiej i sposobu glosowania sędziów

B. zakazy warunkowe  można je pod pewnymi warunkami uchylić

tajemnica państwowa- leży ona w gestii organów państwowych i przesłuchanie osób nią związanych

jest dopuszczalne tylko po zwolnieniu z tajemnicy przez uprawniony organ przełożony (w praktyce

resortowego ministra)

tajemnica służbowa- związana z funkcjonowaniem jednostek organizacyjnych, z obowiązku jej

zachowania może zwolnić sąd lub prokurator

tajemnica zawodowa- związana z wykonywaniem zawodu lub pełnieniem funkcji, w czasie których

rodzi się stosunek zaufania innych osób, z obowiązku jej zachowania może zwolnić sąd lub
prokurator

pierwszy stopień: tajemnica osób niewyróżnionych prze ustawę
drugi stopień: tajemnica adwokacja, radcy prawnego, lekarska; tylko sąd może z niej zwolnić i

to wówczas gdy

jest to niezbędne dla dobra wymiary sprawiedliwości

a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu

trzeci stopień: tajemnica dziennikarska; te same warunki zwolnienia co w drugim stopniu a

nadto zwolnienie dziennikarza z tajemnicy nie może dotyczy:

danych umożliwiających identyfikacje autora np. materiału prasowego; nie może

skasować tzw. anionimatu

osób udzielających informacji opublikowanych lub przekazanych do opublikowania,

jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie tych danych

II. zakazy dowodzenia za pomocą niektórych dowodów

zakazy bezwarunkowe

zakaz przesłuchiwania jako świadka obrońcy lub adwokata co do faktów, o których dowiedział się,

udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę

zakaz przesłuchiwania duchownego, co do faktów, o których dowiedział się podczas spowiedzi

zakaz powoływania jako biegłych

osób wymienionych w art. 178, 182, 185

osób, do których odnoszą się odpowiednie przyczyny wyłączenia wymienione w art. 140
osób powołanych w sprawie w charakterze świadków

osób które były świadkiem czynu

zakaz wykorzystania w procesie złożonego wobec biegłego albo wobec lekarza udzielającego pomocy

medycznej oświadczenia oskarżonego dotyczącego zarzucanego mu czynu; wyjątkiem jest
przeprowadzenie badań poligraficznych przez biegłego

zakaz przesłuchiwania osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy w zakresie ochrony zdrowia

psychicznego, jako świadków na okoliczności przyznania się osoby z zaburzeniami psychicznymi do

popełnienia czynu pod groźbą kary

zakazy warunkowe

zakaz przesłuchiwania świadka- osoby najbliższej oskarżonemu, który skorzystał z prawa odmowy

zeznań

do osób najbliższych oskarżonemu uprawnionych do odmowy zeznań należą: małżonek (także

po rozwodzie), konkubina, rodzice (także po rozwodzie), dzieci własne oskarżonego w tym
spoza małżeństwa, ojczym, macocha, dziadkowie (od strony ojca i matki), teściowie, bracia i

siostry, brat żony, mąż siostry, przysposobiony, żona przysposobionego, dzieci żony z jej
pierwszego małżeństwa, wnuki i wnuczki

osoby najbliższe oskarżonemu, które nie mogą odmówić zeznań to: brat ojca (stryj), brat matki

(wuj), siostrzeńcy i bratankowie dzieci przysposobionych

zakaz przesłuchiwania świadka, który złożył wniosek o zwolnienie od złożenia zeznania, ze względu na

pozostawanie z oskarżonym w szczególnie bliskim stosunku osobistym i wniosek ten organ

procesowy uwzględnił

III. zakazy stosowania określonych metod dowodzenia

niektóre metody są wprost zakazane, a naruszenie tego zakazu pociąga za sobą zastosowanie swoistych

sankcji procesowych

swoboda wypowiedzi

rozciąga się na wszystkie etapy procesu psychicznego prowadzącego do oświadczenia:

etap procesów motywacyjnych prowadzących do decyzji woli o przyszłym oświadczeniu

dowodowym

etap podjęcia woli w tym przedmiocie
etap urzeczywistnienia tej decyzji woli, a wiec samo składanie oświadczenia

swobodę wypowiedzi wyłączają

6

przymus absolutny, który wyłącza zdolność decyzji lub możliwość realizacji woli;

niedopuszczalne są zatem hipnoza i narkoanaliza

przymus nieabsolutny, czyli nacisk na psychikę, który może, ale nie musi powodować

wyłączenia swobody wypowiedzi; vis compulsiva, czyli posługiwanie się silą fizyczną lub
stwarzanie uciążliwych warunków

groźba, nielegalna obietnica zmiany sytuacji niekorzystnej pod warunkiem złożenia

odpowiedniego oświadczenia oraz podstęp

stosowanie hipnozy albo środków chemicznych lub technicznych, wpływających na procesy

psychiczne przesłuchiwanej osoby albo mających na celu kontrole nieświadomych reakcji jej

organizmu w związku z przesłuchaniem; zakaz ten jest bezwarunkowy

dowodu z wyjaśnienia oskarżonego lub zeznań świadka nie wolno zastępować teścia pism,

zapisków lub notatek urzędowych

kodeks, polecając zachowanie pewnych rygorów formalnych podczas czynności dowodowych, tym samym

zakazuje czynności niezgodnych z tymi rygorami

CZYNNOŚCI DOWODOWE

Czynności poszukiwawcze

poszukiwanie źródeł dowodowych w postaci osób lub rzeczy np. poszukiwanie oskarżonego

poszukiwania poza procesem: czynności operacyjno rozpoznawcze ( Policja, SG, ABW – prawo

legitymowania osób; Policja – zatrzymanie osób stwarzających bezpośrednie zagrożenie) – nie są to

czynności procesowe, bo proces nie został wszczęty

rozróżniamy:

przeszukanie i zatrzymanie rzeczy
poszukiwanie oskarżonego

* możliwe także oględziny, jeżeli przeprowadza się je w celu znalezienia rzeczowych źródeł
dowodu

Ad.1. Przeszukanie i zatrzymanie rzeczy

są to dwie odrębne czynności jednak pozostające ze sobą w ścisłym związku

zatrzymanie rzeczy:

(art. 217§1 KPK)

celem pozyskania dla postępowania rzeczy, która:

może stanowić dowód w sprawie
podlega zajęciu w celu zabezpieczenia kar majątkowych, środków karnych lub

roszczeń o naprawienie szkody

Policja lub inny organ (np. ABW, Straż Graniczna, prokurator na zasadzie dewolucji) posiada

wiarygodną wiadomość, że rzeczy podlegające wydaniu znajdują się w posiadaniu
konkretnej osoby oraz znanym miejscu – wezwanie do oddania dobrowolnie

w razie odmowy można przeprowadzić odebranie – zastosow. Przepisów nt.

