Kość, narząd zbudowany z twardej tkanki kostnej i tkanki łącznej, wchodzący w skład szkieletu - układu podporowego ciała ludzkiego. Ze względu na kształt wyróżnia się kości długie, płaskie i wielokształtne. Kość długa zbudowana jest z masywnej istoty zbitej w postaci rury, w której wnętrzu w jamie szpikowej znajduje się żółty szpik kostny (głównie tkanka tłuszczowa). Nasady natomiast posiadają cienką blaszkę istoty zbitej, a we wnętrzu istotę gąbczastą beleczek kostnych, wśród których rozmieszczony jest czerwony szpik kostny. Z zewnątrz kości pokryte są tkanką łączną zwaną okostną, a w miejscach, gdzie kości łączą się ze sobą stawowo, powleczone są chrząstką szklistą (tkanka chrzęstna). Kości płaskie (jak np. mostek) zbudowane są z dwu blaszek istoty zbitej położonych blisko siebie, między którymi położona jest istota gąbczasta (z czerwonym szpikiem kostnym, zwana śródkościem). Kości wielokształtne są zbudowane również z istoty zbitej na zewnątrz i istoty gąbczastej. Szkielet, kościec, układ kostny, część podporowa i konstrukcyjna, a zarazem ruchoma ciała ludzkiego składająca się ze szkieletu osiowego (kręgosłup z osadzoną na nim czaszką i szkielet kończyn górnych połączonych obręczą barkową) oraz ze szkieletu kończyn dolnych łączących się ze szkieletem osiowym za pomocą obręczy miednicznej (miednicy).
Czaszka, zrąb kostny głowy u kręgowców a chrzęstny u niektórych ryb (np. spodousych czy kostnołuskich), składający się z wielu elementów. Czaszka ma za zadanie osłaniać mózgowie (mózg) oraz podpierać inne narządy położone w obrębie głowy. Wyróżnia się część właściwą (mózgową) i część twarzową (zwaną dawniej trzewioczaszką). Kości czaszki właściwej okrywają mózgowie i narządy zmysłów: wzroku, słuchu, równowagi, węchu i smaku. Kości części twarzowej tworzą rusztowanie kostne dla przedniej części przewodu pokarmowego i oddechowego. Rozwój czaszki przebiega w trzech stadiach: błoniaste, chrzęstne (które jest trwałe tylko u ryb spodoustych i kostnołuskich), kostne. Jedną z tendencji ewolucyjnych w rozwoju rodowym czaszki była stopniowa redukcja liczby kości oraz coraz ściślejsze ich połączenie, najlepiej zaznaczone u ptaków i ssaków. Budowa czaszki ssaków W budowie czaszki wyróżniamy: a) część właściwa: 1) kości pokrywowe: ciemieniowa, międzyciemieniowa, czołowa, nosowa, łzowa, lemiesz 2) kości zastępcze: potyliczna, klinowa, sitowa, skroniowa. b) część twarzowa: kości pokrywowe: jarzmowa, podniebienna, skrzydłowa, międzyczaszkowa, szczęka, żuchwa. Czaszka człowieka charakteryzuje się (w porównaniu z innymi ssakami), przewagą części mózgowej nad twarzową, co jest wynikiem silnego rozwoju mózgu. Część mózgowa ma formę dużej niemal kulistej puszki, pod którą jest podsunięta mała twarz o pionowym profilu i delikatnych szczękach (cechy te rozwinęły się w czasie ostatniego miliona lat). Podstawa czaszki Podstawa czaszki to tarasowato ukształtowana powierzchnia kostna, stanowiąca oparcie dla podstawy mózgu. Posiada trzy parzyste zagłębienia (doły czaszkowe: przedni, środkowy i tylny), które kształtem odpowiadają podstawie mózgu. Złamania podstawy czaszki, zależnie od stopnia uszkodzenia mózgu i obecności krwiaka wewnątrzczaszkowego, leczone są zachowawczo lub operacyjnie. Kręgosłup, główna kolumna konstrukcyjna szkieletu ludzkiego, zbudowana z 24 kręgów : 7 kręgów szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych, kości krzyżowej (5 zrośniętych ze sobą kręgów krzyżowych) i 4 