MAKROEKONOMIA

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

Wielkości określające system finansów publicznych

• Stopa podatkowa (h)

• Wydatki budżetowe (G)

• Poziom dochodu narodowego (Y)

FINANSE PUBLICZNE – UJĘCIE MODELOWE

h

=

T
Y

=> T = h*Y

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

Przykład: ilustracja deficytu, równowagi, nadwyżki budżetowej

Założenia:
stopa podatkowa (h) – proporcjonalna
wydatki budżetowe (G) – niezależne od Y

nie ma podatków pośrednich
podatki netto = podatki bezpośrednie – transfery

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

ZMIANY STOPY PODATKOWEJ W SYTUACJI GDY

WYDATKI RZĄDOWE NIE ULEGAJĄ ZMIANIE

(1) Obliczenia dla 20% stawki podatkowej (h

0

= 0,2)

h

0

= 0,2 => T

0

= 0,2*Y

G=200

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

oznaczanie punktów krzywej: T

0

= 0,2Y

gdy Y=0 to T

0

=0; gdy Y=1200 to T

0

=240

G, T

Y

T

0

=0,2Y

G=200

DEFICYT

E

0

0

50

100

150

200

250

300

350

400

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

Szukamy wielkości Y dla równowagi (T=G) dla h

0

= 0,2 i G=200

w p. E

0

spełniony warunek: G=T

0

wiedząc, że T

0

= h

0

*Y

otrzymujemy:

G
h

0

=

200

0,2

=

G=h

0

*Y => Y =

1000

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

Równowaga budżetowa (1)

0

50

100

150

200

250

300

350

400

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

G, T

Y

T

0

=0,2Y

G=200

E

0

DEFICYT

Y

E0

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

(2) Obliczenia dla 30% stawki podatkowej (h

1

= 0,3)

h

1

= 0,3 => T

1

= 0,3*Y

G=200

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

oznaczanie punktów krzywej: T

1

= 0,3Y

gdy Y=0 to T

1

=0; gdy Y=1200 to T

1

=360

G, T

T

0

=0,2Y

G=200

DEFICYT

E

1

0

50

100

150

200

250

300

350

400

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

E

0

T

1

=0,3Y

Y

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

Szukamy wielkości Y dla równowagi (T=G) dla h

1

= 0,3 i G=200

w p. E

1

spełniony warunek: G=T

wiedząc, że T

1

= h

1

*Y

otrzymujemy:

G
h

1

=

200

0,3

=

G=h

1

*Y => Y =

666,7

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

Równowaga budżetowa (2)

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

G, T

Y

T

0

=0,2Y

G=200

E

1

DEFICYT

0

50

100

150

200

250

300

350

400

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

E

0

T

1

=0,3Y

Y

E1

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

(3) Obliczenia dla 15% stawki podatkowej (h

2

= 0,15)

h

2

= 0,15 => T

2

= 0,15*Y

G=200

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

oznaczanie punktów krzywej: T

2

= 0,15Y

gdy Y=0 to T

2

=0; gdy Y=1200 to T

2

=180

G, T

T

0

=0,2Y

G=200

DEFICYT

E

2

T

2

=0,15Y

0

50

100

150

200

250

300

350

400

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

E

0

E

1

T

1

=0,3Y

Y

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

Szukamy wielkości Y dla równowagi (T=G) dla h

2

= 0,15 i G=200

w p. E

2

spełniony warunek: G=T

wiedząc, że T

2

= h

2

*Y

otrzymujemy:

G
h

2

=

200

0,15

=

G=h

2

*Y => Y =

1333,3

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

Równowaga budżetowa (3)

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

G, T

Y

T

0

=0,2Y

G=200

DEFICYT

E

2

T

2

=0,15Y

0

50

100

150

200

250

300

350

400

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

E

0

E

1

T

1

=0,3Y

Y

E2

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

Przy wzroście stopy podatkowej (h) np. do h

1

i danych wydatkach

rządowych G produkcja (dochód) Y zapewniająca równowagę
budżetową spada i spada również deficyt sytuacja (2)

Przy spadku stopy podatkowej (h) np. do h

2

i danych wydatkach

rządowych G produkcja (dochód) Y zapewniająca równowagę
budżetową rośnie i rośnie również deficyt sytuacja (3)

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

ZMIANY WYDATKÓW RZĄDOWYCH W SYTUACJI GDY

STOPA PODATKOWA NIE ULEGA ZMIANIE

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

Przy danej stopie podatkowej (h) np. h

0

=0,2 wzrost wydatków rządowych

(G) np. do poziomu G

1

powoduje: zwiększenie dochodu (produkcji) Y,

zapewniającego równowagę budżetową i wzrost deficytu (E

1

)

0

50

100

150

200

250

300

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

G, T

G=200

G

1

=250

T=0,2Y

Y

DEFICYT

E

0

E

1

Y

E1

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

Przy danej stopie podatkowej (h) np. h

0

=0,2 spadek wydatków rządowych

(G) np. do poziomu G

2

powoduje: zmniejszenie dochodu (produkcji) Y,

zapewniającego równowagę budżetową i spadek deficytu (E

2

)