wypadków niecierpiących zwłoki

podstawa prawna: żądanie sądu lub prokuratora – obowiązek przedstawienia art.217§1 KPK –

na ogół postanowienie – nie uregulowane w kodeksie

w wypadku niecierpiącym zwłoki, – gdy wydanie postanowienie niemożliwe, zażądać może

Policja lub inny uprawniony organ – zatwierdzenie zatrzymania rzeczy – możliwość
złożenia wniosku przez osobę wydającą wniosku o wydanie i doręczenie takiego

zatwierdzenia – doręczenie powinno nastąpić max. 14 dni od zatrzymania rzeczy art.
217§4 KPK

jeżeli sąd lub prokurator w ciągu 7 dni nie zatwierdzi to rzecz należy zwrócić

niezwłocznie osobie uprawnionej art. 230§1 KPK – chyba, że wydanie było

dobrowolne, a osoba nie złożyła wniosku o zatwierdzenie

przeszukanie:



nie jest konieczna wiarygodna wiadomość, w którym miejscu znajduje się dana rzecz

7

uzasadnione podstawy do przypuszczenia, że osoba podejrzana albo poszukiwane rzeczy

tam się znajdują art.219§1 KPK



także w celu: wykrycia, zatrzymania, przymusowego doprowadzenie osoby podejrzanej



wyższy stopień nietykalności pomieszczenie i osoby niż w przypadku zatrzymania

można przeprowadzić w celu:

wykrycia lub zatrzymania, albo przymusowego doprowadzenia osoby

podejrzanej

znalezienia rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie

znalezienia rzeczy podlegających zajęciu w postępowaniu karnym

w przypadkach niecierpiących zwłoki:, jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło

być wydane, to organ dokonujący przeszukania okazuje nakaz kierownika jednostki
lub legitymację służbową – następnie zwraca się do sądu lub prokuratora o

zatwierdzenie przeszukania, – jeżeli nie zatwierdzi to wszczyna postępowanie
dyscyplinarne lub nawet karne

doręczenie postanowienia o zatwierdzeniu na żądanie przeszukanego w terminie 7

dni od dokonania czynności

przeszukanie osoby:

obejmuje osobę, jej odzież i podręczne przedmioty

dokonuje o ile to możliwe osoba tej samej płci art. 223 KPK
obejmuje wszystkie zakamarki ciała

może polegać na dokonaniu prześwietlenia lub badaniu ultrasonograficznym; możliwe

podanie środków przeczyszczających

przeszukanie pomieszczenia



zamieszkałego:

mieszkanie jedno lub wielorodzinne

pokój hotelowy, przyczepa kempingowa
namiot turystów

w porze nocnej tylko w nagłych przypadkach (od 22 do 6)
przeszukanie rozpoczęte za dnia można kontynuować w porze nocnej art. 221§2

przeszukanie pomieszczenia



ogólnie dostępnego

restauracja, kino, bar, teatr, dyskoteka
służące do przechowania przedmiotów (przechowalnia bagażu PKP)
zawsze możliwe przeszukanie w porze nocnej art.221§3 KPK chyba ze jest zamknięte

przed publicznością



pomieszczenie lub miejsce zamknięte należące do instytucji państwowej lub

samorządowej

konieczne zawiadomienie kierownika takiej instytucji o przeszukaniu lub jego zastępcy,

organu nadrzędnego

konieczne dopuszczenie ich do udziału w przeszukaniu art.222§1 KPK



pomieszczenie zajęte przez wojsko

jedynie w obecności dowódcy lub osoby przez niego wyznaczonej art. 222§2 KPK



inne miejsce

inne osoby lub jednostki organizacyjne np. zakład produkcyjny, stodoła, dziedziniec

także pojazd – przeoczony przez KPK

cechy wspólne dla wszystkich:

osoba, u której ma nastąpić przeszukanie, musi być przed jego rozpoczęciem poinformowana

o jego celu i wezwana do wydania poszukiwanych przedmiotów art.224§1 KPK

ta osoba ma prawo być obecna przy przeszukaniu, także osoba przybrana przez

przeszukującego i osoba przybrana przez osobę, u której dokonuje się przeszukania, –
jeżeli nie utrudnia art. 224§2 KPK

jeżeli na miejscu nie ma gospodarza – należy przywołać przynajmniej jednego dorosłego

domownika lub sąsiada art.224§3 KPK

jeżeli kierownik instytucji państwowej, samorządowej lub inna osoba oświadczy ze znalezione

w czasie przeszukania pismo lub inny dokument zawierają tajemnicę służbową,

państwową, zawodową lub inną chroniona to prowadzący przeszukanie ma obowiązek
przekazać je (bez odczytywania) w ręce sądu lub prokuratora art. 225§1 KPK

nie można zapoznawać się z treścią pism lub dokumentów związanych z wykonywaniem

funkcji obrońcy

8

przeszukanie pomieszczeń dyplomatycznych – dopuszczalne tylko za zgodą misji

urząd konsularny – dopuszczalne za zgodą kierownika urzędu

protokół przeszukania:

konieczne spisanie
kodeks wymienia elementy, jakie powinien zawierać art.229 KPK

kodeks normuje także kwestie:

zwrotu osobie uprawnionej przedmiotów, które są zbędne dla postępowania art.230 KPK

przechowywania przedmiotów mogących stanowić dowód przestępstwa, podlegających

przepadkowi lub, których posiadanie jest zabronione art. 228, 231-234 KPK

postępowania z rzeczami stanowiącymi przedmiot zabezpieczenia kar majątkowych i roszczeń o

naprawienie szkody art. 291-296 KPK

przechowywania przedmiotów i substancji stwarzających niebezpieczeństwo dla życia lub

zdrowia i procedurę ich niszczenia

kontrola osób i rzeczy w środkach transportu przeprowadzona przez Policję i ABW - jest bardziej

rozluźniona, regulowana w ustawie o Policji i ustawie o ABW

prawo do dokonywania kontroli osobistej i przeglądania zawartości bagażu

sprawdzanie ładunku w portach, dworcach
w transporcie lądowym, powietrznym wodnym

w razie uzasadnionego podejrzenia

popełnienia czynu zabronionego!!!

nie jest konieczne wydanie postanowienie o przeszukaniu lub zatwierdzenie przeszukania ( nie

zwalnia od badania przez prokuratora dopuszczalności i przebiegu takiej kontroli)

