ANATOMIA UKŁADU NERWOWEGO 21.11.2013 + 28.11.2013

Podział nerwów czaszkowych (1)

1. N. czuciowe (I, II, VIII)
2. N. ruchowe (III, IV, VI, XII)
3. N. mieszane (V, VII, IX, X, XI)

a) śródukładowo (ukł. somatyczny)
b) międzyukładowo

Podział nerwów czaszkowych (2)

1. N. zmysłowe
2. N. łuków skrzelowych
3. N. gałkoruchowe + nerw podjęzykowy

I – NERW WĘCHOWY
- jest dośrodkowym trzewnym specyficznym (SVA) nerwem zmysłu węchu
- zawiera bezmielinowe aksony dwubiegunowych komórek położonych w błonie śluzowej jamy nosowej, w nabłonku
węchowym
- wnika do jamy czaszki przez otwory w blaszczce dziurkowanej kości sitowej
- podąża bezpośrednio do kresomózgowia
- tworzy połączenia synaptyczne z komórkami mitralnymi opuszki węchowe, będącej wypustką kresomózgowia
- jest jednym nerwem czaszkowym mającym bezpośrednią projekcję do przodomózgowia
* przy jego uszkodzeniu występuje anosmia – brak odczuwania bodźców węchowym

II – NERW WZROKOWY
- jest dośrodkowym somatycznym specyficznym nerwem (SSA), który służy do przekazywania bodźców wzrokowych i
jest drogą odruchu źrenicy na światło
- składa się z wypustek neuronów położonych w warstwie zwojowej siatkówki
- wnika do czaszki przez kanał wzrokowy kości klinowej
- jego włókna podążają poprzez skrzyżowanie wzrokowe i pasmo wzrokowe do ciała kolankowatego bocznego – jądra
wzgórza, które łączy się z korą wzrokową płata potylicznego
- nie jest „prawdziwym” czaszkowym nerwem, lecz pęczkiem istoty białej międzymózgowia
- włókna biegnące od nosowej połowy siatkówki krzyżują się w skrzyżowaniu wzrokowym
- włókna pochodzące ze skroniowej połowy siatkówki przechodzą przez skrzyżowanie wzrokowe po tej samej stronie,
nie krzyżując się w nim
- aksony n. II są mielinizowane przez oligodendrocyty
- nerw leży w przestrzeni podpajęczynówkowej, otoczony przez wypustki opony twardej, pajęczej i miękkiej
* przy jego uszkodzeniu występuje jednostronna ślepota oraz brak bezpośredniego odruchu źrenic na światło;
regeneracja nerwu wzrokowego nie jest możliwa
* przy poddaniu go wzmożonemu ciśnieniu wewnątrzczaszkowemu występuje obrzęk tarczy nerwu wzrokowego –
tarcza zastoinowa
* przy ucisku występuje zanik nerwu wzrokowego (zwyrodnienie aksonalne)

III – NERW OKORUCHOWY
- zawiera włókna odśrodkowe somatyczne niespecyficzne (GSE) oraz odśrodkowe trzewne niespecyficzne (GVE)
- jest nerwem ruchowym mięśni poruszających gałkę oczną, zwężających źrenicę oraz biorących udział w
akomodacji i konwergencji

- opuszcza pień mózgu w dole międzykonarowym śródmózgowia, biegnie w bocznej ścianie zatoki jamistej i wchodzi
do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną
1. Część odśrodkowa niespecyficzna somatyczna (GSE)
a) mięsień prosty przyśrodkowy
b) mięsień prosty górny
c) mięsień prosty dolny
d) mięsień skośny dolny
e) mięsień dźwigacz powieki górnej
*porażenie nerwu okołoruchowego
* inne zespoły chorobowe związane z upośledzeniem funkcji n. III
a) wgłobienie podnamiotowe
b) tętniaki (tętnicy szyjnej wew. i tętnicy łączącej tylnej)
c) cukrzyca (cukrzycowe porażenie nerwu okoruchowego)

IV – NERW BLOCZKOWY
- jest nerwem odśrodkowym somatycznym niespecyficznym (GSE) unerwiającym mięsień skośny górny, który obniża
i obraca do wewnątrz biegun przedni gałki ocznej
- rozpoczyna się w jądrze nerwu bloczkowego w śródmózgowiu, po przeciwnej stronie
- jeszcze wewnątrz śródmózgowia przechodzi na stronę przeciwną i opuszcza pień mózgu na jego grzbietowej stronie
ku tyłowi do wzgórków dolnych blaszki pokrywy
- otacza śródmózgowie w przestrzeni podpajęczynówkowej, biegnie w bocznej ścianie zatoki jamistej i następnie
wnika do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną
* porażenie powoduje
a) niemożność obrotu gałki ocznej na zewnątrz oraz osłabienie spojrzenia w dół
b) pionowy zez rozbieżny
c) pochylenie głowy

