FIZJOLOGIA I

Fizjologia - Jest to nauka o czynnościach żywego organizmu. Stanowi ona zbiór praw fizjologicznych, którym podlega
cały organizm, a także jego poszczególne układy, narządy, tkanki i komórki.

Środowisko biologiczne:

Są to warunki wyznaczone przez czynniki fizyczne i chemiczne w jakich żyje człowiek. Obowiązują tu prawa:
-fizyczne,
-chemiczne,
-biologiczne,
-społeczne.

Mechanizmy fizjologiczne

• Są to prawa, dzięki którym procesy fizjologiczne w organiźmie zachodzą w sposób prawidłowy i jednocześnie na

wielu poziomach.

• Istotą jest przemiana materii-metabolizm.

Metabolizm obejmuje dwa przeciwstawne procesy, które w warunkach fizjologii zachodzą równocześnie.
Jest podstawowym warunkiem życia biologicznego żywego organizmu.
Przebiega on wewnątrz organizmu-czyli w środowisku wewnętrznym.

Anabolizm-czyli asymilacja, przyswajanie, polegające na gromadzeniu energii w organiźmie żywym.
Katabolizm-czyli dysymilacja, rozpad, polegająca na zmniejszeniu zapasu energii w organiźmie żywym.
Równowaga energetyczna- osiąga ją organizm, po osiągnięciu dojrzałości i są to fizjologiczne granice dla procesów
życiowych.
Środowisko biologiczne

• Każdy organizm żywy otoczony jest przez środowisko zewnętrzne.
• W organiźmie człowieka środowisko wewnętrzne od zewnętrznego oddziela co najmniej jedna warstwa

komórek.

• Środowisko zewnętrzne: treśd w p.p. i powietrze w pęcherzykach płucnych.

Przestrzenie płynów ustrojowych

• Woda jest podstawowym składnikiem

organizmu ssaków, w tym również człowieka.

• Całkowita woda organizmu –62%masy ciała.
• Pozostałe 38% m.c.to białka(18%), tłuszcze(13%), sole mineralne (7%).
• Płyn w przestrzeni wewnątrzkomórkowej
• Płyn w przestrzeni zewnątrzkomórkowej
• Płyn w przestrzeni transkomórkowej
• Płyn wewnątrzkomórkowy – stanowi u kobiet 30%, a u mężczyzn 40% masy ciała w wieku od 18-40 roku życia.
• Płyn zewnątrzkomórkowy-20%
1. Osocze
2. Płyn tkankowy
3. Chłonka

-Woda pozanaczyniowa(śródmiąższowa) –tj15%

-Woda śródnaczyniowa -5%

Przestrzeo wodna śródkomórkowa wynosi 5% i jest ona najważniejsza, bo to ona określa nawodnienie organizmu, a to z
kolei określa ciśnienie krwi, i z kolei wielkośd ciśnienia odpowiada za nawodnienie i opór obwodowy.

RR=opór obwodowy x V

• Płyn zawarty w przestrzeni transkomórkowej jest zaliczany do płynu zewnątrzkomórkowego wynosi on <2%.

• Tworzy go płyn zawarty w jamach ciała.

• Poszczególne płyny ustrojowe zawarte w odpowiednich kompartmentach różnią się między sobą zawartością

niektórych składników organicznych oraz osmolarnością.

Tabela stężeo

elektrolitów

Homeostaza

• Jest to zdolnośd organizmu do zachowania stałego środowiska wewnętrznego pomimo zmian zachodzących w

środowisku zewnętrznym.

• Czynniki wpływające na zmiany homeostazy;

-fizyczne (np.tempratura otoczenia, promieniowanie cieplne itp.)

-chemiczne (np.jony nieorganiczne zawarte w pokarmach)

Czynnośd komórki

• Komórka jest podstawową jednostką czynnościową każdej tkanki, narządu i układu w organiźmie człowieka.

• Niezależnie od jej stopnia zróżnicowania cechuje ją metabolizm i biosynteza.

Składowe komórki;

1. Cytoplazma

2. Struktury cytoplazmatyczne(błona komórkowa siateczka śródplazmatyczna, rybosomy, aparat Golgiego,

mitochondria, lizosomy.

3. Jądro komórkowe.

Błona komórkowa

1. Oddziela komórkę od otoczenia.

2. Ma strukturę mozaikową płynną.

3. Składa się z dwóch warstw cząsteczek fosfolipidów.

4. Pływają w niej białka globularne zajmujące warstwę zew. i wew.fosfolipidową i całą grubośd błony.

Białka błony komórkowej są zbudowane z kilku podjednostek i w zależności od spełnianych funkcji można je
podzielid na:

-integralne,

-nośnikowe,

-tworzące kanały jonowe,

-

receptorowe.

Transport przez błonę komórkową zależy od:

-masy cząsteczkowej,

-właściwości,

-średnicy,

-ładunku elektrycznego

Transport błonowy

Dyfuzja – substancje rozpuszczalne w tłuszczach, przenikają przez warstwy fosfolipidowe bł. komórkowej w obu
kierunkach bez względu na ich średnicę, zgodnie z gradientem stężeo(od większego do mniejszego stężenia).

Te właściwości mają cząsteczki tlenu, CO2, kwasy tłuszczowe, steroidy, alkohole itp.

Ułatwiona dyfuzja- jest to transport błonowy, wspomagany przez dodatkowy czynnik np. ujemny elektryczny wewnątrz
komórki ułatwiający dokomórkową dyfuzję jonów o dodatnim ładunku elektrycznym.

Transport aktywny-jest transport wbrew gradientowi stężenia np. związki nierozpuszczalne w tłuszczach są
transportowane przez białka nośnikowe tworząc z nimi nietrwałe kompleksy, które po przeniesieniu przez błonę
komórkową ulegają rozpadowi i uwalniają cząsteczki do cytoplazmy.

• Ułatwiona dyfuzja i transport aktywny wymagają nakładu energii, która jest dostarczana z rozpadu ATP,

odbywającego się przy udziale białka enzymatycznego błony komórkowej to jest adenozyno trifosfataza
aktywowana przez Na i K. Hydroliza ATP do ADP i ortofosforanu jest katalizowana przez Na- i K-ATP-azę i
umożliwia transport Na z komórki na jej zewnątrz i jonów K z płynu zewnątrzkomórkowego do komórki.

• Antyport-jest to przenoszenie przez białko nośnikowe cząsteczek dwóch różnych substancji chemicznych,

jednych na zewnątrz i drugich do wewnątrz komórki np.w błonie komórki neuronów i miocytów.

