ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

78

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC • 3/2012

i terapeutyczne wiąże się z podjęciem
kompletnych (całościowych) działań,
które uwzględnią zarówno stan narzą-
dów wewnętrznych, jak i stan psychicz-
ny i duchowy pacjenta/zwierzęcia
oraz wpływ środowiska zewnętrznego
(3, 4, 5). Można więc wyznaczyć kilka
punktów charakteryzujących wetery-
narię holistyczną:
• zapobieganie chorobom – całościo-

we postępowanie zabezpieczające
przed wystąpieniem chorób, głów-
nie infekcyjnych, przewlekłych i de-
generacyjnych. Można to osiągnąć
poprzez wprowadzenie naturalnej
diety holistycznej, ograniczającej
uszkodzenie komórek, jakie następu-
je poprzez stosowanie szkodliwych,
chemicznych dodatków do jedzenia
oraz zapewnienie odpowiedniego
komfortu życia (5);

• ograniczone stosowanie leków

do wymaganego minimum lub wy-
korzystanie metod alternatywnych
– medycyny naturalnej: ziołolecz-
nictwa, homeopatii, a także magne-
toterapii, chiromancji i akupunktury
(5);

• leczenie zwierzęcia, a nie choroby –

holistyczne podejście do przypadku,
utrzymanie zwierzęcia w jak najbar-
dziej optymalnej kondycji w trakcie
choroby, nawet jeżeli należy ona
do jednostek terminalnych (np.
nowotwór, przewlekła niewydolność
nerek itp.) (5);

• „nadzieja w przypadkach bezna-

dziejnych” – najistotniejszy punkt
medycyny holistycznej, oferowanie
nadziei i wsparcia w przypadkach,
kiedy medycyna konwencjonalna
jest bezradna. Medycyna/wetery-
naria holistyczna oferuje wówczas
zapewnienie możliwego komfortu

W ciągu ostatnich kilku lat na ryn-
ku żywieniowym obok produktów
takich, jak żywność naturalna, orga-
niczna, wegetariańska itp., pojawi-
ły się karmy holistyczne. W związku
z tymi pokarmami i wzrastającym za-
interesowaniem nimi właścicieli psów
i kotów należałoby zastanowić się nad
ich umiejscowieniem w grupie karm
komercyjnych. I tutaj pojawiają się
pierwsze znaki zapytania, ponieważ
żadna konkretna defi nicja karmy ho-
listycznej nie została podana przez
organizacje wyznaczające wartości
referencyjne składników odżywczych
w produktach komercyjnych, przezna-
czonych dla psów i kotów (NRC, FE-
DIAF, AAFCO). Podawane w publi-
kacjach defi nicje karm holistycznych
wywodzą się z pojęć: holizm oraz me-
dycyna holistyczna.

Moda na holizm, medycyna

holistyczna, dieta holistyczna

Holizm jest to fi lozofi czna koncep-
cja rozwoju rzeczywistości, wg której
świat stanowi hierarchiczną całość,
złożoną z całości niższego rzędu,
i podlega dynamicznej, twórczej ewo-
lucji, prowadzącej do powstawania co-
raz to nowych, jakościowo różnych ca-
łości, niedających się już zredukować
do sumy swych części (3, 4). Całość
jest więc celem, do którego dostoso-
wują się części. Takie ujęcie świata
zostało nazwane holizmem i było roz-
wijane przez niektórych biologów i fi -
lozofów angielskich w pierwszej po-
łowie XX w. W oparciu o filozofię
holistyczną pojawił się termin medy-
cyny holistycznej, mylnie odnoszącej
się do medycyny alternatywnej lub
komplementarnej (3, 4). Całościowe
(holistyczne) podejście diagnostyczne

dr n. wet. Agnieszka Kurosad, lek. wet. Joanna Wincza, lek. wet. mgr biologii Dorota Wirska*