V– NERW TRÓJDZIELNY
- zawiera włókna dośrodkowe somatyczne niespecyficzne (GSA) oraz odśrodkowe trzewne specyficzne (SVE)
- unerwia ruchowo mięśnie żwaczowe i przewodzi bodźce czuciowe z twarzy, oka, jamy nosowej i jamy ustnej
- jest nerwem pierwszego łuku skrzelowego
- opuszcza pień mózgu na wysokości mostu
- zawiera pierwszorzędowe neurony czuciowe w zwoju trójdzielnym i w jądrze śródmózgowiowym
- zawiera neurony ruchowe w jądrze ruchowym nerwu trójdzielnego w grzbietowej części mostu
- dzieli się na trzy gałęzie : n. oczny, n. szczękowy, n. żuchwowy
* uszkodzenie nerwu powoduje
a) niedoczulicę
b) brak odruchu rogówkowego
c) porażenie wiotkie mięśni żwaczowych
d) zbaczanie żuchwy w stronę porażoną
e) porażenie mięśnia napinacza błony bębenkowej

VI – NERW ODWODZĄCY
- jest nerwem odśrodkowym somatycznym niespecyficznym (GSE), unerwiającym mięsień prosty boczny oka, który
odwodzi gałkę oczną
- powstaje w jądrze nerwu odwodzącego w moście
- opuszcza pień mózgu na wysokości dolnej bruzdy mostu
- biegnie w ścianie zatoki jamistej i wnika do oczodołu przez szczelinę oczodołową górną
* niedowład n.VI powoduje
a) zez zbieżny
b) poziome podwójne widzenie

VII – NERW TWARZOWY
- zawiera włókna dośrodkowe somatyczne niespecyficzne i dośrodkowe trzewne specyficzne (GVA i SVA) oraz włókna
odśrodkowe trzewne niespecyficzne i odśrodkowe trzewne specyficzne (GVE i SVE)
- odpowiada za ruchy mięśni twarzy, czucie smaku, wydzielanie z gruczołów ślinowych oraz łzowych
- jest nerwem drugiego łuku skrzelowego
- jego część ruchowa (nerw twarzowy właściwy) składa się z włókien odśrodkowych trzewnych specyficznych (SVE),
które unerwiają mięśnie mimiczne
- część czuciowa (nerw pośredni) składa się z włókien dośrodkowych somatycznych niespecyficznych (GSA),
dośrodkowych trzewnych specyficznych (SVA) oraz odśrodkowych trzewnych niespecyficznych (GVE); wszystkie
pierwszorzędowe neurony czuciowe znajdują się w zwoju kolanka wewnątrz kości skroniowej
- wychodzi z pnia mózgu w kącie mostowo-móżdżkowym
- wnika do przewodu słuchowego wewnętrznego i kanału nerwu twarzowego
- opuszcza kanał nerwu twarzowego i czaszkę przez otwór rylcowo-sutkowy
* uszkodzenie n. VIII powoduje
a) wiotkie porażenie mięśni twarzy
b) brak odruchu rogówkowego
c) zniesienie czucia smaku
d) wzmożenie wrażliwości na dźwięki
e) porażenie Bella
f) objaw Bella
g) ośrodkowe porażenie nerwu twarzowego
h) zespół „łez krokodylich”

VIII – NERW PRZEDSIONKOWO-ŚLIMAKOWY
- służy do utrzymania równowagi i przewodzeniu bodźców słuchowych
- składa się z dwóch części – nerwu przedsionkowego i nerwu ślimakowego
- jest nerwem dośrodkowym somatycznym specyficznym (SSA)
- opuszcza pień mózgu w kącie mostowo-móżdżkowym
- wnika do przewodu słuchowego wewnętrznego i jest ograniczony do kości skroniowej
* uszkodzenie nerwu przedsionkowego powoduje zaburzenia równowagi, zawroty głowy, oczopląs
* uszkodzenie nerwu ślimakowego powoduje utratę słuchu, dzwonienie w uchu

