UKŁAD KOSTNY (osteologia - nauka o kościach)

1. Budowa kości:

• trzon

• nasada bliższa

• nasada dalsza

• jama szpikowa

• szpik

• okostna - wzrost kości na grubość, jest ona unerwiona

• chrząstki przynasadowe - wzrost kości na długość

• osseina - składniki organiczne

• dwuhydroksyapatyty - składniki mineralne

2. Rodzaje kości:

• długie - kość ramienna, kość udowa

• krótkie - kości dłoni, kości stopy

• płaskie - kości czaszki, mostek

3. Połączenia kostne:

• nieruchome - kościozrosty

• małoruchome:

• więzozrosty - kości czaszki

• chrząstkozrosty - nie w pełni ruchome połączenia, np. spojenie łonowe

• ruchome - stawy

4. Staw:

• ruchome połączenie co najmniej dwóch kości stykających się powierzchniami stawowymi

• powleczonymi chrząstką szklistą

• złączonymi z torebką stawową zbudowaną z dwóch warstw:

• zewnętrznej włóknistej

• wewnętrznej maziowej

• wszystkie te elementy zamykają jamę stawową

• dodatkowymi elementami stawów są więzadła i łękotki stawowe

5. Budowa stawu:

• jama stawowa - maść stawowa, zmniejsza tarcie, odżywia chrząstkę stawową

• torebka stawowa - otacza i zamyka staw, zmniejsza tarcie w obrębie stawu

• dwie powierzchnie stawowe - są one pokryte chrząstką stawową

6. Podział stawów ze względu na liczbę kości:

• prosty - dwie kości

• złożony - więcej kości

7. Podział stawów ze względu na liczbę osi:

• kulisty

• płaski

• siodełkowy

• obrotowy

8. Podział kośćca:

• kości czaszki

• kości tułowia (kręgosłup, klatka piersiowa)

• kości kończyny górnej

• kości kończyny dolnej

9. Szkielet czaszki:

a) czaszka:

• kostna ochrona dla mózgu

b) rodzaje czaszek:

• czaszka mózgowa - mózgoczaszka

• czaszka trzewna - twarzoczaszka

c) mózgoczaszka:

• sklepienie czaszkowe:

• k. czołowa

• k. ciemieniowa

• k. potyliczna

• k. skroniowa

• k. klinowa

• jama czaszkowa:

• bruzda zatoki strzałkowej

• bruzda naczyniowa

• podstawa czaszki:

• dół przedni czaszkowy - k. czołowa, k. klinowa

• dół środkowy czaszki

• dół tylny czaszki - k. potyliczna, k. ciemieniowa, k. skroniowa

d) twarzoczaszka:

• k. jarzmowa

• kk. nosowe

• szczęka

• żuchwa

• oczodoły

10. Stawy czaszki:

a) staw skroniowo-żuchwowy:

• jego powierzchnie stawowe stanowi przedni odcinek dołu żuchwowego, dołek stawowy i tylny stok guzka stawowego

• powierzchnię stawową na żuchwie tworzy głowa żuchwy

• te powierzchnie pokryte są chrząstką włóknistą

b) staw szczytowo-potyliczny (ruchy potakujące i przeczące)

c) staw szczytowo-obrotowy (ruchy potakujące i przeczące)

11. Szkielet kończyny górnej:

a) kości obręczy kończyny górnej:

OBOJCZYK:

• trzon - powierzchnia górna jest gładka, w środkowym odcinku powierzchni dolnej znajduje się bruzda dla przyczepu mięśnia podobojczykowego oraz dwa zgrubienia: przyśrodkowe-wycisk więzadła żebrowo-obojczykowego; boczne-guzek stożkowaty

• koniec mostkowy - przyśrodkowy, ma powierzchnię stawową mostkową dla połączenia się z mostkiem

• koniec barkowy - ma powierzchnię stawową barkową dla połączenia się z wyrostkiem barkowym łopatki

ŁOPATKA:

• powierzchnia przednia - żebrowa, zagłębienie to dół podłopatkowy

• powierzchnia tylna - grzbietowa, grzebień łopatki

• brzegi: górny, przyśrodkowy, boczny

• kąty: górny, boczny, dolny

• wyrostek barkowy - na nim znajduje się powierzchnia stawowa wyrostka barkowego

• dół nadgrzebieniowy - górny odcinek tylnej powierzchni łopatki leżący nad grzebieniem

• dół podgrzebieniowy - dolny odcinek tylnej powierzchni łopatki leżący pod grzebieniem