Katedra Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów Wydziału Medycyny Weterynaryjnej UP we Wrocławiu
*Firma Canifel z Puszczykowa

Holistic food: how to defi ne and explain

Karmy holistyczne

– trudna defi nicja, trudna odpowiedź

Streszczenie

W ciągu ostatnich kilku lat dużą popu-
larnością w krajach europejskich cieszą
się karmy holistyczne. Stanowią one od-
rębną grupę produktów Super Premium,
produkowanych na zasadach żywności
naturalnej. Dzięki swoim cechom mogą
stanowić dobrą, aczkolwiek drogą, alter-
natywę żywienia zwierząt z np. niepożą-
danymi reakcjami na pokarm.

Słowa kluczowe

karma holistyczna, holizm, pies, kot

Abstract

Holistic food became very popular
in many European countries in the last few
years. It belongs to the super premium
pet-food group, produced in compliance
with the requirements for the natural
food. The specifi c nutritional composi-
tion of these diets makes them a good,
although expensive, alternative for most
animals with adverse food reactions.

Key words

holistic food, holism, dog, cat

ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

80

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC • 3/2012

życia pacjenta w koegzystencji
z chorobą (5);

• ograniczanie kosztów opieki – cało-

ściowe podejście do pacjenta poprzez
zapewnienie mu odpowiednio zbi-
lansowanej karmy, właściwego kom-
fortu psychicznego i odpowiednich
warunków bytowania ogranicza ogól-
ne koszty opieki nad zwierzęciem,
mimo że jednostkowo poniesione
wydatki mogą wydawać się wyższe.
Niemniej jednak sumaryczna ilość
pieniędzy wydana przez całe życie
zwierzęcia na działania profi laktycz-
ne jest dużo niższa niż poniesione
przez właściciela psa lub kota koszty
jego leczenia. W USA i niektórych
krajach Europy całościowe podejście
do opieki nad zwierzęciem wiąże się
również z wykupieniem dla niego
ubezpieczania zdrowotnego (5).
Parafrazując definicję medycyny/

weterynarii holistycznej, możemy po-
wiedzieć, iż holistyczna dieta to cało-
ściowy program zdrowego żywienia

zwierzęcia, zapewniający mu równo-
wagę psychosomatyczną. Jest więc to fi -
lozofi a życia w oparciu o zdrową żyw-
ność naturalną.

Co w takim razie rozróżnia powyższe

produkty od pokarmów naturalnych,
organicznych? Całościowo podchodząc
do problemu, możemy stwierdzić, iż de-
fi nicja karmy holistycznej zawiera w so-
bie cechy produktów naturalnych i or-
ganicznych. Niemniej jednak trudno
podać jednoznaczne kryteria przyna-
leżności do określonych grup. Karmy
holistyczne stanowią odrębną grupę
produktów Super Premium, doskona-
le zbilansowanych pokarmów z wyko-
rzystaniem różnych, najczęściej natu-
ralnych źródeł substancji odżywczych
i wszelkich prozdrowotnych składni-
ków, stosowanych w pokarmach prze-
znaczonych dla ludzi (1, 2). Karmy ho-
listyczne charakteryzują się bardzo
wysoką jakością użytych do produkcji
surowców (tzw. human grade), przetwo-
rzonych w jak najmniejszym stopniu.

Bardzo często są one wytwarzane z lo-
kalnie występujących surowców (miej-
scowe uprawy, ubojnie zwierząt), któ-
re nie są poddawane długotrwałemu
transportowi i przechowywaniu, w trak-
cie których może dochodzić do obni-
żenia ich wartości. Jedna z zasad pro-
dukcji holistycznych pokarmów opiera
się na natychmiastowym przetwarza-
niu składników bez ich uprzedniego
przechowywania, czyli natychmiast
po pozyskaniu (1). Kolejną ważna ce-
chą produktów holistycznych jest ich
organiczność, czyli unikanie sztucz-
nych dodatków na rzecz wprowadze-
nia ich naturalnych odpowiedników
(1). Oczywiście jest to kosztowne za-
łożenie, które jednocześnie ma swoje
przełożenie na odpowiednio wysoką
cenę takich produktów. Niemniej jed-
nak należy zdawać sobie sprawę, iż nie
można przygotować komercyjnej kar-
my bez udziału pewnych konserwan-
tów, zabezpieczających produkt prze-
mysłowy przed zepsuciem.

