Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Ci

Ci

ę

ę

cie plazm

cie plazm

ą

ą

i strumieniem wody

i strumieniem wody

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Przypomnienie...

Przypomnienie...

•

Ciąć

tlenem można tylko stale węglowe o zawartości

węgla do 0,8%

•

Stale wysokostopowe, aluminium, mosiądze, brązy nie
dają

się

ciąć

tlenem

•

Plazmą, laserem i wodą

można ciąć

praktycznie

wszystko, także materiały nie przewodzące...prądu

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

PLAZMA

PLAZMA

•

- to

zjonizowany gaz

o

odpowiednio

dużej koncentracji cząstek

naładowanych,

quasi-obojętny elektrycznie

(tzn. zawierający

jednakowe ilości ładunków dodatnich i

ujemnych

), zajmujący

obszar o

rozmiarach

liniowych

L

>>D

, gdzie D —

tzw. promień

Debye'a, którego wielkość

rośnie wraz z

temperaturą

i

maleje

wraz ze wzrostem ładunku i

koncentracji

otaczających go

cząstek.

•

Każda substancja w

odpowiednio wysokiej temperaturze może

przejść

w

stan plazmy w

wyniku termicznej jonizacji (

plazma jest

zw. czwartym stanem skupienia materii

). W warunkach

ziemskich plazma występuje rzadko, jednak we Wszechświecie

jest najczęściej spotykanym stanem materii (są

z

niej

zbudowane

pewne gwiazdy, np. Słońce i

mgławice).

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Ł

Ł

uk plazmowy

uk plazmowy

Gaz plazmowy

obojętny

•

Właściwości

elektryczne

plazmy są

zbliżone do

właściwości

metali

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Por

Por

ó

ó

wnanie rozk

wnanie rozk

ł

ł

adu temperatur w

adu temperatur w

ł

ł

uku TIG (lewa strona) i w

uku TIG (lewa strona) i w

ł

ł

uku

uku

plazmowym (zw

plazmowym (zw

ęż

ęż

onym dysz

onym dysz

ą

ą

2)

2)

1

1

-

-

elektroda wolframowa

elektroda wolframowa

2

2

-

-

dysza zw

dysza zw

ęż

ęż

aj

aj

ą

ą

ca

ca

3

3

-

-

ł

ł

uk zwyk

uk zwyk

ł

ł

y GTA

y GTA

4

4

-

-

ł

ł

uk plazmowy GTA

uk plazmowy GTA

(

(

ś

ś

ci

ci

ś

ś

ni

ni

ę

ę

ty)

ty)

5

5

-

-

spawany przedmiot

spawany przedmiot

TIG

Plazma

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

•

Plazma niskotemperaturowa (

zimna

; temp. rzędu

10

4

K

)

powstaje podczas wyładowania elektrycznego w

w

gazie

•

Plazma wysokotemperaturowa (

gorąca

; temp.

> 10

6

K

)

odznacza się

całkowitą

jonizacją

— w

przypadku atomów

lekkich istnieją

tylko jądra atomów i

elektrony;

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Zastosowanie podstawowych metod ci

Zastosowanie podstawowych metod ci

ę

ę

cia

cia

Laserowe

Plazmowe

Tlenowe

Mechaniczne

Zła jakość

Dobra jakość

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Ci

Ci

ę

ę

cie plazm

cie plazm

ą

ą

...

...

Jest najbardziej rozpowszechnionym procesem

cięcia

stali wysokostopowych

. Proces ten

charakteryzuje się

dobrą

jakością

krawędzi

i

dużą

wydajnością. Można nim ciąć

elementy

grube, o grubościach do

150 mm

uzyskując

korzystne wskaźniki ekonomiczne

(w

odróżnieniu od cięcia laserowego)

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Ci

Ci

ę

ę

cie plazm

cie plazm

ą

ą

Polega na lokalnym

roztopieniu

materiału

ciętego i

wydmuchania

roztopionego metalu

poprzez strumień

plazmy, który dostarcza

dużej ilości energii cieplnej i kinetycznej.

Do cięcia potrzebne są

znacznie

większe

wydatki gazów plazmowych

, które przy

małych średnicach dysz plazmowych
powodują

przemieszczanie plazmy z dużą

prędkością, bliską

prędkości dźwięku.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Wykonujemy je wyłącznie

prądem stałym, przy

biegunowości ujemnej (

korzystny rozkład

ciepła

), najczęściej palnikami z łukiem

zależnym.

Materiały nie przewodzące prądu ciąć

trzeba

palnikami z łukiem niezależnym.

Wadą

jest duża ilość

dymów i wysoki

poziom hałasu i wysokie napięcie mogące
być

przyczyną

porażenia prądem

Ci

Ci

ę

ę

cie plazm

cie plazm

ą

ą

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Du

Du

ż

ż

a ilo

a ilo

ść

ść

py

py

ł

ł

ó

ó

w i dym

w i dym

ó

ó

w

w

Powoduje, że powszechnie realizuje się

proces cięcia

nad lub pod lustrem wody

.

To znakomicie poprawia warunki pracy ludzi

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Stanowisko do ci

Stanowisko do ci

ę

ę

cia nad lub pod

cia nad lub pod

lustrem wody

lustrem wody

•

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

I w Stoczni Gdynia

I w Stoczni Gdynia

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

proces ci

proces ci

ę

ę

cia plazmowego

cia plazmowego

-

-

parametry geometryczne palnika

parametry geometryczne palnika

Elektroda wolframowa lub z cyrkonu lub hafnu

Dysza plazmowa z miedzi tzw. zawężająca

HF-układ wysokiej częstotliwości zajarzania

łuku plazmowego;

A-wysokość

kanału zawężającego dyszy;

B-odległość

elektrody nietopliwej do

powierzchni czołowej dyszy zawężającej;

C-odległość

dyszy zawężającej od powierzchni

ciętego przedmiotu

D-średnica dyszy zawężającej

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Warstwa ciek

Warstwa ciek

ł

ł

ego metalu...

ego metalu...

