Teoria i praktyka popytu na pieniądz

Ilościowa teoria pieniądza

Poziom cen zależy od ilości pieniądza krążącego

w gospodarce.

Podstawowe założenia:

●

Pieniądz jest środkiem wymiany

●

Szybkość krążenia pieniądza jest stała

●

Pełne zatrudnienie (elastyczne ceny)

●

Popyt na towary jest równy podaży towarów

(prawo rynków Saya)

●

Podaż pieniądza jest niezależna od procesów

produkcji

Równanie wymiany

Równanie wymiany ilustruje zależność między

poziomem cen a ilością pieniądza w gospodarce.

M • V = P • T

M – ilość pieniądza w gospodarce, V – szybkość

obiegu pieniądza, P – przeciętny poziom cen,

T – ilość transakcji w danym okresie.

Poziom cen zależy od ilości

pieniądza w gospodarce

P = (M • V) / T

Przy założeniu stałości V i T otrzymujemy

P = f (M)

Jak inflacja i zmiany stóp procentowych

wpływają na V i T?

Wkład Arthura Cecila Pigou

Transakcyjny zasób środków pieniężnych to część dochodu utrzymywana

w formie środków pieniężnych.

k = 1 / V = M / (P • V)

P • T to D to dochód globalny w gospodarce

k = 1 / V = M / D

Współczynnik k nie jest stały, zatem naturalne są nieproporcjonalne

zmiany podaży pieniądza i poziomu cen.

Dochodowa formuła równania

popytu na pieniądz

M = k • p • y = k • Y stąd otrzymujemy p = M / (k • y)

M – popyt na pieniądz, k - współczynnik transakcyjnego

zasobu pieniądza, p – przeciętny poziom cen, y – realny

dochód, Y – nominalny dochód

Jeżeli tak wyznaczona podaż na pieniądz jest większa

od popytu na pieniądz to nastąpi wzrost cen.

Mechanizm transmisji pośredniej

Zmiany podaży pieniądza wpływają na ceny za

pośrednictwem stopy procentowej. Odchylenia

rynkowej stopy procentowej od naturalnej stopy

procentowej wywołują wahania koniunktury.

H. Thorton, K. Wicksell

Mechanizm transmisji bezpośredniej

Wzrost podaży pieniądza prowadzi do

nierównowagi między popytem na pieniądz a

podażą pieniądza, a następnie do wzrostu

popytu na towary, i w rezultacie wzrostu cen,

który odpowiada realnym zasobom pieniądza.

D. Hume, R. Cantillon

Neutralność pieniądza

Pieniądz nie ma wpływu na poziom zatrudnienia i

produkcję w długim okresie.

Teoria pieniądza Keynesa

Podstawowe założenia:

●

Istnieje możliwość stanu równowagi przy
niepełnym wykorzystaniu mocy produkcyjnych

●

Niska elastyczność cen w dół

●

Szybkość krążenia pieniądza nie jest stała

●

Podaż pieniądza jest zdeterminowana
popytem na pieniądz

Podstawowe założenia cd.

●

Pełna substytucyjność pieniądza i aktywów
finansowych

●

Niska substytucyjność pieniądza i aktywów
rzeczowych

●

Pieniądz jest formą majątku społeczeństwa

●

Podmioty utrzymują bogactwo w pieniądzu lub
obligacjach

Podstawowe założenia cd.

●

Preferencja płynności jest skłonnością do
utrzymywania majątku w formie pieniądza,
czyli aktywa o największej płynności

●

Popyt na pieniądz zależy od dochodu

●

Popyt na pieniądz zależy od stopy procentowej

Stopa procentowa

●

Oszczędności nie są równe inwestycjom

●

Oszczędności są determinowane dochodem, a
dochód inwestycjami

●

Stopa procentowa jest zjawiskiem pieniężnym,
a nie realnym

●

Stopa procentowa jest kształtowana przez
podaż pieniądza (zależna od banku
centralnego) i popyt na pieniądz

Determinanty popytu na pieniądz

●

Motyw transakcyjny zależy od dochodu
nominalnego

●

Motyw przezornościowy

●

Motyw spekulacyjny wynika ze skłonności do
oszczędzania. Zależy od rynkowej stopy
procentowej

Spekulacyjny popyt na pieniądz

st

op

a

pr

oc

en

to

w

a

popyt na pieniądz

L

Spekulacyjny popyt na pieniądz

Im stopa procentowa jest wyższa, tym bardziej opłaca się

trzymać obligacje, które dają dochód. Spadek stopy

procentowej skutkuje dochodowości obligacji, zatem pieniądz

jest bardziej atrakcyjny ze względu na większą płynność.