• wcięcie łopatki - znajduje się na górnym brzegu łopatki

• wyrostek kruczy - zagina się hakowato ku brzegowi bocznemu

• wydrążenie stawowe - znajduje się w górnym odcinku bocznego brzegu łopatki, stanowi panewkę stawu ramiennego, współtworzy wraz z grzebieniem łopatki staw ramienny

• szyjka - widoczna wyraźnie na powierzchni tylnej

• guzek nadpanewkowy - znajduje się na górnym brzegu panewki

• guzek podpanewkowy - znajduje się na dolnym brzegu panewki

• grzebień łopatki - rozpoczyna się na powierzchni grzbietowej małym, trójkątnym, płaskim polem na brzegu przyśrodkowym; te pole przekształca się w płytę kostną o powierzchniach górnej i dolnej, oraz wolnym, szerokim brzegu; grzebień łopatki posiada również dwie wargi, wzdłuż górnej wargi przyczepia się mięsień czworoboczny, wzdłuż dolnej wargi przyczepia się mięsień naramienny; grzebień łopatki współtworzy wraz z wydrążeniem stawowym staw ramienny

b) kości części wolnej kończyny górnej:

KOŚĆ RAMIENNA:

• kość długa

• nasada bliższa:

• głowa - służy do połączenia kości ramiennej z łopatką w stawie ramiennym

• guzek większy - boczny

• guzek mniejszy - przedni

• nasada dalsza:

• kłykieć - służy do połączenia kości ramiennej z kościami przedramienia w stawie łokciowym, kłykieć kości ramiennej stanowi:

• kłykieć przyśrodkowy - tworzy bloczek, który łączy się z kością łokciową

• kłykieć boczny - zakończony jest główką, przeznaczony jest dla kości promieniowej

• nadkłykieć przyśrodkowy - znajduje się po obu stronach kłykcia kości ramiennej, ma na tylnej stronie rozmaicie wykształconą bruzdę nerwu łokciowego

• nadkłykieć boczny - znajduje się po obu stronach kłykcia kości ramiennej

• dół dziobiasty - wchodzi w niego wyrostek dziobiasty kości łokciowej

• dół promieniowy - znajduje się tuż ponad główką

• dół wyrostka łokciowego - bruzda bloczka łokciowego przebiegająca śrubowato, w ten dół wchodzi wyrostek łokciowy kości łokciowej

KOŚĆ ŁOKCIOWA:

• kość przedramienia

• kość długa

• znajduje się przyśrodkowo w stosunku do kości promieniowej

• nasada bliższa:

• wyrostek łokciowy - tylny

• wyrostek dziobiasty - przedni

• wcięcie bloczkowe - połączenie kości łokciowej z kością ramienną

• wcięcie promieniowe - połączenie kości łokciowej z kością promieniową

• nasada dalsza:

• głowa - połączenie kości łokciowej z chrząstką trójkątną

• obwód stawowy - połączenie kości łokciowej z kością promieniową

• wyrostek rylcowaty

KOŚĆ PROMIENIOWA:

• kość przedramienia

• kość długa

• znajduje się bocznie w stosunku do kości łokciowej

• nasada bliższa:

• głowa - połączona z głową kości ramiennej w stawie łokciowej

• szyjka

• guzowatość kości promieniowej

• obwód stawowy - połączenie kości promieniowej z kością łokciową

• nasada dalsza:

• wcięcie łokciowe - przeznaczone dla połączenia z kością łokciową w stawie promieniowo-łokciowym dalszym

• wyrostek rylcowaty

• powierzchnia stawowo-nadgarstkowa - dla stawu promieniowo-nadgarstkowego

c) kości ręki:

KOŚCI NADGARSTKA:

• szereg bliższy:

• k. łódeczkowata

• k. księżycowata

• k. trójgraniasta

• k. grochowata

• szereg dalszy:

• k. czworoboczna większa

• k. czworoboczna mniejsza

• k. główkowata

• k. haczykowata

KOŚCI ŚRÓDRĘCZA:

• kości długie

• jest ich pięć licząc od kciuka

• nasada bliższa to podstawa

• nasada dalsza to głowa

KOŚCI PALCÓW:

• paliczki

• kości długie

• kciuk ma dwa paliczki

• pozostałe palce mają po trzy paliczki

• występuje paliczek bliższy, środkowy i dalszy

• nasada bliższa to podstawa

• nasada dalsza to głowa

12. Stawy kończyny górnej:

a) staw ramienny:

• łączy kość ramienną z łopatką

• powierzchnie stawowe są utworzone przez głowę kości ramiennej i panewkę stawową łopatki

• zbudowany jest z więzadła kruczo-barkowego, z więzadła czworobocznego, z wyrostka barkowego, z wyrostka kruczego oraz z głowy kości ramiennej i łopatki

• mechanika:

