Choroba i hospitalizacja

dziecka jako sytuacja trudna

dla dziecka i rodziny

Pielęgniarstwo

pediatryczne

Obraz własnej choroby dziecka



drugi rok życia – zainteresowanie przedmiotami związanymi z

leczeniem i pielęgnowaniem



czwarty rok życia – wiek pytań o chorobę

Choroba dziecka:



zaburza zdrowie będące podstawą rozwoju i osiąganej dojrzałości,



utrudnia zaspokojenie potrzeb psychicznych,



naraża je na wiele sytuacji trudnych.

Jedną z psychicznych zmian spowodowanych chorobą jest zmiana w

strukturze obrazu własnej osoby. Zaburzeniu ulega:



poczucie własnej wartości,



orientacja we własnych dyspozycjach,



przeświadczenie o własnym wyglądzie i sprawności

psychofizycznej i o własnej pozycji wśród innych ludzi.

Czynniki poznawcze kształtujące

obraz własnej choroby u dziecka



Świadomość choroby



Wiedza o chorobie



Ocena strat i korzyści powodowanych chorobą



Ocena roli rodziców i roli własnej

Czynniki poznawcze kształtujące

obraz własnej choroby u dziecka

Świadomość choroby - jest ogólnym poczuciem „bycia

chorym”

Choroby ostre krótkotrwałe



dziecko zgłasza o złym samopoczuciu

Choroby przewlekłe



samopoczucie dziecka bywa zmienne (nie chce się
bawić, częściej płacze).

Świadomość choroby u dziecka utrzymuje się do

momentu, gdy zaczynają znikać objawy chorobowe.

Czynniki poznawcze kształtujące

obraz własnej choroby u dziecka

Wiedza o chorobie

Źródła wiedzy – rodzice, personel, dzieci chore

Choroby ostre krótkotrwałe



dzieci wiedzę uzyskują od rodziców i lekarza

Choroby przewlekłe



źródłem wiedzy stają się w znacznej mierze inne dzieci chore.

- informacje nieprawdziwe, przesadzone, pełne lęku,

- luki w informacjach i wyobraźnia dają podstawę do snucia
pomysłów co do skutków choroby

Czynniki poznawcze kształtujące

obraz własnej choroby u dziecka

Ocena strat i korzyści powodowanych chorobą
Straty
Straty bezpośrednie polegają na ograniczeniach w zakresie



decydowania o sobie



swobody ruchu



czynności zabawowych



kontaktów rówieśniczych

Straty odległe są przede wszystkim skutkiem:



przeżyć emocjonalnych



sytuacji społecznych

Czynniki poznawcze kształtujące

obraz własnej choroby u dziecka

Ocena strat i korzyści powodowanych chorobą
Korzyści wynikające z faktu chorowania:



bycie w centrum zainteresowania



dłuższy i pogłębiony kontakt z matką i innymi bliskimi

osobami



oderwanie się od obowiązków



kontakt z tym co lubi, a na co zwykle brak czasu.



Pobyt dziecka w szpitalu może wpływać na:
- atmosferę wzajemnego pomagania,
- atmosferę psychicznego ciepła,
- poczucie bezpieczeństwa

Czynniki poznawcze kształtujące

obraz własnej choroby u dziecka

Ocena roli rodziców i roli własnej



Chore dziecko może rodziców uważać za bezradnych co
prowadzi u dziecka do
- zachwiania poczucia bezpieczeństwa
- dziecko mało podatne na rady rodziców



Chore dziecko może przeceniać rolę rodziców w
poradzeniu z jego chorobą

- Dziecko podporządkowuje się zaleceniom rodziców



Chore dziecko może przypisywać rodzicom winę za własną
chorobę (zaniedbania, złą wolę)

Fazy przystosowania dziecka do

szpitala



Faza protestu dziecko niespokojne, płacze



Faza rozpaczy płacz monotonny i przerywany, dziecko jest
smutne, apatyczne, zamyka się w sobie.



Faza wyparcia dziecko okazuje zainteresowanie otoczeniem,
uśmiecha się i bawi, tuli się do pielęgniarki, spełnia polecenia,
ale zarazem wypiera swoje prawdziwe uczucia, ignoruje
rodziców, przy wypisaniu ze szpitala niekiedy nie chce wracać
do domu. Wystąpienie fazy wyparcia świadczy o urazie
emocjonalnym.