IX – NERW JĘZYKOWO-GARDŁOWY
- zawiera włókna dośrodkowe somatyczne niespecyficzne (GSA), włókna dośrodkowe trzewne niespecyficzne (GVA)
oraz włókna dośrodkowe trzewne specyficzne (SVA), włókna odśrodkowe trzewne specyficzne (SVE) i włókna
odśrodkowe trzewne niespecyficzne (GVE)
- przewodzi bodźce smakowe, wydzielnicze do gruczołów ślinowych, uczestniczy w odruchu połykania
- przewodzi impulsy z baroreceptorów zatoki szyjnej, monitorujących ciśnienie tętnicze we krwi
- przewodzi impulsy z chemoreceptorów kłębka szyjnego, monitorujących stężenie CO₂ oraz O₂ we krwi
- jest nerwem trzeciego łuku skrzelowego
- wychodzi z pnia mózgu w bruździe bocznej tylnej wraz z n. X i XI
- opuszcza czaszkę przez otwór szyjny wraz z n. X i XI
* uszkodzenie n.IX powoduje
a) brak odruchu gardłowego
b) brak odruchu z zatoki szyjnej
c) utratę czucia smaku z tylnej 1/3 części języka
d) nerwoból językowo-gardłowy

X – NERW BŁĘDNY
- zawiera włókna dośrodkowe somatyczne niespecyficzne (GSA), włókna dośrodkowe trzewne niespecyficzne (GVA),
dośrodkowe trzewne specyficzne ( SVA), odśrodkowe trzewne specyficzne (SVE), odśrodkowe trzewne
niespecyficzne (GVE)
- bierze udział w mówieniu, połykaniu, uniesieniu podniebienia i przewodzeniu bodźców smakowych
- unerwia trzewia szyi, klatki piersiowej i jamy brzusznej
- jest nerwem czwartego i szóstego łuku skrzelowego
- opuszcza pień mózgu w bruździe bocznej tylnej
- opuszcza czaszkę przez otwór szyjny wraz z n. IX i XI
* uszkodzenie n. X powoduje
a) jednostronne porażenie podniebienia miękkiego, gardła, krtani
b) brak odruchu gardłowego
c) znieczulenie gardła i krtani

XI – NERW DODATKOWY
- zawiera włókna odśrodkowe trzewne specyficzne (SVE)
- przewodzi włókna ruchowe do mięsni głowy i szyi i unerwia mięśnie gardła
- składa się z części czaszkowej i rdzeniowej
* uszkodzenie nerwu powoduje
a) porażenia mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego
b) porażenie mięśnia czworobocznego
c) porażenie krtani

XII – NERW PODJĘZYKOWY
- odpowiada za ruchy języka
- jest nerwem odśrodkowym somatycznym niespecyficznym (GSE)
- powstaje w jądrze nerwu podjęzykowego w rdzeniu przedłużonym
- wychodzi z rdzenia przedłużonego w bruździe bocznej przedniej
- opuszcza czaszkę przez kanał nerwu podjęzykowego
- unerwia mięśnie zewnętrzne i wewnętrzne języka
* przy jego przecięciu występuje porażenie połowicze języka

Widok mózgowia od podstawy.

I

–

nerw węchowy

II

–

nerw wzrokowy

III

–

nerw okoruchowy

IV

–

nerw bloczkowy

V

–

nerw trójdzielny

VI

–

nerw odwodzący

VII

–

nerw twarzowy

VIII

–

nerw przedsionkowo-

ślimakowy

IX

–

nerw językowo-gardłowy

X

–

nerw błędny

XI

–

nerw dodatkowy

XII

–

nerw podjęzykowy

Włókna autonomiczne

Receptory cholinergiczne:
• nikotynowe (N) – są wbudowane w błonę komórki zwoju autonomicznego
• muskarynowe (M) – występujące w synapsach obwodowych zakończeń przywspółczulnych, są one wbudowane w
błonę komórki efektorowej.
(acetylocholina)

Funkcja włókna autonomicznego
- unerwia mięśniówkę gładką naczyń krwionośnych
- pobudza gruczoły potowe
- unerwia mięśnie przywłośne

Splot szyjny

Tworzą go gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych od C1 do
C4. Łączą się ze sobą łukowatymi pętlami, które
przebiegają bocznie od wyrostków poprzecznych trzech
pierwszych kręgów szyjnych. Sam splot leży bocznie i do
przodu od wyrostków poprzecznych górnych kręgów
szyjnych, przed głębokimi mięśniami szyi. Od strony
przedniej przykryty jest blaszką przedkręgową powięzi
szyjnej, którą przebijają gałęzie biegnące do przodu.

Gałęzie skórne (czuciowe):



Nerw potyliczny mniejszy



Nerw uszny wielki



Nerw poprzeczny szyi



Nerwy nadobojczykowe

Gałęzie mięśniowe (ruchowe):



Gałąź do mięśnia mostkowo-obojczykowo-sutkowego,



Gałąź do mięśnia czworobocznego,



Nerw przeponowy



Pętla szyjna