Wykład 15.11.2010r 

Układ dokrewny systema endocrinum

 

Reguluje i harmonijnie zespala ze sobą czynność poszczególnych narządów. 

•

 

Przysadka mózgowa 

•

 

Szyszynka 

•

 

Tarczyca 

•

 

Gruczoły przytarczyczne 

•

 

Nadnercza 

•

 

Trzustka 

•

 

Jajniki 

•

 

Jądra 

•

 

Grasica 

Gruczoły 

egzokrynowe

:  takie,  które  w  czasie  rozwoju  zachowały  przewód  wyprowadzający  i 

wydzielina  jest  wyprowadzana  z  komórek  wydzielniczych  poprzez  przewód  wyprowadzający;  i 

endokrynowe

:  utraciły  kontakt  z  powierzchnią ale  są  oplecione  naczyniami  krwionośnymi  i  ich 

wydzielina dostaje się do krwi. 

Endokrynologia wewnętrzwydzielnicze – endokrynowe 

Przysadka hypophysis 

Przysadka  mózgowa  jest  to  narząd  nieregularnie  kulisty,  poprzecznie  wydłuzony.  Jest  nadrzędnym 
gruczołem  w  układzie  dokrewnym,  podlega  regulacji  przez  statyny  i  liberyny  produkowane  w 
podwzgórzu. 

Szerokość 12mm, waga 0,6g. 

Przysadka  w  układzie  wewnątrzwydzielniczym  zajmuje  miejsce  centralne,  jest  jak  gdyby  motorem, 
który panuje nad czynnością innych gruczoów o wydzielaniu wewnątrzwydzielnczym. 

Przysadka mózgowa  położona  jest  na  podstawie mózgu  w  dole  przysadki  na  dnie  siodła  tureckiego 
kości klinowej, do tyłu od skrzyżowania wzrokowego i do przodu od ciał suteczkowatych. 

Przysadka mózgowa połaczona jest z mózgowiem (podwzgórzem) lejkiem. 

Przysadka  otoczona  jest  łącznotkankową  torebką,  która  łączy  się  z  oponą  twardą  poprzez  warstwę 
włóknistej tkanki łącznej, która zawiera liczne naczynia żylne. 

Zbudowana jest z 2 części, różnych pod względem budowy, czynności i pochodzenia. 

Płat przedni przysadki – lub przysadka gruczołowa powstaje z ektodermalnego nabłonka pierwotnej 
jamy ustnej; wyróżnia się część dalszą, guzową i pośrednią. Komórki płata przedniego syntetyzują i 
wydzielają  do  krwi  hormony  tropowe,  tj.  hormony  wpływające  stymulująco  na  czynność  komórek 
endokrynowych  innych  gruczołów  wydzielania  wewnętrznego.  Do  tych  hormonów  należą; 
somatotropina (GH – hormon wzrostu), adrenokortykotropina (ACTH – wydzielanie kory nadnerczy), 

tyreotropina (TSH – sekrecje hormonów tarczycy), folitropina (FSH -), lutropina (LH), prolaktyna (PRL 
–stymuluje wytwarzanie mleka), melanotropina (MSH – wpływa na melanocyty skóry). 

Płat  tylny  przysadki  –  lub  przysadka  nerwowa  powstaje  z  uchyłka  wypuklającego  się  z  dna  trzeciej 
komory mózgowia; zbudowany jest z gleju (komórek glejowych) i komórek zwanych pituicytami. Nie 
wytwarza  hormonów  a  jedynie  magazynuje  hormony  powstające  w  jądrach  neurosekrecyjnych 
podwzgórza. Hormony powstające w jądrach neurosekrecyjnych to: oksytocyna wywołująca skurcze 
macicy  i  wazopresyna  zwężająca  drobne  naczynia  i  hamująca  wydzielanie  moczu.  Przy  braku 
wazorpesyny występuje choroba zwana moczówką prostą. 