Czynniki nadmiernego obciążenia

psychicznego dziecka

Lęk dziecka - przyczyny



rozłąka z rodziną



ból i cierpienie związane z chorobą i procesem leczenia



obawy przed nowym środowiskiem, zmiany w trybie
życia,



konieczność przebudowy własnego obrazu i
perspektyw życiowych,



powstanie zaległości w nauce szkolnej

Objawy nadmiernego obciążenia

psychicznego

Lęk dziecka - objawy



Sfera fizjologiczna: bicie serca, przyśpieszony oddech bladość lub
zaczerwienienie twarzy, potliwość, ból głowy i brzucha, bezsenność,
moczenie się



Sfera intelektualna: luki w pamięci, brak koncentracji uwagi,
gonitwa myśli



Sfera uczuciowa: wzmożone napięcie, drażliwość, płaczliwość,
przygnębienie



Sfera zachowania: podniesienie ruchliwości, trudności w
mówieniu, nerwowy uśmiech, zgrzytanie zębami, tiki ruchowe,
obgryzanie paznokci, ssanie palca

Reakcja dziecka na pobyt w

szpitalu



Reakcja dziecka zależy od:



wieku i poziomu rozwoju dziecka



jego wrażliwości psychicznej, odporności układu

nerwowego,



rodzaju choroby i stosowanego leczenia,



długości pobytu w szpitalu,



warunków szpitala,



ludzi, którzy zajmują się dziećmi



jego kontaktów z rówieśnikami i z rodziną

Szpitalne przeżycia dzieci i ich

skutki zależne od wieku

Od urodzenia do 3 m-ca życia.

Niemowlę rozpoznaje:



zapach i dotyk matki, barwę jej głosu i rytm pracy serca.

Brak w otoczeniu tych znanych, powtarzalnych bodźców

powoduje u dziecka:



dyskomfort psychiczny, pojawia się ogólna reakcja
organizmu na zmianę środowiska i opieki w postaci
zmienionego rytmu snu, łaknienia, wydalania.

Szpitalne przeżycia dzieci i ich

skutki zależne od wieku

W wieku od 3 do 6 m-ca życia.

Niemowlę na brak matki reaguje:



nagłą dezorientacją, zakłóceniem równowagi

wewnętrznej, gwałtownym płaczem.

Pobyt dziecka w tym wieku może stać się silnym urazem

psychicznym, jeśli w tym momencie nie będzie matki.

Szpitalne przeżycia dzieci i ich

skutki zależne od wieku



W wieku od 6 do 18 m-ca życia.

Rozstanie z matka jest jeszcze dla dziecka trudniejsze:



gdyż w tym okresie rozwoju dziecko już dobrze zna matkę,
rozpoznaje ją również wizualnie, a z jej obecnością potrafi
związać poczucie bezpieczeństwa i spokoju.

Dziecko w tym wieku nie rozumie jeszcze, że to czego nie widzi,

istnieje nadal i dlatego po utracie matki z pola widzenia staje
się niespokojne.

Pojawia się lęk separacyjny.

Szpitalne przeżycia dzieci i ich

skutki zależne od wieku

W wieku od 18 m-ca życia do 4 lat.
Hospitalizacja dziecka jest najtrudniejsza.



Przywiązanie do matki w tym okresie rozwoju jest bardzo
silne, egoistyczne i zaborcze, a zaufanie całkowite.



Brak matki w szpitalu traktuje jako opuszczenie, porzucenie.



Około drugiego roku życia następuje nasilenie leków
separacyjnych.



Pozostawienie dziecka na długo w szpitalu jest najbardziej
niebezpieczne w tym okresie rozwoju.

Szpitalne przeżycia dzieci i

ich skutki zależne od wieku

W wieku powyżej 4 lat.
Dzieci są zdolne do oczekiwania na powrót matki i

podatne na perswazję, dlatego skutki hospitalizacji
bywają mniej dotkliwe niż u dzieci młodszych.

Źle znoszą hospitalizacje dzieci wrażliwe, nie

rozstające się nigdy z rodzicami.