Grubość

warstwy ciekłego

metalu

decyduje o sprawności

przewodzenia ciepła do ciętego

metalu a więc o prędkości i

jakości cięcia.

Jej

grubość

zależy od

prędkości strumienia

plazmy

(natężenia przepływu gazu

plazmowego)

Im

cieńsza warstwa ciekłego

metalu tym większa sprawność

procesu

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Ł

Ł

uk plazmowy i strumie

uk plazmowy i strumie

ń

ń

plazmy

plazmy

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Schemat palnik

Schemat palnik

ó

ó

w do ci

w do ci

ę

ę

cia plazmowego

cia plazmowego

–

–

palniki ch

palniki ch

ł

ł

odzone wod

odzone wod

ą

ą

(TIG, GTA)

(TIG, GTA)

1

1

-

-

elektroda nietopliwa, 2

elektroda nietopliwa, 2

-

-

dysza gazu plazmowego, 3

dysza gazu plazmowego, 3

-

-

wlot gazu,

wlot gazu,

4

4

-

-

strumie

strumie

ń

ń

plazmy, 5

plazmy, 5

-

-

materia

materia

ł

ł

spawany, 6

spawany, 6

-

-

zasilacz

zasilacz

ł

ł

uku (

uku (

ź

ź

r

r

ó

ó

d

d

ł

ł

o

o

pr

pr

ą

ą

du)

du)

a)

a)

ł

ł

ukiem niezale

ukiem niezale

ż

ż

nym b)

nym b)

ł

ł

ukiem zale

ukiem zale

ż

ż

nym

nym

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Schemat ci

Schemat ci

ę

ę

cia plazmowego

cia plazmowego

–

–

szczeg

szczeg

ó

ó

ł

ł

y dyszy

y dyszy

plazmowej

plazmowej

obszar tworzenia się

plazmy

elektroda

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Parametry ci

Parametry ci

ę

ę

cia

cia

•

Natężenie prądu

(30-40A, 30-100A i 100-1000A)

•

napięcie łuku

(50-

200V

)

•

Prędkość

cięcia

(0,3-3 m/min)

•

Rodzaj, ciśnienie i natężenie przepływu

gazu plazmowego

(tlen,

powietrze, azot, argon, mieszanki Ar+N

2

lub Ar+H

2

lub N

2

+H

2

;

0,1-10MPa, 50-150 l/min)

•

Rodzaj, ciśnienie i natężenie przepływu

gazu ochronnego

•

Konstrukcja i materiał

elektrody

•

Odległość

palnika od przedmiotu ciętego

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Natężenie prądu

decyduje o temperaturze i energii łuku

plazmowego. Gdy

zwiększa się

natężenie prądu,

zwiększa się

prędkość

cięcia lub możliwe jest cięcie

materiałów o większej grubości, lecz

maleje znacznie

trwałość

elektrod

.

Zbyt duże natężenie

prądu sprawia, że

pogarsza się

jakość

cięcia, zwiększa się

szerokość

szczeliny,

pojawiają

się

zaokrąglenia górnych krawędzi i

odchylenie od prostopadłości.

Zbyt małe natężenie

prądu powoduje początkowo

pojawienie się

nawisów metalu

przy dolnej krawędzi,

a następnie brak przecięcia.

---

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Napięcie łuku

plazmowego decyduje o sprawnym

przebiegu procesu cięcia plazmowego.

W zależności od natężenia prądu napięcie łuku łuku,

wynosi

50+200V

.

Źródła prądu muszą

więc mieć

napięcie biegu

jałowego ok.

150+400 V

.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Zalecane zakresy pr

Zalecane zakresy pr

ę

ę

dko

dko

ś

ś

ci ci

ci ci

ę

ę

cia plazmowego blach

cia plazmowego blach

ze stali C

ze stali C

-

-

Mn pod warstw

Mn pod warstw

ą

ą

wody na g

wody na g

łę

łę

boko

boko

ś

ś

ci 70 mm.

ci 70 mm.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Wp

Wp

ł

ł

yw pr

yw pr

ę

ę

dko

dko

ś

ś

ci ci

ci ci

ę

ę

cia i nat

cia i nat

ęż

ęż

enia pr

enia pr

ą

ą

du plazmowego na

du plazmowego na

tworzenie si

tworzenie si

ę

ę

nawisu metalu przy dolnej kraw

nawisu metalu przy dolnej kraw

ę

ę

dzi blach.

dzi blach.

Prąd zbyt mały

Prąd zbyt duży

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Gazy plazmowe

Gazy plazmowe

Głównie są

to:

tlen, powietrze, azot, argon

oraz mieszanki: argon +

wodór i azot + wodór.

Ze względu na

wysoką

cenę

tych gazów rozwój cięcia

plazmowego zmierza nie tylko w kierunku zwiększenia jakości i

prędkości cięcia, lecz również

zastąpienia argonu tańszymi

gazami, np.. Azotem lub powietrzem i tlenem.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Tlen jako gaz plazmowy

Tlen jako gaz plazmowy

Najwyższą

jakość

cięcia stali niskowęglowych i niskostopowych

zapewnia użycie

jako gazu plazmowego tlenu

, który dodatkowo

zmniejsza napięcie powierzchniowe ciekłego metalu

, ułatwiając

usuwanie go ze szczeliny cięcia.