Kontrola korespondencji, przekazu informacji i przesyłek

konieczność wydania sądowi lub prokuratorowi, na żądanie zawarte w ich postanowieniu korespondencji i

przesyłek oraz wykazu połączeń telekomunikacyjnych, także poczty elektronicznej itp.

dotyczy: urzędów, instytucji i podmiotów prowadzących działalność w dziedzinie poczty i

telekomunikacji (np., Poczta Polska, TPSA, firmy ekspresowe)

tylko sąd lub prokurator mają prawo je otwierać lub zarządzić ich otwarcie
musi mieć znaczenie dla postępowania

wymienione podmioty mają także obowiązek niezwłocznie zabezpieczyć (na żądanie sądu lub prokuratora)

dane informatyczne (na czas oznaczony, max 90 dni)

korespondencję i przesyłki zbędne dla sprawy zwraca się niezwłocznie jednostkom, które je wydały

(art.218§3), a dane informatyczne zwalnia się z zabezpieczenia

Kontrola i utrwalanie rozmów

podsłuch – procesowa kontrola i utrwalanie rozmów telefonicznych oraz zastosowanie środków

technicznych do kontroli i utrwalania innych przekazów informacji

dopuszczalny tylko po wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego w celu

wykrycia i uzyskania dowodów dla toczącego się postępowania lub zapobieżeniu popełnienia nowego
przestępstwa art. 237§3

wolno prowadzić, gdy toczące się postępowanie lub obawa nowego przestępstwa dotyczy : (art.237§3 KPK)

zabójstwa
niebezpieczeństwa powszechnego lub sprowadzenia katastrofy

handlu ludźmi
uprowadzenia osoby

wymuszenia okupu
uprowadzenia statku powietrznego lub wodnego

rozboju lub kradzieży rozbójniczej lub wymuszenia rozbójniczego
zamachu na niepodległość i integralność państwa

zamachu na konstytucyjny ustrój państwa lub naczelne organy, jednostkę Sił Zbrojnych RP
szpiegostwa lub ujawnienia tajemnicy państwowej

fałszowania oraz obrotu fałszywymi pieniędzmi, środkami, instrumentami płatniczymi albo

zbywalnymi dokumentami uprawniającymi do otrzymania sumy pieniężnej, ładunku itp.

9

wytwarzania, przetwarzania, obrotu i przemytu środków odurzających, prekursorów,

środków zastępczych i substancji psychotropowych

zorganizowanej grupy przestępczej

mienia znacznej wartości
gromadzenia broni, materiałów wybuchowych Kub radioaktywnych

użycia przemocy lub groźby bezprawnej w związku z postepowaniem
łapownictwa i płatnej protekcji

stręczycielstwa, kuplerstwa, sutenerstwa
przestępstw rozdz. XVI KK

organem uprawnionym do wydania postanowienia jest sąd – konieczny wniosek prokuratora art.237§1

KPK

w wypadkach niecierpiących zwłoki – może zarządzić prokurator – jednak zobowiązany do zwrócenia się do

sądu w terminie 3 dni o zatwierdzenie – sąd ma 5 dni na zatwierdzenie (na posiedzeniu, bez udziału
stron)

podsłuchem można objąć:

osobę podejrzaną

oskarżonego
pokrzywdzonego

inną osobę, – z którą może się kontaktować oskarżony albo, która może mieć związek ze

sprawcą lub grożącym przestępstwem art.,237§24 KPK

upoważniony do odsłuchu: sąd, prokurator, lub w przypadkach niecierpiących zwłoki Policja (za zgodą

sądu lub prokuratora)

kontrola lub podsłuch mogą być prowadzone max. 3 miesiące ( z możliwością przedłużenia na kolejne 3

miesiące art.238 KPK)

po zakończeniu kontroli sąd zarządza zniszczenie utrwalonych zapisków, lub gdy sąd nie zatwierdził

postanowienia prokuratora wydanego w sytuacji niecierpiącej zwłoki art.238§3 KPK

zażalenie: przysługuje osobie, której dotyczy postanowienie o podsłuchu, może domagać się zbadania

zasadności, legalności kontroli; rozpoznaje sąd powołany do rozpoznania sprawy w I instancji art.240§1
KPK

kontrola operacyjna – przeprowadzana poza procesem – tylko w ramach czynności operacyjno

rozpoznawczych w zakresie nieobjętym przepisami KPK

czynności nieformalne i tajne
wykonywane przez Policję, ABW, Straż Graniczną

w celu zapobieżenia, wykrycia, ustalenia sprawców, uzyskania dowodów w przestępstwach

ściganych z oskarżenia publicznego

polega na:

kontrolowanie treści korespondencji

kontrolowanie zawartości przesyłek
stosowanie środków technicznych w celu uzyskania w sposób niejawny informacji i

dowodów oraz ich utrwalanie

wykonuje ją:

Policja: zapobieżenie i wykrycie przestępstw umyślnych ściganych z oskarżenia

publicznego (np. przeciwko życiu, spowodowanie ciężkiego uszczerbku,

pozbawienie wolności w celu wymuszenia okupu)

ABW: bezpieczeństwo wewnętrzne państwa i porządek konstytucyjny; szpiegostwo,

terroryzm, naruszenie tajemnicy państwowej; godzące w podstawy ekonomiczne
państwa, korupcja itp.

Straż Graniczna: w zakresie dokumentów uprawniających do przekraczania granicy,

przestępstwa które w ruchu granicznym narażaja Skarb Państwa na znaczną

szkodę i naruszają nietykalność granicy państwowej oraz ścigane na mocy umów
międzynarodowych

obowiązuje zasada subsydiarności – kontrola przez te organy może być podjęta tylko, jeśli inne środki

okazały się bezskuteczne lub zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że będą nieskuteczne lub

nieprzydatne

zgoda pisemna na kontrolę operacyjną Policji, SG i ABW wydaje sąd okręgowy na pisemny wniosek

Komendanta Głównego Policji, KGSG, szefa ABW po uzyskaniu pisemnej zgody Prokuratora
Generalnego

w przypadkach niecierpiących zwłoki mogą działać na podstawie decyzji komendantów, za pisemną zgodą