Szyszynka corpus pineale 

Ciało szyszynkowe jest tworem niewielkim, podobnym do szyszki, stożkowatym, nieco spłaszczonym. 

Długość 12mm, szerokość 8mm, grubość 4mm, waga 0,1 – 0,2g. 

Szyszynka położona jest między wzgórkami górnymi pokrywy sródmózgowia. 

Podstawa szyszynki jest połączona u góry ze spoidłem uzdeczek, u dołu ze spoidłem mózgu tylnym. 

Szyszynka pokryta jest oponą miękką i jest złozona ze zrazików, oddzielonych od siebie przegrodami, 
w których wystepują włókna nerwowe i naczynia krwionośne. 

Pinealocyty są to najliczniejsze komórki zrazików szyszynki. 
Mniej liczne sa komórki zbliżone do astrocytów neurogleju. 

Szyszynka osoby dorosłej zawiera tzw. piasek mózgu, składa się z okrągławych, żółtawych ciałek, do 
1mm, są one koncentrycznie uwarstwione i zawierają fosforany i węglany wapnia. 

Szyszynka  w  dzieciństwie  hamuje  wytwarzanie  hormonów  gonadotropowych  przysadki  mózgowej  i 
poprzez  takie  działanie  opóźnia  dojrzewanie  płciowe.  Dlatego  szyszynkę  określa  się  jako  „gruczoł 
niewinności”  lub”g ruczoł cnoty”. 

Funkcje 

Wydziela  melatoninę  (indoloamina  syntetyzowana  przez  serotoninę  z  tryptofanu),  która  hamuje 
wydzielanie gonadoliberyn podwzgórza i poprzez to hamuje rozwój płciowy organizmu 

Światło hamuje wydzielanie melatoniny i w nocy powstaje jej 10-krotnie więcej niż w ciągu dnia. 

Reguluje  okołodobowe  i  sezonowe  rytmy  biologiczne,  ma  to  związek  z  wrażliwością  szyszynki  na 
światło. 

Gruczoł tarczowy glandula thyroidea 

Tarczyca  jest  dużym  nieparzystym  gruczołem  wydzielania  wenętrznego.  Czynność  tarczycy  ma 
zasadnicze znaczenie dla przemiany materii. Osiąga swój największy rozwój między 15 a 20 rokiem 
życia. 

Masa 20 – 30g. Długość płata bocznego 4 – 5cm, szerokość narządu 6 – 7cm. 

Tarczyca położona jest do przodu od przewodu pokarmowego i oddechowego między obu tętnicami 
szyjnymi wspólnymi. 

Tarczyca  zbudowana  jest  z  2  płatów  bocznych:  prawego  i  lewego  i  wąskiej  części  środkowej,  tzw. 
węziny. 

W  około  połowie  przypadków  z  górnego  brzegu  narządu  w  płaszczyźnie  pośrodkowej  odchodzi 
wyrostek zwany płatem piramidowym. 

Płaty boczne tarczycy górnymi końcami sięgają do chrząstki tarczowatej krtani, a końcami dolnymi do 
piątej chrząstki tchawicy. 

Tarczyca  otoczona  jest  podwójną  torebką  włóknistą.  Między  obu  warstwami  torebki  leżą  gruczoły 
przytarczyczne. 

Od  torebki  wnikają  do  gruczołu  łącznotkankowe  przegrody,  tworzące  zrąb,  które  dzielą  gruczoł  na 
płaciki. 

Płaciki  zbudowane  są  z  pęcherzyków.  Wysłane  są  nabłonkiem  jednowarstwowym  sześciennym  i 
zawierają gęsty płyn – koloid tarczycy. 

Koloid tarczycy zawiera tyreoglobulinę, hormon, który wyzwala tyroksynę. 

Komórki 

C

  (jasne,  przypęcherzykowe)  leżące  na  obwodzie  pęcherzyków  tarczycy  wydzielają 

kalcytoninę. Kalcytonina wpływa na gospodarkę Ca

2+

 (zmniejsza stężenie we krwi).