Reakcja

egzotermiczna spalania żelaza

w łuku plazmowym

również

wspomaga proces cięcia i dzięki temu

większe są

prędkości cięcia

Osłona tlenu

zapewnia dodatkowo, że

nie występuje absorpcja

azotu na ciętych krawędziach

i do ich spawania, nie jest

wymagana żadna dodatkowa obróbka.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Azot

Azot

•

Zastosujemy gdy chcemy ciąć

grube

blachy stosunkowo tanio...

Umożliwia

stosowanie dużego prądu do 750A,

przy dużej trwałości elektrod.

Wprowadza azot do SWC cięcia co ma

znaczenie w przypadku ukosowania

blach do spawania

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Do ci

Do ci

ę

ę

cia stali Cr

cia stali Cr

-

-

Ni oraz Al

Ni oraz Al

•

Jako gaz plazmowy zaleca się

mieszanki

Ar+H

2

lub

Ar+N

2

(10-30% H

2

lub N

2

)

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Por

Por

ó

ó

wnanie pr

wnanie pr

ę

ę

dko

dko

ś

ś

ci ci

ci ci

ę

ę

cia plazmowego blach stalowych z

cia plazmowego blach stalowych z

tlenem jako gazem plazmowym i nat

tlenem jako gazem plazmowym i nat

ęż

ęż

eniu pr

eniu pr

ą

ą

du 260 A oraz

du 260 A oraz

azotem jako gazem plazmowym i nat

azotem jako gazem plazmowym i nat

ęż

ęż

eniu pr

eniu pr

ą

ą

du 400 A.

du 400 A.

Azot wydłuża trwałość

elektrod i dysz do kilkunastu razy

Jest stosowany do grubości cięcia do 75 mm (750A)

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

3,9

24,1

3,8

14,0

4,9

46,0

7,0

0,0

5,0

10,0

15,0

20,0

25,0

30,0

35,0

40,0

45,0

50,0

Tlen techniczny

Acetylen

Dwutlenek

węgla

Argon

Azot

Hel

Wodór

PLN

/m

^

3

Ceny gaz

Ceny gaz

ó

ó

w

w

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

•

Konstrukcje palników do cięcia

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Palnik plazmowy z dodatkowym zaw

Palnik plazmowy z dodatkowym zaw

ęż

ęż

aniem

aniem

ł

ł

uku gazem

uku gazem

ochronnym

ochronnym

Wydostaje się

tym samym kanałem co gaz plazmowy

Podnosi temperaturę łuku

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Palnik plazmowy z zawirowaniem gazu plazmowego i

Palnik plazmowy z zawirowaniem gazu plazmowego i

dodatkowym zaw

dodatkowym zaw

ęż

ęż

eniem

eniem

ł

ł

uku zawirowanym strumieniem

uku zawirowanym strumieniem

wody.

wody.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Palnik plazmowy z dodatkow

Palnik plazmowy z dodatkow

ą

ą

kurtyn

kurtyn

ą

ą

wodn

wodn

ą

ą

Woda Gaz plazmowy

Woda

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Palnik do ci

Palnik do ci

ę

ę

cia powietrzem

cia powietrzem

gazem plazmowym

i gazem chłodzącym

jest powietrze!

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Palnik do ci

Palnik do ci

ę

ę

cia powietrzem z bezpo

cia powietrzem z bezpo

ś

ś

rednim stykiem dyszy

rednim stykiem dyszy

z powierzchni

z powierzchni

ą

ą

ci

ci

ę

ę

tego przedmiotu

tego przedmiotu

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Materia

Materia

ł

ł

elektrody zale

elektrody zale

ż

ż

y od

y od

rodzaju gazu plazmowego

rodzaju gazu plazmowego

•

Np.. Jeśli gaz plazmowy jest gazem

utleniającym

(tlen, powietrze) elektrody

wykonuje się

z

hafnu lub cyrkonu

osadzonego w korpusie miedzianym

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Elektroda z osadzon

Elektroda z osadzon

ą

ą

w srebrze o wysokiej czysto

w srebrze o wysokiej czysto

ś

ś

ci z wk

ci z wk

ł

ł

adk

adk

ą

ą

hafnu

hafnu

Srebro, (bardzo dobry przewodnik cieplny i elektryczny), pozwala

Srebro, (bardzo dobry przewodnik cieplny i elektryczny), pozwala

na znacznie g

na znacznie g

łę

łę

bsze zu

bsze zu

ż

ż

ywanie si

ywanie si

ę

ę

wk

wk

ł

ł

adki hafnowej, co powoduje

adki hafnowej, co powoduje

przed

przed

ł

ł

u

u

ż

ż

enie trwa

enie trwa

ł

ł

o

o

ś

ś

ci katody i dyszy.

ci katody i dyszy.

Trwałość

dysz wynosi :

Wolfram z thorem

15-20 godz.

(jeśli nie stosujemy tlenu)

Cyrkon lub hafn –1-5 godz.

(dla cięcia z tlenem lub powietrzem)

Hafn-

zwiększa trwałość

dysz,

Hf –srebrzysto biały,

ciągliwy metal, Tt=2233

o

C,

gęstość=13,09 g/cm

3

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

•

W czasie cięcia cienka
warstewka końcówki elektrody
jest utrzymywana w postaci
ciekłej mieszaniny, a po
każdorazowym zakończeniu
cięcia jej część

jest wyrzucana na

zewnątrz palnika. Powoduje to
zużywanie się

wkładki podczas

prowadzenia procesu lub po ok.
50-;-

100 zajarzeniach łuku

plazmowego i w katodzie tworzy
się

wgłębienie

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Krytycznym momentem jest pocz

Krytycznym momentem jest pocz

ą

ą

tek procesu

tek procesu

Każde rozpoczynanie procesu prowadzi do

usunięcia ochronnej

warstewki tlenków

z powierzchni wkładki hafnowej lub

cyrkonowej katody.