Receptory błonowe

1. Pełnią ważną rolę w odbiorze informacji przez komórkę

2. Syntetyzowane w siateczce sródplazmatycznej ziarnistej

3. Występują w błonie komórkowej

4. Przyczepiają się do wewnętrznej powierzchni błony komórkowej

5. W procesie eksternalizacji białek receptorowych są przenoszone na zewnętrzną powierzchnię.

6. Po związaniu się przekaźników chemicznych (transmittery, hormony i inne) występujących w płynie

zewnątrzkomórkowym z receptorami na zewnętrznej powierzchni błony komórkowej, białka receptorowe
oddziałują na inne białka błony komórkowej.

7. Białka nośnikowe –przyspieszają lub zwalniają aktywny transport przez błonę komórkową

8. Transportują same cząsteczki chemiczne z płynu zewnątrzkomórkowego do cytoplazmy w procesie internalizacji

receptorów np.insulina wytwarzana przez kom.B po związaniu się torem insulinowym na zew. powierzchni
błony komórkowej dostaje się do wnętrza.

9. Mają zdolnośd do swoistego wiązania się z określoną substancją chemiczną czyli ligandą endo- lub egzogenną.

10. Substancje chemiczne aktywne wystę -pujące w płynie zewnątrzkomórkowym stale konkurują ze sobą o miejsce

wiązania się z receptorem.

11. Z kilku substancji chemicznych o podobnej budowie, wiąże się z receptorem ta, która ma największe

powinowactwo do receptora.

12. Wzrost stężenia cząsteczek substancji chemicznej w płyniewnątrzkomórkowym nie ma wpływu na jej działanie

na komórkę z powodu małej pojemności wiązania.

Odbiór informacji przez komórkę

Informacja odebrana przez receptory w błonie komórkowej wywołuje reakcje:

1. Krótkotrwałe (od ułamka do kilku -dziesięciu milisekund) związane z ruchem jonów przez błonę komórkową z

czym wiąże się występowanie potencjału czynnościowego,

2. Dłużej trwające (od milisekund do wielu godzin)-będące wyrazem aktywacji lub inaktywacji enzymów w błonie

komórkowej, bądź wzmożenia lub osłabienia metabolizmu komórkowego,

3. Długotrwałe od wielu godzin do wielu tygodni, gdy dochodzi do ekspresji genów w jądrze komórkowym, w

których zakodowana jest informacja genetyczna dla syntezy enzymów zmieniających metabolizm komórkowy.

Przebiega w trzech etapach:

1. Rozróżnianie sygnałów

2. Przenoszenie sygnałów

3. Wzmacnianie sygnałów

Przekaźniki informacji

1. Pierwszy przekaźnik informacji to hormony-aktywne endogenne substancje chemiczne.

Po odebraniu informacji przez receptory w błonie komórkowej i jej przeniesieniu dochodzi do aktywacji lub

inaktywacji enzymów i do wzrostu lub spadku w komórkach II przekaźnika informacji.

2. Drugi przekaźnik informacji wewnątrzkomórkowej to:

cAMP, cGMP, Inozytylotrifosforan, Diacyloglicerol, jony wapniowe.

• Pod wpływem cyklazy adenylowej-występującej po wewnętrznej stronie bł.kom.

• odszczepiają się pirofosforany od ADP i powstaje c-AMP, który wywołuje wzrost aktywności fosforylazy

glikogenowej i uwalniając glukozo-1-fosforan-przyśpiesza metabolizm glukozy w komórkach.

• cAMP jest najważniejszym drugim przekaźnikiem informacji wewnątrz komórek.

• Za pośrednictwem cyklazy adenylanowej –jej aktywacji lub inaktywacji działa większośd hormonów w ustroju.

• cGMP tworzący się w komórkach z guanozynotrifosforanów pod wpływem aktywacji cyklazy guanylanowej ma

działanie przeciwstawne do c AMP.

• Białko błonowe G-występuje w wewnętrznej warstwie błony komórkowej.

• Odgrywa rolę w przenoszeniu sygnałów pomiędzy receptorem związanym z liganda i enzymem.

• Białka te maja zdolnośd do wiązania i hydrolizowania guanozynotrifosforanów.

• Białko G składa się z trzech podjednostek ;alfa, beta, gama.

• W zależności od typu białka G działa ono aktywująco, lub inaktywująco na cyklazę adenylanową

• Związanie innego ligandu z innym receptorem wywołuje wytwarzanie się po stronie wewnętrznej błony

komórkowej inozytylotrifosforanu i diacyloglicerolu. Receptory związane z ligandem aktywują fosfolipazę C,
która hydrolizuje difosforan fosfatydyloinozytolu do IP3 i DAG. Tu pośredniczy również białko G.

• Jony wapniowe- w płynie zewnątrzkomórkowym występują jako wolne lub związane z zewnętrzną

powierzchnią błony komórkowej. Po wejściu do komórki wiążą się z:

• błoną komórkową po stronie wewnętrznej

• błonami siateczki śródplazmatycznej

• błonami mitochondrialnymi

• białkiem cytoplazmy-kalmoduliną .

Jądro komórkowe

1. Od cytoplazmy oddziela je błona jądrowa

2. Przestrzeo pomiędzy blaszkami błony zbiorniki błony, które łączą się z przestrzenią wewnątrz siateczki

śródplazmatycznej.

3. W okresie między podziałami komórki jądro stanowią chromosomy.

• W jądrach komórek człowieka występują

23 pary chromosomów tj.

22 pary chromosomów somatycznych

1 para chromosomów płciowych

• W każdej komórce znajduje się łącznie 46 chromosomów.

• Każdy z chromosomów składa się z dwóch nici chromatydowych połączonych za pomocą centromeru.

• Nici chromatydowe-są to białka jądrowe i łaocuchy kwasów DNA tworzących podwójną helisę DNA

• W fazie poprzedzającej podział komórki w jądrze komórki następuje replikacja łaocuchów DNA.

• Każdy łaocuch DNA stanowi matrycę, na której zachodzi synteza komplementarnego łaocucha DNA.

• Po podziale komórki jądra komórek potomnych zawierają nici chromatydowe o takiej samej sekwencji zasad jak

jądra komórki macierzystej.

• Dzięki temu komórki potomne zawierają tę samą informację genetyczną zakodowaną w sekwencji zasad

purynowych i pirymidynowych łaocuchów DNA.