Dzieci chodzące do przedszkola, posiadające

rodzeństwo łatwiej nawiązują kontakty z innymi
dziećmi w szpitalu i personelem.

Szpitalne przeżycia dzieci i ich

skutki zależne od wieku

W wieku szkolnym.
Dzieci są bardziej niezależne od rodziców, łatwiej znoszą

rozstanie. Dzięki kontaktom z rówieśnikami, umiejętności

wyrażania uczuć odreagowują napięcie psychiczne związane

z choroba i szpitalem.

U dzieci starszych długotrwały pobyt w szpitalu może wywierać

negatywne skutki psychiczne w postaci nasilenie bierności w

zachowaniu i utracenia poczucia odpowiedzialności, – gdy

inni zaspakajają za nie różne potrzeby i regulują rytm dnia.

Może dojść do zawężenia zainteresowań do środowiska

szpitalnego i problemów choroby, rozluźnienie więzów

rodzinnych i towarzyskich.

Szpitalne przeżycia dzieci i ich

skutki zależne od wieku

Okres adolescencji to czas wahań i niepewności, żądania

„dorosłej” wolności i maksymalnej niezależności od

dorosłych.

Młodzież pragnie intymności, akceptacji , szacunku i

autonomii.

Pod maska impertynencji i antyspołecznych zachowań

starsze nastolatki często ukrywają lęk o swoją przyszłość i

zdrowie, szczególnie gdy choroba zmienia ich wygląd i

ogranicza sprawność fizyczną i intelektualną.

Ból, strach przed osamotnieniem i lęk przed negatywna

ocena otoczenia przeżywają bardzo silnie.

Szczególnie boją się ośmieszenia, złośliwych uwag i braku

akceptacji środowiska.

Praktyczne rady dotyczące opieki

nad dzieckiem i jego rodziną.



Nieustannie włączać rodzinę we wszelkiego rodzaju

aktywności.



Stworzyć odpowiednie warunki rodzicom chorego dziecka.



Dążyć do współpracy ze strony dziecka i rodziny.



Ocenić indywidualne potrzeby dziecka.



Spróbować wprowadzić zachowania, podobne do

zwyczajów panujących w domu dziecka.



Zachęcać dzieci do wyrażania swoich odczuć poprzez

zabawę.



Określić zasady współpracy z rodzicami, szczególnie

podczas dłuższych wizyt w szpitalu



Być zawsze uczciwą w rozwiązywaniu problemów i

poszukiwać pomocy w sytuacjach trudnych.

Zadania pielęgniarki

pediatrycznej :



całkowita akceptacja dziecka wraz z jego problemami zdrowotnymi,



pozyskiwanie jego zaufania,



umiejętność wnikliwej obserwacji dziecka,



umiejętność komunikowania się z dzieckiem



Przytulenie, trzymanie w ramionach (dotyk) może przyczynić się do

obniżenia napięcia, dawać poczucie bezpieczeństwa, bliskości, a

także, oczywiście, radość z kontaktu z dzieckiem dla samej

pielęgniarki.



traktowanie dziecka jako niepowtarzalnej indywidualności,



zrozumienie dla bólu fizycznego i psychicznego, wsparcie psychiczne

dziecka i jego rodziców,



eliminowanie lęku i strachu poprzez umocnienie współpracy z

dzieckiem i rodzicami i organizacji czasu wolnego,



pozyskiwanie rodziny i osób z najbliższego środowiska dziecka do

pracy edukacyjnej z chorym.

Potrzeby psychiczne dziecka

chorego



Potrzeba kontaktu emocjonalnego



Potrzeba bezpieczeństwa



Potrzeby poznawcze



Potrzeby behawioralne

Potrzeby psychiczne dziecka

chorego

Potrzeba kontaktu emocjonalnego
Pobyty dziecka w szpitalu i rzadkie odwiedziny mogą

powodować osłabienie więzi emocjonalnych. Brak

kontaktu z bliskimi osobami może spowodować wiele

negatywnych następstw:



Małe dzieci : spowolnienie tempa rozwoju

psychicznego i fizycznego, zwiększoną podatnością

na choroby, zobojętnienie uczuciowe.



Starsze dzieci: zachowania agresywne, aspołeczne,

skłonność do izolacji i unikania kontaktów z

otoczeniem.