PG

10

tendencja do bezpośredniego włączania do dowodów materiałów zebranych i utrwalonych nieformalnie

podsłuch prywatny:

nagrywanie potajemne własnej rozmowy z kimś, aby ją utrwalić dla siebie –

dopuszczalne na procesie, który odbywa się w przyszłości art.393§3 KPK (zostało

dokonane prywatnie i nie dla celów procesu)

jeżeli zostało dokonane celowo dla przyszłego procesu – wtedy zgodnie z

art.393§3 odtworzenie nie jest dopuszczalne

ktoś potajemnie nagrał i podsłuchał cudza rozmowę – czyn ten jest przestępstwem – nie

wolno

ktoś broniąc się przed szantażem, wymuszeniem łapówki lub innym podobnym, albo jako

widz nagrał rozmowę świadczącą o przestępstwie – nagranie traktowane jako dowód

rzeczowy – dopuszczalne

Ad.2. Poszukiwanie oskarżonego

poszukiwanie zwykłe

zarządza sąd lub prokurator, jeżeli miejsce pobytu oskarżonego lub osoby podejrzanej jest

nieznane

wolno przeprowadzić przeszukanie, przesłanką przeszukania jest nieznajomość miejsca

pobytu oskarżonego

list gończy

wydaje na podstawie postanowienia sąd lub prokurator
zależy od następujących warunków:

w stosunku do oskarżonego wydano postanowienie o tymczasowym aresztowaniu
oskarżony ukrywa się

musi przekazywać informacje, których nie wolno pominąć (sąd lub prokurator, który wydał

postanowienie o poszukiwaniu listem gończym, dane identyfikujące osobę poszukiwaną,

treść zarzutu, postanowienie o aresztowaniu albo zapadłym wyroku, wezwanie o
zawiadomieniu o miejscu pobytu i ewentualnie nagroda za ujęcie lub przyczynienie się do

ujęcia oraz tajemnica osoby informującej)

nazwisko oskarżonego można umieścić tylko w liście gończym, który rozpowszechnia się

przez rozesłanie, rozplakatowanie, opublikowanie, np. w prasie, telewizji, radio

CZYNNOŚCI UJAWNIAJĄCE DOWODY

polega na wydobywaniu ze źródeł dowodów środków dowodowych oraz ich zabezpieczanie w formie

przewidzianej przez prawo procesowe

wyróżniamy:

przesłuchanie
okazanie i rozpoznanie

oględziny
badanie ciała

ekspertyza
odczytanie

sekcja zwłok
eksperyment procesowy

Ad.1. Przesłuchanie

wyjaśnienia oskarżonego,

zeznania świadków,
opinia biegłego

ogólne zasady przesłuchania:

w warunkach stwarzających możność swobodnej wypowiedzi

należy posługiwać się tzw. metodą mieszaną, polega ona na tym, że w przesłuchiwaniu

widoczne są dwa etapy:

swobodna relacja przesłuchiwanej osoby
pytania ukierunkowane zmierzające do uzupełnienia, wyjaśnienia lub kontroli

zeznań

11

nie wolno zadawać pytań sugestywnych z metody krzyżowego przesłuchiwania

przebieg przesłuchania podejrzanego:

wstęp do przesłuchania, podczas którego należy:

ustalić tożsamość podejrzanego i poinformować go w jakim charakterze będzie

przesłuchiwany

pouczyć go gdy to jest pierwsze przesłuchanie o uprawnienia (wręcza się takie pouczenie na

piśmie, otrzymanie potwierdza się podpisem), przed każdym następnym przesłuchaniem

należy go niezależnie od wcześniejszego pouczenia ponownie pouczyć o prawie odmowy
odpowiedzi lub składania wyjaśnień

przedstawienie zarzutów
przesłuchanie na temat jego danych osobowych

przesłuchanie właściwe, czyli na temat przedstawionego mu zarzutu
przesłuchanie uzupełniające

przesłuchanie oskarżonego przed sądem:

po stwierdzeniu tożsamości należy oskarżonego uprzedzić tylko o prawie odmowy odpowiedzi i

wyjaśnień

odczytanie aktu oskarżenia

pytania zasadnicze i pytania uzupełniające (z reguły trudno do oddzielenia)

przesłuchanie świadka przed sądem

wstęp do przesłuchania, obok stwierdzenia tożsamości, powiadomienia w jakim charakterze będzie

przesłuchiwany należy pouczyć go o odpowiedzialności karnej za fałszywe zeznania

odebranie przyrzeczenia, jeśli sąd za zgodą stron nie zwolni świadka od niego, nie odbiera się

obligatoryjnie przyrzeczenia: art. 189 KPK

osób, które nie ukończyły 17 lat
gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że świadek z powodu zakłócenia czynności

psychicznych nie zdaje sobie należycie sprawy ze znaczenia przyrzeczenia

gdy świadek jest osoba podejrzaną o popełnienie przestępstwa będącego w ścisłym związku

z czynem stanowiącym przedmiot postępowania lub pozostającym w ścisłym związku z
czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo gdy został za to przestępstwo

skazany

gdy świadek prawomocnie został skazany za fałszywe zeznanie lub oskarżenie

przesłuchanie świadka na temat jego danych osobowych
w zależności od roli świadka w popełnieniu przestępstwa oraz stosunku do oskarżonego może zajść

konieczność pouczenia o prawie odmowy zeznań, prawie odmowy odpowiedzi na pytanie lub
przesłuchania z wyłączeniem jawności

właściwe przesłuchanie

przesłuchanie świadka w postępowaniu przygotowawczym – różnie się od

przesłuchania na rozprawie zazwyczaj nieobecnością stron, a więc i ich pytań, brakiem

przyrzeczenia, chyba e przesłuchuje go sąd na podstawie artykułu 316 § 3

szczególne sposoby przesłuchania świadka:

pokrzywdzonego, który w chwili czynu nie ukończył 15 lat w sprawie o przestępstwo

przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości lub przeciwko rodzinie i opiece,
można przesłuchać tylko raz, chyba, że wyjdą na jaw istotne okoliczności, których

wyjaśnienie wymaga ponownego przesłuchania lub zażąda tego oskarżony, który
nie miał obrońcy w czasie pierwszego przesłuchania;

przesłuchanie przeprowadza sąd na posiedzeniu z udziałem psychologa;
prokurator, obrońca, pełnomocnik pokrzywdzonego, przedstawiciel

ustawowy mogą wziąć udział

pokrzywdzonego nie wzywa się na rozprawę główną tylko odczytuję się

protokół lub zapis dźwiękowy

identyczną procedurę stosuje się podczas przesłuchania świadka nie będącego

pokrzywdzonym, który w chwili przesłuchania nie ukończył 15 lat, w sprawie o
przestępstwo popełnione z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej lub o

przestępstwo wolności seksualnej i obyczajności

12

przesłuchanie świadka (ani oskarżonego ani biegłego nie wolno tak przesłuchiwać)

przy użyciu urządzeń technicznych umożliwiających przeprowadzenie tej
czynności na odległość