• Przeniesienie informacji genetycznej z łaocucha DNA na łaocuchy polipeptydowe zachodzi dzięki procesom

transkrypcji i translacji.

• Kontrola procesów zachodzących w komórce przez materiał genetyczny zawarty w jądrze komórkowym jest

zapoczątkowana w procesie transkrypcji.

• Na łaocuchach DNA zostają zsyntety zowane komplementarne łaocuchy kwasów RNA, w których bierze udział

RNA-polimeraza.

Białka jądrowe dzielą się na :

1. Histionowe(na nich nawinięte są podwójne helisy DNA)

2. Niehistionowe(jest ich większośd).

Genom człowieka zawiera 3 mld nukleotydów

W każdej komórce somatycznej są dwie podwójne helisy DNA czyli 6mld nukleotydów.

• W jądrze komórkowym na łaocuchach DNA są syntetyzowane 3 rodzaje RNA:

• Matrycowy-

mRNA

• Transportujący- tRNA

• Rybosomalny-

rRNa

Jąderka są to skupiska zmagazynowanego RNA występujące w jądrze komórkowym.

Siateczka śródplazmatyczna ziarnista

• Jest to błona tworząca kanaliki.

• Na powierzchni zewnętrznej tej błony skierowanej do cytoplazmy znajdują się rybosomy.

• W rybosomach zachodzi proces translacji-czyli syntezy łaocuchów polipeptydowych

Synteza białka-kod genetyczny

• Początek translacji czyli syntezy polipeptydu zaczyna się w rybosomie od kontaktu mRNA z tRNA przenoszącym-

metioninę. Następnie kolejne cząstki tRNA dostarczają aminokwasów, które łączą się wiązaniami peptydowymi
w odpowiedniej kolejności zgodnie z kodonem gentycznym zawartym w mRNA. Następuje elongacja i
terminalna translacja-gdy rybosom przesunie się na kodon terminacyjny w mRNA.

• Zsyntetyzowane w rybosomach polipeptydy podlegają dalszej potranslacyjnej enzymatycznej modyfikacji i

powstaje;

• Białko strukturalne,wchodzące w skład organelli cytoplazmatycznych

• Białko enzymatyczne związane z metabolizmem wewnątrzkomórkowym.

• Białko wydzielane przez komórki na zewnątrz.

Siateczka śródplazmatyczna gładka

• Zachodzi tu biosynteza i magazynowanie niektórych związków -głównie tłuszczów, polimeryzacja glukozy i

tworzenie się ziarnistości glikogenu.

Lizosomy

• Są to pęcherzyki, zawierające enzymy hydrolityczne trawiące białka, kwasy nukleinowe i węglowodany.

• Trawienie własnych jak i obcych fragmentów komórki wciągniętych w procesie fago-lub pinocytozy.

• Niedotlenienie powoduje przejście enzymów przez błonę lizosomalną do cytoplazmy i samostrawienie komórki.

Endocytoza

Proces fizjologiczny obejmujący:

• Fagocytozę

• Pinocytozę

• Fagocytoza-w trakcie którego fragmenty obcych cząsteczek lub mikroorganizmów zostają otoczone błoną

komórkową i wciągnięte do wnętrza komórki, tworząc wakuolę. Następnie do niej otwierają się lizosomy
zawierające enzymy, które te sfagocytowane fragmenty trawią w obrębie wakuoli i uwalniają je do cytoplazmy,
w której mogą pozostawad jako ciała resztkowe.

• Pinocytoza-proces podobny do fagocytozy, lecz dotyczy cząsteczek związków chemicznych, które przyczepiają

się do zewnętrznej powierzchni błony komórkowej.

• Dzięki niej przedostają się do wnętrza komórki duże cząsteczki np. białka, które nie przenikają przez błonę

komórkową.

Egzocytoza

Jest to proces polegający na wydzieleniu na zewnątrz substancji

wytworzonych przez komórki gruczołów wydzielania zew., wew.(ziarna wydzielnicze) i komórki nerwowe(pęcherzyki
synaptyczne), przejściowo zmagazynowanych w pęcherzykach otoczonych błoną. W trakcie pobudzenia komórki
dochodzi do kontaktu tych pęcherzyków z błoną wewnętrzną i pęknięcie ścian i uwolnienie substancji na zewnątrz
komórki.

Mitochondria

1. Zbudowane z dwóch błon mitocho- ndrialnych (zewnętrznej i wewnętrznej)

2. Błona wewnętrzna jest pofałdowana i tworzy grzebienie mitochondrialne

3. Błony otaczają przestrzeo zamkniętą wypełnioną macierzą

4. W obrębie błon znajdują się wszystkie enzymy cyklu kwasów trikarboksylowych, enzymy łaocucha

oddechowego oraz enzym MAO.

5. W macierzy występuje pewna ilośd DNA, oraz jony magnezowe i wapniowe.

6. Są strukturami, w których wytwarzana jest energia

7. Syntetyzowane są tu adenozyno- trifosforany ATP- uniwersalny przenośnik energii w komórce.

Metabolizm wewnątrzkomórkowy

1. Dzięki aktywnemu transportowi cząsteczek przez błonę komórkową wbrew gradientowi stężeo, w wyniku pino- i

niekiedy fagocytozy, komórki pobierają z płynu międzykomórkowego składniki odżywcze tj. glukoza,
aminokwasy i kwasy tłuszczowe.

2. Istotą oddychania wewnątrzkomórkowego jest wytwarzanie energii, która przebiega w dwóch fazach:-

3. Faza beztlenowa-energia jest uzyskiwana w procesie glikolizy(odbywa się w cytoplaźmie) z głównego składnika

odżywczego jakim jest glukoza, która ulega przekształceniu w pirogronian i wyzwalają się dwie cząsteczki ATP-
nie wymaga obecności tlenu.

- Faza tlenowa(w mitochondriach)-wymaga obecności tlenu do pozyskiwania energii uwalnianej w czasie
rozkładu pirogronianu do CO2 i H2O.Brak tlenu w komórce prowadzi do przebiegu tylko glikolizy beztlenowej i
kooczącej się przekształceniem pirogronianu w mleczan.