Potrzeby psychiczne dziecka

chorego

Potrzeba bezpieczeństwa
Choroba dziecka powoduje lęk i poczucie zagrożenia.



Dzieci młodsze: zagrożenie wynika z konkretnych sytuacji: zastrzyk,

zabieg, konieczność pozostania w szpitalu.



Dzieci starsze : lęk wiąże się nie tylko z aktualną sytuacją ale także z

przyszłością i ze zmianami jakie zachodzą i nadal będą zachodzić w ich

życiu pod wpływem choroby.



Lęki u dzieci dotyczą: bólu, cierpienia, śmierci, niepełnosprawności,

okaleczenia, zmiany wyglądu, rozstania, izolacji, samotności, utraty

kontaktów z bliskimi, utraty miłości, napiętnowania społecznego,

uzależnienia od innych, ograniczenia swobody, nowego środowiska. Lęk

dziecka często wynika z braku wiedzy na temat choroby.



Niezaspokojenie potrzeby bezpieczeństwa może prowadzić do: braku

pewności siebie, bezradności, zahamowania psychoruchowego, skłonności

nerwicowych, nasilenie objawów chorobowych, pogorszenia stanu zdrowia

Potrzeby psychiczne dziecka

chorego

Potrzeba poznawcza
Stan zdrowia nie zawsze pozwala na korzystanie z wielu

form aktywności (wycieczki, imprezy, zabawy).

Choroba i hospitalizacja mogą powodować obniżenie

sprawności intelektualnej, zaburzeń uwagi i procesów
percepcyjnych i pogorszenia pamięci.

Niemożność zaspokojenia potrzeby poznawczej

prowadzić może do dysharmonii i opóźnień w rozwoju
intelektualnym, emocjonalnym i społecznym dziecka.

Potrzeby psychiczne dziecka

chorego

Potrzeba kontaktów społecznych
Dzieci chore wykonują wiele czynności wolniej,

szybciej się męczą.

Dzieci są spostrzegane jako gorsi partnerzy do

zabaw, wykonywania wspólnych zadań, realizacji

wspólnych zainteresowań.

Dzieci są odsuwane i izolowane.
Niezaspokojenie potrzeby kontaktów społecznych

spowodować może zaburzenie lub spowolnienie

rozwoju społecznego.

Potrzeby psychiczne dziecka

chorego

Potrzeba akceptacji
Dzieci chore narażone są na negatywny stosunek i

zachowanie rówieśników wobec nich ,
postrzegają swoją odmienność związaną z
chorobą.

Niezaspokojenie potrzeby wpływa na obniżenie

poczucia własnej wartości, pojawienie się
kompleksów, zamknięcie się w sobie.

Potrzeby psychiczne dziecka

chorego

Potrzeba przynależności grupowej.

Czynniki utrudniające nawiązanie i podtrzymywanie

kontaktów społecznych: zły stan zdrowia, częste
absencje, rzadki udział w zabawach.

Dziecko nie czuje się członkiem dziecięcej

społeczności.

Niezaspokojenie prowadzi do niezaspokojenia procesu

uspołecznienia dziecka.

Potrzeby psychiczne dziecka

chorego

Potrzeba aktywności poznawczej twórczej,

artystycznej.

Choroba hamuje aktywność dziecka, nie pozwala na

duży wysiłek, nie pozwala na realizację
zainteresowań, utrudnia kontakty społeczne.

Niezaspokojenie może prowadzić do opóźnień i

zaburzeń w rozwoju sfery fizycznej, intelektualnej,
emocjonalnej i społecznej.

Potrzeby psychiczne dziecka

chorego

Potrzeba samodzielności
Choroba dziecka wyzwala u rodziców postawę

nadopiekuńczości, rodzice ograniczają aktywność
dziecka, nadmiernie kontrolują jego poczynania,
ograniczają kontakty z rówieśnikami, zwalniają z
obowiązków, wyręczają w czynnościach.

Niemożność zaspokojenia potrzeby samodzielności

może wyzwalać bierność, postawę roszczeniową i
prowadzić do niezaradności życiowej oraz braku
odpowiedzialności za siebie i innych.

Dziękuję za uwagę