Strącony tlenek może osadzać

się

wewnątrz otworu dyszy plazmowej, powodując zakłócenia

przepływu gazu

oraz pogorszenie jakości cięcia.

Zajarzanie łuku plazmowego z dodatkiem

gazu nieutleniającego

(np. N

2

) pozwala zachować

ochronną

warstwę

tlenków oraz

zmniejsza proces zużywania się

elektrody. Ponadto dodatek

azotu po zakończeniu procesu cięcia pozwala na

ochłodzenie katody w atmosferze nie utleniającej, co w

efekcie również

przedłuża jej czas pracy

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Zalecane warunki

Zalecane warunki

technologiczne

technologiczne

ci

ci

ę

ę

cia plazmowego

cia plazmowego

r

r

ó

ó

ż

ż

nych metali

nych metali

Tlen

Tlen

–

–

mniejszy

mniejszy

wydatek

wydatek

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Parametry krytyczne (dopuszczalne) palnik

Parametry krytyczne (dopuszczalne) palnik

ó

ó

w plazmowych

w plazmowych

dzia

dzia

ł

ł

aj

aj

ą

ą

cych z argonem

cych z argonem

(Powy

(Powy

ż

ż

ej I kr intensywnie ro

ej I kr intensywnie ro

ś

ś

nie zu

nie zu

ż

ż

ycie elektrody!)

ycie elektrody!)

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Parametry krytyczne palnik

Parametry krytyczne palnik

ó

ó

w plazmowych dzia

w plazmowych dzia

ł

ł

aj

aj

ą

ą

cych z

cych z

azotem

azotem

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Schemat konstrukcyjny palnika przemys

Schemat konstrukcyjny palnika przemys

ł

ł

owego typu RPM5

owego typu RPM5

(z

(z

ł

ł

ukiem zewn

ukiem zewn

ę

ę

trznym)

trznym)

1-

dysza plazmowa

2-

płaszcz

3-elektroda (katoda)
4-tuleja
5,6-izolatory
7-nakrętka nasadowa
8-źródło zasilania
9-anoda –

detal cięty

-

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Parametry pracy palnika plazmowego z azotem i geometria

Parametry pracy palnika plazmowego z azotem i geometria

szczeliny podczas ci

szczeliny podczas ci

ę

ę

cia detali wykonanych ze stali

cia detali wykonanych ze stali

nierdzewnych

nierdzewnych

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Technologia HTPAC

Technologia HTPAC

(High Tolerance Plasma Arc Cuuting

(High Tolerance Plasma Arc Cuuting

–

–

Precyzyjne Ci

Precyzyjne Ci

ę

ę

cie

cie

Plazmowe

Plazmowe

w

w

USA znane jako HyDefinition Technology

USA znane jako HyDefinition Technology

w

w

Japoni

Japoni

-

-

Fine

Fine

Plasma

Plasma

)

)

•

Wykorzystuje

tlen jako gaz plazmowy

•

Duże gęstości

prądu (ok.. 90 A/mm

2

)

•

Małe średnice

dysz plazmowych 0,4-0,7mm

•

Silne zawirowanie strumienia gazu plazmowego

jest

sposobem na utrzymanie stabilności łuku

•

Wprowadza dodatkowy

gaz ochronny (

azot, powietrze lub

argon)

, który dodatkowo zawęża łuk plazmowy

To wszystko daje możliwość

osiągnięcia

dużej prostopadłości

krawędzi,

wysokiej gładkości

powierzchni,

małej szerokości

szczeliny

cięcia oraz wysokiej efektywności procesu i

jakości zbliżonej do cięcia laserowego

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Schemat budowy palnika plazmowego do precyzyjnego

Schemat budowy palnika plazmowego do precyzyjnego

ci

ci

ę

ę

cia w

cia w

ą

ą

skim strumieniem plazmy

skim strumieniem plazmy

-

-

system HTPC

system HTPC

Fine

Plasma

firmy

KOMATSU-

CYBERMATION

Dodatkowe zwężenie łuku

przez cewkę

magnetyczną

HyDefinition

Technology

firmy HYPERTHERM

Z dyszą

wirową

usuwającą

nadmiar gazu plazmowego

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

HyDefinition Technology firmy HYPERTHERM

HyDefinition Technology firmy HYPERTHERM

Tlen

jako gaz plazmowy oraz duże

gęstości prądu uzyskane dzięki

małej średnicy dyszy plazmowej

Stabilność

łuku i strumienia plazmy

uzyskano drogą

silnego

zawirowania gazu plazmowego

.

Oprócz zawirowania na wlocie

gazu zastosowano

wysoko

przepływową

dyszę

wirową

ze

specyficznie ukształtowanym

otworem. Usuwa ona nadmiar gazu

oraz

wzmacnia zawężenie

strumienia

plazmy. Odpowiednio

ukształtowana dysza gazu

osłonowego powoduje

dodatkowe

zwężenie strumienia

plazmy

Elektroda

Gaz plazmowy

Ujście nadmiaru

gazu plazmowego

Gaz osłonowy

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Fine Plasma firmy KOMATSU

Fine Plasma firmy KOMATSU

-

-

CYBERMATION

CYBERMATION

Dodatkowe zwężenie łuku przez cewkę

magnetyczną

Łuk plazmowy jako przewodnik prądu elektrycznego

podlega działaniu

siły Lorenza

. Działanie pola

magnetycznego na łuk plazmowy można
przedstawić

następująco:

siła Lorenza, oddziałując

na strumień

plazmy, nadaje mu dużą

prędkość

obrotową

i powoduje jego ścisłe przyleganie do

końcówki elektrody,

a linie pola magnetycznego

stanowią

naturalną

barierę

dla wirującego

strumienia plazmy, zmniejszając ryzyko jego
odchylenia oraz zjawiska podwójnego łuku.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Zastosowanie tlenu to...