Energia uwolniona z rozpadu glukozy do pirogronianu zostaje zużyta do syntezy ATP.
W fazie beztlenowej-powstaje około 5% ATP
W fazie tlenowej – powstaje 95% ATP.
ATP powstaje z syntezy ADP i ortofosforanu.
Energia uwolniona z rozpadu ATP służy do:

1. Transportu aktywnego jonów i substancji drobnocząsteczkowych i transportu wewnątrzkomórkowego.

2. Syntezy DNA, RNA, białek, lipidów, resyntezy glukozy i polimeryzacji glikogenu.

3. Pracy mechanicznej komórki np.ruch cytoplazmy, lub skracanie białek kurczliwych w komórkach mięśniowych.

Metabolizm komórkowy

Procesy biosyntezy komórkowej podlegają kontroli humoralnej, nerwowej, zewnętrznej i samoregulacji w obrębie
pojedynczej komórki.

Niedostatecznie sprawna samoregulacja może prowadzid do obumierania komórki.

W ciągu całego życia człowieka komórki nabłonka, krwiotwórcze i tkanki łącznej zachowują zdolnośd podziału na
potomne.

Nie dzielą się po zakooczeniu wzrostu-komórki nerwowe i mięśni poprzecznie prążkowanych

Komórki dzielące jak i nie dzielące się są bardzo wrażliwe na zmiany zachodzące w środowisku wewnętrznym, a
zwłaszcza na niedobór tlenu niezbędnego do metabolizmu wewnątrzkomórkowego.
Nekroza-tj. śmierd komórki wskutek niedoboru tlenu niezbędnego do metabolizmu wewnątrzkomórkowego i przejawia
się ona samostrawieniem przez własne enzymy wewnątrzkomórkowe, rozpadzie błony komórkowej i wypłynięciu
składników komórki.

Apoptoza-czyli zaprogramowana śmierd komórki-zachodzi w warunkach fizjologii, w wyniku ekspresji grupy genów i
zwiększenia aktywności innych enzymów komórkowych doprowadzających do zniszczenia komórki z następowym jej
usunięciem przez komórki żerne w procesie fagocytozy.
Mimo znacznych i długotrwałych zmian otoczenia procesy życiowe organizmu nie mogą przekraczad granic
fizjologicznych.

Funkcje życiowe organizmu związane są z utrzymaniem jego życia osobniczego czyli metabolizmem i z utrzymaniem
gatunku czyli rozrodem.

Metabolizm wymaga:

• Odżywiania-pobierania ze środowiska zewnętrznego materiałów energetycznych i budulcowych.

• Oddychania-dostarczenia ze środowiska zewnętrznego tlenu niezbędnego do utle-niania

wewnątrzkomórkowego i usuwania nadmiaru Co2 ze środowiska wewnętrznego.

• Krążenia materiałów energetycznych, budulcowych, gazów(CO2 i O2), produktów przemiany materii i innych

ciał

• Wydalania – wytworzonych nielotnych produktów przemiany materii.

Koniecznośd zapewnienia sobie przez organizm stałego metabolizmu i stałego środowiska w procesie ewolucji
doprowadziła do wykształcenia się układu ruchowego, który zapewnił lepsze pobieranie materiałów energetycznych
i budulcowych ze środowiska zewnętrznego.

Układ ruchowy-somatyczny obejmuje :

• układ mięśni szkieletowych, którego komórki kurcząc się powodują ruchy ciała

• układ szkieletowy-stanowi rusztowanie dla mięśni szkieletowych

• narządy odbierające bodźce czyli receptory

• Układ nerwowy somatyczny-przekazujący pobudzenie od narządów odbierających (receptorów) do układu

mięśniowego

• Utrzymanie stałego środowiska wewnętrznego jest pod stałą kontrolą układu nerwowego.

• Częśd układu nerwowego obwodowego (autonomiczny) przekazuje impulsy bezpośrednio do tkanek i narządów

wewnętrznych.

Przetwarzanie i przenoszenie informacji

W środowisku zewnętrznym jak i wewnętrznym zachodzą stale zmiany, które są odbierane przez receptory, a następnie
informacje te są w nich przetwarzane w sposób analogowy i cyfrowy i stale przenoszone.

Przenoszenie informacji w sposób ciągły czyli analogowy odbywa się na drodze humoralnej w organiźmie za
pośrednictwem krążących we krwi hormonów.

Przykład-w gruczole dokrewnym wytwarzana jest substancja chemiczna, która za pośrednictwem krwi i układu sercowo-
naczyniowego jest przenoszona do innego narządu, gdzie wywiera swój wpływ.

Przenoszenie informacji w sposób przerywany czyli impulsowy np. we włóknach nerwowych.

Narządy receptorowe-pełnią funkcję przetworników-zmieniających informację ze środowiska zew.lub wew. na salwy
impulsów nerwowych przewodzonych przez włókna nerwowe.

Informacja przetwarzana jest nie tylko przez receptory, lecz także przez komórki nerwowe.

Odebraną informację cyfrową komórki nerwowe zmieniają na analogową w postaci zmian potencjału elektrycznego
błony komórkowej.

Ta sama komórka wysyła następnie informację cyfrową do innych komórek nerwowych.

Teoria informacji jaka jest przydatna w fizjologii do analizowania mechanizmów zapewniających prawidłowy przebieg
procesów fizjologicznych używa: jednostki informacji tj.bit ,oraz pojęcia układ i system.

System-jest to zbiór elementów połączonych ze sobą zgodnie z określonym wzorem i spełniających określone czynności.

Układ-jest to system prosty, którym może byd nawet pojedyncza komórka.

Komunikacja między komórkami:

1. Bezpośrednia z komórki na komórkę dzięki plamkom przylegania i połączeniom szczelinowym np.jony, cukry

proste, aminokwasy i przekaźniki informacji wewnątrzkomórkowej (komórki mięśniowe poprzecznie
prążkowane m.serca)

2. Humoralna-przenoszenie informacji w postaci substancji chemicznej przez płyn ustrojowy i

zewnątrzkomórkowy.

-autokrynna-komórka wytwarza substancje chemiczne, które wiążą się z receptorami tej samej komórki

-parakrynna-działanie substancji chemicznych przez płyn zewnątrzkomórkowy na sąsiednie komórki.

-endokrynna-wydzielana do krwi substancja chemiczna przez komórki jednego narządu oddziaływuje na
metabolizm komórek odległych narządów.

3. Za pośrednictwem komórek nerwowych (synaps)-w błonie komórkowej wypustek otwierają się kanały dla

prądów jonowych, co powoduje przewodzenie impulsów nerwowych.

Sprzężenie zwrotne:

1. Sprzężenie proste-przepływ informacji jest jednokierunkowy z kontrolą czynności jednokierunkową

2. Ujemne sprzężenie zwrotne-zachodzi pomiędzy układem sterującym i sterowanym i zapewnia stabilizację

funkcji fizjologicznych.