przesłuchanie prowadzi nie sąd w pełnym składzie, ale wyznaczony sędzia

przesłuchanie biegłego:

ma właściwie te same elementy co przesłuchanie świadka
nie składa przyrzeczenia przed właściwym przesłuchaniem, zastępuje je powołanie się przez

niego na przyrzeczenie złożone przy ustanawianiu go w tym charakterze

wyjaśnienia oskarżonego:

mają one podwójny charakter

są one środkiem obrony, a więc polegają na argumentacji zwalczającej tezę

oskarżenia

są środkiem dowodowym, którym prawo nie przyznaje szczególnej mocy

przyznanie się może być tylko podstawą zaniechania części postępowania dowodowego

przed sądem

szczególnym rodzajem wyjaśnień jest tzw. pomówienie, czyli obciążenie innej osoby zarzutem

popełnienia przestępstwa

Ad.2. Okazanie i rozpoznanie:

okazanie – jest czynnością polegającą na koncentracji wyjaśnień lub zeznań na przedmiocie

przedstawionym do percepcji w odpowiednich warunkach

rozpoznanie – jest odmianą okazania, polega na przedstawieniu osobie przesłuchiwanej innej

osoby, jej wizerunku (najczęściej fotografii, filmu video) albo rzeczy (również nieruchomości) w

celu rozpoznania

okazywanie powinno być przeprowadzone tak, aby wyłączyć sugestie

podczas okazania osoba okazywana powinna znajdować się w grupie obejmującej łącznie co najmniej

osoby, odnosi się to również do wizerunków i przedmiotów

należy dbać o to, aby różnice między osobami, przedmiotami, wizerunkami nie były zbyt rażące
okazanie składa się z 3 elementów;

odebranie oświadczenia dowodowego przed identyfikacją
identyfikacja

odebranie oświadczenia dowodowego po identyfikacji

okazanie i rozpoznanie dostarczają środków dowodowych w postaci wyjaśnień oskarżonego lub zeznań

świadka, ale skoncentrowanych na przedmiocie czynności

w razie potrzeby okazanie można przeprowadzić tak, aby wyłączyć możliwość rozpoznania osoby

przesłuchiwanej przez osobę przesłuchiwaną, anonimowość gwarantuje tylko negatywny wynik
rozpoznania, jeśli będzie skuteczne osobę przesłuchiwaną trzeba będzie ujawnić chyba, że

zapadnie postanowienie o przesłuchaniu świadka w roli świadka incognito

z okazania spisuje się zawsze protokół

Ad.5. Ekspertyza

pojęcie to występuje w dwóch znaczeniach:

sensu stricto – badanie przeprowadzone przez biegłego (art.194 pkt.1)
sensu largo – badanie + opinia biegłego (art.198 §3 o niej będzie mowa)

powodem do wydania postanowienia o przeprowadzeniu ekspertyzy jest konstatacja, że

stwierdzenie okoliczności mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy wymaga

wiadomości specjalnych. (=> opinie biegłego)

organ procesowy:

musi zawsze wydać postanowienie o przeprowadzeniu ekspertyzy (zawsze gdy kwestia

wiadomości specjalnych nawet jeżeli sam je zebrał)

organ nie może zastąpić biegłego (bo opinia specjalistyczna nie byłaby kontrolowana przez

strony ani przez organ)

13

wiadomości specjalne – (pojecie bardzo szerokie)

wiadomości z zakresu szczegółowych dyscyplin naukowych
wszelka wiedza teoretyczna (ponad wiedze przeciętnej osoby z wykształceniem średnim

ogólnym)

wiedza praktyczna zw. z wykonywaniem zawodu lub zainteresowań

biegły - o jego kwalifikacji nie decyduje dyplom, ale rzeczywista wiedza (każdy nim może być)

Nie ma pierwszeństwa do wykonywania ekspertyzy ( nie musza być to instytuty naukowe)↓
Gdy wydawana przez nie musza być stwierdzeni wszyscy biegli (indywidualna odpowiedzialność)

w praktyce ograny procesowe zwracają się do takich instytucji jak:

* Instytut Ekspertyz Sądowych

* Centralne Laboratorium Kryminalistyczne Policji

dopuszczenie dowodu z opinii biegłego = właściwość funkcjonalna

↓

sądu

prokuratora
organu prowadz. postep. przygotow.

(chyba ze ustawa mówi tylko o 2 pierwszych)
Postanowienie do wydania opinii:

imię i nazwisko biegłego
specjalność

gdy instytucja (specjalność osób biorących udział w wydawaniu opinii)
przedmiot

zakres (może go zmienić i stawiać dodatkowe pytania lub zastrzec swoja obecność przy

przeprowadzaniu tej ekspertyzy)

sformułowanie w razie potrzeby pytań
termin dostarczenia opinii

Gdy biegli powołani z zakresu kilku opinii wtedy organ decyduje czy wydają opinie kompleksowa czy każdy
osobną.

Biegli:

sądowi

ad hoc

(od wszystkich wymaga się obiektywizmu)

Osoby działające przy ekspertyzie:

biegli (podpisy musza być na opinii)

wyspecjalizowani wykonawcy (uczestniczą tylko w badaniach, nie podpisują ale trzeba ich wymienić bo

mogą być świadkami)

!tylko w 1 wypadku kodeks określa rodzaj ekspertyzy i wymaga odpowiednich kwalifikacji biegłych =>

ekspertyza psychiatryczna!
Warunek:

- wątpliwości co do poczytalności oskarżonego ( nie formułuje tego wprost)
> tą ekspertyzę może postanowić tylko sąd i prokurator w postęp.przygotow.

> min. 2 biegłych ( na ich wniosek można powołać biegłych innych specjalności Np. psychologa)

Opinia psychiatrów wypowiada się na temat:

poczytalności oskarżonego w chwili popełnienia przestępstwa
aktualnego stanu zdrowia i możliwości uczestniczenia w procesie

szczególny rodzaj ekspertyzy => badanie wraz z obserwacją w zakładzie leczniczym, dopuszczalne:

art. 203 KPK

zgłoszenie przez biegłych w razie potrzeby
postanowienia sądu (określenie miejsca obserwacji)

↓

w postęp.przygotow. sąd orzeka na wniosek prokuratora

14

!sąd nie może bez opinii biegłych postanowić obserwacji!