Zastosowanie tlenu to...

Ograniczona trwałość

dyszy i katody

, która

posiada specjalną

wkładkę

z cyrkonu lub

hafnu osadzoną

w srebrze w korpusie

miedzianym chłodzonym wodą

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Cykl procesu ci

Cykl procesu ci

ę

ę

cia sterowany mikroprocesorem,

cia sterowany mikroprocesorem,

pozwalaj

pozwalaj

ą

ą

cy

cy

na zmian

na zmian

ę

ę

gazu plazmowego podczas rozpoczynania procesu

gazu plazmowego podczas rozpoczynania procesu

ci

ci

ę

ę

cia

cia

co wyra

co wyra

ź

ź

nie zwi

nie zwi

ę

ę

ksza trwa

ksza trwa

ł

ł

o

o

ść

ść

palnika

palnika

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Cykl procesu ci

Cykl procesu ci

ę

ę

cia w fazie pocz

cia w fazie pocz

ą

ą

tkowej

tkowej

–

–

przebijanie otworu

przebijanie otworu

Prędkość

cięcia

Prąd cięcia

Odległość

palnika

od blachy

start

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Technologie HTPAC

Technologie HTPAC

(High Tolerance Plasma Arc Cuuting)

(High Tolerance Plasma Arc Cuuting)

•

Pozwalają

ciąć

z dużą

dokładnością

stale węglowe

i stopowe o g=0,5-10mm, uzyskując wąską

szczelinę

cięcia (np.. dla

g<6mm szerokość

szczeliny wynosi 0,5-1,2mm

a dokładność

+-0,1mm

) i bardzo niewielkie odchyłki prostopadłości (kąt

0,5-1,5

o

)

•

Jakość

cięcia jest dobra, niewiele gorsza od cięcia

laserowego na krawędziach cięcia

nie występują

żużle i zaokrąglenia

•

Trwałość

elektrod z hafnem i dysz plazmowych jest

kilkakrotnie większa

niż

przy palnikach

konwencjonalnych i dochodzi do 25-30 godz.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Por

Por

ó

ó

wnanie pr

wnanie pr

ę

ę

dko

dko

ś

ś

ci ci

ci ci

ę

ę

cia plazmowego z du

cia plazmowego z du

żą

żą

dok

dok

ł

ł

adno

adno

ś

ś

ci

ci

ą

ą

blach stalowych z pr

blach stalowych z pr

ę

ę

dko

dko

ś

ś

ci

ci

ą

ą

ci

ci

ę

ę

cia blach

cia blach

stalowych laserem gazowym CO2 o mocy 1000 W.

stalowych laserem gazowym CO2 o mocy 1000 W.

natężenia prądu

podczas cięcia

plazmowego

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Kraw

Kraw

ę

ę

dzie ci

dzie ci

ę

ę

te

te

•

Podczas procesu cięcia w istotny
sposób zmieniają

swoje własności

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Inaczej przy ci

Inaczej przy ci

ę

ę

ciu w powietrzu i pod lustrem wody

ciu w powietrzu i pod lustrem wody

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

SWC stali H18N9T, g=8mm, ci

SWC stali H18N9T, g=8mm, ci

ę

ę

tej plazm

tej plazm

ą

ą

powietrzn

powietrzn

ą

ą

cięcie

w powietrzu

pod lustrem

wody

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Rozk

Rozk

ł

ł

ad twardo

ad twardo

ś

ś

ci w pr

ci w pr

ó

ó

bkach ci

bkach ci

ę

ę

tych plazm

tych plazm

ą

ą

powietrzn

powietrzn

ą

ą

, plazm

, plazm

ą

ą

azotow

azotow

ą

ą

oraz plazm

oraz plazm

ą

ą

argonowo

argonowo

-

-

wodorow

wodorow

ą

ą

.

.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Rozk

Rozk

ł

ł

ad twardo

ad twardo

ś

ś

ci w pr

ci w pr

ó

ó

bkach z r

bkach z r

ó

ó

ż

ż

nych stali

nych stali

ci

ci

ę

ę

tych plazm

tych plazm

ą

ą

powietrzn

powietrzn

ą

ą

,

,

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Zmiana sk

Zmiana sk

ł

ł

adu chemicznego zachodz

adu chemicznego zachodz

ą

ą

ca w stali

ca w stali

niestopowej g=14mm ci

niestopowej g=14mm ci

ę

ę

tej plazm

tej plazm

ą

ą

powietrzn

powietrzn

ą

ą

.

.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Zmiana sk

Zmiana sk

ł

ł

adu chemicznego zachodz

adu chemicznego zachodz

ą

ą

ca w stali

ca w stali

niestopowej g=14mm ci

niestopowej g=14mm ci

ę

ę

tej plazm

tej plazm

ą

ą

azotow

azotow

ą

ą

.

.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Zmiana sk

Zmiana sk

ł

ł

adu chemicznego zachodz

adu chemicznego zachodz

ą

ą

ca w stali

ca w stali

niestopowej g=14mm ci

niestopowej g=14mm ci

ę

ę

tej plazm

tej plazm

ą

ą

argonowo

argonowo

-

-

wodorow

wodorow

ą

ą

.

.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Spawanie bezpo

Spawanie bezpo

ś

ś

rednio po ci

rednio po ci

ę

ę

ciu plazm

ciu plazm

ą

ą

powietrzn

powietrzn

ą

ą

...

...