Kontrola jednokierunkowa- zarówno nerwowa i humoralna polega na przekazywaniu informacji tylko w jednym
kierunku z jednego narządu do drugiego.

• Kontrola wzajemnie zwrotna czyli regulacja – jest związana z dwukierunkowym przesyłaniem informacji

zakodowanych zarówno w postaci impulsów nerwowych jak i substancji chemicznych.

• Wzmożona czynnośd jednego narządu pobudza drugi, który wysyła czynnośd hamującą do pierwszego.

FIZJOLOGIA

UKŁĄD NERWOWY I MIĘŚNIOWY

Pobudliwośd i pobudzenie

Pobudliwośd jest to zdolnośd reagowania na bodziec.

Tkanki pobudliwe-to te które szybko odpowiadają na bodźce. Są to tkanki zbudowane z komórek nerwowych i ich
wypustek oraz z komórek mięśni poprze cznie prążkowanych, gładkich i mięśnia sercowego.

Pobudzenie- jest to zmiana właściwości błony komórkowej lub metabolizmu komórkowego pod wpływem bodźców
(chemicznych lub fizycznych) czyli czynników działających z zewnątrz na komórki.

Potencjał spoczynkowy błony komórkowej

Pomiędzy wnętrzem komórek tkanek pobudliwych, a płynem zewnątrz komórkowym występuje w spoczynku stale
ujemny potencjał spoczynkowy błony komórkowej, który w kom.neuronu wynosi od –60 do-80mV, a w
kom.m.poprzecznie prążkowanych od –80 do –90mV.

Potencjał spoczynkowy błony komórkowej

W zależności od stanu czynnościowego komórki, białka błony komórkowej tworzące kanały jonowe dla prądów
poszczególnych jonów otwierają się lub zamykają się.

Potencjał spoczynkowy błony komórkowej

Pompa sodowo-potasowa

Utrzymanie wewnątrz komórki dużego stężenia jonów K

+

i małego Na

+

wymaga aktywnego transportu obu tych

kationów przez błonę komórkową przeciwko gradientowi stężeo.

Enzym transportujący jony Na

+

i K

+

przez błonę komórkową wbrew gradientowi stężeo wymaga nakładu energii, którą

czerpie z hydrolizy ATP do ADP w obecności jonów magnezowych.

Nosi on nazwę Na-K-ATP-aza, która jest aktywowana przez jony Na

+

i K

+

.

Energia wyzwolona z rozpadu 1 mol ATP do ADP jest wykorzystana na transport 3moli Na

+

z komórki i 2 moli K

+

do

komórki.

Prawidłowa jej praca zależy od:

1. Stałego dopływu tlenu i substancji energetycznych do komórek

2. Stałej resyntezy ATP z ADP i fosforanu w procesie oddychania komórkowego

3.

Stałego odprowadzania z komórek CO

2.

4. Odpowiedniego stosunku kationów Na

+

do K

+

w płynie zewnątrzkomórkowym

5. Odpowiedniej temperatury dla procesów enzymatycznych wewnątrzkomorkowych, która wynosi 37

o

C.

Komórka nerwowa

W organiźmie człowieka znajduje się około 1 biliona komórek nerwowych i od kilkunastu do kilkudziesięciu razy więcej
komórek podporowych czyli glejowych.

Znaczna większośd komórek nerwowych jest skupiona w ośrodkowym układzie nerwowym, a niewielka ich ilośd
występuje poza tj w zwojach nerwów czaszkowych, rdzeniowych, układu autonomicznego i splotach p. pokarmowego.

Neuron składa się z ciała komórkowego i z 2 rodzajów wypustek tj. aksonu i licznych dendrytów.

Zasadniczą funkcją neuronu jest przekazywanie informacji zakodowanej w postaci impulsów nerwowych.

• Ciała neuronów są zasadniczym miejscem metabolizmu i syntezy składników komórkowych.

• Wyróżnia się dwa rodzaje transportu od ciała neuronu do aksonu:

-transport szybki,

-transport wolny.

• Neurony o krótkich aksonach są pozbawione osłonki mielinowej i tworzą włókna bezrdzenne.

• Neurony o długich aksonach biegnące przez istotę białą w ośrodkowym u.n. i w nerwach rdzeniowych mają

osłonkę rdzenną i noszą nazwę włókien rdzennych.

• Dendryty-przewodzą impulsy nerwowe w kierunku do ciała komórkowego.

Potencjał czynnościowy

Bodziec działając na błonę komórkową neuronu zmienia jej właściwości, co wywołuje potencjał czynnościowy.

Impuls nerwowy-jest to przesuwanie się fali depolaryzacji od miejsca zadziałania bodźca na błonę komórkową aż do
zakooczeo neuronu.

Synapsa-jest to miejsce stykania się ze sobą błony komórkowej zakooczenia aksonu z błoną komórkową drugiej
komórki.

Błona presynaptyczna-błona komórkowa neuronu przekazującego impuls.

Błona postsynaptyczna- błona komórkowa neuronu odbierającego impuls.

Transmittery

Są to przekaźniki chemiczne wydzielane z zakooczeo aksonów w obrębie synapsy, zmieniające właściwości błony
postsynaptycznej.

Po ich związaniu z receptorem błonowym następuje aktywacja sodowa i otwierają się kanały dla dokomórkowego prądu
sodowego i tj depolaryzacja i po 0,5ms następuje inaktywacja sodowa z jednoczesną aktywacją potasową-wychodzenie
K

+

z komórki tj.repolaryzacja.

Transmittery chemiczne pobudzające:

Acetylocholina, Dopamina, Noradrenalina, Serotonina, Adenozyna, Sole kwasu asparaginowego i glutaminowego.

Transmittery synaptyczne pobudzające – tlenek azotu.

• Transmitter hamujący-GABA- kwas gamma –aminomasłowy prowadzi do hiperpolaryzacji błony

postsynaptycznej czyli powstaje postsynaptyczny potencjał hamujący.

Modulatory synaptyczne

1. Są to związki o większych cząsteczkach uwalniane poza transmitterami w czasie egzocytozy z pęcherzyków

synaptycznych

2. Działają na błonę pre- i postsynaptyczną.

3. Aktywują lub inaktywują enzymy błonowe wpływając na inter- i ekster- nalizację receptorów błon

komórkowych.