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

DEFICYT

0

50

100

150

200

250

300

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

G, T

G=200

Y

G

1

=250

G

2

=150

E

1

E

0

E

2

Y

E2

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

WYDATKI RZĄDOWE A WZROST GOSPODARCZY

Dane:
C = a + c*Y
a = 0
c = 0,7
I = 200

AD

0

= C + I => AD

0

= 0,7Y + 200

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

0

400

800

1200

1600

2000

2400

2800

AD

45°

AD

0

= 0,7Y + 200

E

0

Y

E0

Y

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

0

400

800

1200

1600

2000

2400

2800

AD

45°

AD

0

= 0,7Y + 200

Y

E

0

Y

E0

Y

E0

=666,7

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

Uwzględniamy wydatki rządowe G = 250

AD

1

= C + I +G

=> AD

1

= 0,7Y + 200 + 250

=> AD

1

= 0,7Y + 450

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

0

400

800

1200

1600

2000

2400

2800

AD

45°

AD

0

= 0,7Y + 200

AD

1

= 0,7Y + 450

E

1

Y

E1

Y

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

2000

2200

2400

0

400

800

1200

1600

2000

2400

2800

AD

45°

AD

0

= 0,7Y + 200

AD

1

= 0,7Y + 450

E

1

Y

E1

Y

E1

=1500

Y

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

c.d. przykładu
Uwzględniamy podatki netto nT (podatki – transfery)

Dochód rozporządzalny (dyspozycyjny): Y

D

= Y – nT

pamiętając, że nT = T = h*Y

otrzymujemy Y – nT =>Y – h*Y => Y(1-h)
gdy h = 0,2 oraz c = 0,7, to funkcja C = c*Y po uwzględnieniu
podatków przybiera postać C = 0,7(1-0,2)Y =>C = 0,56 Y

AD

2

= C + I +G => AD

2

= 0,56Y + 200 + 250

=> AD

2

= 0,56Y + 450

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

AD

AD

2

= 0,7Y + 200

45°

E

1

Y

E2

Y

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

0

500

1000

1500

2000

2500

3000

AD

AD

2

= 0,7Y + 200

45°

Y

E

1

Y

E2

Y

E2

=1022,7

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

WYDATKI RZĄDOWE A POZIOM

ZRÓWNOWAŻONEGO DOCHODU

Wzrost wydatków rządowych działa identycznie jak
wzrost inwestycji (I)

Mnożnik wydatków rządowych

α

G

=

1

1-MPC

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

WYDATKI RZĄDOWE A POZIOM

ZRÓWNOWAŻONEGO DOCHODU

Wydatki państwa na zakup dóbr, usług konsumpcyjnych, na inwestycje
publiczne (również wynagrodzenia budżetówki) tworzą bezpośredni
popyt konsumpcyjny i inwestycyjny

Natomiast wydatki państwa na transfery (B) nie powiększają
bezpośrednio AD, lecz zwiększają DO

DO ze względu na MPC, MPS, podatki – nie zostaną w całości wydane
na C (przyrost dochodu o 1 zł, przy MPS = 0,2 zł pozostawia 0,8 zł DO
a dodatkowo przy h=0,2 zostaje 0,64 zł)

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

POŁĄCZONY EFEKT WYDATKÓW RZĄDOWYCH (G)

ORAZ PODATKÓW (T)

Jednoczesne wykorzystanie przez rząd G i T

Wzrost G powoduje wzrost produkcji o: iloczyn ∆G oraz α

G

∆Y

=

α

G

*

∆G

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

POŁĄCZONY EFEKT WYDATKÓW RZĄDOWYCH (G)

ORAZ PODATKÓW (T)

Wzrost T powoduje oddziaływanie mnożników podatkowych w dół, które jest
słabsze od oddziaływania mnożników wydatków rządowych w górę

Mnożnik podatków jest niższy od mnożnika wydatków rządowych

α

T

=

α

G

*

MPC =

1

–

MPC

MPC

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

POŁĄCZONY EFEKT WYDATKÓW RZĄDOWYCH (G)

ORAZ PODATKÓW (T)

Wydatki budżetowe G – zwiększają globalny popyt AD oraz DN (mnożnik)

Podatki (choć zwiększają wpływy do budżetu) obniżają poziom wydatków na C

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

POŁĄCZONY EFEKT WYDATKÓW RZĄDOWYCH (G)

ORAZ PODATKÓW (T)

Połączony efekt wydatków rządowych oraz podatków prowadzi
do wzrostu produkcji dzięki działaniu mnożnika zrównoważonego
budżetu

M mnożnik zrównoważonego budżetu – mechanizm polegający na
tym, że wzrost wydatków państwa (G), któremu towarzyszy taki
sam wzrost podatków (T) powoduje wzrost produkcji (Y)

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek

FINANSE PUBLICZNE –UJĘCIE MODELOWE

Przykład:

∆G = 300
∆Tn = 300
MPC = 0,7
∆Y = ?

∆Y = ∆G* α

G

–

∆T* α

T

∆Y = ∆G

MPC

1

1

–

MPC

1

–

MPC

∆T

∆Y = 300*1/0,3 – 300*0,7/0,3 = 1000 – 700 = 300

Makroekonomia

dr Elżbieta Lorek