Składniki odżywcze

Karma komercyjna

Karma holistyczna

Źródło poszczególnych aminokwasów

Zazwyczaj nie stosuje się dodatkowych

aminokwasów, wyjątek stanowią produkty

przeznaczone dla kotów (zawierające krystalicz-

ną taurynę) oraz produkty z grupy Premium,

Super Premium dla zwierząt rosnących (np.

dodatek L-lizyny) czy z wrażliwym przewodem

pokarmowych (np. dodatek glutaminy)

Standardowo wprowadzone do składu karmy

różne połączenia aminokwasowe. Dodatkowo

naturalne źródła poszczególnych aminokwasów

dobrane tak, aby zapewnić jak najlepszy profi l

aminokwasów w produkcie

Źródło węglowodanów

Mieszane ziarna zbóż: ziarno kukurydzy,

pszenicy, jęczmienia, owsa, ryżu.

Produkty zawierające gluten

Ograniczona ilość węglowodanów. Jeżeli

stosuje się ziarna zbóż, to ze źródeł naturalnych,

np. brązowy ryż. Zazwyczaj produkty bezglute-

nowe (bez ziaren zbóż zawierających gluten)

Źródło włókna

Najczęściej mieszane źródła włókna: pulpa

buraczana oraz dodatek syntetycznego włókna

surowego: celulozy, metylocelulozy itp. Tylko

produkty Premium i Super Premium zawierają

mieszane, naturalne źródła włókna

Wyłącznie naturalne źródła włókna: pulpa

buraczana, pulpa pomidorowa, inulina z cykorii,

mąka owsiana

Źródło tłuszczów

Mieszane źródła: tłuszcz zwierzęcy i oleje

roślinne. W karmach Premium i Super Premium:

dodatek oleju z ryb

Różnorodne źródła tłuszczu wysokiej jakości:

tłuszcz zwierzęcy (tłuszcz z kurcząt), oleje rybne

(z łososia, śledzi atlantyckich), oleje roślinne

(olej słonecznikowy, sojowy, rzepakowy, olej

z siemienia lnianego). Wysoka zawartość

kwasów Omega-3, głównie kwasów DHA i EPA

Probiotyki, prebiotyki, enzymy trawienne

Nie zawsze występują w karmach klasy średniej,

natomiast zgrupowane są w produktach

Premium i Super Premium

Zawsze występują w dużej ilości,

z naturalnych źródeł

Witaminy, makro- i mikroelementy

Syntetyczne i naturalne źródła (w zależności

od klasy produktu) podstawowych witamin

i związków mineralnych

Naturalne, bardzo zróżnicowane źródła witamin

i związków mineralnych: wodorosty, jagody,

żurawina, borówki amerykańskie, jabłka,

marchew, groszek, drożdże piwowarskie,

nagietek itp.

Antyoksydanty

Zazwyczaj syntetyczne. Naturalne w produktach

typu Premium, Super Premium

Wyłącznie naturalne: wyciąg z pestek winogron,

wyciąg z zielonej herbaty

Inne nutraceutyki

Zależne od typu produktu, spotykane

w karmach typu Premium i Super Premium

Liczne dodatki z naturalnych źródeł np.:

glukozamina, chondroityna, L-karnityna itp.