4. Wykryto je w podwzgórzu, przysadce oraz w przewodzie pokarmowym.

5. Osobną grupę modulatorów stanowią peptydy opioidowe-działające tłumiąco na przewodnictwo synaptyczne.

6. Przewodnictwo synaptyczne modulują też adenozynotrifosforany i prostoglandyny.

Kontrola ekspresji genów

Przepływ informacji między neuronami :

1.procesy zachodzące w błonie komórkowej

2.synteza transmitterów i modulatorów

3.stale postępujący i wsteczny przepływ substancji chemicznych (peptydy)

4.po wniknięciu do jądra komórki oddziaływują na aparat genetyczny.

5.przyspieszają lub opóźniają proces transkrypcji mRNA dla polipeptydów (pełniących rolę modulatorów) i białek
(uczestniczących w syntezie transmitterów)

6.Dzięki kontroli ekspresji genów w aparacie genetycznym jądra komórkowego neurony wzajemnie oddziaływują na
siebie.

Hamowanie presynaptyczne

W zależności od umiejscowienia na błonie post synaptycznej neuronu odbierającego synapsy dzielą się na 3 rodzaje(są
to zakooczenia syna ptyczne aksonów na błonie postsynaptycznej):

Dendrytów-synapsa aksono-dendrytyczna

Ciała neuronu-synapsa aksono-somatyczna

Aksonów-synapsa aksono-aksonalna.

Przewodzenie impulsów we włóknach bezrdzennych

Polega na przesuwającej się w sposób ciągły fali depolaryzacji, za którą postępuje repolaryzacja.

Przewodzenie impulsów we włóknach rdzennych

Przewodzone są one na zmianę z narastającą i zmniejszającą się częstotliwością. Dzięki temu tworzą one salwy
impulsów.

Grupy włókien nerwowych

Podział pod względem:

-morfologicznym (występowanie lub nie osłonki mielinowej, do średnicy aksonu)

-czynnościowym(w zależności miejsca przewodzenia impulsów)

Morfologiczne-tworzą w ośrodkowym układzie nerwowym drogi nerwowe, a w obwodowym układzie nerwowym
tworzą skupiska w postaci nerwów.

Czynnościowe-

włókna dośrodkowe czyli aferentne (przewodzące impuls z obwodu do ośrodka), stanowią częśd łuków odrucho wych
somatycznych i autonomicznych.

włókna odśrodkowe czyli eferentne (przewodzące impuls z ośrodka na obwód) są to nerwy czaszkowe i rdzeniowe.

Nerwy czaszkowe i rdzeniowe

W organiźmie człowieka znajduje się:

12 par nerwów czaszkowych

31 par nerwów rdzeniowych.

We wszystkich nerwach czaszkowych i rdzeniowych biegną włókna aferentne, pokryte osłonką mielinową lub bez
osłonki.

Włókna eferentne opuszczają oś.u.n.i biegną do:

-m.szkieletowych p.p.i tworzą układ somatyczny lub

-m.gładkich i gruczołów tworząc układ autonomiczny

Nerwy rdzeniowe

7 nerwów szyjnych

12 nerwów piersiowych

5 nerwów lędźwiowych

5 nerwów krzyżowych

2 nerwy guziczne

Komórki glejowe

To drugi rodzaj komórek występujących w ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym.

1. Są one znacznie liczniejsze niż nerwowe.

2. Nie przewodzą impulsów.

3. Pełnią funkcję podporową dla komórek nerwowych.

4. Wychwytują i metabolizują transmittery-wpływając na przewodnictwo synaptyczne

5. Dzielą się na neuroglej(astrocyty, oligodendrocyty,ependymocyty, gliocyty, neurolemocyty) i mezoglej czyli

mikroglej(mające właściwości żerne, wytwarzające IL-1-wywołującą odczyn gorączkowy).

Układ mięśniowy

Mięśnie poprzecznie prążkowane czyli szkieletowe

1. Zbudowane z kilku tysięcy komórek mięśniowych tworzących pęczki

2. Mają długośd od kilku mm do 50 cm

3. Na obu koocach są przyczepione do ścięgien

4. Komórka mięśniowa jest otoczona sarko-lemą-pobudliwą błoną komórkową

5. Wnętrze komórki wypełnia sarkoplazma i pęczki włókien mięśniowych

6. Włókno mięśniowe- miofibryla ma na przemian ułożone odcinki silniej załamujące światło tworzące prążki

ciemniejsze (anizotropowe A) i słabiej załamujące światło jaśniejsze(izotropowe I).

1. Włókienko mięśniowe składa się z nitek kurczliwych grubych(miozyny) i cienkich (aktyny i tropomiozyny, na

której osadzone są cząsteczki troponiny T,I,C, każda z nich ma odmienne właściwości, T-łączy się z tropomiozyną;
I- z aktyną; C-z jonami wapnia).

2. Sarkomer

Obejmuje 1cały prążek anizotropowy i

sąsiadujące z nim 2 połówki prążka izotropowego.

W czasie skurczu nitki aktyny tworzące prążki izotropowe wsuwają się pomiędzy nitki miozyny i wszystkie prążki I
nikną.

W czasie rozkurczu nitki aktyny wysuwają się spomiędzy

nitek miozyny i prążki I stają się widoczne.

Mechanizm skurczu

1. Po zadziałaniu bodźca fizjlogicznego na komórki mięśni szkieletowych(jakim jest uwolniona na synapsie

nerwowo- mięśniowej acetylocholina) dochodzi do pobudzenia błony komórkowej czyli depolaryzacji

2. Następuje aktywacja kanałów dla doko- mórkowego szybkiego prądu jonów Na

+

3. Depolaryzacja przesuwa się po powie- rzchni bł.komórkowej obejmując wnętrze

4. Ze zbiorników koocowych uwalniają się wolne jony wapniowe

5. Następuje wiązanie jonów Ca z troponiną C, zmniejszając jej powinowactwo do aktyny

6. Cząstki aktyny stykając się z miozyną wyzwalają jej aktywnośd enzymatyczną

7. Aktywna miozyna rozkłada ATP do ADP i fosoranu

8. Ślizgowe nasuwanie się nitek cienkich aktyny na grube miozyny, powoduje skracanie się komórek m.p.p. i skurcz

mięśnia.

Skurcz mięśni

Bodziec pojedynczy o sile progowej lub większej od niej działając na komórkę mięśniową powoduje depolaryzację
błony komórkowej, po której następuje skurcz całej komórki zgodnie z prawem”wszystko albo nic” .

Bodziec podprogowy nie powoduje depolaryzacji błony i komórka nie kurczy się.