szczątkowych kręgów ogonowych. Kręgi te trzonami łączą się za pomocą krążków międzykręgowych. Wyrostki stawowe kręgów łączą się stawowo. Wszystkie kręgi są ponadto połączone więzadłami. W odcinku szyjnym kręgosłup wypukłością jest zwrócony do przodu (lordoza szyjna), w odcinku piersiowym wypukłość zwrócona jest do tyłu (kyfoza piersiowa), w części lędźwiowej znów wypukłość zwrócona jest do przodu (lordoza). W kręgosłupie znajduje się kanał kręgowy łączący się z jamą czaszki. Światło kanału kręgowego ma połączenie z resztą ciała przez otwory międzykręgowe. W obrębie kanału kręgowego znajduje sie rdzeń kręgowy. Funkcje kręgoslupa: 1) podporowa dla czaszki oraz obręczy barkowej i miednicznej, 2) miejsce przyczepu mięśni głowy i szyi, tułowia i kończyn, 3) ochrona rdzenia kręgowego. Do najczęstszych schorzeń kręgosłupa należą: 1) skrzywienia - skolioza, kifoza, lordoza, kifoskoliza, garb. 2) zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa o podłożu reumatycznym (choroby reumatyczne). 3) złamania w wyniku urazu. 4) dyskopatia (wypadnięcie jądra miażdżystego tarczy międzykręgowej) i kręgozmyk. Kręg, kość tworząca elementarną cegiełkę budującą kręgosłup. Kręg składa się z trzonu części zwróconej do przodu i łuku skierowanego do tyłu, który łącznie z trzonem zamyka otwór kręgowy (kanał kręgowy). Z nasady łuku wychodzą do boków dwa wyrostki poprzeczne, ku górze i ku dołowi po dwa wyrostki stawowe
(górne i dolne), zaś ze środka łuku do tyłu wyrasta wyrostek kolczysty. W zależności od odcinka kręgosłupa, części kręgów różnie się wykształcają. Kanał kręgowy, kanał kostny łuków rdzeniowych kręgów - tworzą go otwory kręgowe ograniczone przez trzony kręgów i łuki rdzeniowe, mający za zadanie otaczać i osłaniać rdzeń kręgowy. Zazwyczaj kanał kręgowy jest takiej samej długości jak rdzeń kręgowy, ale u niektórych ryb, bezogonowych i licznych ssaków jest dłuższy od samego rdzenia. Krążki międzykręgowe, chrząstka włóknista (tkanka chrzęstna) łącząca (chrząstkozrostem) trzony dwu sąsiednich kręgów kręgosłupa ze sobą, posiadająca w środku jądro miażdżyste, a na obwodzie obfite zgrupowanie włókien kolagenowych, zwane pierścieniem włóknistym (tkanka łączna). Rdzeń kręgowy, część ośrodkowego układu nerwowego położona w kanale kręgowym między otworem potylicznym a pierwszym lędźwiowym, zbudowana z istoty szarej (na przekroju w kształcie litery H) i otaczającej ją istoty białej. Istota biała jest ułożona w sznury (czyli drogi nerwowe): tylne, boczne i przednie. W istocie szarej, składającej się z komórek nerwowych (neuronów), wyróżnia się rogi: przednie, tylne i pośrednie. Z rdzenia kręgowego wychodzą korzonki przednie (ruchowe, przewodzące impulsy nerwowe odśrodkowo, czyli z ośrodków ruchowych w mózgu na odbwód, tzn. do motoneuronów w rogach przednich i dalej aksonami do mięśni)), wchodzą natomiast korzonki tylne (czuciowe, przewodzące impulsy dośrodkowo, tzn. z receptorów szczególnie bólowych, z proprioreceptorów i eksteroreceptorów do ośrodków czuciowych w mózgu). W rdzeniu kręgowym znajdują się również ośrodki autonomicznego układu nerwowego. Korzonki ruchowe i czuciowe po połączeniu tworzą nerwy rdzeniowe(obwodowy układ nerwowy). Rdzeń kręgowy jest otoczny oponami mózgowo-rdzeniowymi, pomiędzy którymi znajduje się płyn mózgowo-rdzeniowy (pełnią funkcje ochronne). Szyja, część ciała łącząca głowę z tułowiem, składająca się z okolicy przedniej, zwanej szyją właściwą i okolicy tylnej, zwanej