obserwacja w zakładzie leczniczym powinna trwać max. 6 tygodni (na wniosek zakładu może

być przedłużona)

badanie stanu psych. świadka jest niedopuszczalne chyba ze:

wątpliwości co do tego stanu

wątpliwości co do stanu rozwoju umysłowego
wątpliwości co do stanu postrzegania lub odtwarzania

wtedy sąd lub prokurator mogą zarządzić przesłuchanie z udziałem biegłego (świadek nie może się

sprzeciwić)

z tego obowiązku zwolnieni są świadkowie którzy skorzystali z prawa odmowy zeznań itd.
jeżeli karalność czynu zależna jest od stanu zdrowia pokrzywdzonego nie może on się sprzeciwić

oględzinom i badaniom.

biegli nie mogą pozostawać ze sobą w zw. małżeńskim ani innym stosunku

ekspertyza kończy się opinia, zawiera:

dokładne przedstawienie instytucji i osób biorących udział w badaniach

sprawozdanie z czynności i spostrzeżeń
podpisy biegłych (bez wyjątku)

>wady ekspertyzy poznaje się po opinii (może ona być niejasna i niepełna)
↓

wtedy organ procesowy może:

wezwać ponownie biegłych

przesłuchać wszystkich ponownie
powołać innych biegłych (jeżeli opinia jest zrozumiała dla organu procesowego

wtedy nie powołuje się nowych biegłych nawet jeżeli str. się nie zgadzają)

można powołać nowych gdy powody osłabiające jego zaufanie lub bezstronność

biegli maja prawo do zapoznania się z aktami sprawy zakresie niezbędnym do wydania opinii

opinia prywatna biegłego

strona sama opłaca koszt tej opinii
kodeks z 1997 expresis verbis nie zezwala na odczytanie tej opinii na rozprawie

nie może być dowodem w procesie karnym
może być bardzo ważna informacja dla sądu o dowodzie

Ad.3. Oględziny

jest to zmysłowe zapoznanie się przez organ procesowy z miejscem, ciałem osoby lub rzeczą celem

ujawnienia ich cech charakterystycznych, istotnych dla rozstrzygnięcia o przedmiocie procesu lub
ujawnienia źródła dowodu.

spostrzeżenia wzrokowe
poznanie za pomocą innych zmysłów słuchu, węchu, dotyku

I. OGLĘDZINY MIEJSCA

A) oględziny miejsca w pomieszczeniu

oględziny pomieszczenia podlegają temu samemu rygorowi co przeszukanie
identycznie naruszają mir domowy i prawo do intymności

B) oględziny miejsca na otwartej przestrzeni

podlegają wiec rygorom stwarzanym przez art. 211-227

powinno się je przeprowadzać w obecności przybranych świadków

OGLĘDZINY OSOBY

oględziny powierzchowne i niekrępujące
oględziny szczegółowe wkraczające w sferę prywatności

oględzin lub badań ciała, które mogą wywołać uczucie wstydu powinna dokonać osoba tej samej płci

(chyba że trudności, osoby innej płci mogą być obecne tylko gdy to konieczne)

15

bada się ciało:

oskarżonego
świadka

III. OGLĘDZINY RZECZY

zwykle dokonuje się ich razem z oględzinami miejsca po czym zabiera się znaleziona w tym miejscu

rzecz celem dalszych oględzin i badań

ogląda się także dokumenty ( właściwości fizyczne)

często są wstępem do badań przeprowadzanych przez biegłych
jeżeli przedmiot może ulec zniszczeniu powinno się zachować jego część w formie niezmienionej a

jeżeli to niemożliwe wtedy utrwalić w inny sposób.

jeżeli przedmioty szybko psujące lub zanikające wtedy jedyna możliwość to procesowe utrwalenie

(spisanie protokołu, zdjęcia, taśma magnetowidowa, film, rysunki, szkic sytuacyjny)

regułą jest dopuszczenie stron do tych czynności w postęp.przygotow.

OGLĘDZINY I OWARCIE ZWŁOK

oględziny zwłok – przeprowadza się na miejscu znalezienia (do czasu przybycia prokuratora, biegłego

lub sądu zwłoki można przemieszczać tylko w razie konieczności)

otwarcie zwłok – odbywa się z reguły w jednostce medycyny sądowej lub w szpitalu. Oględziny są

wtedy tylko etapem poprzedzającym otwarcie zwłok.

oględzin zwłok dokonuje prokurator, a w postępowaniu sądowym sąd (może to być sędzia wyznaczony

lub wezwany), z udziałem biegłego lekarza (faktycznie to on przeprowadza otwarcie i oględziny bo
obecność innych jest regułą formalną), w miarę możności z zakresu medycyny sądowej.

Wyjątek:

Policja dokonuje oględzin w wypadkach wymagających szybkiej reakcji z obowiązkiem

niezwłocznego powiadomienia prokuratora.

do obecności oględzin można wezwać lekarza, który ostatnio udzielił pomocy zmarłemu. (staje się on

świadkiem przybranym do czynności lub świadka faktycznego)

z otwarcia zwłok spisuje się obowiązkowo protokół

Ad.6. Odczytanie

przedmiotem tej czynności jest dokument

„Dokumentem jest każdy przedmiot lub inny zapisany nośnik informacji, z którym związane jest

określone prawo, albo który ze względu na zawartą w nim treść stanowi dowód prawa, stosunku
prawnego lub okoliczności mającej znaczenie prawne.”

obojętna jest forma sporządzenia dokumentu i przez kogo był wydany oraz jaka ma strukturę

materialną,

„odczytanie” – każda forma zapoznania się przez organ procesowy z treścią dokumentu, nie tylko za

pomocą wzroku, ale także i słuchu.

w toku procesu można odczytać każdy dokument, ale pod rożnymi warunkami (wymaganymi tylko w

czasie rozprawy, bo podczas postępowania przygotowawczego nie obowiązuje żadne ograniczenie)
odczytywanie w czasie rozprawy jest wyrazem zasady bezpośredniości

podział:

dokumenty procesowe – powstałe w postępowaniu karnym lub dla jego celów (decyzje,

protokoły, orzeczenia, zarządzenia, wywiad środowiskowy itd.); nie wolno odczytywać

jakichkolwiek notatek urzędowych

dokumenty pozaprocesowe – dokumenty urzędowe powstałe poza postępowaniem

karnym, choćby dla jego celów; nie wolno odczytywać dokumentów prywatnych
sporządzonych poza postępowaniem karnym ale dla ich celów

uznanie dokumentu za ujawniony - jest to zastępcza forma odczytania stosowana wyłącznie na

rozprawie

16

ujawnienie obligatoryjne – gdy dotyczą danych co do oskarżonego oraz wyników wywiadu

środowiskowego (art.394§1 uznaje za ujawnione bez odczytywania, ale można odczytać
na żądanie oskarżonego lub obrońcy)

ujawnienie fakultatywne – polega na tym, ze inne podlegające odczytaniu dokumenty

można uznać bez ich odczytywania w całości lub w części, ale należy je odczytać na

żądanie stron.

oczywistym jest, ze strony muszą znać dobrze treść dokumentu, jeśli rezygnują z odczytania.