Skurcz izotoniczny-komórki mięśniowe skracają się i cały mięsieo skraca się, lecz jego napięcie nie zmienia się, a
przyczepy zbliżają się do siebie.

Skurcz izomeryczny-polega na zwiększeniu napięcia mięśnia bez zmian długości, a przyczepy nie zmieniają swojej
odległości.

Skurcz tężcowy zupełny-wywołany jest sumowaniem się skurczów pojedynczych przy pewnej częstotliwości bodźca,
gdy bodziec pobudza mięsieo w odstępach krótszych niż trwa pojedynczy skurcz.

Skurcz maksymalny-wywołany pobudzeniem wszystkich komórek mięśniowych.

• Porównując ze sobą funkcje różnych grup mięśniowych można zauważyd, że jedne z nich kurczą się szybciej, a

inne męczą się szybko, zależy to od aktywności miozyna-ATP-aza i właściwości syntezy ATP.

1.Włókna wolno kurczące się odporne na zmęczenie:

• Mają małą aktywnośd ATP-azy

• Zdolne są do długotrwałej pracy

• Są bogate w mitochondria i sied naczyo

• Nie rozwijają dużego napięcia

• Są to głównie prostowniki

2. Włókna szybko kurczące się odporne na zmęczenie:

• Wysoka aktywnośd ATP-azy

• Bogata sied naczyo włosowatych

• Dobrze ukrwione, szybko się kurczą

• Męczą się,tylko gdy są w skurczu zadługo

3. Włókna szybko kurczące się nieodporna na zmęczenie:

• Wysoka aktywnośd ATP-azy

• Niewielkie zaopatrzenie w krew

• Mają mało mitochondriów

• Duża zdolnośd do przemian glikogenu i szybko się męczą- są to zginacze

Energetyka skurczu mięśnia

1. Obejmuje zamianę energii chemicznej na prace mechaniczną i energie cieplną

2. Proces energetyczny może odbywad się w warunkach tlenowych jak i beztlenowych,

3. Wyzwolona energia w czasie spalania tylko częściowo jest zamieniona w pracę mechaniczną

4. Ta częśd wyrażona jest w stosunku procentowym do całkowitej energii wytworzonej w związku z pracą

mięśniową stanowi 30-36% i tj tzw. wydajnośd mechaniczna

Tkanka mięśniowa dysponuje 3 mechanizmami energetycznymi:

• Fosfagenowy-czyli bez mleczanowy (nie związany z powstawaniem k.mlekowego)

• Glikolityczny- czyli mleczanowy

• tlenowy

Skurcz mięśni

1. Źródłem energii potrzebnej do skurczu jest ATP.

2. ATP rozpada się do ADP i ortofosforanu.

3. Energia do resyntezy ATP pochodzi z metabolizmu składników odżywczych (glukozy) do produktów koocowych tj

CO

2

i H

2

O

Glikoliza tlenowa-gdy jest dostateczna prężnośd tlenu w komórce

Substrat energetyczny+P+0

2

CO

2

+H2O+ATP

Glikoliza beztlenowa- w czasie narastającego wysiłku fizycznego spada dowóz tlenu do komórek mięśnia i
dochodzi do dysocjacji mioglobiny(która uwalnia związany tlen), lecz zapasy te tlenu są zbyt małe w stosu- nku
do potrzeb i energia potrzebna do resyntezy ATP jest czerpana z glikolizy beztlenowej i hydrolizy fosfokreatyny,
które jest mniej wydajne , wskutek spadku pH i wzrostu mleczanów.

Energia cieplna w komórce mięśniowej pochodzi z:

-metabolizmu spoczynkowego

-reakcji chemicznych w czasie aktywacji miozyny

-skracania komórki mięśniowej

-rozkurczu i wydłużania się komórki mięśniowej

-odnowa związana z resyntezą ATP i działaniem pompy sodowo-potasowej.

Jednostka motoryczna

Jest ustanowiona przez jedną komórkę nerwową, jej wypustkę, która biegnie do mięśnia i unerwia wszystkie
komórki mięśniowe.

Ruchy kooczyn i całego ciała

Są spowodowane skurczami tężcowymi izotonicznymi, izometrycznymi i auksotonicznymi(jednoczesne zbliżenie
przyczepów i zwiększenie napięcia).

Siła skurczu

Zależy od:

• Liczby jednostek motorycznych w czasie skurczu

• Częstotliwości pobudzania jednostek motorycznych

• Stopnia rozciągania mięśnia przed skurczem.

Regulacja napięcia mięśniowego

1. Ośrodki nadrzędne ruchowe w ośrodkowym układzie nerwowym.

2. Samoregulacja.

Synapsa nerwowo-mięśniowa

Zakooczenie synaptyczne nerwowo –mięśniowe jest to miejsce stykania się wypustek komórki nerwowej (aksonu) z
komórką mięśniową.

Włókno nerwowe w pobliżu unerwianej komórki mięśniowej traci osłonkę mielinową dzieli się na wiele stopek
koocowych.

Z pęcherzyków synaptycznych włókna nerwowego uwalnia się acetylocholina wywołująca depolaryzację błony komórki
mięśniowej co powoduje wahnięcie potencjału elektrycznego i tj tzw.potencjał zakooczenia synaptycznego nerwowo-
mięśniowego.

Enzym rozkładający acetylocholinę jest-to esteraza cholinowa.

Na przewodnictwo nerwowo-mięśniowe mają też wpływ jony wapniowe (pobudzają Ach) i jony magnezowe (hamują
Ach).

Czynnośd układów kontrolno-regulujących

• Aktywnośd mięśniowa opiera się prawie zawsze na zintegrowanej czynności całego organizmu,

• Działają one zasadzie sprzężeo zwrotnych ujemnych i mogą stanowid układy typu nerwowego i humoralnego.

• Zasadniczym celem funkcjonowania tych układów jest zapewnienie niezbędnej równowagi fizjologicznych i

biochemicznych funkcji ustrojowych , będącej warunkiem pożądanej stałości środowiska wewnętrznego.

• Wysiłek fizyczny wraz ze swoimi „produktami” zmierzając do zaburzenia tej równowagi, uruchamia

równocześnie cały szereg mechanizmów niwelujących te zaburzenia, dążąc do utrzymania stanu równowagi tj
do wystąpienia skurczu mięśniowego

Wystąpienie skurczu mięśniowego zależy od:

• stałości anatomicznej i sprawności fizjologicznej elementów nerwowo-mięśn.

• Pobudzenia tk.mięśniowej przez u.n.