Tab. 1. Porównanie składów przykładowych karm komercyjnych z produktami holistycznymi

ŻYWIENIE

WETERYNARIA W PRAKTYCE

81

www.weterynaria.elamed.pl

MARZEC • 3/2012

Podstawowym celem prozdrowotno-

ści i odpowiedniego do zapotrzebowa-
nia psa lub kota bilansu składników
odżywczych jest duża różnorodność
źródeł powyższych substancji: białek,
tłuszczów, węglowodanów, witamin,
minerałów i innych nutraceutyków
(1, 2). Holistyki zazwyczaj opierają się
na kilku źródłach białka pochodze-
nia zwierzęcego (np. wołowina, drób,
ryba, jagnięcina itp.), promując tezę
lepszego w przypadku zwierząt mię-
sożernych zbilansowania profi lu ami-
nokwasowego i zabezpieczenia przed
wystąpieniem niedoboru podstawo-
wych aminokwasów limitujących. Pro-
dukty te wypierają idee zastępowania
części białka pochodzenia zwierzę-
cego przez mniej wartościowe i trud-
niejsze do strawienia (w naturalnej,
nieprzetworzonej postaci) dla zwie-
rząt mięsożernych białko pochodze-
nia roślinnego, ograniczają stosowa-
nie węglowodanów strawnych (skrobi)
z ziaren zbóż i ziemniaków. Dodatko-
wo dieta holistyczna zachęca do sto-
sowania w żywieniu zwierząt warzyw
i owoców, ograniczając jednocześnie

produkty zawierające gluten (ziarna
zbóż) (1, 2, 5). Holistyczne podejście
do żywienia psa i kota zakłada wyko-
rzystanie tłuszczów jako źródeł ener-
gii, pomijając prawie zupełnie produk-
ty węglowodanowe. Zazwyczaj zaleca
użycie kilku różnych źródeł tłuszczów
pochodzenia zwierzęcego i roślinnego
(1, 2). Podstawowym elementem holi-
stycznych produktów są wysokiej jako-
ści naturalne dodatki prozdrowotne:
antyoksydanty, prebiotyki i inne sub-
stancje biologicznie czynne (tab. 1).

Bogaty skład, naturalne surow-

ce oraz brak sztucznych dodatków
do karm daje możliwość użycia holi-
styków jako alternatywy żywieniowej
dla zwierząt, u których zdiagnozowa-
no jedną z postaci niepożądanych re-
akcji na pokarm (alergia pokarmowa,
nietolerancja pokarmowa itp.) (5). Jed-
nocześnie należy zdawać sobie spra-
wę, iż całościowe podejście do żywie-
nia psa lub kota w postaci podawania
karmy holistycznej jest dla właści-
ciela drogie. Dlatego przedstawiając
mu alternatywy żywienia zwierzęcia,
oprócz ewidentnych zalet, należy rów-

nież podkreślić koszty stosowania ho-
listycznej diety.

‰

Piśmiennictwo
1. Ostaszewski P., Jank M.: Karma holistycz-

na – nowa oferta na rynku karm dla psów
i kotów? „Weterynaria w Praktyce”, 2005,
1-2, 66.

2. Ostaszewski P., Jank M.: Weterynaria

holistyczna – nowe spojrzenie na żywienie
kotów. „Weterynaria w Praktyce”, 2006,
1, 51.

3. Uliński M.: Holizm etyczny i fenomenolo-

gia. „Nowa Krytyka”, 2006, 19, 244-252.

4. Maciaszek J.: Holizm znaczeniowy Ka-

zimierza Ajdukiewicza. Wydawnictwo
Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekono-
micznej, Łódź 2007.

5. Brown S., Taylor B.: Goals for Developing

a Holistic Health Plan. „Natural Commu-
nities Magazine”, 2007-2012.

dr n. wet. Agnieszka Kurosad

Katedra Chorób Wewnętrznych

z Kliniką Koni, Psów i Kotów

Wydział Medycyny Weterynaryjnej

Uniwersytet Przyrodniczy

we Wrocławiu

50-366 Wrocław

Pl. Grunwaldzki 47