MA = f(i)

MA – spekulacyjny popyt na pieniądz, i – stopa procentowa

Ogólny popyt na pieniądz

Ogólny popyt na pieniądz zależy od dochodu i stopy

procentowej

MD = MT – MA = k • Y – f(i)

MD – ogólny popyt na pieniądz, MT – transakcyjny i

przezornościowy popyt na pieniądz, MA – spekulacyjny

popyt na pieniądz, k – wskaźnik zasobów transakcyjnych,

Y – dochód nominalny, i – stopa procentowa

Zjawiska pieniężna a realne procesy

gospodarcze

↑ podaż pieniądza → ↓ stopa procentowa →

↑ inwestycje → ↑ dochody

↑ podaż pieniądza → ↓ stopa procentowa →

↑ inwestycje → ↑ dochody → ↑ popyt na pieniądz

→ ↑ stopa procentowa → ↓ inwestycje → ↓

dochody

Pułapka płynności

Sytuacja nieskuteczności polityki pieniężnej

wynikająca z obniżenia stopy procentowej do

poziomu, przy którym popyt na pieniądz staje się

nieskończenie duży. Oczekiwany wzrost stopy

procentowej oznaczałby spadek cen obligacji,

zatem utrzymuje się zasoby pieniężne.

W takich okolicznościach skuteczna jest tylko

polityka fiskalna.

Pułapka płynności cd.

st

op

a

pr

oc

en

to

w

a

spekulacyjny popyt na pieniądz

i

P

i

1

Inwestycje a stopa procentowa

●

Reakcja wielkości inwestycji na zamianę stopy
procentowej zależy od stopnia elastyczności wydatków
inwestycyjnych na zmianę stopy procentowej

●

Im niższa elastyczność to tym stopa procentowa w
mniejszym stopniu kształtuje wielkość inwestycji

●

Zależność jest z reguły wysoka. Natomiast w sytuacji
spadku krańcowej efektywności kapitału poniżej stopy
procentowej wielkość inwestycji zamiast rosnąć będzie

spadać

Efekt Pigou

Depresja w gospodarce powoduje spadek cen,

prowadzący do wzrostu wartości realnego

majątku społeczeństwa. Wzrost wartości majątku

skutkuje zwiększeniem inwestycji i konsumpcji, a

poprzez efekty mnożnikowe efektem jest wzrost

dochodu nominalnego. Tym sposobem

gospodarka wraca do stanu pełnego

zatrudnienia, a zatem stan równowagi przy

przymusowym bezrobociu jest niemożliwy.

Efekt wzrostu realnych zasobów

pieniężnych

●

Jeżeli inwestycje nie reagują na zmiany stopy

procentowej z powodu pułapki płynności, to

wzrost podaży pieniądza jest odkładany w

formie nieaktywnych zasobów pieniężnych

●

Wzrost zasobów pieniężnych sprawia, że

społeczeństwo czuje się bogatsze, zatem

zwiększa inwestycje i konsumpcję

●

Tym samym pułapka płynności nie jest możliwa

Efekt wzrostu wartości aktywów

finansowych

●

Wzrost podaży pieniądza obniża stopę
procentową, co wpływa dodatnio na wycenę
aktywów finansowych

●

Wzrost wartości majątków prowadzi do
zwiększenia inwestycji i konsumpcji

Wpływ podaży pieniądza

●

Monetaryzm zakłada, że podaż pieniądza
wpływa na ceny

●

Keynesizm zakłada, że podaż pieniądza
wpływa na stopę procentową, wydatki,
inwestycje i dochody społeczeństwa. Wpływ
na ceny ma miejsce przy pełnym
wykorzystaniu zdolności produkcyjnych
gospodarki

Monetaryzm

●

Najważniejszy teoretyk - M. Friedman

●

Popyt na pieniądz nie zależy od dochodu
(keynesizm), lecz od majątku i dochodowości
poszczególnych jego form

●

Użyteczność pieniądza wynika z pełnienia funkcji
środka płatniczego i środka zabezpieczającego
przed bankructwem

●

Majątek stanowią pieniądze, akcje, obligacje,
rzeczy, majątek ludzki

Popyt na pieniądz (ujęcie

nominalne)

MD = p • f (r

B

, r

E

, p

•

, h, y, u)

MD – popyt na pieniądz w ujęciu nominalnym,

p – absolutny poziom cen, r

B

– stopa dochody

obligacji, r

E

– stopa dochodu akcji, p

•

- stopa

dochodowości dóbr rzeczowych, h – stosunek

majątku ludzkiego do majątku rzeczowego,

y – dochód trwały, u – inne czynniki

Popyt na pieniądz (ujęcie realne)

M

D

/ p = f (r

B

, r

E

, p

•

, h, y, u)

MD – popyt na pieniądz w ujęciu nominalnym,

p – absolutny poziom cen, r

B

– stopa dochody

obligacji, r

E

– stopa dochodu akcji, p

•

- stopa

dochodowości dóbr rzeczowych, h – stosunek

majątku ludzkiego do majątku rzeczowego,

y – dochód trwały, u – inne czynniki

Realny popyt na pieniądz

●

Realny popyt na pieniądz zależy od dochodu
realnego i realnych stóp dochodu

●

Realna stopa dochodu jest pomniejsza o stopę
inflacji, jeżeli społeczeństwo przewiduje
inflację