• Dostawa energii zabezpieczającej zmiany mechaniczne związane ze skróceniem włókien mięśniowych

• Eliminacji produktów przem.materii i nadmiaru energii cieplnej

Aktywnośd mięśniowa człowieka , angażuje aparat ruchu oraz cały szereg narządów wewnętrznych.

Istota czynności mięśnia

• Podstawową funkcją w działalności ruchowej człowieka jest czynnośd samych mięśni szkieletowych,

odpowiednio zbudowanych i posiadających określone właściwości fizjologiczne tj: pobudliwośd i kurczliwośd tzn
ze mają zdolnośd reagowania skurczem.

• Podstawą skurczu mięśnia jest tworzenie wiązao mostkowym między aktyną i miozyną w wyniku reakcji

chemicznych.

• Porównując funkcje grup różnych mięśni, należy stwierdzid, że jedne szybciej się kurczą a inne szybko się męczą,

wynika to z różnic w aktywności miozyna ATP.

Mięśnie gładkie

Cechy:

1. Komórki mięśni gładkiej nie mają sarko- merów czyli jednostek kurczliwych.

2. Wnętrze wypełniają nitki kurczliwe ułożone równolegle, wzdłuż osi komórki.

3. W czasie skurczu nitki skracają się (nasuwanie aktyny na miozynę).

4. W cytoplaźmie kalmodulina łączy się z napływającymi jonami wapnia.

5. Następuje aktywacja enzymów miozyny.

6. Hydroliza ATP-nitki cienkie aktyny przesuwają się wzdłuż grubych miozyny.

Kurczą się pod wpływem:

• Samoistnego pobudzenia, występującego rytmicznie(rozrusznik dla pozostałych)

• Czynnika miejscowego mechanicznego lub chemicznego np. zmiany pH, rozciąganie

• Przekaźników chemicznych wytworzonych w odległych miejscach i przenoszonych na drodze humoralnej-np.

hormony rdzenia nadnerczy.

• Przekaźników chemicznych wydzielonych z aksonów neuronów układu autonomicznego

Na komórki m.gładkich działają 2transmittery

1.Noradrenalina-wydzielana na zakooczeniach układu współczulnego- działa na komórki mięśni gładkich za
pośrednictwem receptorów alfa i beta adrenergicznych

2.Acetylocholina-wydzielana na zakooczeniach układu przywspółczulnego.

Wiąże się z receptorami muskarynowymi M

2

i M

4

wywołując aktywację fosfolipazy C i uwalnianie IP

3 .

Mięsieo sercowy

1. Składa się z m. przedsionków i komór oddzielonymi od siebie pierścieniami włóknistymi otaczającymi ujścia

przedsionkowo-komorowe.

2. Zbudowany jest z włókienek mięśniowych zawierających elementy kurczliwe czyli sarkomery.

3. Błony sąsiednich komórek ściśle do siebie przylegają i tworzą wstawkę, dzięki którym pobudzenie przenosi się z

jednej na drugą.

4. Odpowiada on na bodziec maksymalnym skurczem zgodnie z prawem „wszystko albo nic”.

1. Potencjał spoczynkowy komórki m.serca wynosi 90mV.

2. W czasie spoczynku jony K

+

stale wychodzą z komórek przez kanały potasowe w bł.kom.tworząc odkomórkowy

wolny prąd jonów K

+

, jednocześnie do komórki wchodzą jony Na

+

tworząc dokomórkowy wolny prąd jonów Na

+

.

3. W czasie pobudzenia komórek m.serca występuje potencjał czynnościowy składający się z czterech faz:

-faza 0 bardzo szybkiej depolaryzacji

-faza 1 nieznaczna repolaryzacja

-faza 2 stała depolaryzacja

-faza 3 powrót do potencjału spoczynkowego.

Prawo Sterlinga

Siła skurczu mięśnia serca zależy od początkowej jego długości włókien i przy optymalnym wypełnieniu jam
serca i rozciągnięciu komórek mięśnia serca występuje jego maksymalny skurcz.

Układ przewodzący serca

1. Węzeł zatokowo-przedsionkowy

2. Węzeł przedsionkowo-komorowy

Pęczek przedsionkowo-komorowy, dzielący się na dwie odnogi, kooczące się włóknami Purkiniego

Rozrusznik serca- stanowią komórki węzła zatokowego, które pobudzają się samoistnie i najszybciej 72/min.

Samoistne pobudzenie komórek węzła zatokowego wywołane jest powolną depolaryzacją błony komórkowej
między potencjałami czynnościowymi.

Deficyt i dług tlenowy

1. W czasie pracy mięśni naczynia krwionośne w mięśniach ulegają rozszerzeniu, i w ten sposób zwiększa się podaż

tlenu, ale tylko do pewnego momentu zużycie tlenu jest proporcjonalne do energii wydatkowanej

2. W czasie dużego wysiłku tlenowa resynteza energii zmagazynowanej nie może nadążyd za jej zużytkowaniem i

wówczas do resyntezy ATP jest zużywana fosforylokreatyna.

3. Częściowa resynteza ATP jest kosztem energii uwolnionej w beztlenowym rozpadzie glukozy do mleczanu.

4. Droga metaboliczna dla procesów metabolicznych jest samoograniczająca się, gdyż mimo szybkiego przenikania

mleczanu do krwi krążącej, to nadal gromadzi się on w mięśniach, aż do przekroczenia poj.buforowej tkanki
wywołując spadek pH-przy którym działanie enzymów jest zahamowane.

5. Po skooczeniu wysiłku następuje dodatkowy pobór tlenu w celu usunięcia nadmiaru mleczanu, odnowy

zmagazynowanej fosforylokreatyny, ATP i uzupełnienia niewielkiej ilości tlenu pobranej z mioglobiny.

Wielkośd długu tlenowego może 6-krotnie przekroczyd podstawowe zużycie tlenu.

Deficyt tlenowy-jest to niedobór tlenu w czasie pracy, będący różnicą między zapotrzebowaniem tlenowym a jego
dostarczaniem.

Klasyfikacja wysiłków sportowych

1. Wysiłki lekkie-wydatek do 5kcal/min np.łucznictwo-4,2, golf-5,0

2. Wysiłki umiarkowane wydatek do 7,5kcal/min np.tenis stołowy 5,5

3. Wysiłki ciężkie-wydatek do 10kcal/min np. tenis ziemny, ciężary, koszykówka

4. Wysiłki bardzo i skrajnie ciężkie >10 kcal/min np.zapasy, pływanie, sprint.