• odwodzenie

• przywodzenie

• zginanie

• prostowanie

• obracanie

• obwodzenie w stawie ramiennym

b) staw łokciowy:

• składa się z trzech stawów złączonych ze sobą i objętych wspólną torebką:

• staw ramienno-łokciowy

• staw ramienno-promieniowy

• staw promieniowo-łokciowy bliższy

• staw ramienno-łokciowy i staw ramienno-promieniowy współpracują ze sobą wykonując zgięcie i prostowanie w stawie łokciowym

• staw promieniowo-łokciowy bliższy wspólnie ze stawem promieniowo-łokciowym dalszym umożliwia ruchy nawracania i odwracania przedramienia wraz z ręką

c) stawy ręki:

• promieniowo-nadgarstkowy

• międzynadgarstkowe

• śródnadgarstkowe

• nadgarstkowo-śródręczne

• śródręczno-paliczkowe

• międzypaliczkowe

13. Więzadła kończyny górnej:

• więzadło czworoboczne

• więzadło kruczo-barkowe

• więzadło łokciowe poboczne

• więzadło promieniowe poboczne

14. Szkielet kończyny dolnej:

a) kości obręczy kończyny dolnej - kości miednicze:

KOŚĆ BIODROWA:

• grzebień biodrowy

• kolec biodrowy przedni górny

• kolec biodrowy przedni dolny

• kresa łukowata

KOŚĆ KULSZOWA:

• guz kulszowy

• wcięcie kulszowe

KOŚĆ ŁONOWA:

• grzebień kości łonowej

• guzek łonowy

• spojenie łonowe - powierzchnie spojenia kości łonowych łączą się z krążkiem międzyłonowym; kąt zawarty między gałęziami dolnymi kości łonowych to kąt podłonowy; gałęzie kulszowe i gałęzie dolnych kości łonowych tworzą łuk łonowy i więzadła: łonowe- górne i łonowe-łukowate

MIEDNICA:

• zbudowana jest z:

• k. miedniczych

• k. krzyżowej

• k. guzicznej

• połączenie miednicy:

• kość krzyżowa i obie kości miednicze łączą się w jeden mocny, sprężysty pierścień kostny, który z tyłu jest połączony dwoma stawami płaskimi: krzyżowo-biodrowymi, a z przodu spojeniem łonowym

• panewka:

• leży na zewnętrznej powierzchni kości miedniczej, jest to głęboki dół kształtu kulistego utworzony przez kość łonową, biodrową i kulszową; składa się z wcięcia panewki, obrąbka panewki, oraz więzadła poprzecznego panewki i dołu panewki

b) kości części wolnej kończyny dolnej:

KOŚĆ UDOWA:

• kość długa

• nasada bliższa:

• głowa

• szyja

• krętacz większy

• krętacz mniejszy

• nasada dalsza:

• kłykieć przyśrodkowy

• kłykieć boczny

• dół międzykłykciowy

RZEPKA:

• należy do kości uda

• jest to spłaszczona, trójkątną kość z zaokrąglonymi brzegami

• posiada powierzchnią stawową tylną i przednią oraz wierzchołek

KOŚĆ PISZCZELOWA:

• kość goleni

• kość długa

• nasada bliższa:

• kłykieć boczny

• kłykieć przyśrodkowy

• nasada dalsza:

• kostka przyśrodkowa

• pole międzykłykciowe przednie

• pole międzykłykciowe tylne

KOŚĆ STRZAŁKOWA:

• kość goleni

• kość długa

• nasada bliższa to głowa

• nasada dalsza to kostka boczna

POŁĄCZENIE KOŚCI PISZCZELOWEJ I KOŚCI STRZAŁKOWEJ:

• nasada bliższa - staw piszczelowo-strzałkowy

• nasada dalsza - więzozrost piszczelowo-strzałkowy

• błona międzykostna goleni

c) kości stopy:

KOŚCI STĘPU:

• k. piętowa

• k. skokowa

• k. łódkowata

• k. sześcienna

• kk. klinowate

KOŚCI ŚRÓDSTOPIA:

• jest to pięć kości numerowanych od jeden do pięciu

KOŚCI PALCÓW

15. Stawy kończyny dolnej:

a) staw biodrowy:

• staw obrotowy

• łączy kość miedniczą z kością udową

• w nim odbywają się ruchy uda

• panewka stawowa jest utworzona przez kość miedniczą

• główka stawowa utworzona jest przez głowę kości udowej

• torebka stawowa jest gruba i mocna, przyczepia się ona do kości miedniczej

• mechanika:

• zgięcie (oś poprzeczna)

• prostowanie (oś poprzeczna)

• odwodzenie (oś strzałkowa)