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Makrostruktury z

Makrostruktury z

łą

łą

czy

czy

z blachy ze stali

z blachy ze stali

konstrukcyjnej,

konstrukcyjnej,

niestopowej (C=0,25%,

niestopowej (C=0,25%,

Si=0,3%,

Si=0,3%,

Mn=1.2%) spawanej

Mn=1.2%) spawanej

MAG, drutem SPG3S,

MAG, drutem SPG3S,

Kraw

Kraw

ę

ę

dzie

dzie

przygotowano drog

przygotowano drog

ą

ą

ci

ci

ę

ę

cia plazm

cia plazm

ą

ą

powietrzn

powietrzn

ą

ą

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Radiogram

złącza z blachy ze

stali

konstrukcyjnej,

niestopowej

(C=0,25%,

Si=0,3%,

Mn=1.2%)

spawanej MAG,

drutem

SPG3S

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Radiogram złącza z

blachy ze stali

konstrukcyjnej,

niestopowej

(C=0,25%, Si=0,3%,

Mn=1.2%) spawanej

MAG, drutem

SPG3S

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Reasumuj

Reasumuj

ą

ą

c...

c...

•

Proces cięcia plazmą

powietrzną

stali

konstrukcyjnych niestopowych i stali
niskostopowych powoduje silne

naazotowanie

(nawet do zawartości 1 ,6% N

2

) powierzchni ciętych

oraz

wzrost twardości

przy powierzchni cięcia

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

•

spawanie

blach przygotowanych do spawania poprzez

cięcie plazmą

powietrzną

bez usuwania warstwy

tlenków

wykazują

znaczną

porowatość

złączy

spawanych. Aby temu zapobiec, należy

usunąć

warstwę

materiału naazotowanego

, charakteryzującego

się

podwyższoną

twardością, której szerokość

waha się

od

20 do 80 mikrometrów

. Warstwa ta

(

SWC cięcia

)

tworzy się

poprzez cienką

warstwę

ciekłego

metalu,

która absorbuje dużą

ilość

azotu ze strumienia plazmy i

otoczenia

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

•

Sposób przygotowania brzegów do spawania (cięcie
plazmowe:

bez usuwania warstwy tlenków,

z usunięciem

warstwy tlenków

, z mechanicznym usunięciem SWC

)

nie

wpływa na zmiany

twardości wykonanej następnie spoiny i

jej SWC

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Przyczyny zmian w

Przyczyny zmian w

ł

ł

asno

asno

ś

ś

ci SWC

ci SWC

Przyczyną

zmian własności SWC jest

cykl cieplny

(nagrzewanie i chłodzenie) oraz

zmiany składu

chemicznego

w obszarze SWC.

W stalach wysokostopowych (austenitycznych -

słabsze

przewodzenie ciepła

) uzyskuje się

mniejsze

zmiany w SWC niż

w stalach ferrytycznych

(niskostopowych lub węglowych), które są

lepszymi

przewodnikami ciepła

.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Wielko

Wielko

ść

ść

strefy SWC podczas ci

strefy SWC podczas ci

ę

ę

cia plazm

cia plazm

ą

ą

powietrzn

powietrzn

ą

ą

r

r

ó

ó

ż

ż

nych stali

nych stali

a/

a/

w powietrzu

w powietrzu

b/

b/

pod lustrem wody

pod lustrem wody

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Rozk

Rozk

ł

ł

ad twardo

ad twardo

ś

ś

ci w SWC blachy H13JS ci

ci w SWC blachy H13JS ci

ę

ę

tej

tej

plazm

plazm

ą

ą

powietrzn

powietrzn

ą

ą

w powietrzu i pod lustrem wody

w powietrzu i pod lustrem wody

0

50

100

150

200

250

300

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

odległość od kraw ędzi

HV

0

,2

w powietrzu

pod lustrem wody

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Rozk

Rozk

ł

ł

ad twardo

ad twardo

ś

ś

ci w SWC blachy H13JS ci

ci w SWC blachy H13JS ci

ę

ę

tej r

tej r

ó

ó

ż

ż

n

n

ą

ą

plazm

plazm

ą

ą

0

50

100

150

200

250

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

odległość od kraw ędzi

HV

0

,2

plazma powietrzna

plazma Ar70-H2

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Azot...

Azot...

Istotne wzbogacenie w azot obszar

Istotne wzbogacenie w azot obszar

ó

ó

w SWC jest

w SWC jest

przyczyn

przyczyn

ą

ą

wzrostu twardo

wzrostu twardo

ś

ś

ci i k

ci i k

ł

ł

opot

opot

ó

ó

w z obr

w z obr

ó

ó

bk

bk

ą

ą

mechaniczn

mechaniczn

ą

ą

.

.

Najwi

Najwi

ę

ę

cej azotu wprowadza ci

cej azotu wprowadza ci

ę

ę

cie plazm

cie plazm

ą

ą

powietrzn

powietrzn

ą

ą

(gaz plazmowy

(gaz plazmowy

–

–

powietrze, czyli mieszanina Tlenu i

powietrze, czyli mieszanina Tlenu i

Azotu) oraz ci

Azotu) oraz ci

ę

ę

cie w atmosferze powietrza.

cie w atmosferze powietrza.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Plazma argonowo wodorowa np.

Plazma argonowo wodorowa np.