(Powściągliwe stosowanie bo jest to zaprzeczenie zasadzie bezpośredniości)

Ad. 7. Eksperyment procesowy

jest to czynność polegająca na przeprowadzeniu przez organ procesowy doświadczenia lub

odtworzenia przebiegu stanowiących przedmiot rozpoznania zdarzeń lub ich fragmentów celem
sprawdzenia okoliczności mających istotne znaczenie dla sprawy.

w drodze eksperymentu sprawdza się już zebrane dowody
uzyskuje się nowe dowody

sprawdza wersje śledcze

eksperyment jest samoistną czynnością dowodową, w czasie, której można dokonywać tez innych np.

oględzin, przesłuchań.

jest to czynność niepowtarzalna (należy dopuścić do niego strony)

odróżnić należy go od eksperymentu rzeczoznawczego przeprowadzonego przez biegłego podczas

ekspertyzy.

9. Badanie osoby oskarżonego i wywiad środowiskowy

w każdej sprawie, bez wyjątku, a wiec także w postępowaniu uproszczonym obowiązkowe jest zebranie

danych podstawowych o osobie oskarżonego; w postępowaniu należy, zatem ustalić:

tożsamość oskarżonego

jego wiek
stosunki rodzinne i majątkowe

wykształcenie
zawód i źródła dochodu

dane o jego karalności

udowodnić te okoliczności można tylko za pomocą dokumentów procesowych lub dowodu z wyjaśnień

oskarżonego i zeznań świadków

jeśli podejrzany był już prawomocnie skazany dołącza się do akt odpis postępowania lub wyciąg

wyroku oraz dane dotyczące odbycia kary; dokumenty te dołącza się w sprawach o zbrodnie

szczegółowe badanie sylwetki społecznej oskarżonego przeprowadza się drogą wywiadu

środowiskowego; w razie potrzeby sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator, może

zarządzić badanie oskarżonego przez biegłych psychologów lub lekarzy z zachowaniem zasad
określonych w art. 74

wywiad środowiskowy przeprowadza:

zazwyczaj kurator sądowy
podmiot uprawniony na podstawie odrębnych przepisów

Policja w szczególnie uzasadnionych przypadkach

do osoby przeprowadzającej wywiad stosuje się przepisy o wyłączeniu sędziego; orzeka o tym

sąd a w postępowaniu przygotowawczym prokurator

przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest:

fakultatywne – jest zasadą; w razie potrzeby sąd, a w postępowaniu przygotowawczym prokurator,

zarządza w stosunku do oskarżonego przeprowadzenie wywiadu środowiskowego

17

obligatoryjne

w sprawach o zbrodnie
w stosunku do oskarżonego, który w chwili czynu nie ukończył 21 roku życia, jeśli

zarzucono mu popełnienie umyślnego występku przeciw życiu

wywiadu środowiskowego można nie przeprowadzać w stosunku do oskarżonego który nie

ma w Polsce stałego miejsca zamieszkania

duże znaczenie w praktyce ma ujawnienie danych o osobach, które dostarczyły informacji kuratorowi, oraz

przeprowadzenie dowodu w wyniku wywiadu; obowiązują tu trzy reguły:

dane o osobach, które dostarczyły informacji w ramach wywiadu, osoba przeprowadzająca wywiad

może ujawnić tylko na żądanie sądu, a prokuratora w postępowaniu przygotowawczym;

ujawnienie musi być ostatecznością

osoby, które dostarczyły informacji w ramach wywiadu, mogą być w razie potrzeby przesłuchane w

charakterze świadków; informator może wówczas najwyżej żądać wyłączenia jawności rozprawy
ze względu na jego ważny interes prywatny

w razie potrzeby można przesłuchiwać w charakterze świadków osoby, które przeprowadziły

wywiad; ujawnić mogą jednak dane o tożsamości informatora tylko na żądanie sądu lub

prokuratora

10. Świadek koronny

jest to sprawca, który zaakceptował propozycje korzystna dla niego w zakresie ścigania lub ukarania za

popełniony czyn, poczynioną mu przez właściwy organ procesowy, w zamian za ujawnienie przez

niego wiedzy o pozostałych uczestnikach przestępstwa i jego okolicznościach

świadek koronny w formie karnomaterialnej, przewidziany w kk; pojawia się on w dwóch postaciach:

świadek koronny in sua causa, we własnej sprawie, obligatoryjnie;

sąd stosuje obligatoryjnie nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet może warunkowo zawiesić

jej wykonanie w stosunku do sprawcy współdziałającego z innymi osobami w popełnieniu
przestępstwa, jeżeli ujawni on wobec organu powołanego do ścigania przestępstw

(prokurator, Policja) informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa
oraz istotne okoliczności jego popełnienia

świadek koronny in altera causa, w innej sprawie, fakultatywnie;

sąd na wniosek prokuratora może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet

warunkowo zawiesić jej wykonanie w stosunku do sprawcy przestępstwa, który niezależnie
od wyjaśnień złożonych w swojej sprawie, ujawnił przed organem ścigania i przedstawił

istotne okoliczności przestępstwa zagrożonego kara powyżej 5 lat pozbawienia wolności

___________________________________________________________________________________________________________
problem: mój podręcznik z 2005r mówi o ustawie o świadku koronnym, która wg tego podręcznika
obowiązuje do 1 IX 2006r… ale dzielnie przepisuje

świadek koronny w formie karnoprocesowej ,wg ustawy z 25 VI 1997r. o świadku koronnym

przepisy tej ustawy stosuje się w sprawach o przestępstwa popełnione w zorganizowanej grupie

albo związku mającym na celu popełnianie przestępstw; katalog tych przestępstw jest
zamknięty art.1 u.ś.k. (np. przestępstwa zabójstwa, brania zakładnika, rozboju)

podejrzany aby być dopuszczonym do składania zeznań w charakterze świadka koronnego, musi

spełniać dwa obligatoryjne warunki i jeden fakultatywny:

od chwili wniesienia aktu oskarżenia do sądu jako podejrzany w swoich wyjaśnieniach przekazał

organowi prowadzącemu postępowanie informacji, które mogą przyczynić się do ujawnienia
okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych

przestępstw lub zapobieżenia im

zobowiązał się do złożenia przed sądem wyczerpujących zeznań dotyczących osób

uczestniczących w przestępstwie oraz pozostałych okoliczności

warunek fakultatywny: można uzależnić dopuszczenie dowodu z zeznań świadka koronnego