Dochód trwały

●

Wartość majątku jest trudna do oszacowania

●

Dochód trwały jest średnią ważoną oczekiwanych
dochodów jednostki

●

Uproszczona wersja teorii M. Friedmana zakłada

zależność popytu na pieniądz tylko od dochodu
trwałego

●

Ostatecznie M. Friedman dochodzi do wniosku,
że popyt na pieniądz zależy od dochodu trwałego
i oczekiwanej inflacji

Popyt na pieniądz

Popyt na pieniądz zależy od dochodu trwałego i

oczekiwanej inflacji

M

D

= p

P

• f (y

P

)

M

D

– popyt na pieniądz, p

P

– przewidywany

poziom cen, y

P

– dochód trwały

Dochód trwały jest także trudny do oceny, zatem

przyjmuje się dochód spodziewany, czyli ważoną

sumę dochodu aktualnego i dochodów z

przeszłości

Podaż pieniądza a popyt na

pieniądz

●

Podaż pieniądza i popyt na pieniądz są niezależne

●

Podaż pieniądza nie dostosowuje się do popytu na pieniądz

●

Zmiany podaży pieniądza decydują o poziomie dochodu

nominalnego

●

Ilość pieniądza wpływa na poziom cen

●

Podaż pieniądza dostosowuje się do dochodów (zmienna
endogeniczna)

●

Pomijając wahania koniunktury to pieniądz jest czynnikiem

niezależnym, determinującym dochody

●

Szybkość krążenia pieniądza jest stała

Podaż pieniądza a procesy realne

●

Pieniądz jest jednym ze składników portfela aktywów

●

Pieniądz jest doskonałym substytutem aktywów
rzeczowy, sybstytucyjność aktywów finansowych i

pieniądza jest ograniczona (odmiennie niż w podejściu
keynesistowskim)

●

Popyt na realne zasoby pieniężne jest stabilny

●

Wzrost podaży pieniądza prowadzi do nierównowagi

między popytem na pieniądz a jego podażą

Podaż pieniądza a procesy realne

cd.

●

Efekt substytucji (inaczej efekt realokacji aktywów) - społeczeństwo
wydaje nadmiar pieniądza, aby osiągnąć równowagę krańcowych
dochodowości aktywów w portfelu. Proces trwa do osiągnięcia stanu
równowagi, czyli identycznej dochodowości wszystkich aktywów w
portfelu

●

Wzrost podaży pieniądza powoduje krótkotrwały spadek stopy
procentowej

●

Wzrost podaży pieniądza wpływa w większym stopniu na wzrost popytu
na aktywa rzeczowe niż aktywa finansowe

●

Równowaga zostaje osiągnięta, gdy dochodowość aktywów finansowych i
aktywów rzeczowych na nowo zrówna się z użytecznością pieniądza

●

Ostatecznie proces prowadzi do wzrostu cen nominalnych

Podaż pieniądza a procesy realne

cd.

●

Wzrost cen dóbr kapitałowych i konsumpcyjnych pobudzi ich
produkcję, zatem wzrosną dochody i inwestycje

●

Jeżeli mamy do czynienia z sytuacją niepełnego wykorzystania
mocy produkcyjnych, to proces odbywa się przy stabilnych cenach

●

Jeżeli moce produkcyjne są w pełni wykorzystane, to wzrost popytu
doprowadzi do wzrostu cen

●

Spadek stopy procentowej pobudza inwestycje i wywołuje efekt
przyrostu majątku

Podaż pieniądza a stopa

procentowa

●

Wzrost podaży pieniądza tylko przejściowo obniży
stopę procentową

●

Wzrost cen wywołany wzrostem podaży pieniądza
wpływa na wzrost oczekiwań inflacyjnych

●

Wzrost dochodu nominalnego zwiększy popyt na
pieniądz (społeczeństwo stara się utrzymywać stałą
relację między saldami pieniężnymi a dochodem
realnym)

●

M. Friedman neguje istnienie pułapki płynności

Podaż pieniądza a stopa

procentowa cd.

●

Spadek podaży pieniądza podwyższa stopę
procentową, społeczeństwo ogranicza wydatki
a stopy procentowe rosną

●

Produkcja jest mniej opłacalna, inwestycje
mniejsze a dochody spadają

●

M. Friedman twierdzi, że stopy procentowe
słabo oddziałują na popyt na pieniądz, lecz
silnie oddziałują na wielkość produkcji

Zalecenia dla polityki pieniężnej

●

Szybkość krążenia pieniądza jest stała

●

Podaż pieniądza powinna wzrastać w tempie równym tempu wzrostu zdolności
produkcyjnych gospodarki

●

Podaż pieniądza poprzez ceny może oddziaływać jedynie na dochody nominalne

●

Podaż pieniądza powinna wzrastać w tempie od 3 do 4 proc. rocznie

●

Dostosowanie podaży pieniądza do wahań koniunktury jest niewskazane

●

Ceny i płace są elastyczne

●

W długim okresie nie może istnieć równowaga przy niepełnym wykorzystaniu mocy
produkcyjnych. Gospodarka ma tendencję do samoregulacji

●

Polityka pieniężna powinna być bierna

●

Polityka fiskalna jest niezalecana do tłumienia wahań koniunktury