karkiem. Kostnym szkieletem szyi jest kręgosłup szyjny (7 kręgów u ssaków). W szyi przebiegają naczynia krwionośne (tętnice i żyły szyjne) oraz narządy: gardło, krtań, przełyk, tchawica. W części przedniej szyi (u człowieka) leży gruczoł tarczowy. Kończyny, narządy ruchu kręgowców. W procesie filogenezy stopniowo udoskonaliły się i zmodofikowały w sposób najbardziej różnorodny kończyny górne np. skrzydła u ptaków, kończyna górna u człowieka, płetwy u waleni itd.. U człowieka części ciała wyrastające z tułowia - dwie kończyny górne (bardzo precyzyjne narzędzia pracy) i dwie kończyny dolne (naturalne środki lokomocji).W kończynach górnych wyróżnia się: okolicę obręczy barkowej, dół pachowy, ramię, dół łokciowy, przedramię i rękę. Ręka posiada stronę grzbietową i dłoń. Skóra dłoni jest nieowłosiona i występują w niej listewki papilarne o swoistym dla danego osobnika przebiegu (kształcie). W ręce wyróżnia się nadgarstek, śródręcze i palce, przy czym I palec (kciuk) jest przeciwstawny pozostałym. W kończynie dolnej wyróżnia się: okolicę pośladkową, podpachwinową, udo, dół podkolanowy, podudzie i stopę. W stopie wyróżnia się grzbiet i podeszwę. Części stopy to: stęp, śródstopie i palce. Pierwszy palec największy (paluch) nie jest przeciwstawny i razem z resztą stopy tworzy łuk podłużny stopy, przyczynia się głównie do odrywania (odbijania) kończyny od podłoża, po którym chodzimy. Ręka, część kończyny górnej, składająca się z nadgarstka, śródręcza i palców. Termin ręka jest zarezerwowany dla człowieka i naczelnych, ze względu na funcje chwytne i manipulacyjne, możliwe dzięki przeciwstawności kciuka względem reszty palców. W ręce wyróżnia się stronę dłoniową (dłoń) i stronę grzbietową. Skóra dłoni nie jest owłosiona, widoczne są listewki skórne, zwane również liniami papilarnymi, o właściwym dla określonego osobnika przebiegu. Stopa, część kończyny dolnej, na której spoczywa ciężar ciała ludzkiego w postawie stojącej (występuje też u zwierząt), składająca się ze strony grzbietowej i strony podeszwowej (podeszwy) oraz ze stępu (z wysterczającą do tyłu piętą), śródstopia i palców. Wady stopy: stopa koślawa (koślawość stępu), szpotawa, piętowa, stopa końsko-szpotawa wrodzona, stopa płaska, poprzecznie płaska, płaska wrodzona, przywiedziona, wydrążona. Stęp, jedna z trzech części stopy kręgowców. Składa się z kości: skokowej, piętowej (łódkowatej) i sześciennej oraz 3 kości klinowatych. Śródstopie, część stopy między stępem i palcami. Składa się z pięciu kości długich, w każdej z nich od strony stępu wyróżnia się podstawę, następnie trzon i głowę z powierzchnią stawową. Obręcz kończyny górnej, obręcz barkowa, ruchome zawieszenie dla kończyn górnych. Zbudowana jest z łopatek i obojczyków. Obręcz niepełna, z przodu zamknięta mostkiem, z tyłu pozostaje otwarta między brzegami obu łopatek. Łopatka, płaska kość obręczy barkowej w kształcie trójkąta. Posiada dwie powierzchnie: grzbietową i żebrową. Z powierzchni grzbietowej wyrasta grzebień, który po dojściu do kąta bocznego przechodzi w wyrostek barkowy, łączący się stawowo z obojczykiem. Na kącie bocznym łopatki znajduje się panewka