70%Ar

70%Ar

–

–

30H

30H

2

2

Nie wprowadza azotu do powierzchni ciętych co

skutkuje brakiem istotnego wzrostu twardości

powierzchni ciętych

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Wp

Wp

ł

ł

yw pr

yw pr

ę

ę

dko

dko

ś

ś

ci ci

ci ci

ę

ę

cia i rodzaju

cia i rodzaju

ś

ś

rodowiska ci

rodowiska ci

ę

ę

cia

cia

na warto

na warto

ść

ść

chropowato

chropowato

ś

ś

ci przy ci

ci przy ci

ę

ę

ciu plazm

ciu plazm

ą

ą

powietrzn

powietrzn

ą

ą

blachy niestopowej g=14mm, odleg

blachy niestopowej g=14mm, odleg

ł

ł

o

o

ść

ść

dyszy palnika od materia

dyszy palnika od materia

ł

ł

u ci

u ci

ę

ę

tego h=10mm

tego h=10mm

1-pod lustrem wody

2-na lustrze wody

3-na wolnym powietrzu

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Wp

Wp

ł

ł

yw pr

yw pr

ę

ę

dko

dko

ś

ś

ci ci

ci ci

ę

ę

cia na zawarto

cia na zawarto

ść

ść

azotu w SWC

azotu w SWC

–

–

podczas ci

podczas ci

ę

ę

cia plazm

cia plazm

ą

ą

powietrzn

powietrzn

ą

ą

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Zalety i wady ci

Zalety i wady ci

ę

ę

cia plazmowego

cia plazmowego

Zalety

•

Duża prędkość

cięcia

•

Możliwość

cięcia

wszystkich metali i ich
stopów

•

Wąska strefa wpływu
ciepła

•

Duży zakres grubości
cięcia

Wady

Wady

Du

Du

ż

ż

a emisja py

a emisja py

ł

ł

ó

ó

w,

w,

gazu i ha

gazu i ha

ł

ł

asu

asu

Wi

Wi

ę

ę

ksza szeroko

ksza szeroko

ść

ść

szczeliny ci

szczeliny ci

ę

ę

cia i ni

cia i ni

ż

ż

sza

sza

jako

jako

ść

ść

w por

w por

ó

ó

wnaniu do

wnaniu do

ci

ci

ę

ę

cia laserowego

cia laserowego

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Powierzchnie ci

Powierzchnie ci

ę

ę

te laserem i plazm

te laserem i plazm

ą

ą

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Por

Por

ó

ó

wnanie koszt

wnanie koszt

ó

ó

w ci

w ci

ę

ę

cia 1 m blachy ze stali w gat.

cia 1 m blachy ze stali w gat.

St3S plazm

St3S plazm

ą

ą

powietrzn

powietrzn

ą

ą

, laserem i tlenem przy

, laserem i tlenem przy

optymalnych pr

optymalnych pr

ę

ę

dko

dko

ś

ś

ciach ci

ciach ci

ę

ę

cia.

cia.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Zagro

Zagro

ż

ż

enia podczas ci

enia podczas ci

ę

ę

cia plazm

cia plazm

ą

ą

Są

sumą

zagrożeń

występujących podczas

spawania łukowego i cięcia metali

Hałas często przekracza 100 dB

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Ha

Ha

ł

ł

as zmniejsza si

as zmniejsza si

ę

ę

pod lustrem wody

pod lustrem wody

Poziom wody

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Stężenie pyłów

a poziom
wody

BHP na stanowisku ci

BHP na stanowisku ci

ę

ę

cia plazm

cia plazm

ą

ą

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Żł

Żł

obienie plazm

obienie plazm

ą

ą

, tak

, tak

ż

ż

e powietrzn

e powietrzn

ą

ą

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Żł

Żł

obienie plazmowe...

obienie plazmowe...

W porównaniu do innych metod żłobienie plazmowe pozwala na

uzyskanie bardzo dokładnego rowka z dużą

wydajnością

i może

znaleźć

zastosowanie do stali, żeliwa i metali nieżelaznych

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Kszta

Kszta

ł

ł

t rowka po

t rowka po

żł

żł

obieniu plazm

obieniu plazm

ą

ą

Szerokość

SWC

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Urz

Urz

ą

ą

dzenie do ci

dzenie do ci

ę

ę

cia

cia

plazm

plazm

ą

ą

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Zrobotyzowane stanowisko do ci

Zrobotyzowane stanowisko do ci

ę

ę

cia

cia

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Ci

Ci

ę

ę

cie strumieniem wody

cie strumieniem wody

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Ci

Ci

ę

ę

cie strumieniem wody

cie strumieniem wody

WATERJET

WATERJET

•

Polega

na użyciu silnie

sprężonego strumienia wody

(

70-400 MPa

) z dodatkiem

proszku ściernego

(

ziarnistość

0,3-0,4mm

,

granit, krzemionka, węglik

boru)

lub bez

.

•

Zastosowanie

: prawie

wszystkie metale, ceramika,

szkło, kompozyty (z

dodatkiem proszku

ściernego) oraz gumy,

skóry, drewna, papieru,

gąbki (bez ścierniwa)

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Kryza wodna

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Ci

Ci

ę

ę

cie strumieniem wody

cie strumieniem wody

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

WATERJET

WATERJET

•

Metoda WATERJET polega na wykorzystaniu

skoncentrowanej energii strumienia wody pod

wysokim ciśnieniem -

około 4000 barów

najczęściej z rozdrobnionym materiałem

ściernym. Średnica strumienia wody wynosi

0,2

do 0,7 mm

a jej prędkość

dochodzi

do 1000 m/s

.

Głowica tnąca jest prowadzona precyzyjnie, z

wykorzystaniem technologii CNC, po

odpowiednim przygotowaniu projektowym CAD.

