Wykład 15.11.2010r

Układ dokrewny systema endocrinum

Reguluje i harmonijnie zespala ze sobą czynność poszczególnych narządów.

•

Przysadka mózgowa

•

Szyszynka

•

Tarczyca

•

Gruczoły przytarczyczne

•

Nadnercza

•

Trzustka

•

Jajniki

•

Jądra

•

Grasica

Gruczoły

egzokrynowe

: takie, które w czasie rozwoju zachowały przewód wyprowadzający i

wydzielina jest wyprowadzana z komórek wydzielniczych poprzez przewód wyprowadzający; i

endokrynowe

: utraciły kontakt z powierzchnią ale są oplecione naczyniami krwionośnymi i ich

wydzielina dostaje się do krwi.

Endokrynologia wewnętrzwydzielnicze – endokrynowe

Przysadka hypophysis

Przysadka mózgowa jest to narząd nieregularnie kulisty, poprzecznie wydłuzony. Jest nadrzędnym
gruczołem w układzie dokrewnym, podlega regulacji przez statyny i liberyny produkowane w
podwzgórzu.

Szerokość 12mm, waga 0,6g.

Przysadka w układzie wewnątrzwydzielniczym zajmuje miejsce centralne, jest jak gdyby motorem,
który panuje nad czynnością innych gruczoów o wydzielaniu wewnątrzwydzielnczym.

Przysadka mózgowa położona jest na podstawie mózgu w dole przysadki na dnie siodła tureckiego
kości klinowej, do tyłu od skrzyżowania wzrokowego i do przodu od ciał suteczkowatych.

Przysadka mózgowa połaczona jest z mózgowiem (podwzgórzem) lejkiem.

Przysadka otoczona jest łącznotkankową torebką, która łączy się z oponą twardą poprzez warstwę
włóknistej tkanki łącznej, która zawiera liczne naczynia żylne.

Zbudowana jest z 2 części, różnych pod względem budowy, czynności i pochodzenia.

Płat przedni przysadki – lub przysadka gruczołowa powstaje z ektodermalnego nabłonka pierwotnej
jamy ustnej; wyróżnia się część dalszą, guzową i pośrednią. Komórki płata przedniego syntetyzują i
wydzielają do krwi hormony tropowe, tj. hormony wpływające stymulująco na czynność komórek
endokrynowych innych gruczołów wydzielania wewnętrznego. Do tych hormonów należą;
somatotropina (GH – hormon wzrostu), adrenokortykotropina (ACTH – wydzielanie kory nadnerczy),

tyreotropina (TSH – sekrecje hormonów tarczycy), folitropina (FSH -), lutropina (LH), prolaktyna (PRL
–stymuluje wytwarzanie mleka), melanotropina (MSH – wpływa na melanocyty skóry).

Płat tylny przysadki – lub przysadka nerwowa powstaje z uchyłka wypuklającego się z dna trzeciej
komory mózgowia; zbudowany jest z gleju (komórek glejowych) i komórek zwanych pituicytami. Nie
wytwarza hormonów a jedynie magazynuje hormony powstające w jądrach neurosekrecyjnych
podwzgórza. Hormony powstające w jądrach neurosekrecyjnych to: oksytocyna wywołująca skurcze
macicy i wazopresyna zwężająca drobne naczynia i hamująca wydzielanie moczu. Przy braku
wazorpesyny występuje choroba zwana moczówką prostą.

Szyszynka corpus pineale

Ciało szyszynkowe jest tworem niewielkim, podobnym do szyszki, stożkowatym, nieco spłaszczonym.

Długość 12mm, szerokość 8mm, grubość 4mm, waga 0,1 – 0,2g.

Szyszynka położona jest między wzgórkami górnymi pokrywy sródmózgowia.

Podstawa szyszynki jest połączona u góry ze spoidłem uzdeczek, u dołu ze spoidłem mózgu tylnym.

Szyszynka pokryta jest oponą miękką i jest złozona ze zrazików, oddzielonych od siebie przegrodami,
w których wystepują włókna nerwowe i naczynia krwionośne.

Pinealocyty są to najliczniejsze komórki zrazików szyszynki.
Mniej liczne sa komórki zbliżone do astrocytów neurogleju.

Szyszynka osoby dorosłej zawiera tzw. piasek mózgu, składa się z okrągławych, żółtawych ciałek, do
1mm, są one koncentrycznie uwarstwione i zawierają fosforany i węglany wapnia.

Szyszynka w dzieciństwie hamuje wytwarzanie hormonów gonadotropowych przysadki mózgowej i
poprzez takie działanie opóźnia dojrzewanie płciowe. Dlatego szyszynkę określa się jako „gruczoł
niewinności” lub”g ruczoł cnoty”.

Funkcje

Wydziela melatoninę (indoloamina syntetyzowana przez serotoninę z tryptofanu), która hamuje
wydzielanie gonadoliberyn podwzgórza i poprzez to hamuje rozwój płciowy organizmu

Światło hamuje wydzielanie melatoniny i w nocy powstaje jej 10-krotnie więcej niż w ciągu dnia.

Reguluje okołodobowe i sezonowe rytmy biologiczne, ma to związek z wrażliwością szyszynki na
światło.

Gruczoł tarczowy glandula thyroidea

Tarczyca jest dużym nieparzystym gruczołem wydzielania wenętrznego. Czynność tarczycy ma
zasadnicze znaczenie dla przemiany materii. Osiąga swój największy rozwój między 15 a 20 rokiem
życia.

Masa 20 – 30g. Długość płata bocznego 4 – 5cm, szerokość narządu 6 – 7cm.

Tarczyca położona jest do przodu od przewodu pokarmowego i oddechowego między obu tętnicami
szyjnymi wspólnymi.

Tarczyca zbudowana jest z 2 płatów bocznych: prawego i lewego i wąskiej części środkowej, tzw.
węziny.

W około połowie przypadków z górnego brzegu narządu w płaszczyźnie pośrodkowej odchodzi
wyrostek zwany płatem piramidowym.

Płaty boczne tarczycy górnymi końcami sięgają do chrząstki tarczowatej krtani, a końcami dolnymi do
piątej chrząstki tchawicy.

Tarczyca otoczona jest podwójną torebką włóknistą. Między obu warstwami torebki leżą gruczoły
przytarczyczne.

Od torebki wnikają do gruczołu łącznotkankowe przegrody, tworzące zrąb, które dzielą gruczoł na
płaciki.

Płaciki zbudowane są z pęcherzyków. Wysłane są nabłonkiem jednowarstwowym sześciennym i
zawierają gęsty płyn – koloid tarczycy.

Koloid tarczycy zawiera tyreoglobulinę, hormon, który wyzwala tyroksynę.

Komórki

C

(jasne, przypęcherzykowe) leżące na obwodzie pęcherzyków tarczycy wydzielają

kalcytoninę. Kalcytonina wpływa na gospodarkę Ca

2+

(zmniejsza stężenie we krwi).