także od zobowiązania się podejrzanego do zwrotu korzyści majątkowych odniesionych z
przestępstwa oraz naprawienia szkody nim wyrządzonej

nie wolno przyznać statusu świadka koronnego:

sprawcy zabójstwa

18

prowokatorowi do przestępstwa wymienionego w katalogu

założycielowi lub kierownikowi grupy lub związku przestępczego

organ nadający status świadka koronnego

postanowienie o dopuszczeniu dowodu z zeznań świadka koronnego wydaje sąd właściwy do

rozpoznania sprawy na wniosek prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie
przygotowawcze, złożony po uzyskaniu zgody prokuratora apelacyjnego

następstwa nadania statusu:

prokurator sporządza odpisy materiałów dotyczących świadka koronnego i wyłącza je do odrębnego

postępowania, a następnie zawiesza; zawieszenie trwa do czasu prawomocnego zakończenia

postępowania przeciwko pozostałym sprawcom

świadek koronny jest obowiązany złożyć prawdziwe i wyczerpujące zeznania, do jakich wcześniej się

zobowiązał; sąd na jego wniosek wyłącza obligatoryjnie jawność rozprawy na czas jego
przesłuchania; należy go pouczyć o tym uprawnieniu, a obecność tzw. osób zaufania nie jest

dopuszczalna

nie podlega on karze za przestępstwo umieszczone w art. 1 u.ś.k, w których uczestniczył i które jako

świadek koronny ujawnił w trybie określonym w ustawie;

istnieje jednak obowiązek skazanie za te przestępstwa i tym samym odmowa umorzenia

posterowania, a wcześniej obowiązek podjęcia zawieszonego postępowania, jeżeli:

zeznał nieprawdę lub zataił prawdę co do istotnych okoliczności sprawy albo odmówił

zeznań przed sądem

popełnił nowe przestępstwo, działając w zorganizowanej grupie albo w związku mającym

na celu popełnianie przestępstw

zaistniały okoliczności niezezwalające na nadanie statusu świadka koronnego

tylko fakultatywnie, jeżeli świadek koronny popełnił nowe przestępstwo umyślnie

(jakiekolwiek) albo nie wykonał zobowiązania naprawienia szkody

prokurator wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania w ciągu 14 dni od dnia uprawomocnienia

się orzeczenia przeciwko pozostałym sprawcom; nie przysługuje zażalenie

postępowanie umorzone wznawia się obligatoryjnie, jeśli świadek koronny w ciągu roku od

uprawomocnienia się postanowienia o umorzeniu postępowania, o jakim była mowa, popełnił nowe

przestępstwo, działając w zorganizowanej grupie albo związku przestępczym, lub zostały ujawnione
okoliczności uniemożliwiające nadanie mu statusu świadka koronnego, niezależnie od zwyczajnych

podstaw wznowienia postępowania przygotowawczego; wznawia się je fakultatywnie, jeżeli w ciągu
tego samego okresu świadek koronny popełnił nowe przestępstwo umyślne albo nie wykonał

zobowiązania naprawienia szkody

system ochrony

świadek koronny lub osoba dla niego najbliższa w razie zagrożenia życia lub zdrowia mogą:

być objęci ochrona osobistą

uzyskać pomoc w zakresie zmiany miejsca pobytu lub zatrudnienia, a w szczególnie

uzasadnionych wypadkach mogą uzyskać dokumenty umożliwiające używanie innych niż

własne danych osobowych, a nawet przeprowadzenie zabiegu chirurgicznego usuwającego
charakterystyczne elementy wyglądu lub operacje plastyczna

w razie niemożności zatrudnienia mogą otrzymać pomoc finansową na pokrycie kosztów

utrzymania

________________________________________________________________________________________________

CZYNNOŚCI KONTROLUJĄCE DOWODY

polegają na sprawdzaniu ich wiarygodności:

konfrontacja,

czyli stawienie sobie do oczu przesłuchiwanych osób, a wie© świadka ze świadkiem, świadka z

oskarżonym i podejrzanego z podejrzanym

porównanie oryginałów dowodów rzeczowych z kopiami (najczęściej stosowane w odniesieniu do

dokumentu)

ponowienie tej samej czynności dowodowej przez ten sam lub inny organ procesowy

SPÓR O NIEKONWENCJONALNE DOWODY

dowody będące przedmiotem sporu

19

świadek koronny

tajny agent policji – nazywany tez agentem prowokatorem, osobą zaufania, konfidentem, tajnym

współpracownikiem; jest to osoba będąca funkcjonariuszem policji lub działającą na jej zlecenie,

która ukrywając własną tożsamość i związek z policja staje się uczestnikiem przestępstwa w celu
jego ujawnienia i wykrycia sprawców; jest on wiec osobą z zewnątrz w przeciwieństwie do świadka

koronnego

transakcja pozorna – zwana zakupem kontrolowanym; jest to fingowana przez policje operacja

finansowa mająca na celu zaangażowanie się w nią osób podejrzanych o działalność przestępcza

kontrola operacyjna czyli podsłuch i obserwacja – z zastosowaniem urządzeń elektronicznych i innych

urządzeń technicznych

tajne pozyskiwanie informacji – o zachowaniu się osób podejrzanych, podejrzanych operacjach

finansowych objętych tajemnicą bankową lub ubezpieczeniową oraz innych danych podlegających
ochronie prawnej

komputerowa analiza danych osobowych – osoby podejrzanej; warunkiem jej jest wcześniejsze

zebranie tych danych, nie zawsze z zachowaniem prawa do prywatności

uwarunkowania ustawowe dowodów niekonwencjonalnych

dotychczasowe i następne regulacje tych dowodów powinny spełniać następujące warunki:

w kk należy umieścić przepis który wyłączył by z zakazu prowokacji prowokacje do przestępstwa
dowody takie powinny być dopuszczane pod warunkiem przestrzegania zasady subsydiarności

dowody takie powinny być dopuszczane tylko do określonego kręgu spraw o przestępstwa

najgroźniejsze

zgoda na dopuszczenie takich dowodów powinna być warzona przez sąd odpowiednio wysokiego

rzędu

ustawa powinna przewidywać obowiązek niszczenia materiałów uzyskanych wbrew ustawie
zgoda na przeprowadzenie tych dowodów powinna zakreślać granice czasowe tych czynności

należy przewidzieć w ustawie możliwość odtworzenia na rozprawie uzyskanych materiałów
materiałów niektórych wypadkach należy dopuszczać składanie zeznań ewentualnie w formie

świadka incognito przez funkcjonariuszy lub tajnych agentów

20