Cięcie jest płynne, a osiągane dokładności

dochodzą

do 0.1mm

.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Parametry ci

Parametry ci

ę

ę

cia

cia

•

Ciśnienie wody 100-400 MPa

•

Wydatek ścierniwa -0,1-1,5 kg/min

•

Średnica otworu kryzy dyszy wodnej 0,08-1mm

•

Średnica dyszy mieszającej 0,5-1,5mm

•

Prędkość

cięcia –będąca funkcją

wielu

parametrów: ciśnienia wody, wydatku ścierniwa,
grubości i rodzaju materiału ciętego

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Koszty...do

Koszty...do

ść

ść

wysokie

wysokie

Dysze z kryz

Dysze z kryz

ą

ą

wodn

wodn

ą

ą

–

–

najcz

najcz

ęś

ęś

ciej z szafiru lub

ciej z szafiru lub

rubinu

rubinu

–

–

s

s

ł

ł

u

u

żą

żą

25

25

-

-

50 godz. ci

50 godz. ci

ę

ę

cia (z zastosowaniem

cia (z zastosowaniem

ś

ś

cierniw, z sam

cierniw, z sam

ą

ą

wod

wod

ą

ą

2x wi

2x wi

ę

ę

cej) kosztuj

cej) kosztuj

ą

ą

15

15

-

-

50

50

dolar

dolar

ó

ó

w.

w.

Dysze z kryz

Dysze z kryz

ą

ą

wodn

wodn

ą

ą

–

–

z diamentu

z diamentu

–

–

s

s

ł

ł

u

u

żą

żą

8000

8000

-

-

20000 godz. ci

20000 godz. ci

ę

ę

cia (z zastosowaniem

cia (z zastosowaniem

ś

ś

cierniw, z

cierniw, z

sam

sam

ą

ą

wod

wod

ą

ą

2x wi

2x wi

ę

ę

cej) lecz kosztuj

cej) lecz kosztuj

ą

ą

150

150

-

-

1000

1000

dolar

dolar

ó

ó

w.

w.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Zastosowanie

Zastosowanie

•

Ciecie wodą

ma zastosowanie zarówno do materiałów

twardych,

takich jak

metale, szkło lub kamień

(które

wymagają ścierniwa),

jak i do

materiałów miękkich,

także trudnych do ciecia, takich jak guma, pianka,

papier, plastik, kompozyty, tkaniny

•

można ciąć

dowolne materiały:

stale -

konstrukcyjne,

stopowe i narzędziowe, chromowe (nierdzewne i

kwasoodporne), aluminium i jego stopy, miedź

i

mosiądze, tytan, molibden, materiały ceramiczne,

kamień

naturalny i sztuczny, szkło lite i klejone folię

lub żywicę, kompozyty żywiczne, tworzywa sztuczne,

drewno i materiały drewnopodobne

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

wykorzystanie

wykorzystanie

•

Cięcie glazury z płytek ceramicznych, szkła,
kamienia naturalnego.

•

Cięcie detali do wszelkiego rodzaju prototypów
maszyn i urządzeń, gdzie stosowane są

elementy o

nietypowych kształtach ze stali, aluminium lub
innych metali.

•

Cięcie uszczelnień

z

gumy, tworzyw sztucznych,

klinkierytu, korka, miedzi

itp.

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Przyk

Przyk

ł

ł

ady element

ady element

ó

ó

w ci

w ci

ę

ę

tych

tych

WATERJET

WATERJET

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Pr

Pr

ę

ę

dko

dko

ś

ś

ci ci

ci ci

ę

ę

cia strumieniem wody materia

cia strumieniem wody materia

ł

ł

ó

ó

w

w

niemetalowych s

niemetalowych s

ą

ą

du

du

ż

ż

e

e

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Pr

Pr

ę

ę

dko

dko

ś

ś

ci ci

ci ci

ę

ę

cia metali

cia metali

–

–

znacznie mniejsze

znacznie mniejsze

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Zalety ci

Zalety ci

ę

ę

cia

cia

strumieniem

strumieniem

wod

wod

y

y

•

Możliwość

cięcia praktycznie wszystkich

materiałów o grubości 0.1 do 100 mm.

•

Materiał

nie jest nagrzewany, nie występują żadne

zmiany struktury materiału, brak naprężeń

i

odkształceń

materiału.

•

Ekologiczna metoda cięcia -

stosowane materiały

ścierne są

pochodzenia naturalnego.

•

Duża prędkość

cięcia materiałów miękkich, mała

szerokość

cięcia.

•

Wysoka dokładność

i jakość

powierzchni ciętej; w

wielu przypadkach nie potrzeba obróbki

wykańczającej

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Wady...

Wady...

•

Małe prędkości cięcia w odniesieniu do
większości metali

•

Wyższy koszt cięcia metali niż

cięcia

termicznego (drogie kryzy, obróbka wody)

•

Konieczność

stosowania wody odpowiednio

miękkiej i czystej

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Oznaczenia klas jako

Oznaczenia klas jako

ś

ś

ci ci

ci ci

ę

ę

cia ISO 9013

cia ISO 9013

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Klasa jako

Klasa jako

ś

ś

ci ci

ci ci

ę

ę

cia ISO 9013

cia ISO 9013

–

–

3 1 2

3 1 2

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Klasa jako

Klasa jako

ś

ś

ci ci

ci ci

ę

ę

cia ISO 9013

cia ISO 9013

–

–

4 1 2

4 1 2

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Klasa jako

Klasa jako

ś

ś

ci ci

ci ci

ę

ę

cia ISO 9013

cia ISO 9013

–

–

1 2 1

1 2 1

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Klasa jako

Klasa jako

ś

ś

ci ci

ci ci

ę

ę

cia ISO 9013

cia ISO 9013

–

–

1 1 1

1 1 1

Stycze

Stycze

ń

ń

2010

2010

Procesy i urz

Procesy i urz

ą

ą

dzenia spajania

dzenia spajania

Dr in

Dr in

ż

ż

.. Tadeusz Pi

.. Tadeusz Pi

ą

ą

tkowski

tkowski

Cd za ...