stawu ramiennego (barkowego). Z górnego brzegu ponad panewką wyrasta wyrostek kruczy. Obojczyk, kość obręczy barkowej w kształcie spłaszczonej litery S, łącząca się stawowo z rękojeścią mostka i z drugiej strony z wyrostkiem barkowym łopatki. Mostek, część szkieletu kręgowców mająca za zadanie połączenie żeber po stroni brzusznej klatki piersiowej. Mostek u ptaków stanowi przednią część klatki piersiowej w postaci szerokiej tarczy kostnej, której krawędzie boczne łączą się z żebrami, a przednie z kośćmi kruczymi pasa barkowego. Wzdłuż mostka, w jego środkowej części, przebiega wysoka listwa kostna zwana grzebieniem mostka. Do grzebienia, jak i całego mostka przyczepione są potężne mięśnie piersiowe poruszające skrzydłami, szczególnie silnie rozwinięte u ptaków odznaczających się wybitnymi zdolnościami lotnymi. U ptaków nielatających, jak np. strusiowate, mostek jest pozbawiony grzebienia. U człowieka mostek stanowi kość płaska tworząca od przodu i od środka ścianę klatki piersiowej, zbudowana z rękojeści, trzonu i wyrostka mieczykowatego. Z rękojeścią łączą się stawowo obojczyki i chrząstki pierwszych żeber, a z trzonem bezpośrednio II-VII chrząstki żebrowe, natomiast żebra VIII-X mają z mostkiem połączenie pośrednie, gdyż tworzą łuk żebrowy łączący się z chrząstką VII-go żebra. Żebro, kość tworząca między innymi ścianę klatki piersiowej, zbudowana z główki, guzka oraz długiego trzonu spłaszczonego od zewnątrz do wewnątrz. Za pomocą główki i guzka żebro łączy się stawowo z kręgosłupem (kręgami piersiowymi). Z przodu przez chrząstki żebrowe żebra łączą się z mostkiem, z wyjątkiem żeber XI i XII, które nie mają połączenia z mostkiem. Klatka piersiowa, część ciała ludzkiego (tułowia) położona powyżej przepony a poniżej szyi, zawierająca jamę klatki piersiowej. Jama klatki piersiowej, jama położona wewnątrz klatki piersiowej, ograniczona od dołu głównym mięśniem wdechowym - przeponą, z tyłu kręgosłupem oraz z boku i przodu żebrami, chrząstkami żebrowymi i mostkiem. Międzyżebrza zamykają mięśnie międzyżebrowe. Od góry jama ta jest otwarta. Wewnątrz klatka piersiowa jest wysłana powięzią wewnątrzpiersiową. Jamę klatki piersiowej zajmują trzy jamy surowicze: worek osierdziowy z sercem i dwie jamy opłucnowe z płucem prawym i lewym. Między jamami opłucnej z dwu boków, kręgosłupem od tyłu, mostkiem od przodu i przeponą od dołu położona jest część jamy klatki piersiowej, zwana śródpiersiem. Przestrzeń ta nie ma granicy górnej, zawartość śródpiersia przechodzi na szyję. Obręcz kończyny dolnej, obręcz miedniczna, zamknięty pierścień kostny utworzony przez kości miednicy i kość krzyżową. Przenosi ciężar tułowia na podłoże za pośrednictwem kończyn dolnych połączonych z obręczą miednicy stawami biodrowymi. Miednica, obręcz miedniczna, część szkieletu zbudowana z dwu kości miednicznych, połączonych ze sobą z przodu spojeniem łonowym, i kości krzyżowej (części kręgosłupa) łączącej się z kośćmi miednicznymi dwoma stawami krzyżowo-biodrowymi. Linia graniczna biegnąca od połączenia ostatniego kręgu lędźwiowego z kością krzyżową do górnego brzegu spojenia łonowego wyznacza płaszczyznę wchodu dzielącą miednicę na miednicę dużą - powyżej tej płaszczyzny - i miednicę małą - poniżej. Płaszczyznę wchodu wyznaczają od tyłu i boków dwa więzadła krzyżowo-guzowe, a z przodu spojenie łonowe i gałęzie dolne kości kulszowych i łonowych oraz guzy kulszowe. Staw, w anatomii ruchome połączenie co najmniej dwu kości stykających się powierzchniami stawowymi, powleczonymi chrząstką szklistą (tkanka chrzęstna), złączonymi torebką stawową zbudowaną z dwu warstw: zewnętrznej włóknistej (tkanka łączna) i wewnętrznej maziowej. Wszystkie te elementy zamykają jamę stawową. Dodatkowymi elementami stawów są więzadła i łąkotki stawowe.