• przywodzenie (oś strzałkowa)

• nawracanie (oś obrotu biegnąca przez środek głowy oraz środek stawu kolanowego)

• odwracanie (oś obrotu biegnąca przez środek głowy oraz środek stawu kolanowego)

b) staw kolanowy

• łączy udo z piszczelem

• w jego skład wchodzi również rzepka

• główka stawowa - kłykieć kości udowej

• panewka stawowa - górne powierzchnie kłykci piszczelowych

• mechanika:

• zginanie

• prostowanie

• ruchy obrotowe

c) stawy stępu, śródstopia i palców:

• skokowo-goleniowy

• stępowo-śródstopny

• śródstopno-paliczkowy

• międzystępowe

• śródstępowe

• międzypaliczkowe

16. Szkielet klatki piersiowej:

ŻEBRA:

a) budowa żebra:

• głowa

• szyjka

• trzon

• guzek żebrowy

• bruzda żebra - dla naczyń i nerwów międzyżebrowych

• kąt żebra - brak go na ostatnich dwóch żebrach

• część kostna

• część chrzęstna

• koniec kręgosłupowy

• koniec mostkowy

b) połączenie żeber z kręgosłupem:

• żebra połączone są ruchomo z kręgami piersiowymi przy pomocy stawów kręgowo-żebrowych

• każde żebro łączy się w dwóch punktach

• głowa żebra porusza się w dołkach żebrowych trzonów

• guzek żebra obraca się w dołku żebrowym wyrostków poprzecznych

c) połączenia żebrowe:

• prawdziwe (1-7) - łączą się z mostkiem

• rzekome (8-12) - nie łączą się bezpośrednio z mostkiem

• wolne (11-12) - całkowicie nie łączą się z mostkiem

MOSTEK:

• kość płaska

• rękojeść

• trzon

• wcięcie szyjne

• wcięcie żebrowe

• wyrostki mieczykowate

17. Kręgosłup - główna kolumna konstrukcyjna szkieletu osiowego:

a) odcinki:

• szyjny - 7 kręgów

• piersiowy - 12 kręgów

• lędźwiowy - 5 kręgów

• krzyżowy - 5 kręgów

• guziczny - 4-5 kręgów

b) postawa kręgosłupa:

• lordoza szyjna (wykrzywienie kręgosłupa do przodu)

• kyfoza piersiowa (wykrzywienie kręgosłupa do tyłu)

• lordoza lędźwiowa (wykrzywienie kręgosłupa do przodu)

• kyfoza krzyżowo-guziczna (wykrzywienie kręgosłupa do tyłu)

c) połączenia kręgosłupa:

• chrząstko zrosty:

• kręgi międzykręgowe (krążki)

• pierścień włóknisty

• jądro miażdżyste

• więzozrosty - to więzadła:

• podłużne przednie

• podłużne tylne

• międzykolcowe

• nadkolcowe

• żółte

d) budowa kręgu:

• trzon kręgu

• łuk kręgowy

• nasada łuku - powstaje po połączeniu trzonu i łuku

• otwór kręgowy

• przewężone wcięcia kręgowe

e) wyrostki kręgowe:

• kolczysty - nieparzysty

• poprzeczne

• stawowe

f) połączenia kręgowe:

• trzony kręgów łączą się ze sobą chrząstkozrostami bądź więzozrostami

• zwrócone do siebie powierzchnie stawowe łączą chrzęstne krążki międzykręgowe tzw. dyski

• trzony kręgów zespalają również dwa więzozrosty: więzadło podłużne przednie i więzadło podłużne tylne

g) kręg szyjny:

• rozdwajający się wyrostek kolczysty

• otwory wyrostka poprzecznego

h) kręg szczytowy:

• guz przedni

• guz tylny

• ząb kręgowy

• dołek żebrowy

• dołek stawowy górny

• dołek stawowy dolny

• więzadło poprzeczne

i) kręg obrotowy:

• ma nadmiernie rozbudowany trzon

• do wyrastającego trzonu dochodzi ząb kręgowy

j) kręgi piersiowe:

• trzon

• łuki

• dołek żebrowy górny

• dołek żebrowy dolny

• dołek żebrowy wyrostka poprzecznego

j) kręgi krzyżowe:

• tworzą one kość krzyżową zbudowaną z powierzchni grzbietowej:

• grzebień krzyżowy pośrodkowy

• grzebienie krzyżowe boczne

• grzebienie krzyżowe pośrednie

18. Rdzeń kręgowy:

• część ośrodkowego układu nerwowego

• jest położone w kanale kręgowym między otworem potylicznym a pierwszym lędźwiowym

• jest zbudowany z istoty szarej i istoty białej